Efficiency Beurs '92
kleiner dan voorheen
Weten Werken
Stijgen zeespiegel kost
Nederland 30 miljard
21c
Leidse Courant
i dinsdag 29 september 1992
BIT VOOR BIT
foto Laser
De Laser LT321E Notebook, die
op de Efficiency Beurs voor
het eerst wordt getoond.
Notebook blijft 'in'
Het mag niet zo best gaan bij de verkoop van computer
hardware; de markt voor portable computers blijft
groeien. Op de Efficiency Beurs tonen diverse
leveranciers dan ook hun nieuwe modellen.
Laser Computers komt als een van de eerste fabrikanten
met een draagbare computer met een 386SX/33 Mhz-
processor. De snelle LT321E heeft een beter LCD-
scherm dan zijn voorgangers en wordt standaard
geleverd met een harde schijf van 60 MB. Ook grotere
schijven zijn leverbaar. De Notebook heeft een
adviesprijs van 3500 gulden exclusief BTW.
Sharp toont twee nieuwe notebooks, waarvan één met
een kleuren LCD-scherm. Dat model, de PC-6881, draait
met de nieuwe 386SL-processor, vergelijkbaar met een
386SX, maar met een hogere mate van integratie en een
laag stroomverbruik. In een enkele chip zijn zowel het
geheugen, controllers, communicatiemogelijkheden en
de CPU geïntegreerd. De notebook schakelt zichzelf
grotendeels uit als er een tijdje
niet op wordt gewerkt, om op die
manier energie te sparen. Het
model heeft een VGA-
kleurenscherm dat werkt met
dunnefilm-transistors.
Sharp presenteert op de beurs
verder de PC-6700 notebook,
eveneens op basis van de
80383SL-processor. Deze
computer is de kleinste en lichtste
uit het leveringsprogramma van
de fabrikant. Het apparaat is nog
kleiner dan een vel A4 en weegt
tweeëneenhalve kilo. Het
apparaat is leverbaar in diverse
uitvoeringen.
Ook Toshiba heeft zijn notebook-
serie vernieuwd. De reeks bestaat
uit drie modellen, alle gebaseerd
op de Intel 386SX-processor. Het
topmodel uit de serie heeft een
VGA kleurenscherm. Alle
apparaten werken minstens vijf
uur op een accu, en dat is
behoorlijk lang.
De adviesprijs van het
goedkoopste model, de T1800, is 3495 gulden exclusief
BTW. Van de andere modellen zijn nog geen prijzen
bekend.
Het einde van de prikklok
De registratie van de aanwezigheid van personeel
gebeurt in veel bedrijven nog steeds met de traditionele
prikklok. Ook deze voorziening heeft echter haar
langste tijd gehad. Elektronische werktijdregistratie is
in opmars, vooral omdat integratie met andere
systemen (zoals de salarisadministratie) simpel kan
worden geregeld.
Comfox Hard- en Software uit Baarn demonstreert op
de Efficiency Beurs Time Perfect, een programma voor
tijd- en toegangscontrole. Door middel van een
gecodeerde sleutel of kaart klokken werknemers in en
uit, waarbij elke transactie automatisch in het systeem
wordt verwerkt. Voor dit doel kunnen maximaal 32
terminals met diverse faciliteiten worden aangesloten.
De registratie hoeft dus niet op een centrale plaats te
gebeuren. Werknemers zelf kunnen alle details van de
tijdregistratie opvragen. Voor- of achteraf kunnen
redenen voor absentie worden ingevoerd. Het is
mogelijk het systeem uit te breiden met
toegangscontrole met open-deursignaleringen allerlei
andere faciliteiten. Het systeem is geschikt voor
bedrijven met maximaal 2500 werknemers.
Verzendtassen voor diskettes
Elektronische gegevensdragers als diskettes of
magneetbanden worden vaak per post of per koerier
verzonden. Ruys Handelsvereniging bv heeft onder de
naam Versapak een assortiment postverzendingstassen
uitgebracht, die speciaal zijn ontworpen voor diskettes,
magneetbanden en cartridges. De tassen worden
afgesloten door een gepatenteerde sluiting.
Beschadiging van de inhoud is nauwelijks mogelijk,
aldus de fabrikant.
