Geboren
tussen
'47C
WLATEN-10- DAAGSE
KLEINTJES
DES-dochters hebben
goede hoop op
erkenning Hoge Raad
071-141905
,W&
Binnenland Buitenland
„Niet mijn moeder maar
het bedrijf is schuldig"
Familieberichten
ad sanctos
Alv.a. 125.-
39.95
V&D, UW WARENHUIS1®
61B
Leidse Courant
i maandag 5 oktober 1992
DEN HAAG - Een groep
van zes Nederlandse zoge
noemde „DES-dochters"
heeft goede hoop dat de Hoge
Raad vrijdag 9 oktober de
weg zal vrijmaken om hun
zaak bij een gerechtshof uit
eindelijk op inhoudelijke ar
gumenten te laten behande
len.
Zes jaar na de start van de juri
dische procedure voor schade
vergoeding tegen tien farma
ceutische bedrijven, lijkt het tij
zich te keren. Dat stelt mr. H.A.
Bouman van het advocatenkan
toor Trenité van Doorne aan de
vooravond van de uitspraak van
de Hoge Raad. De zes vrouwen
die schadevergoeding eisen,
zijn allemaal behandeld voor
„claer cell adenocarcinoom"
aan de vagina of de baarmoe
der. Inmiddels staat vast dat
deze vorm van kanker is veroor
zaakt doordat hun moeders tij
dens de zwangerschap DES
(Diethylstilbestrol) hebben ge
bruikt.
Idoor
ELAINE DE BOER
DEN HAAG Tijdens een tv-
uitzending over gevolgen van
het DES-hormoon voor doch
ters van moeders die het tij
dens hun zwangerschap had
den geslikt, viel het muntje.
Joke (26), toen 16 jaar oud,
had voortdurend last van af
scheiding en wist dat haar
moeder tijdens de zwanger
schap van Joke een medicijn
had geslikt.
„Ik wist direct dat het riiïs was
en ben naar een gynaecoloog
gegaan", vertelt Joke. „Ik
wist toen nog niet dat de ge
volgen zo ingrijpend zouden
zijn". De gynaecoloog ontdek
te dat bij Joke de celwand van
de baarmoederhals niet was
volgroeid. Omdat de niet vol
groeide cellen neiging tot cel
woekering vertonen, nam hij
het zekere voor het onzekere
en onderzocht haar nader.
De argwaan bleek terecht,
hogerop in de baarmoederhals
werd een kankergezwel ge
vonden. Omdat het in een re
delijk vroeg stadium werd ont
dekt kon het met bestraling
worden weggehaald. De gevol
gen waren evenwel ingrij
pend.
Als gevolg van de bestraling
werd Joke op 16-jarige leeftijd
onvruchtbaar. Ook stopte de
slijmproduktie van de baar
moederhals. Doordat haar
darmen en blaas noodgedwon
gen ook werden bestraald,
heeft zij nu tien jaar later, nog
steeds veel last van diarree en
blaasklachten.
Over de ingreep zegt ze nu;
„Ik was 16 jaar. Op die leeftijd
begon de wereld net te be
staan. Maar het kwam mij
voor, alsof er ook weer direct
rigoreus een eindë aan
kwam", aldus Joke, die haar
achternaam liever uit de pu
bliciteit houdt.
De reden dat ze samen met vijf
andere slachtoffers van het
DES-hormoon is gaan proce
deren betreft de schuld-vraag.
„Heel veel mensen die de woe
de zien, denken dat je je moe
der de schuld geeft", vertelt
Joke. „Maar dat is niet zo. Na
tuurlijk heeft zij het medicijn
geslikt, maar de schuld ligt
overduidelijk bij de farmaceu
tische bedrijven die het medi
cijn op de markt brachten".
DES is een kunstmatig bereide
stof met de werking van het
vrouwelijk hormoon oestro-
geen. Het middel werd in ons
land tussen 1947 en 1975 aan
naar schatting 200.000 tot
400.000 zwangere vrouwen
voorgeschreven om miskramen
te voorkomen.
