Leidse historicus Gerrit Drost
over het Spanje van Columhus
Geestelijk Leven Opinie
Patriarch Pavle op campagne voor Servische zaak
COMMENTAAR
ger
Plan voor film over Boeddha
valt slecht bij volgelingen
KATHMANDU De Italiaanse filmregisseur Bernardo Bertoluc-
ci is naar het afgelegen koninkrijk Bhutan in de Himalaya gereisd
om een film te maken over het leven van de Boeddha. De plannen
voor de film zijn onder Tibetaanse boeddhisten in Nepal slecht ge
vallen. Boeddhistische organisaties hebben onder meer bezwaar
gemaakt tegen de titel 'Kleine Boeddha', die geen recht doet aan de
grondlegger van een van de grote wereldreligies. In een ontmoe
ting met Bertolucci hebben zij gevraagd de film een andere titel te
geven. Bertolucci begon twee weken geleden in hindoe-koninkrijk
Nepal opnamen te maken voor de film, die slechts gedeeltelijk gaat
over de man die ongeveer 2.500 jaar geleden het boeddhisme vorm
gaf. Hij zet zijn werk nu voort in buurland Bhutan, met 1,3 miljoen
overwegend boeddhistische inwoners. De regisseur laat zich niet
uit over de protesten tegen de naam en wenst ook niets te zeggen
over de inhoud van de film die eind volgend jaar te zien is. Volgens
betrokkenen gaat de plot over de reïncarnatie van een belangrijke
lama in een grote Amerikaanse stad.
RK Kerk bepleit betere bescherming vluchtelingen
Elke mode is tweemaal
belachelijk:
eenmaal aan haar
begin
en eenmaal aan haar
einde.
Emanuel Werthelmer
VATICAANSTAD HetrVaticaan heeft gisteren
gepleit voor een grondige herziening van de in
ternationale verdragen over vluchtelingen. Ook
wil de RK Kerk een betere bescherming van de
ontheemden, de slachtoffers van „de plaag van
deze eeuw".
Dit staat in het document 'Vluchtelingen: een
uitnodiging tot solidariteit'. Volgens het Vati-
caan zijn er ruim tweemaal zoveel vluchtelingen
als de 17 miljoen die passen binnen de definitie
van het internationaal recht. Dit komt vooral
door de vluchtelingen die in eigen land een ander
onderkomen hebben gezocht. Deze mensen wor
den niet door de internationale verdragen be
schermd.
De opvang van vluchtelingen moet door de hele
internationale gemeenschap worden gefinan
cierd en niet door een klein aantal landen, zoals
de staten in het vroegere Joegoslavië, en enkele
Afrikaanse landen. Ter bescherming van de mil
joenen vluchtelingen binnen het vroegere Joego
slavië pleit het Vaticaan voor juridische maatre
gelen door de internationale gemeenschap die
niet als inmenging in een binnenlandse aangele
genheid kunnen worden geduid.
Verder waarschuwt het Vaticaan tegen uithol
ling van het asielrecht. Aan niemand mag het
recht op asiel worden geweigerd „als het leven in
het land van herkomst ernstig wordt bedreigd".
Het asielrecht mag niet door afschrikking of an
dere strafmaatregelen worden ingeperkt, zo
schrijft het Vaticaan.
In een toelichting zei aartsbisschop Giovanni
Cheli, president van de pauselijke raad voor de
migranten, dat het document zeker niet uitslui
tend met het oog op de situatie in Duitsland is ge
schreven.