Goedkope tapestreamers
Pas als er wat flink misgaat met de pc, zodanig mis dat
veel informatie die op de harde schijf was opgeslagen
verloren is gegaan, pas dan realiseren veel gebruikers
zich de noodzaak van het maken van regelmatige
backups. Zo'n veiligheidskopie van alle bestanden op de
schijf zou minstens elke week moeten worden gemaakt,
of toch in elk geval eens in de paar weken maar vaak
komt het er gewoon niet van. Er zijn net weer niet
genoeg lege, geformatteerde diskettes beschikbaar, of
het is al weer zo laat: binnenkort dan maar.
Het maken van een complete backup is ook een
tijdrovend karweitje: dat is zeker. Al bij een schijf van 40
MB voelt de gebruiker zich een soort diskjockey, die de
ene na de andere diskette in de gleuf moet stoppen; laten
we het dus maar even niet hebben over moderne harde
schijven van 80 of zelfs 120 MB.
Een veiligheidskopie maken op een zogenaamde
tapestreamer wordt al heel wat eenvoudiger, vooral
omdat dat vervelende schijfjes wisselen niet meer nodig
is. Zo'n magneetband-eenheid is doorgaans echter
behoorlijk prijzig. De laatste tijd zijn er echter
tapestreamers uitgekomen die wat beter bereikbaar
worden, zelfs voor 'kleinere' gebruikers.
Het Amerikaanse bedrijf Colorado Memory Systems
lanceerde onlangs de Jumbo Trakker, een portable
tapestreamer die kan worden aangesloten op de
parallelle poort van de pc. Het apparaat is er in
uitvoeringen met een capaciteit van 120 of250 MB. In
Nederland wordt die voorziening geleverd door
International Computer Products in Weesp. Het
apparaat kost afhankelijk van de uitvoering 1095 of
1395 gulden exclusief BTW.
Sydec Nederland in Soesterberg introduceerde onlangs
een nieuwe tapestreamer van Summit, bedoeld voor
inbouw in de pc. Ook de Summits zijn er in diverse
uitvoeringen, waarvan er enkele op een floppy disk
controller worden aangesloten en één op een IDE-
interface. De bijgeleverde software van Central Point
met een grafische interface en virus-detectie maakt het
gebruik in de praktijk eenvoudig. De tapestreamers zijn
te koop vanaf595 gulden inclusief BTW.
De Efficiency Beurs ondervindt de gevolgen van de malaise in de computer
industrie. Minder exposanten, een kleinere tentoonstellingsoppervlakte.
Wel zijn de openingstijden verder verruimd.
door Paul Houkes
foto Sydec
De Summit tapestreamers zijn bedoeld voor inbouw in de pc.
De Efficiency Beurs '92, die komen
de donderdag wordt geopend in het
RAI-complex in Amsterdam, is qua
oppervlak zowel als qua aantal deel
nemers fors kleiner dan vorig jaar.
De tentoonstelling, die een zo com
pleet mogelijk beeld wil geven van
alle aspecten in en om het kantoor
met onder andere informatie
technologie, archiefsystemen, post-
behandeling, kantoormeubilair en
communicatiesystemen telt 315
deelnemers, waaronder 150 nieuwe
exposanten. Dat betekent dat van de
400 deelnemers van vorig jaar de
helft nu niet meedoet.
Het kleinere aantal exposanten
heeft als gevolg dat drie hallen die
tot nu toe ook voor de beurs inge
richt werden, dit jaar niet worden
gebruikt. De Amstelhal, de Noord
en de Oosthal blijven gesloten.
Toch benadrukt RAI-directeiir
L.J. Bakker, dat de Efficiency Beurs
nog steeds het grootste evenement
op dit terrein in ons land is. „Het is
duidelijk dat de omvang van de
beurs is aangepast aan de situatie in
de branche, die momenteel nu een
maal niet rooskleurig is. We zijn er
niet zo verontrust over, want door de
jaren heen zijn er altijd golfbewegin
gen geweest". Al in een eerder stadi
um was besloten dat de beurs vanaf
1993 een tweejaarlijks evenement
zal gaan worden. Na de aflevering
van volgend jaar is er dus pas weer
een EB in 1995.