De bedrijven die door de DES-
dochters zijn gedagvaard zijn-
Bayer Nederland, Brocacef,
Centrafarm, Dagra, Puphar
Nederland, Medicopharma, No-
gepha, Pharbita, Pharmache-
mie en ECB Farma. Het ge
rechtshof in Amsterdam wees
de eis van de vrouwen op 22 no
vember 1990 in hoger beroep af
met het argument dat de moge
lijke veroorzakers van de scha
de alleen hoofdelijk aansprake
lijk kunnen worden gesteld als
er een „gesloten kring van da
ders" zou zijn geweest. Met an
dere woorden, de eiseressen
zouden moeten bewijzen dat
buiten de gedagvaarde bedrij
ven, niemand anders DES in
Nederland op de markt heeft
gebracht.
Kanker
Volgens de raadsman van de
DES-dochters is een dergelijk
bewijs niet te leveren, omdat op
het middel destijds geen patent
zat. De tien gedagvaarde bedrij
ven zijn evenwel wel de enigen
die bij de Koninklijke Neder
landse Vereniging ter Bevorde
ringvan de Pharmacie (KNMP)
geregistreerd staan als produ
cent in de tijd dat de moeders
van de eiseressen zwanger wa
ren. De zes vrouwen hebben de
zaak in cassatie voorgelegd bij
de Hoge Raad. Volgens hen is
het, doordat de kanker zich
meer dan 15 jaar na blootstel
ling aan DES openbaart, niet
meer per geval vast te stellen
welk bedrijf precies de DES op
de markt heeft gebracht.
Daarnaast betogen zij dat pu
blicaties uit de jaren veertig be
wijzen, dat het middel DES des
tijds onvoldoende is onderzocht
op veiligheid en werkzaamheid.
Dan lu-elt jt
misschien Dl- S
Een medewerkster van de Stichting Des Actie- en informatiecentrum in Utrecht hangt affiches op over Des-dochters.
Afgezien van de ziekteverwek
kende werking, bleek het mid
del ook niet te doen wat het
moest doen: miskramen of
vroeggeboortes voorkomen.
De conclusie van advocaat-ge
neraal mr. A.S. Hartkamp bij de
Hoge Raad heeft de DES-doch
ters na ruim vier jaar procede
ren weer hoop gegeven Zijn
conclusie luidde dat het hof in
Amsterdam ten onrechte heeft
nagelaten te bezien of het prin
cipe van de „marktaandeel
aansprakelijkheid" de moge
lijkheid kan bieden de DES-
zaak volgens de buidige wetge
ving te behandelen. De advo
caat-generaal concludeert dan
ook dat het arrest van het hof
vernietigd moet worden
Als de claim van de DES-doch
ters volgens het principe van de
marktdeel-aansprakelijkheid
door de Hoge Raad wordt geho
noreerd, zou dat volgens Bou
man betekenen dat iedere pro
ducent naar rato van zijn
marktaandeel een deel van de
yeroorzaakte schade moet gaan
betalen. Volgens Hartkamp zou
met een dergelijke uitspraak
een in het Nederlands recht
„nieuwe maar bruikbare" en in
ons systeem van „redelijke toe
rekening" passende oplossing
voor het juridische probleem
van de DES-zaak bieden. De be
drijven zullen relevante gege
vens moeten verschaffen om de
rechter in de gelegenheid te
stellen te komen tot een (even
tuele grove) schatting van het
aandeel van de schade dat elk
van de bedrijven moet betalen.
Afweging
Volgens advocaat Bouman
wordt bij een positieve uit
spraak van de Hoge Raad de
weg vrijgemaakt voor de inhou
delijke afweging in de zaak.