Bloem-
versiering
Moslims en joden verdwenen na Columbus uit Spanje
door MARINUS V.D BERG
Een jongeman verbleef gedurende de kerstdagen in
het ziekenhuis. Hij had onder meer problemen met
zijn ontlasting. Op een middag zat hij, succesvol,
naast zijn bed op de po-stoel. Juist op dat moment
kwam een plaatselijke vereniging een roos aanbieden
aan alle patiënten. „We komen u een roos
aanbieden, "zei een stem. De jongeman kon de stem
niet zien, want het gordijn was gesloten. „Oh, "zei
hij, enigszins overvallen op dit voor hem bevrijdende
maar ook verlegen moment, „dat is goed, geef hem
maar, als u tegen de lucht kunt". Er verscheen een
hand door het gordijn om hem de roos te
overhandigen. Nog dagen lang heette de roos: „de
bloem meteen luchtje". Patiënten verpleging hebben
hartgrondig gelachen om deze potsierlijke
gebeurtenis. Een bloem kan heel wat teweegbrengen.
De dag nadat ik dit verhaal hoorde, zag ik in een
boekhandel het boek: „Symbolische bloemsierkunst".
De ondertitel van het boek is: „Bloemschikken in kerk
en woning". Het is een boek waarvan ik hoop dat het
in alle pastorieën van alle kerken gauw te vinden is.
En misschien kunnen de kerkbesturen en de
kerkeraden het ook schenken aan de dames (en heren)
van de „kerkversiering". Ook mag het boek niet
ontbreken bij de bloemisten die regelmatig zorg
dragen voor de bloemversiering in de kerken.
Daarnaast zijn er zonder twijfel mensen die ook in
hun eigen woning uiting willen geven aan het
„meegaan met de bijzondere dagen en momenten die
ze ook gelovig vorm willen geven Het duurt niet
lang meer, om een voorbeeld te noemen, en het is
„Allerzielen". Vooral zij die een dierbare verloren,
ervaren dat als een bijzondere dag. Je wilt die dag
ook in je huis gedenken. Of je wilt op een andere dag
rouw en scheiding gedenken: Je maakt met draad
een cirkel die ziet als een ring. Je neemt twee
zwakgebogen draden die naar elkaar toewijzen maar
elkaar niet (meer) raken. De cirkel is (ge)-
(onderjbroken. Je plaatst in het midden, op een oasis,
twee bloemen en een kaars. De kaars als verwijzing
naar het licht. Zo voeg je twee momenten samen: die
van de scheiding, het verlies, de actuele ervaring en
de belofte: „De liefde en de trouw van de Eeuwige
blijftIn je huis zul je zo een symbool kleiner maken
dan in een kerk. Het is een van de vele voorbeelden die
in dit boek te vinden zijn. Er zijn tal van voorbeelden
die zowel het hele kerkelijke jaar, als de vele
persoonlijke levensmomenten omvatten. Misschien
ben ik wel meteen vreemd verhaal begonnen, maar
toch heeft ook dat verhaal betekenis. Hoe vervelend en
pijnlijk is het als je „ontlastingsproblemen hebt.
Hoe lastig en pijnlijk is het als je moet leven met een
„kunstmatige uitgang" die er uitziet als een „roos op
je buik Er zijn heel wat jongeren en ouderen die
hiermee moeten leven. Dat is een diepingrijpende
verandering in hun levensstijl.
In het verhaal van de jongeman lachte zowel de
verpleging als hij zelf hartelijk om het gebeuren met
de roos. In heel wat levensmomenten kan een „bloem
troosten, vreugde brengen, eerbied uitdrukken, mee
leven, meer-zeggend zijn". Er zijn wekelijks velen
druk in de weerom aandacht te besteden aan de
kerkversiering of het versieren (een dubbelzinnig
woord) van hun huis. Waar liefde is daar zijn ook
bloemen Veel voorgangers zijn nog altijd mannen.
Hebben ze oog voor de bloem-sierkunst, helpen ze
inspireren in het omgaan met bloemen, planten en
vruchten „U gaat iemand gelukkig maken V'zei de
conducteur. „Nee, "zei ik, „ik ben gelukkig
gemaaktOp het einde van een lezing had ik
bloemen gekregen. Vreemd dat nog zo vaak bij
bloemen alleen aan vrouwen wordt gedacht. Toch
ken ik mannen die „bloemkunstenaars"zijn. Voor
vrouwen en mannen beveel ik dit leerrijke en
inspirerende boek aan: „Symbolische
bloemsierkunst, bloemschikken in kerk en woning,
doorAad van Uffelen en Tini Brugge, uitgegeven bij
Zomer en Keuning, Ede/Antwerpen, 1992.