Motto van de beurs is dit jaar 'De
complete kijk op het kantoor'. Ko-
pieerapparatuur, fax en postverwer
king zijn vooral in de Europahal te
vinden, terwijl verbruiksartikelen,
kantoor- en bedrijfsinrichting en te
lecommunicatie in de Zuid- en de
Westhal zijn geconcentreerd. Leve
ranciers van computerhardware en
randapparatuur tonen hun novitei
ten vooral in de Holland- en Rand
stadhal. In de Hollandhal is ook het
software-paviljoen ondergebracht.
Op de beurs wordt dit jaar voor het
Vorig jaar telde de Efficiency Beurs nog 400 exposanten. Nu zijn het er een stuk minder;
drie hallen blijven dan ook dicht.
eerst in een afzonderlijke presenta
tie aandacht besteed aan documen
taire informatiesystemen (DIS). In
de Europahal is een paviljoen inge
richt, waarin leveranciers op het ge
bied van micrografie, optische schij
ven en image processing hun kun
nen tonen. Documentaire informa
tiesystemen zijn vooral bedoeld om
de documentenstroom in bedrijven
beter te kunnen beheersen.
Het papierloze kantoor blijft een
toekomstbeeld, omdat rapporten,
brieven, offertes en prijslijsten op
papiej» toch nog onmisbaar blijven.
Van alle zakelijke informatie staat
95 procent nog steeds op papier.
Toch wordt de rol van elektronische
informatiedragers steeds groter.
Voor archivering worden veel docu
menten al op microfilm opgeslagen.
Informatie die frequenter moet wor
den gebruikt kan daarentegen beter
digitaal op magneto-optische schij
ven worden vastgelegd. De technolo
gie is inmiddels zo gevorderd, dat dit
ook voor kleinere bedrijven haalbaar
is geworden. Echt besparend in tijd
en geld wordt het pas als een inte
gratie kan worden bereikt. Op mi
crofilm- opgeslagen documenten
kunnen bijvoorbeeld worden ge
scand, waarna ze via het pc-netwerk
in elektronische vorm voor de gehele
organisatie beschikbaar zijn, direct
kunnen worden gefaxt enzovoort.
Het toenemende belang van docu
mentaire informatiesystemen heeft
er inmiddels toe geleid, dat binnen
de branchevereniging VIFKA Docu
ment een commissie is gevormd die
gegevensverwerkende bedrijven aan
een toets gaat onderwerpen. Beke
ken wordt vooral of de betreffende
bedrijven waarborgen aan hun klan
ten kunnen geven met betrek
tot de veiligheid en de integritei
de te verwerken documenten,
op dit punt goedgekeurde bedr
wordt een certificaat verleend.
Windows World
Wegens het grote succes van i
jaar is er ook nu weer een sub
toonstelling met software, die d
onder het grafische besturi
systeem Microsoft Windows. D
hele Deltahal zal met Wini
World worden ingericht. Naasi
crosoft tonen een stuk of dertij
drijven hun produkten.
Op dit moment wordt in ons
meer dan de helft van nieuw
kochte pc's standaard afgeli
met het grafische besturinj
teem. De verkoop van het
Windows-applicaties vertoont
steeds een sterk stijgende lijn
Op Windows World zijn drie
ters opgesteld, waarin appli
software wordt gedemonsti
Net als vorig jaar is er een ceii
informatieplein, waar bezoeker
documentatie over de getoond*
dukten kunnen opvragen. Mici
omlijst het evenement met een
tal specifieke seminars.
Behalve via de tentoonstellinj
kan de bezoeker van de Effic
Beurs ook informatie over al
onderwerpen krijgen via het
stende programma. Zo wordt ii
theater in de Europahal i~
een Infoshow gehouden, waarin
blemen uit de dagelijkse kan
praktijk worden behandeld, zoa
lefoonmanagement, er gone
postverwerking en automatise
Voor de branches van financiël
viseurs, reclame- en PR-bure
assurantie-tussenpersonen en i
nische adviseurs zijn er speciale
De Efficiency Beurs is dit jaar
het eerst ook op zaterdag open
vendien is de beurs op maande
dinsdag 5 en 6 oktober ook 's av
geopend. De beurs duurt tot en
9 oktober.
HET ONDERZOEK
Volgens ir. Bart Peerbolte van de
vakgroep Civiele Techniek en
Management van de Universiteit
van Twente kost de stijging van de
zeespiegel Nederland in de komende
100 jaar in het slechtste geval zo'n
30 miljard gulden. Dat geld is nodig
voor de ophoging van de dijken en
andere vormen van kustbeheer. Het
getal wordt genoemd in UT Mediair.