„Tot nu toe ging het alleen nog
over de mogelijke aansprake
lijkheidsstelling. Bij terugver
wijzing naar het hof kan pas ter
sprake komen „of de ziekte aan
het gebruik van DES kan wor
den toegeschreven" en „of de
fabrikanten bezien naar de tijd
waarin het werd voorgeschre
ven iets kan worden verweten".
Volgens Bouman hoeven de ge
dupeerde vrouwen zich over de
antwoorden op die inhoudelijke
vragen geen zorgen te maken.
Tientallen onderzoeken heb
ben vastgesteld dat de specifie
ke kanker is toe te schrijven
aan gebruik van DES door de
moeder.
Als de schadevergoeding -
waarvan de bedragen nog niet
zijn vastgesteld - uiteindelijk
door de rechter wordt toege
kend, is de weg vrij voor andere
DES-kinderen in Nederland om
ook schade te verhalen. Volgens
de Stichting'Des Actie- en In
formatiecentrum gaat het daar
bij om ongeveer 50.000 vrou
wen en mannen. Volgens Ineke
Faber van het DES-actiecen-
trum lopen de klachten evenwel
sterk uiteen.
Sommige DES-vrouwen heb
ben nergens last van, terwijl an
deren aantoonbare afwijkingen
aan de geslachtsorganen heb
ben. Bij sommige DES-dochters
is de foetale celbekleding van de
vagina nooit omgezet in een
„volwassen" celwand, zodat zij
voortdurend last hebben van
afscheiding.
Vroeggeboortes
Ook hebben vrouwen een soort
„zakjes" in de eileiders, waar
door buitenbaarmoederlijke
zwangerschappen ontstaan.. Er
komen vroeggeboortes voor
door afwijkingen aan de baar
moeder en 50 procent van de
zwangerschappen van DES-
dochters eindigt in een mis
kraam.
Volgens Faber is door registatie
door gynaecologen komen vast
te staan dat één op de duizend
gevallen van baarmoederhals
kanker in Nederland het gevolg
is van gebruik van DES door de
moeder. Van tachtig gevallen is
daadwerkelijk aangetoond dat
DESide oorzaak van de kanker
was. Volgens Faber gaat het
daarbij om het claer cell adeno
carcinoom, dat vroeger alleen
bij vrouwen in de overgang
werd geconstateerd, maar nu
ook bij zeer jonge vrouwen van
wie de moeder DES gebruikte.
Bij de zonen van DES-moeders
is nog nooit kwaadaardige kan
ker geconstateerd. Wél komt
het voor dat bij de mannelijke
baby's de testikels niet goed in
dalen. Op latere leeftijd kan
blijken dat het sperma van een
mindere kwaliteit is. En op late
re leeftijd kunnen zich goedaar
dige knobbels aan de testikels
Stakingen en
rellen tegen
Italiaanse
bezuinigingei|
ROME - De protesten te,
ombuigingsoperatie van de|
ring-Amato duren onv<
derd voort. Zaterdag zijn nfg
teries, gemeentehuizen, j
len, universiteiten en posl"
toren gesloten gebleven al|e
volg van een algemene ambjaa
renstaking. In Rome, waatori
de werknemers in de partiije
re sect or'het werk hadden fen
gelegd, is het tot ongeregelnl
den gekomen tijdens een dove
gezamenlijke vakcentraleae:
geroepen protestmanifes^r
Enkele honderden uiterst lfe
figuren, de zogeheten 'aujer
mi', bekogelden de ordediemc
van de bonden met stuitcjor
moeren, waarna de massaalra
wezige oproerpolitie ina
met traangas en bullepees^
beweging van de 'autonomf
leefde haar gloriedagen til"
de 'stadsguerrilla' waarmlii
19-77 de grote centra van fer