Hervormden zullen vechten
voor behoud provincies
LEEUWARDEN-DRIEBER
GEN De hervormde synode
zal „als een leeuw vechten"
voor het behoud van de provin
ciale kerkvergaderingen. Dat
hebben vertegenwoordigers
van de PKV's gisteren te horen
gekregen in een besloten over
leg met de hervormde synode,
zegt secretaris T. Kansil van de
PKV in Friesland.
In de pas gepresenteerde ker
korde voor de toekomstige Ver
enigde Reformatorische Kerk is
geen plaats meer voor de
PKV's. Dat komt met name
voor de hervormden hard aan,
die op provinciaal niveau onge
veer honderd betaalde krach
ten hebben. Gereformeerden
en lutheranen zijn op provinci
aal niveau nauwelijks georgani
seerd.
Het hervormde synodebestuur
heeft de PKV's al in april laten
weten de kerkprovincies voor
Het jaar 1492, waarin Christoffel Colum
bus de Nieuwe Wereld ontdekte, is in dubbel
opzicht een keerpunt in de geschiedenis van
West-Europa. Niet alleen staat dat jaartal
symbool voor de vernietiging van de oor
spronkelijke culturen en religies in Amerika
door de Spaanse en Portugese kolonisato
ren, maar ook symboliseert 1492 het einde
van het jodendom en van de islam in Span
je.
En dat laatste aspect dreigt bij de Colum-
busherdenking in de vergetelheid te gera
ken. De 'katholieke koningen Ferdinand
van Aragon en Isabela van Castilië gaven
Christoffel Columbus in 1492 de opdracht
om nieuwe handelsroutes te ontdekken,
maar tegelijkertijd luidden zij het einde in
van de eeuwenlange vestiging van joden en
moslims in Spanje.
De Leidse historicus en godsdienstweten
schapper Gerrit Drost zegt: „In het toenma
lige Spanje leefden joden, christenen en
moslims in betrekkelijke vrede en rust met
elkaar. Maar binnen 25 jaar was het gedaan
met de tolerantie.
RIJSWIJK In zijn studeer
kamer in zijn Rijswijkse
doorzonwoning hangt aan de
muur een fraaie oude kaart.
Het is de kaart van het Span
je van Columbus, vervaar
digd door de cartograaf Abra
ham Ortelius, gedrukt in
Antwerpen in 1567. Gerrit
Drost is er trots op die in zijn
bezit te hebben.
Tijdens het gesprek staat hij
plotseling op en wijst de plaats
aan waar de drie grote gebeur
tenissen in het Spanje van 1492
zich hebben voltrokken: het le
gerkamp van de koningen Fer
dinand en Isabella voor Grena
da. Daar onderhandelde Chris
toffel Columbus over de finan
ciering van zijn verkennings
tocht naar nieuwe handelsrou-
Grenada, het laatste moslim-
bolwerk in Spanje, gaf zich na
een langdurige belegering op 2
janpari 1492 over aan de konin
gen Ferdinand van Aragon en
Isabella van Castilië. Daarmee
was de 'Reconquista' (herove
ring van de christenen op de
'moren', red.) voltooid; en de
paus beloonde Ferdinand en
Isabella daarvoor met de titel
'katholieke koningen'.
Met de verovering van Grenada
werd het einde van de Spaanse
islam ingeluid hoewel het defi
nitieve einde nog tot 1609 op
zich liet wachten. Toen werd
namelijk het edict afgekondigd
dat alle 'relicten' van de Islam
uit het land verdreven moesten
worden.
Op dezelfde dag dat Grenada
viel werd ook het edict afgekon
digd dat alle Spaanse joden voor
de keus stelde van doop of uit
drijving. Drost weet daar nog
een saillant detail bij te vertel
len: bij de voorbereiding van dit
edict onderhandelden de katho
lieke koningen Isabela en Fer
dinand tegelijkertijd met joodse
bankiers over de financiering
van de reis van Columbus.
