Barrie Cooke schildert de
natuur op ongekende wijze
Elektronisch bellenblazen
81
De intensiteit
van het Russischf
overwicht
Violiste komt pa
laat in haar spel
Cultuur
Inner Circle
is een gladde
feestband
BRITS HITSUCCES THE ORB
Leidsche Courant
maandag 21 september 1992
POP
PAARD, DEN HAAG
Inner Circle. Herhalingen:
onder meer 14 oktober
Rotterdam (Parkzicht) en 15
oktober Leiden (LVC).
door Erik Quint
Is het toeval dat het hernieuw
de succes van de reggaegroep
Inner Circle samenvalt met de
alom bejubelde cd-uitgave met
vroeg werk van zijn voormalige
zanger Jacob Miller? Toeval of
niet, maar het is opvallend dat
Inner Circle's onnozele zomer
hit 'Sweat (a la la la la song)'
bleek afsteekt tegen de fiere
roots-reggae op Miller postuum
uitgebrachte 'Who say Jah no
dread'. Met de zwaar gezette
bassist Ian Lewis als anker en
zijn onwaarschijnlijk dikke
broer Roger Lewis als gortdroge
ritme-gitarist toonde de Jamai-
caanse groep zich zaterdag voor
een vol Paard een gladde feest
band.
Van de opkomende populariteit
van reggae in Nederland eind
jaren zeventig, profiteerde in de
voetsporen van Bob Marley acts
als Third World en vooral Inner
Circle. Aan dat succes kwam
een onverwacht einde toen Ja
cob 'Killer' Miller in 1980 bij
een auto-ongeluk om het leven
kwam. Onder leiding van de
broers Ian en Roger Lewis ging
Inner Circle als studioformatie
verder, totdat zes jaar geleden
zanger Calton Coffie de band
kwam versterken.
Met Coffie als enthousiast aan
gever voor onbekommerde Ca-
raïbische danspret manifes
teerde de zevenmans groep zich
zaterdag als amusements-act.
Onbeduidende liedjes van de re
cente cd 'Bad to the bone' wer
den afgewisseld met cliché's uit
de reggae-geschiedenis. Inner
Circle's grootste hit uit het Mil-
ler-tijdperk, 'Tenement yard',
werd even plat en banaal ge
bracht als Bob Marleys obligate
'I shot the sheriff.
Daarnaast werden al even op
portunistische en vooral ver
geefse pogingen gedaan om de
moderne ragga-stijl te adopte
ren. Daarvoor had de groep een
jonge rapper aangetrokken
wiens verrichtingen geen naam
mochten hebben. Met een mod
dervet geluid, waarop het lek
ker loom dansen was, kon Inner
Circle echter geen kwaad met
loze kreten over apartheid, aan
Afrikaanse kinderen opgedra
gen liedjes en Peter Tosh's 'Le
galize it'. Ook de rasta-cultuur
werd als amusement gebracht
en het blijft een vreemde ge
waarwording om een westers
publiek luidkeels 'Jah Rastafa-
ri' te horen scanderen. Was het
niet de zo betreurde Jacob Mil
ler die in 1975 al waarschuwde
voor 'too much commercialisa
tion of Rastafari'?
Heemschutprijs
voor Peerbolte
en Visser
Amsterdam Hans Peerbolte
en Friggo Visser hebben de
Heemschut Persprijs gewon
nen. De Bond Heemschut heeft
dit bekendgemaakt.
Het duo krijgt de jaarlijkse prijs
voor het programma 'Gronin
gen redt Jugendstill' dat op 16
januari vorig jaar in het televi
sieprogramma Van Gewest tot
Gewest van de NOS werd uitge
zonden.
De prijs wordt vandaag in het
Groningse provinciehuis uitge
reikt door de commissaris van
de koningin in Groningen
H.J.L. Vonhoff.
De Heemschutprijs wordt toe
gekend aan de beste journalis
tieke produktie over de be
scherming van cultuurmonu
menten.
In het juryrapport worden de
twee programmamakers beju
beld om hun 'welsprekende
beelden en betogen voor be
houd en de restauratie van Ju-
Jurriaan Geldermans (Noord
hollands Dagblad) en Willem
van der Ham (Intermediair)
kregen eervolle vermeldingen.
De eerste schreef volgens de
jury 'een bevlogen artikel' over
het Noordhollands Kanaal, ter
wijl Van der Ham op 'betrokken
en deskundige wijze' de verloe
dering van de Nederlandse ka
nalen beschreef.
foto Haags Gemeentemuseum
'Portait of the Lough Derk Pike' 1980). Barrie Cooke schilderde deze vangst op ware grootte en voegde de hengelattributen toe.