op stelten werden gezet, mgui
in de jaren tachtig in de vjei
telheid geraakt. De overgte
ven 'autonomi' hopen kracjei
putten uit het volksverzet fioi
de plannen van Amato en ljes
daar tot nu toe aardig in teei
gen. De vakbondsleiding »u
seert zich ook wel, dat een |ei
deel van haar aanhang var^el
ning is dat zij zich veel tfïc
schikkelijk heeft betoond ie
akkoord te gaan met bezuinp
gen. Dat bleek gisteren dia;
lijk, toen na de officiële matte:
tatie, die 's morgens j
100.000 deelnemers had ge||
ken, 's middags in Rome en.,
tienduizenden deelnamen
een demonstratie van de
hankelijke 'basisvakbondei
COBAS, die een veel hardei
zet tegen de regeringsplafo
voorstan. Maar tegelijk iDi
bondsleiders, die de noode]
van drastische ingrepen ei)a
nen, er veel aan gelegen oiiij
speaking terms' te blijventr
Amato. Vandaag komen de ta
zitters van de drie grote vakti
trales bijeen om te besluite
zij al dan niet een algeiiij
werkstaking uit zullen roea
Het zal een moeizame verga
ring worden. so
m
3 oktober 1992
Heden overleed ons zó mooie meisje
CHARLOTTE JACOBA MARIA
José Jan v.d. Poel
Joyce
H. P. v.d. Poellaan 3
2375 XD Rijpwetering
Dinsdagmiddag 6 oktober zal in familiekring de
begrafenis plaatsvinden.
Mededeling
Familieberichten kunnen dagelijks tot 8.30 uur 's
morgens worden aangeboden. Voor de zaterdag
krant tot vrijdagavond 17.00 uur.
Van aanlevering na genoemde tijdstippen kan plaat
sing NIET worden gegarandeerd
Zijn handen hebben voor ons gewerkt,
zijn hart heeft voor ons geklopt,
zijn ogen hebben ons tot het laatst gezocht.
In gelovig vertrouwen op voltooiing van zijn leven op
aarde is, voorzien van het H. Sacrament der Zieken,
zacht en kalm van ons heengegaan mijn dierbare
man, onze vader en opa
ALBERTUS MARIA
VAN DER VOORT
echtgenoot van Josina Helena Verhagen
in de leeftijd van 76 jaar.
Stompwijk: J. H. van der Voort-Verhagen
Zoeterwoude: Leo
Stompwijk: Rita
Jos
Nootdorp: Wil - Theo
Wendy en Remy
4 oktober 1992.
Bovenmeerweg 2,
2266 HX Stompwijk.
Tot zijn intentie bidden wij de Rozenkrans op dins
dag 6 oktober 1992 om 19.00 uur in de parochie
kerk van de H. Laurentius te Stompwijk. waarna
gelegenheid tot condoleren.
De plechtige Uitvaartmis zal worden gehouden op
woensdag 7 oktober om 10.30 uur in bovengenoem
de kerk, waarna de begrafenis zal plaatsvinden in
het familiegraf op het R.K. kerkhof aldaar
begrafenissen
crematies
lammermarkt 43 leiden
071-126618
ADVERTEREN
DOET VERKOPEN
LEIDSE COURANT
Regelkleintjes. Millimeterkleintjes en Fotokleintjes kunnen telefo
nisch worden opgegeven van maandag t/m vrijdag tussen 9 00-
17.00 uur Teksten die vóór 12.00 uur in ons bezit zijn, kunnen in
het algemeen de daaropvolgende dag reeds worden geplaatst
Voor de maandag-editie uiterlijk vrijdag tot 16 00 uur
Enkele categorieën advertenties worden alleen geplaatst tegen
contante betaling.
Ce*cLM<SowamtAr
I (KORTE)
MEDEDELINGEN
Dienstplicht?
Het Leids Juristen Collectief
verzorgt uw vrijstelling. Tel.
071-171757/Fax 130986.
Nog één week 20% korting
op alle honderiemen, -tuigen
en -banden. De allergrootste
collectie van Nederland.