Gerrit Drost: „Tot dan toe had
den christenen, moslims en jo
den in betrekkelijke vrede en
rust met elkaar samen hadden
geleefd. Maar binnen 25 jaar
was het snel afgelopen met die
tolerantie. Daarmee kwam een
einde aan de wederzijdse cultu
rele verrijking. Vergeet niet dat
de islam en het jodendom als
cultuur toen op een veel hoger
plan stonden dan de westerse
christelijke cultuur. Er werden
interessante godsdienstdebat
ten gevoerd tussen de leiders
van de drie godsdiensten. Via
het islamitische Spanje zijn ons
de klassieken overgeleverd."
Door de uitdrijving van de mos
lims werd de invloed van de is
lamitische cultuur en het isla-
De Leidse historicus en godsdienstwetenschapper Gerrit Drost wijst op de kaart Grenada aan als de
plaats waar de liquidatie van de joden begon. foto: jos van leeuwen
mitische denken op de Westerse
wereld abrupt onderbroken.
Humanistisch
karakter
Daarmee verdween in het wes
ten het zicht op het humanisti
sche karakter van de islamiti
sche cultuur en ontstond de
ruimte voor de vooroordelen je
gens het 'barbaarse' Oosten.
Drost geldt als een van de wei
nige autoriteiten in ons land op
het gebied van de Spaanse vijf
tiende en zestiende-eeuwse ge
schiedenis. Weliswaar is er in
Nederland veel aandacht bin
nen de geschiedschrijving voor
Spanje, al was het maar vanwe
ge de 'opstandeling' Willem van
Oranje, die de Nederlanden
wist te bevrijden van de Spaan
se overheersing. Weinig histori
ci hebben zich echter verdiept
in de Spaanse bronnen over die
tijd.
Gerrit Drost, afkomstig uit een
zwaar piëtistisch-bevindelijk
gezin uit Rhenen, studeerde in
Leiden vergelijkende gods
dienstwetenschap. Na zijn stu
die theologie promoveerde hij
cum laude op een historisch
proefschrift over de geschiede
nis van de Spaanse 'Moren', de
Spaanse moslims. Daarvoor on
derzocht hij de Spaanstalige do
cumenten die handelden over
de positie van de moslims in het
Spanje van Columbus tussen
1492 en 1609.
Tegenwoordig werkt Drost als
beleidsmedewerker van de Ko
ninklijke Bibliotheek in Den
Haag, maar in zijn vrije tijd
blijft hij een enthousiast beoefe
naar van de geschiedenis van
Spanje. Onlangs werd hij uitge
nodigd om in Willemstad aan de
Universiteit van de Nederland
se Antillen komend voorjaar zes
lezingen te verzorgen over het
Spanje van Columbus. „In Cu
racao en op de Antillen konden
ze het niet eens worden over
het karakter van de Columbus-
herdenking: was Columbus de
heilbrenger van de westerse be
schaving of de vernietiger van
de autochtone culturen?", grin
nikt hij. „Daarom hebben ze
het maar naar 1993 verscho-
Economisch belang
Het interessante aan de ge
schiedenis van het Spanje van
Columbus vindt Drost de vraag
onder welke voorwaarden de
drie godsdiensten, jodendom,
christendom en islam aanvan
kelijk zo tolerant met elkaar
konden samenleven. En het
antwoord daarop is het econo
misch belang dat ieder ten op
zichte van elkaar had.
De joden vormden de midden
klasse, zaten in de handel en
waren rijk. De christenen
mochten op basis van het rente
verbod van de rooms-katholiek
kerk niet verdienen aan de
geldhandel. De moslims waren
uitstekende bouwlieden en
pachters van landgoederen. Zij
werkten op basis van een ver
drag met hun adellijke landher
en die zij jaarlijks een vast geld-
Omdat er aan het eind van de
zestiende eeuw in Spanje een
enorme inflatie ontstond ver
armde de adel. Na de uitdrij
ving werden die 'moriscos' ver
vangen door christelijke boeren
die voor hun landheren op basis
van een deel van de oogst werk
ten. Waardevast dus voor de
Spaanse landheren, waardoor
zij economisch er op vooruit
gingen.
