Nieuwe wegen in de artsenij
Heksenjacht uit angst voor de 'maleficia
21 lhdsecourant I Weten Werken
I DINSDAG22SEPTEMBER 1992 f U A Ull \JL/ ?f UlVlVUll
BIT VOOR BIT
Ergo-arm uitkomst voor
mensen met rugklachten
Niet voor iedereen is het werken met een personal
computer of werkstation een pretje. Voor mensen die
toch al last hebben van rugklachten kan het een zware
belasting vormen. Veel hangt af van de aandacht die is
besteed aan het kantoormeubilair; een goede stoel en
een bureau met de juiste werkhoogte is van groot belang.
Toch zijn die voorzieningen niet in alle gevallen
voldoende om gezondheidsklachten te voorkomen.
Vooral het feit dat de onderarmen geen ondersteuning
krijgen bij het werken op een toetsenbord blijkt in veel
gevallen tot problemen te leiden. Daardoor worden de
spieren in de nek en de schouders teveel belast.
Op basis van Zweeds onderzoek hebben enkele
fysiotherapeuten uit dat Scandinavische land een
beweegbare ergoarm ontwikkeld, die is bedoeld om de
belasting van de arm- en de nekspieren te verminderen.
Een of twee van die voorzieningen kunnen aan een
bureaublad worden bevestigd, zodat de
beeldschermwerker zijn armen op de schuimrubber
kussens kan leggen. Ook in ons land is er grote interesse
voor het apparaat.
De ergo-arm kost 375 gulden exclusief BTW en wordt
onder meer geleverd door De Koning Kantoortechniek
in Rijswijk. B
foto impromex
Dankzij de ondersteuning van de armen kunnen rug- en
nekklachten bij beeldschermwerkers flink verminderen,
zo blijkt uit Zweeds onderzoek.
Driedimensionaal
tekenen met Mac
De Apple Macintosh is zonder twijfel de meest gebruikte
personal computer voor grafisch werk. Vaak gebeurt dat
met software als Aldus Freehand, Adobe Illustrator of
soortgelijke tekenprogramma's. Adobe Systems breidt
binnenkort de mogelijkheden verder uit met Adobe
Dimensions, een hulpprogramma voor het maken en
bewerken van driedimensionale objecten en effecten.
Het is eeh zogenaamd vector georiënteerd programma,
dat de tekeningen als wiskundige beschrijving opslaat,
als zogenaamde Bezier-curven. De gebruikersinterface
van Adobe Dimensions is tweedimensionaal. Daarin
kunnen de gebruikers hun 2D-illustraties importeren,
om die daarna te voorzien van 3D-effecten. Uiteindelijk
kan de illustratie in het normale tekenpakket verder
worden afgewerkt.
Adobe verwacht het programma in november te kunnen
leveren.
Parallel programmeren
Een onderzoeksgroep van de Vrije Universiteit in
Amsterdam gaat zich vijfjaar lang bezighouden met een
studie op het gebied van parallel programmeren van
gedistribueerde, computersystemen. Dat zijn grote
aantallen computers, die zijn verbonden door een
netwerk. Parallelle programma's laten die computers
samenwerken aan problemen die veel rekentijd nodig
hebben en die dus moeilijk op één computersysteem
kunnen worden gedraaid. In totaal worden voor het
programmeer-onderzoek 128 aan elkaar gekoppelde
computersystemen ingezet.
De studie is mogelijk door een subsidie van anderhalf
miljoen gulden, toegekend door de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.
Data Discman
Op de Firato toonde Sony afgelopen week voor het eerst
een draagbare bron van informatie, die veel
toepassingsmogelijkheden zou kunnen krijgen: de Data
Discman.
De Discman is een apparaatje dat interactief allerlei
informatie kan weergeven. Op een 8 cm groot CD-plaatje
kunnen 100.000 A-4 pagina's aan informatie worden
opgeslagen. Dat kan encyclopedische informatie zijn of
het complete telefoonboek van Nederland, de inhoud
van diverse woordenboeken enzovoort. Ook grafische
beelden en gedigitaliseerd geluid kunnen op het schijfje
worden opgenomen.
Voor de Discman, die voluit DD10-EXheet, komt allerlei
software beschikbaar, zowel in het Engels als in het
Nederlands. Volgende maand zijn al een stuk of tien
titels te koop, waaronder het 'Groene Boekje', een
Europese Stedendisk, het Groot Geïllustreerd
Woordenboek en de Oxford English dictionary.