GEMEENTEMUSEUM, DEN
HAAG
Barrie Cooke - 'Claocló',
schilderijen. Di t/m zo 11.OO
IT.00. T/m 25 oktober.
door Cees van der Geer
Barrie Cooke moet in zijn leven
al onnoemelijk veel schilderijen
gezien hebben. Elke keer als hij
aan het water staat en er zijn
oog over laat gaan, ziet hij, de
visser, niet alleen of die plek ge
schikt is om er zijn hengel uit te
werpen, maar ook, en mis
schien wel niet altijd bewust,
ziet hij dan het onophoudelijk
bewegen van het wateropper
vlak. Van moment tot moment
neemt hij waar, hoe het water
voortdurend van gedaante wis
selt en dankzij het samenspel
van weerspiegeling, stroming
en opblikkerend licht nooit een
der is.
Cooke schildert water. Een on
opgave zou men zeg
gen. Iets wat voortdurend van
gedaante wisselt en steeds van
verschijning verandert, laat
zich immers niet vastleggen?
Toch kan het. Althans, Cooke
kan het.
Het bewijs daarvan hangt mo
menteel in het Haagse Gemeen
temuseum. Het is het schilderij
'Night lake yellow', geschilderd
in 1979. Een abstract doek. Dat
kan ook niet anders, want don
ker water, oplichtend bij het
schijnsel van maan of vissers
lamp, geeft geen houvast. Wel
doet Cookes voorstelling je on
middellijk beseffen: dit is wa
ter, het is avond, of nacht, ik sta
buiten en daar, geheimzinning
oplichtend, is het water. Zelfs al
heeft men nooit gevist, dan is
men dankzij dit schilderij toch
die ervaring rijker. Hetzelfde,
namelijk herkennen wat men
nooit gezien heeft, geldt ook
voor het schilderij 'Forest III',
dat Cooke maakte in de jungle
van Borneo. Wie alleen maar de
geciviliseerde plantentuinver
sie van het oerwoud kent, weet
meteen: dit is oerwoud, dit is
die immens-groene wereld, be
zig aan het dampige vocht te
ontsnappen en naar het licht te
groeien.
Cookes schilderkunstige magie
gaat zelfs zo ver, dat hij het on
deraardse groeien zichtbaar
maakt. Zijn expositie begint
met een serie schilderijen,
'Knots' (knopen) geheten. Die
knopen verlopen in grillige
kronkels. Ze zijn lijn, maai' heb
ben ook volume waardoor ze op
gangen (van wormen of mol
len?), op aders of bleekwitte
wortelstokken lijken.
Cooke schildert de natuur - wie
doet het tegenwoordig nog? -
maar hij doet het op een manier
die nog nooit iemand eerder
voor hem zó gedaan heeft. Hij is
niet te vergelijken.
Gemeentemuseum-directeur
Rudi Fuchs noemt hem in zijn
inleiding een 'outsider', zoals
ook Roualt, Soutine, Jorn en
Kirkeby outsiders zijn. Cooke is
van hun klasse.
De vraag zou dan nu kunnen
luiden, waarom hij niet bekend
of beroemd is. Cooke heeft daar
geen behoefte aan. En, hij
woont in Ierland, aan het rand
je van onze wereld, ver dus van
de nerveuze jacht naar naam en
faam.
Hij werd geboren in Engeland
(1931), verhuisde op zijn zes
tiende met zijn familie naar de
Verenigde Staten en nog weer
later naar Bermuda. Terug in
Engeland, op zoek naar zijn
wortels - die 'knopen' - bevalt
het hem daar niet en hij ver
trekt naar Ierland. Het werd
een liefde die tot op heden
voortduurt en die hij deelt met
zijn vrienden, de dichters Sea-
mus Heany en Ted Hughes.
In Amerika al had hij geaarzeld
tussen wetenschap (biologie) en
kunst. Ierland gaf de doorslag.
Het werd de kunst. Het Ierse
landschap. De bekende meren
en moerassen van dit land be
paalden voortaan zijn hande
len. Cooke wordt zelfs zo zeer
een Ier, dat hij zich vereenzel
vigt met de legendarische Swee
ney, 'The green man' uit een
oude, Ierse sage. Cooke schil
dert Sweeney op een superieur
tweeluik in een ontmoeting met
de 'Megacarous Hibernicus',
een eland die in de ijstijd op het
eiland leefde. In nog weer een
ander schilderij zet hij deze oer-
eland met zijn onwaarschijnlijk
brede, golvende gewei neer als
een lichtend fantoom, nog één
keer teruggekeerd uit het duis
ter van de tijden.
Wonderlijk zijn ook zijn 'boxes',
kastjes van perspex, vrijstaand
of als een soort sokkel aan het
schilderij vastgezet. Cooke ar
rangeert in die kastjes beende
ren en botten met eendere zelf
gemaakte vormen in klei. Er
ontstaan vreemde vegetaties,
die dankzij de groene glans van
het kastje lijken te gaan leven.