„Als er al uit de geschiedenis
geleerd kan worden, dan is het
dat de minderheden econo
misch van hun bestaan verze
kerd dienen te zijn en dat de sa
menlevende groepen econo
misch een wederzijds belang bij
elkaar moeten hebben. Zo moet
je nu in Nederland zonder meer
pleiten voor opheffing van de
werkeloosheid onder de min
derheden en voor sociale ver
nieuwing. Anders is het snel
met onze tolerantie gedaan."
De Spaanse inquisitie was, al
dus Drost, een initiatief van de
staat en niet zozeer een instel
ling van de Spaanse Kerk.
Daarmee kon de Spaanse mid
denklasse en een deel van de
hogere klasse, die voor een be
langrijk deel bestond uit (be
keerde) joden, worden geliqui
deerd. Daardoor vloeide er veel
geld door middel van confisca
tie in
de toekomstige kerk te willen
behouden. Die inzet is niet ver
anderd, zo hebben Kansil en
vertegenwoordigers van de acht
andere PKV's begrepen. „Wij
verwachten dan ook dat het sy
nodebestuur zijn woord zal
houden."
De PKV's waren wel verrast
door het ontbreken van een
provinciale bestuurslaag in de
gemeenschappelijke kerkorde.
In de nieuwe kerkorde is wel
plaats voor vijf a zes regionale
dienstencentra, onder verant
woordelijkheid van de regionale
vergaderingen (classes). Dat
aantal is volgens Kansil veel te
klein.
De opstellers van de kerkorde
hebben „organisatorische com
plexiteit" willen vermijden en
gekozen voor niet meer dan drie
bestuurslagen: de plaatselijke
kerk, de regionale classis en de
landelijke synode.
ATHENE De Servisch-or-
thodoxe patriarch Pavle is
een campagne begonnen om
de internationale gemeen
schap te informeren over de
„tragische situatie" van de
Serviërs. Na een bezoek aan
Athene reist hij naar de Vere
nigde Staten, waar hij presi
dent Bush en secretaris-ge
neraal Boutros Ghali van de
Verenigde Naties hoopt te
ontmoeten. Over het Servi
sche volk en de politiek van
de Servische regering be
staat „veel onjuiste informa
tie".
In Athene beschuldigde Pavle
de Rooms-Katholieke Kerk en
islamitische fundamentalisten
ervan dat zij het vroegere Joe
goslavië gebruiken om de Bal
kan respectievelijk Europa
„binnen te dringen".„De
Rooms-Katholieke Kerk pro
beert de Balkan binnen te drin
gen door haar invloed in het
vroegere Joegoslavië uit te brei
den," zo zei Pavle tijdens een
persconferentie. „De islam pro
beert hetzelfde door het vroege
re Joegoslavië als uitvalsbasis
te gebruiken voor een penetra
tie van Europa."
De Servisch-Orthodoxe Kerk
heeft zich altijd als de hoedster
van de Servische identiteit be
schouwd. Sinds de oprichting
van deze kerk in de zevende
eeuw is er sprake van een nau
we band tussen de Servische
staat en de Servisch-Orthodoxe
kerk.
Tijdens de huidige burgeroor
log in het vroegere Joegoslavië
heeft dat ertoe geleid dat de
kerk zich nog nooit van het Ser
visch nationalisme en de Groot
Servische-gedachte heeft gedis
tantieerd. „Het Servische volk
is al vijftig jaar door onnatuur
lijke grenzen opgedeeld," ver
klaarde de bisschoppensynode
begin dit jaar in een boodschap
aan het Servische volk.