De stijging van de zeespiegel is eén
gevolg van het broeikaseffect. Door
de toenemende concentratie van
kooldioxyde in de atmosfeer zal de
gemiddelde temperatuur in de
komende eeuw met zeker één tot
anderhalve graad stijgen. De
opwarming van de aarde heeft als
gevolg dat het zeewater uitzet en dat
gletsjers sneller smelten. In de 21ste
eeuw leidt dat tot een stijging van de
zeespiegel met 15 tot 65 cm. Die
stijging komt bovenop de 20 cm per
eeuw door stijging van het
zeewater en daling van het land
toch al sprake van is.
Dat de zeespiegel in de komende 100
jaar zal stijgen, daar is iedereen het
wel over eens. De vraag is hoe groot
die stijging zal zijn, want het maakt
voor de hoogte van de dijken nogal
wat uit of dat 15 of 65 cm zal worden.
Peerbolte heeft tijdens zijn
promotie-onderzoek een computer
model ontwikkeld, waarmee
beleidsmakers kunnen berekenen
wat de overstromingsrisico's bij een
bepaalde temperatuurstijging zijn
en welke investeringen nodig zijn
om de kustverdediging op voldoende
peil te brengen. Wereldwijd is er in
de komende honderd jaar volgens
schattingen tussen de 500 en 2500
miljard dollar nodig om de effecten
van de zeespiegelstijging op te
vangen.
Lancering per
superkanon
In de komende weken nemen de
Verenigde Staten proeven met een
eerste versie van een superkanon,
waarmee in de toekomst materialen
letterlijk de ruimte in kunnen
worden geschoten. Het kanon is
ontwikkeld in het Lawrence
Livermore National Laboratory in
Californië, meldt New Scientist van
19 september. Het kanon lijkt wat
werking betreft het meest op een
enorme luchtbuks. De projectielen
worden niet weggeschoten met
behulp van explosieven, maar door
waterstofgas dat tot extreem hoge
druk wordt samengeperst (tot 4100
atmosfeer) en dat daarna in één klap
uitzet.
Het kanon, met als naam SHARP
(Super High Altitude Research
Project), is in de afgelopen driejaar
gebouwd. Het geschut bestaat uit
twee buizen, die haaks op elkaar zijn
gemonteerd. De buis waarin de
compressie van het waterstofgas
plaatsvindt is 82 meter lang en heeft
een doorsnede van 36 cm. De schuin
rechtop staande lanceerbuis is 47
meter lang en heeft een diameter
van 10 cm.
Met het kanon moeten projectielen
al 450 kilometer de lucht in kunnen
worden geschoten. De onderzoekers
denken over enige jaren een nog veel
groter kanon te kunnen bouwen,
waarmee satellieten of delen
daarvan met een gewicht van 10 ton
rechtstreeks in een lage omloopbaan
rond de aarde kunnen worden
geknald. De ontwikkeling en de
bouw van dat gigakanon zouden
zeven miljard dollar kosten.
Uitgaande van een levensduur van
tien jaar komt deze methode van
lanceren uit op 500 dollar per kilo 'te
verzenden' materiaal. Dat is vele
malen goedkoper dan via de
traditionele methode. Lanceringen
per shuttle kosten momenteel zo'n
20.000 dollar per kilo.
Volgens het Lawrence Livermore
Nederland is in de komende eeuw in het slechtste geval 30 miljard kwijt aan de ophogingj
van de kustverdediging.
National Laboratory is 90 procent
van de materialen en instrumenten
voor de ruimte-exploitatie geschikt
voor het 'opschieten' per kanon. Die
constructies moeten dan wel een
versnelling van zo'n 1500 G. kunnen
weerstaan. Voor het in de ruimte
brengen van astronauten lijkt de
methode daarom niet zo geweldig.
Hoorapparaat met
mooier geluid
Ingenieur A.G.H. van der Donk van
de faculteit Elektrotechniek van de
Universiteit van Twente heeft een
nieuwe silicium
condensatormicrofoon ontwikkeld,
die kan worden gebruikt in
hoorapparaten. De geluidskwaliteit
van zo'n apparaat kan daarmee vele
malen worden verbeterd.