De Discman wordt volgende maand leverbaar en kost
1299 gulden. Sony levert er dan meteen enkele disks met
woordenboeken en een hotel- en restaurantgids bij
foto Sony
De Data Discman, in oktober leverbaar.
Verlamden weer laten lopen, hersenen in kaart brengen, levende cellen van C
binnen en van buiten onderzoeken, implanteerbare houders voor
geneesmiddelen ontwikkelen. Zie hier enkele inspanningen van het nieuwe
BioMedisch Technologisch Instituut van de Universiteit Twente.
ONGEWOON Tussen 1450 en 1750 zijn in Europa vermoedelijk zo'n honderdduizend
mensen berecht, omdat ze van hekserij verdacht werden. Ongeveer de helft
van hen werd op een afschuwelijke manier ter dood gebracht.
door TOM van der maas
Het stereotype beeld van de heks als
lelijke, zonderlinge oude vrouw met
stok of bezem en vergezeld van een
zwarte kat zou vroeger een juiste
beschrijving kunnen zijn geweest.
Het merendeel van de heksen die
tijdens de heksenjacht in Europa
tussen de veertiende tot de
achttiende eeuw ter dood zijn
gebracht, bestond uit vrouwen
ouder dan vijftig. Velen van hen
waren door ouderdom seniel en
leefden zonder veel contact met hun
dorpsgemeenschap.
Dit valt te lezen in 'De Heksenjacht
in Europa', verkrijgbaar bij de
uitgever Bandijk Boeken in
Nijmegen. Het boek, van
wetenschappelijk niveau en
bijzonder toegankelijk, schetst de
complexe sociaal-maatschappelijke
processen die de genadeloze jacht op
heksen veroorzaakten. Het bevat
een zee aan informatie voor ieder die
in deze zwarte periode van de
Europese geschiedenis is
geïnteresseerd. Zo weet de auteur
Brian P. Levanck, hoogleraar
geschiedenis aan de Universiteit van
Texas, te melden dat de Spaanse
theoloog Alfonso de Spina had
uitgerekend dat er zich exact
133.306.668 heksen op aarde
bevonden; een heel wat
nauwkeiiriger opgave dan 26
miljard, het aantal dat de
demonoloog Sigmund Feyerabend in
1569 schatte in een van de
duivelboeken uit die tijd.
Levanck stelt dat tijdens de
zogeheten vroeg-moderne periode
van de Europese geschiedenis 1450
tot 1750) vermoedelijk zo'n
honderdduizend mensen voor het
misdrijf hekserij werden berecht.
Ongeveer de helft van hen werd op
een afschuwelijke manier ter dood
gebracht: op de brandstapel. Ook als
heksen op een andere wijze
bijvoorbeeld door wurging
werden gedood, werd hun lichaam
naderhand verbrand. De
rechterlijke macht beschouwde dit
als de veiligste methode om te
ontkomen aan een mogelijke
Hekserij is eeuwenlang beschouwd als een pact met de demon. Verbranding was daarom het
meest effectief.
bovennatuurlijke wraak".
De vermeende kwaadaardigheid van
heksen bestond uit het verrichten
van 'maleficia', magische rituelen
met het doel anderen te benadelen.
Het achterlaten van een stukje leer
waarin knopen zijn gelegd om een
bruidegom impotent te maken, het
uitspreken van een toverformule
waardoor een kind sterft, hagel
afroepen over de oogst door
betoverde stoffen te verbranden: het
zijn voorbeelden van dergelijke
maleficia. Het bedrijven ervan lijkt
volgens Levanck het meest op de
'hekserij' die tegenwoordig nog
voorkomt in sommige niet-Europese
samenlevingen. Denk aan het met
spelden prikken in een pop die de
vijand voorstelt: voodoo.
Over het algemeen zal geen van de
rituele handelingen werkelijk iets
hebben bewerkstelligd en een
verband tussen de handelingen en
vermeend bovennatuurlijke ongeluk
ontbrak dus ook. De 'misdrijven'
waar heksen van werden
beschuldigd moeten dan ook worden
beschouwd als het resultaat van
psychologische projectie. In de
kleine dorpsgemeenschappen, waar
relatief de meeste heksen werden
Archieffoto
aangewezen, heerste een
voortdurende sociale controle.