In juli wees Pavle in een brief
aan Boutros Ghali erop dat or
thodoxe Serviërs in Sarajevo
„op beestachtige wijze" door
moslimstrijders worden geli
quideerd. Eerder had hij het
Vaticaan de schuld voor de bur
geroorlog gegeven. De Serviërs
in Kroatië hebben de keuze tus-
Leve het nieuwe België
DEZE week is het unitaire België begraven. De eenheidsDe
staat wordt vervangen dóór een federale staat met autonohc'
me gewesten en een nationale overheid die op den duur no£ai
maar weinig macht overhoudt. Europa kent verschillend^
federale staatsstucturen, onder meer de Bondsrepubliek
Oostenrijk en Zwitserland. Geen enkele structuur is iden°D
tiek. Dat heeft uiteraard te maken met de specifieke proble 'jjc
men en cultuur van deze landen. Toch is de basislogica in a tei
die landen dezelfde: autonomie voor de deelgebieden en vervot
der iets gemeenschappelijks, waar die deelgebieden met elkr.
kaar praten en onderhandelen. Dat gemeenschappelijke ii>h.
in het Belgische model de Senaat, te vergelijken met de Eertot
ste Kamer in Nederland. r°'
WAT merkt de Nederlander van de nieuwe Belgische^
staatsstructuur? De gemiddelde toerist weinig of niets. Ten
zij hij bijvoorbeeld met het streekvervoer de taalgrens moei
passeren. De Vlaamse bus van de vervoersorganisatie De
Lijn brengt hem tot aan de grens, waar hij vervolgens kari
instappen bij de Waalse broeders van de TEC, als hij ten-1
minste eerst een nieuw kaartje heeft gekocht. Het is een idi- I
oot voorbeeld, dat pakweg anderhalf jaar geleden op de J
Vlaamse televisie te zien was, toen het streekvervoer in een«
eerdere fase van de staatshervorming werd geregionaliw
seerd. i
VOOR bewindslieden uit Nederland is het nieuwe België^
een probleem. Minister Maij-Weggen (verkeer en water-j
staat) verzuchtte onlangs bij een bezoek aan Brussel dat hetr-,
met de Waterverdragen tussen Nederland en België over de
Schelde en de Maas nu toch wel,erg lang aansleept. Dat^.
komt, merkte zij terecht op, doordat zij als Nederlandse nujp
nister met Walen, Vlamingen en de nationale overheid te
maken heeft. De bureaucratie ten top. I'
TOCH is de federale staatsvorm de enig mogelijke uitweg.^
voor de Vlaams-Waalse problemen, die België al sinds zijl.
ontstaan in 1830 doen wankelen. Sinds 1970 is stapsgewijs-
gebouwd aan het nieuwe huis. In Vlaanderen en Wallonië isR
buitengewoon enthousiast gereageerd op het bereikte ak-jz)
koord voor de staatshervorming. De regeringspartijen vaf£l
socialisten en christen-democraten ontkennen zelfs dat ze.
elkaar ook maar iets hebben moeten toegeven. De aanhang^'
van de christen-democratische CVP had dinsdagavond^
Jean-Luc Dehaene op luid applaus onthaald. En zelfs de^
Vlaamse socialist en minister van buitenlandse zaken, Willig,
Claes, had bij het verlaten van Hertoginnedal dinsdagnacht p!
tevreden de duim omhoog gestoken. Alsof hij wilde zeggen: v
jongens, België is van de ondergang gered. De voorzitter vang'
de Waalse socialisten was al even euforisch.