Een voorloper van die combina
tie kastje-schilderij is het 'Por
tret van de Lough Derk-snoek',
waarin Cooke zijn visserslatijn
- de vis op ware grootte geschil
derd! - illustreert door de attri
buten van de vangst (hengel,
snoer, dobber, molen) in kastjes
aan de onderkant van het schil
derij op te bergen. Het is een
van de weinige keren, dat
Cooke anekdotisch wordt en di-
rekt herkenbaar schildert.
Goed beschouwd echter vertelt.
Cooke één groot lang verhaal.
Een verhaal dat steeds de na
tuur en de bedreiging daarvan
door vervulling en verkwisting
tot onderwerp heeft. Hij doet
dat op zijn manier. Als schilder.
Hij doet geen moeite een her
kenbaar plaatje te maken. Het
gaat hem weliswaar om de na
tuur, maar ook om het schilde
rij. In Cooke's schilderkunst is
niet zo veel sprake van een ver
haal. Er hangen geen moralise
rende boodschappen aan de
wand, maar schitterende schil
derijen. Dat zijn schilderijen
wel aanzetten tot denken, is
een eigenschap die ze delen met
alle andere, werkelijk goede
schilderijen.
door Erik Quint
Amsterdam Alex Paterson
(32) zegt dat drugs niet belang
rijk zijn om van de zweverige
muziek van The Orb te genie
ten. De geluidstovenaar die zich
'doctor' noemt, neemt een lan
ge trek van zijn joint en zet een
fles Amaretto aan de mond.
Rond het middaguur, net onder
de douche vandaan, oogt hij nog
tamelijk fris.
Zijn twaalf jaar jongere partner
Thrash, het technische wonder
kind van het Britse duo waar
van de cd 'U.F.Orb' op de eerste
plaats binnenkwam in de En
gelse hitlijsten, is uitgeblust.
Onderuit gezakt, met zijn blote
voeten op tafel, staart hij in het
oneindige. Zijn hand is zo slap
als een vaatdoek. In korte tijd
heeft het duo een flink zootje
gemaakt van de doorgaans zo
keurig ingerichte hotelkamer
van het Americain. Geurige
peuken smeulen na in de
naast overblijfselen van een pa
tatje-satésaus. Veel praten
doen de twee niet. Er wordt ge
geten en gedronken.
Het meisje van de platenmaat
schappij vraagt zich hoofd
schuddend af hoe deze jongens
in staat zijn geavanceerde appa
ratuur als computers en sam
plers te gebruiken. Daar moet
je toch helder voor zijn, meent
ze. Inderdaad vraag je je af of
Paterson en Thrash werkelijk
verantwoordelijk zijn voor het
even briljante als onnozele
'U.F.Orb'.
The KLF ontmoet Pink Floyd
en Lee Perry op de ringen van
asbak Alex Paterson (I.) en Thrash in hun verkleding voor 'U.F.Orb'.
Saturnus. Zo kan de muziek
van The Orb omschreven wor
den. Maar er is meer. Dub-reg-
gae, Tangerine Dream, psyche
delica, Brain Eno's ambient-
muziek, cyberpunk; The Orb
smeedt het allemaal samen.
Het resultaat is wat hippies
'kosmisch' en 'spacey' noemen.
The Orb zweeft high. Maar de
muziek is even opwindend als
slaapverwekkend
Concept
Nee, het is niet verwonderlijk
dat de apatische Thrash, die al
leen opveert als het gesprek
over ufo's gaat, en de onbere
kenbaar trippende Paterson
deze muziek maken. Maar wat
is het concept van The Orb? Pa
terson puft, blaast en slaakt een
diepe zucht alsof hem gevraagd
wordt de relativiteitstheorie uit
te leggen. Hoort The Orb bij de
'rave'-cultuur of bij de new age-
beweging, is het een combinatie
van de twee?
„Het is een combinatie van
geen van beide", grapt Pater
son. Thrash vertoont even teke
nen van leven en lacht schaap
achtig als zijn collega vervolgt:
„Wij komen uit de house-mu-
ziek, waar de rave-cultuur een
vercommercialisering van is.
Dat new age-gedoe is mij te veel
pling-plong".
„De aan house verwante stuk
ken van ons zien we als leuke,
kleine liedjes, nummers als
'Little fluffy clouds' en 'Close
encounters'. Andere stukken
als 'Towers of dub' en 'Perpetu
al dawn' zijn weer beïnvloed
door reggae. Wat wij doen is al
les door elkaar gooien en het ge
heel voorzien van een giganti-
KLASSIEK
DE DOELEN, ROTTERDAM
Rotterdams Philharmonisch
Orkest onder leiding van
Vassili Sinaiski, met
medewerking van Maxim
Vengerov (viool); werken van
Tsjaikovski. Radio-uitzending:
4 oktober, Radio 4.