Tot nu toe moeten gebruikers van
een hoorapparaat het doen met ee'n
soort geknepen telefoongeluid. Dat
komt door de geringe bandbreedte
Jarenlang onderzoek heeft bevestigd dat dolfijnen een
behoorlijke graad van ontwikkeling hebben bereikt.
van de toegepaste microfoontjes.
Een lage gevoeligheid en veel ruis
waren daar ook het gevolg van. Met
de silicium-microfoon kan de
bandbreedte flink worden vergroot;
tot tien kHz in het hoorbare
frequentiespectrum. Verder is een
begrenzer in de microfoon
ingebouwd, die voorkomt dat bij een
hoge geluidsdruk het membraan
doorslaat of gehoorbeschadiging
optreedt. Op de Twentse
universiteit wordt onderzoek
gedaan naar de mogelijkheid om
condensatormicrofoons door
etstechnieken uit silicium te
fabriceren.
Hoge ontwikkeling
bij dolfijnen
Dolfijnen zijn culturele dieren. Ze
leven in een zeer ontwikkelde en
complexe onderwatermaatschappij
meent de Amerikaanse bioloog Ken
Norris, die dolfijnen bestudeert voor
de kust van Hawaii. „De dolfijn is
dier dat in staat is liefde te voelen,
van seks te genieten en creatief te
denken over abstracte begrippen als
verleden en toekomst", zegt Norris.
Zijn collega Randy Wells van het
Mote Zeelaboratorium in Sarasota
(Florida) volgt al twintig jaar een
familie van honderd Atlantische
tuimelaars en constateert ook dat de
samenwerking van de dieren
merkwaardig veel op die van
mensen lijkt. Dolfijnenmoeders
houden hun jongen meer dan vijf
jaar bij zich en blijven hun kinderen
levenslang herkennen. Vaders
beschermen de school. Meisjes
dolfijnen passen op jongere broertjes
en zusjes, terwijl hun broers er op
uit trekken om kattekwaad uit te
halen en te leren hoe zij zich tegen
haaien moeten verweren.
De wetenschap gaat er al lang vanuit
dat dolfijnen zeer intelligent zijn,
ook al omdat zij grotere hersenen
(met tweemaal zoveel windingen)
hebben dan mensen. Louis Herman,
directeur van het Kewalo-
laboratorium op Hawaii, laat de
dolfijnen via een raam onderin z
dolfinarium televisiebeelden zie
van een trainer die opdrachten
geeft. „De dolfijnen keken, keeri
zich om en begonnen ogenblikka
de hele reeks instructies foutloos
te voeren", zegt Herman.
„Chimpansees hebben voor
dergelijke opdrachten, waarvoon
abstract denkvermogen is vereis
maanden training nodig'
Dolfijnen hebben maar een tieno
van het gezichtsvermogen van dl
mens, maar horen twintig keer
beter. Volgens de Franse oceano
Jacques Cousteau kunnen hun
fluitgeluiden en sonar over zeer
grote afstand door het voor goed
zicht te donkere water heendrin
Wetenschappers nemen aan dat
dolfijnen wijs kunnen uit de
geluidenbrij door hun boodschaj
in te leiden met een persoonlijke
code en ook de code van de
geadresseerde toe te voegen. Eei
typische dolfijn-boodschap zou
ongeveer zo kunnen luiden: „Ikj
die-en-die, ik hoor jou, ik ben hie
ik ben bang", zegt Norris.
„Dolfijnen zijn hier-en-nu dierei)
kunnen hun gedachten natuurlij
niet in boeken opslaan zoals wij
mensen dat doen", zegt hij. „Maj
zij kunnen converseren over dinl
die niet tastbaar zijn, zoals verlel
toekomst en begrippen. Ze lerenl
elkaar ook dingen, waarmee in ra
ogen cultuur begint'
Onderzoekers tekenen deze I
boodschappen op, in de hoop nog!
eens een taal in kaart te brengen
verder gaat dan de opdracht-
antwoordtaal van dolfijntrainerl
die dolfijnen in staat zal stellen ij
mensen van gedachten te wisselj
Onderzoekers hebben in de wata
rond de Bahama-eilanden een
woordenboek van meer dan vijftl
'zinnen' (combinaties van geluid
en bewegingen) samengesteld, dl
door de dieren worden gebruikt, j
zinnen variëren van simpele L
opdrachten als 'duiken' of 'linksjl
tot emotionele uitingen tijdens
of vechtpartijen.