lc
De critici, want die zijn er ook, geloven dat het akkoord vatr'
Hertoginnedal er op de eerste plaats is gekomen om de regeS
ring zelf in het zadel te houden. Guy Verhofstadt, voorzitter^
van de Vlaamse liberalen - die volgende maand een nieuweL
meer op D66 gelijkende partij gaan oprichten - voorspeltju
een financiële catastrofe. Het akkoord is te duur, vindt Verjz
hofstadt. It
HOE er ook over de staatshervorming wordt gedacht, oveiK
één ding kan iedereen het hartgrondig eens zijn: de nieuwev
staatsvorm is vreselijk ingewikkeld. De kiezers, in Belgiëg
nog altijd verplicht om te stemmen, mogen nu voor het eerstz
hun vertegenwoordigers in het Vlaamse of Waalse parle-1
ment aanwijzen. Maar wie wil kiezen of zelf verkiesbaar wil p
zijn, moet in de regio wonen waar dat parlement bevoegd is. jd
MET betrekking tot het gebied rond Brussel lijkt dat ee
Vlaamse overwinning. Sommige Waalse politici hadde
graag gezien dat Franstaligen die in de Vlaamse gemeenten'
rond de hoofdstad wonen, zouden mogen stemmen op kan
didaten in het Franstalige landsgedeelte. Franstalige inwo
ners van Vlaanderen kunnen nu alleen, op grond van de
taalgroep die zij vertegenwoordigen, verkozen worden tot
senator en via een omweg invloed krijgen in de Waalse poli
tiek. Maar dat is een stap met zoveel hindernissen, dat hier
voor weinig enthousiasme zal bestaan. Of België er zelf be
ter van wordt, valt af te wachten.
sen het opnemen van de wapens
of in ballingschap gaan.
De rondreis van patriarch Pa
vle doet denken aan de réizen
van de Irakese geestelijken pa
triarch Bidawid Raphael I (ka
tholiek) en metropoliet Mar Ge-
wargis Sliwa (orthodox). Tij
dens hun veelvuldige buiten
landse bezoeken proberen zij
begrip te kweken voor het be
leid van president Saddam Hu-
sayn van Irak. Sliwa woonde
onder meer de assemblee van
de Wereldraad van Kerken bij,
terwijl Bidawid onlangs aanwe
zig was op de gebedsbijeen-
konst van de wereldreligies in
Brussel. Hij had daar een Vati
caans paspoort voor nodig, na
dat de Belgische regering hem
een visum had geweigerd we
gens zijn nauwe contacten met
Saddam.
rj" CcicLócSomont
Uitgave- Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv)
Kantoor redactie: Apothekersdijk 34, Leiden.
Kantoor advertentie- en
abonnementenafdeling: Stationsweg 37, Leiden.
Telefax 071 - 134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
071 -132221,070-3190 933
070-3906 717
Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Hoofdkantoor:
Telefoon
Postadres:
Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08.30 tot 17.00 uur.
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot
Leiden en omgeving (tel. 071 -144 046/047/48/49): G.- J. Onvlee (chef-redacteur),
F. Buurman, K. van Kesteren, R. Kleijn, drs. R. Koldenhof, M. Krqft, T Pieters en
M. Roso.
Binnen- en buitenland, financiën en
A. van Rijn (chef), drs R. Edens, A. v
Leeuwen - Voorbij, R de Roo
Sport (tel. 070 - 3190 826) in samenwerking met sportredactie Sijthoff Pers
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): in samenwerking met kunst- en rtv-redactie Sijthoff
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): drs. P v;
Foto (tel. 070 - 3190 838): M Konvatinka.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten v
- freelance-medewerkers en -correspondenten In zijn versp
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pi
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland en
Belgie De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs. K. Swiers,
M. van de Ven en P. Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit H. B in 't Hout
(chef), H.B. Bijleveld, drs J. Feenstra, D.J Hofland, K. Jonker, P. Koopman, drs.
G. Korevaar, D.W. van Rietschoten, C.P. Visser en K. van Wees Algemeen coördi
nator: J.A.L.M Timmers.
van 08.30 tot 17.00 uur.
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vr. van 18.00 tot 19 00 uur, op za. van 14
15.00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand 27,00
per kwartaal 79,80
per jaar 312,65
Bij betaling per acceptgirokaart
per maand 28,20
per kwartaal 82,80
per jaar 318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -141 905. Telefax 071 - 140 6i
lefax voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
3902 702.
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