Spanningen tussen bewoners uitten
zich in het beschuldigen van
personen als veroorzaker van
ongeluk. De heksen, veelal
geïsoleerde, soms seniele oude
vrouwen, vormden daarbij een voor
de hand liggend doelwit.
De enorme omvang van de
heksenjacht en het meedogenloze
karakter daarvan hingen samen met
de angst voor de duivel, wiens
vermeende bestaan een grote rol
Hekserij werd beschouwd als
pact met de demon, als symbool
alle kwaad dat mensen overkwaï
Kerkelijke rechtbanken zetten d
wrede vervolging dan ook in, lati
gevolgd door wereldlijke
rechtbanken. Deze laatste gingeL
heksen ook beschouwen als
exponenten van een tegencultui
dus gevaarlijk voor de gevestigd
orde. De bestaande verdeling va
macht en rijkdom was in het ged
dus hard optreden was geboden
Gerechtelijke foltering werd in
Europa (met uitzondering van
Engeland) toegepast, om de hek
misdrijf waar zij van werd
beschuldigd te laten opbiechten
Rechters geloofden dat God
onschuldigen zou beschermen e
zou helpen de martelingen te
doorstaan. Volgens Levanck
veronderstelden de ondervrager
dat onder druk van ondragelijke
altijd de waarheid aan het licht
kwam, hoewel sommigen mogel
gewoon sadisten van de ergste s
waren. Marteling, zeker langdu
zal echter altijd leiden tot elke
gewenste uitspraak van het
slachtoffer schuldig of niet. 0 |S1
als het slachtoffer onschuldig w |jj
aan hekserij zullen de beulen de
bekentenissen hebben afgedwo t
waar zij op uit waren. De
vermoedens van de ondervraag
over welke antwoorden de
folteringen zouden stoppen en
suggestieve vragen zullen ook v
meest volhardende persoon de
antwoorden hebben bepaald.
Het duidelijkst bewijs hiervoor
noemt de Texaanse hoogleraar i
'bekentenissen' zelf gedurende
heksenjacht: duizenden mensei
biechtten (mis)daden op die zij i
kónden hebben gepleegd, zoals
vliegen op een stok.
Vragen over ongewone of moge
bovennatuurlijke belevenissen
kunnen worden gericht aan Toi
van der Maas, Wim Sonneveldli
233,3584 ZS Utrecht. Op reacti
die zich daarvoor lenen wordt ii
'Ongewoon' ingegaan.
door Mark Glotzbach
De Universiteit Twente (UT) opent
donderdag haar BioMedisch Tech
nologisch Instituut, dat onder lei
ding van prof.dr. J. Feijen de kern
moet gaan vormen van een landelij
ke onderzoeksschool voor biomedi
sche technologie. De tachtig mensen
die er werken vinden nieuwe wegen
in de artsenij, zo blijkt uit de volgen
de staaltjes.
Patiënten die door een gehele of ge
deeltelijke doorsnijding van de rug-
gegraat onder het middel verlamd
zijn geraakt (lage dwarslaesie) heb
ben nog intacte oppervlaktezenu
wen en -spieren.
Daarvan maakt de vakgroep bio-in-
formatica gebruik bij het kunstma
tig herstellen van bewegingen zoals
lopen en staan.
Bij deze sta- en loopsystemen wor
den alleen de spieren die voor deze
bewegingen strikt noodzakelijk zijn
elektrisch gestimuleerd.
Orthesen
Orthesen (mechanische ondersteu
ningsmiddelen) zorgen ervoor dat de
patiënt overeind blijft. De elektro
den voor het prikkelen van de ze
nuwbundels worden in het lichaam
aangebracht.
Heel ver op dit gebied is de vakgroep
al met een zenuwstimulator die
mensen met een 'sleepvoet', vaak als
gevolg van een beroerte, weer in
staat stelt vrijwel normaal te lopen.
Dit apparaatje wordt in het onder
been geïmplanteerd.
In een achteraf-gebouwtje, zo ver
mogelijk van verstorende invloeden
verwijderd, werken de onderzoekers
van het Biomagnetisch Centrum
aan een atlas van de menselijke her
senen. Supergeleidende sensoren,
die met behulp van vloeibaar helium
worden gekoeld tot min 269 graden
Celsius en die zich bevinden in een
container van kunststof, zijn hun
meetgereedschap. Opgesteld in een
magnetisch afgeschermde ruimte
tast dit apparaat de schedel af zon
der deze aan te raken.