Hondentrimsalon Jetty van
der Hulst, Anna Paulowna-
straat, Den Haag Tel. 070-
3454442
I DIVERS PERSONEEL GEVRAAGD
Wordt rijinstructeur/trice
Rijschoolhouder (m/v) kan ook (geen middenstandsdiploma ver
eist) met Kaderschooldiploma. Vrije vestiging. Vacatures be
schikbaar voor alle categorieën (ABCDE) met doorgroeimogelijk
heden. Steeds meer mensen halen meer soorten rijbewijzen.
Goed toekomstperspectief, fulltime of parttime mogelijk. Alle
achttienjarigen willen éen of meer rijbewijzen. Kunt u omgaan met
jongeren? Wilt u snel werk maken van uw toekomst?
Bel dan voor gratis studiegids
de Kaderschool: 04998-99425
PERSONEEL
AANGEBODEN
Zeer ACTIEVE man. 31 jr., zkt.
full-time baan als produktieme-
dewerker in vaste dienst, 100%
inzet, middelbare schoolopl. Br
O. nr SP0520247 buro v.d.
blad.
AUTO'S t/m 3500
Bellen!! om uw auto te verko
pen, 070-3896328. Schade of
def. geen bezw. tot 3500.-.
P.T.T.-vrijwaring.
AUTO'S TE
HUUR AANGEB.
Luxe auto's vanaf 35,- p.d.
Autoverhuur PRANGERS, Lei
derdorp, 071-894040
I AUTOMARKT
Te koop gevraagd;
Alle merken auto's van '79 tot
'91contant geld en PTT-vrijwa-
ring. Tel. 070-3505004 Van
Aerssenstraat 247 (Statenlaan)
Den Haag
voor sloop- en schadeauto's
Snel gehaald en vrijwaring
Tel. 070-385.97 87.
Na 17.00 uur 070-389.18.21.
I LESSEN EN CLUB
Verkeersschool
Tempo B
34,90 per les, div autc?'
071-122046 fl
Ie les 4,95 r
Ook motor, vrachtwagL
autobus. Nu ook in Alphp
GRATIS 1 dag een auto
bewijs mog. binnen 1
len op de Ned Antillen
Driving, 079-511629
to
I DIEREN EN
PLANTEN
Nog één week 20% kfl
op alle honderiemen, -tb]
en -banden. De allergro..
collectie van Neder
Hondentrimsalon Jettyt
der Hulst. Anna Paulqr
straat, Den Haag. Tel„,
3454442.
0]
is ook e
pleziert
nieuwe TV-liedjes
J van Annie M.G. Schmidt. Met gratis <f AT
|ji magneetsticker. CD 17.95 MC I m
BZN-Rhythm of my heart Met de nieuwe hit "Che Sara'
MC 24.95 CD 42.95
Het nationale Muziek Kado 1992. Maar liefst 18
topsongs van o.a.: Vaya Con Dios, Nits en René Froger.
Bij aankoop van 49,50 aan CD's of MC's, krijgt u
deze CD GRATIS!!
R.E.M. - Automatic for the people. Na het succes
van "Out of Time" is er nu een fantastische nieuwe
CD met de single "Drive". Ar
mc 29.95
ABBA-Revival. Kies uit 9 verschillende CD's w.o. Voulez
vous, Supertrouper, Arrival, Waterloo, The Visitor enz.
Per CD 29.95 NU PER 2 CD'S 49.95
The Young Schubert - New London Chorale. Nieuw
meesterwerk van Tom Parker m.m.v. o.a Gordon
Neville en Amy van Meenen.
MC 19.95 CD
|aap van Zweden. Digitale dubbel CD met werke
Paganini, Mozart, Brahms, Beethoven m.m.v. o.a. I
Brautigam. Bijna 2 uur speelduur!<flQ
Dubbel CD JL7.7
Dubbel MC 11.95
Aanbiedingen geldig t/m zaterdag 17 oktober (zolang de voorraad strekt)