Functies
Door de zeer zwakke magnetische
velden te meten die de hersenen, zelf
produceren, zoeken zij uit welke
functies waar zetelen in ons brein en
hoe ze reageren op zintuiglijke in
drukken. De opgedane kennis kan
van pas komen bij de behandeling
van ziekten als epilepsie. En psycho
logen kunnen langs deze bron bij
voorbeeld achterhalen waar concen
tratiestoornissen vandaan komen.
De vakgroep technische optica expe
rimenteert met microscopen en een
De onderhuidse zenuwstimulator voor lijders aan een 'sleepvoet' wordt geïmplanteerd in een geitepoot.
spectroscoop (een' apparaat voor
waarnemingen via het karakteris
tieke lichtspectrum van stoffen)
voor het bestuderen van processen
in en tussen levende lichaamscellen.
Hier wordt bij voorbeeld onderzocht,
hoe een 'killercel' een
kankercel te lijf gaat.
Op beeldschermen,
wordt het allemaal
zichtbaar.
De Atomic Force Mi
croscope (AFM) meet
heel nauwkeurig, al tot
op het atoom bij veel
materialen, het opper
vlak van een preparaat.
Een laserstraaltje dat
uit de punt van een heel slap blad
veertje komt, duwt dit veertje om
hoog als het een oneffenheid ont
moet. De hobbelingen van het veer
tje worden vastgelegd.
De Confocale Laser Scanning Mi
croscope (CLSM) verschaft een
Weer normaal
lopen met
'sleepvoet'
ruimtelijk inwendig beeld van een
levende cel. Een laserbundel licht de
cel door. De UT-onderzoekers kijken
met de CLSM onder meer naar het
gedrag van het middel ftalocyanine,
dat tumorcellen opzoekt en deze
doodt na bestraling met
rood licht.
'Technische optica'
heeft zelf een uiterst ge
voelige Raman-micros-
pectroscoop ontwikkeld,
waarmee de moleculaire
samenstelling van één
enkels cel of één enkel
chromosoom kan wor-
den onderzocht. De wij-
ze waarop het preparaat
het ingestraalde éénkleurige laser
licht in meerdere kleuren verstrooit
(het Raman-effect) geeft de gewen
ste informatie. Ook dit instrument
kan een wapen zijn in de strijd tegen
kanker. Zo kan het inzicht verschaf
fen in de aanwezigheid en verdeling
van caroteen (een stof die in peentjes
zit en mogelijk een beschermende
werking heeft tegen kanker) in witte
bloedcellen.
Biologisch afbreekbare kunststoffen
vormen het onderzoeksterrein van
de vakgroep biomedische materiaal
techniek. Zulke kunststoffen kun
nen dienen als verpakking van ge
neesmiddelen die in het lichaam
worden gebracht. Ze scheiden het
medicijn in de juiste dosering over
langere tijd af en lossen onschadelijk
op.
Kunststofbolletjes
De vakgroep vervaardigt minuscule
kunststofbolletjes op basis van stof
fen die in het menselijk lichaam
voorkomen, het eiwit albumine en
de stollingsremmer heparine. Om ze
in vaste vorm te brengen, worden
deze 'microsferen' als eieren ge
kookt in olijfolie dan wel chemisch
gestabiliseerd.
Volgezogen met een
en geïnjecteerd in de bloedstri
van een door kanker aangetast!
ver, lopen ze vast bij de tumor
sluiten zo de bloedstroom en d
mee de aanvoer van voedsel en zi
stof naar het gezwel af en leve
geleidelijk ontbindend, het gen
middel te bestemder plekke af.
Dë UT doet ook proeven met h
poreuze vezels, gesponnen van
in het lichaam afbreekbare n
zuurverbinding. Gevuld met
medicijn brengt een spuit zo'n b
onderhuids aan. Is het leeg, dan
het op.
Dergelijke afbreekbare kupststo
kunnen ook industrieel worden
gepast. De onderzoekers denken
milieuvriendelijke coatings
schepen. Doordat zo'n laag
groeiwerende verf aan de oppen
te voortdurend afbreekt, krijgei
gen en zeepokken nooit vaste gi
onder de voeten, is het idee.