CONCERTGEBOUW,
AMSTERDAM
Radio Filharmonisch Orkest
onder leiding van Valeri
Gergjev, met medewerking van
Viktor Tretjakov (viool);
werken van Rimski-Korsakov,
Glazoenov en Rachmaninov.
Radio-uitzending: vanavond,
20.02, Radio 4. Televisie
uitzending Symfonie nr.2 van
Rachmaninov: 13 december,
12.45, Ned.3.
door Aad van der Ven
Dat de rol die steeds meer Rus
sische, Oekraïense, Georgische
etc. musici in onze concertzalen
spelen een substantiële verrij
king van ons muziekleven bete
kent, valt moeilijk te ontken
nen. Waaraan het ligt, daarover
valt uitvoerig te filosoferen,
maar in elk geval nemen we in
hun musiceren - althans in de
beste gevallen - een intensiteit
waar, die ons het gevoel geeft
dat de muziek iets 'extra's'
krijgt.
Wat echter te betreuren valt, is
in het algemeen hun gebrek aan
interesse in de breedheid van
hun nationale muzikale erf
goed. Het is vaak steeds weer
meer van hetzelfde dat zij pre
senteren: Tsjaikovski, Rachma
ninov, Prokofjev, Sjostakovitsj
en, nu hij ineens zo populair is,
Schnittke.
Zelfs als we zouden toegeven
dat bij voorbeeld Balakirev, Ta-
nejev, Mjaskovski en Glazoenov
geen componisten van dezelfde
importantie zijn - waarover
overigens best valt te twisten -,
dan blijft het toch opmerkelijk
dat aan de onmiskenbare
schoonheden in hun muziek
achteloos voorbij wordt gegaan,
ook door musici die er mee zijn
opgegroeid.
Ouverture
De symfonische concerten ech
ter, die in de afgelopen dagen in
Amsterdam en Rotterdam wa
ren georganiseerd, omvatten op
dat terrein enkele aardige on
derdelen. Bij het Rotterdams
Philharmonisch Orkest bleef
die aardigheid overigens be
perkt tot een titel in het pro
grammaboekje. Want Vassili
Sinaiski zag er toch maar van af
Tsjaikovski's vrijwel nóóit ge
speelde, maar niet te versma
den ouverture 'Het onweer' te
dirigeren. Hij verving dat werk
door de 'Slavische mars' van de
zelfde componist, een triviale
en bombastische gelegenheids
compositie, die uitermate onge
schikt is om er, zoals hier, een
programma mee te openen.
Ook Sinaiski's collega Valeri
Gergjev heeft er een handje van
op het laatste moment een par
tituur, die hij bij nader inzien
niet zo ziet zitten - of liever, die
hem teveel tijd kost - ond
tapijt te schuiven. Maart
de VARA-matinee van zat
dirigeerde hij, behalve
faamde tweede symfonjj
Rachmaninov, toch wei
de hier volslagen onbet
suite uit Rimski-Kors
opera-ballet 'Mlada'.
hij en het Radio Filharnj
Orkest de violist Viktor 1 ij
kov assisteerden in het c<
van Glazoenov, een niet
kend, maar toch wat opc
tergrond geraakt werk.
Onbenullig
Bij Rimski-Korsakov val j?
veel te ontdekken. Er i
aanleiding zich te verheu
de uitvoeringen van de' etj
symfonie' door Svetlan (jul
het Residentie Orkest in |inj
ari 1993. De suite uit '1 ze[
echter bevat veel onbenut
Qua melodiek en instrur et,
tie behoort dit werk onj [tc]
feld tot Rimski's zwaksfc
posities.
De uitvoering van Glazo
vioolconcert was overw
saai. De weekheid die Tre eej
althans gedurende het jai
deel in de noten legde, ga ste
neerd met een monotoon
to, doet deze muziek b
geen goed. De finale klo de
lukkig heel wat beter.
Maai' deze VARA-matine
pas spannend bij de inz?
Rachmaninovs tweede
nie, toen als uit een do ht,
spelonk de eerste jammei ,]t
ten van de lage strijkers o| m(
ken. Een schitterende
ring werd dit in alle opi
Dit was een ideaal voo
van gepassioneerdheid ii w
binatie met superbe zelfl J
sing.
De vraag is of Rachiw
werkelijk beter had gekl J
indien op dit podium
Radio Filharmonisch
maar het Koninklijk Cr
gebouworkest had gezete
Spontaan
In Rotterdam ging het J
eens heftig toe tijdens i
voering van Tsjaib
'Manfred-symfonie'. Oo
een dirigent, Sinaiski,
een heel spontane manii
grote Russische onheilsn
Sinaiski 'vertelt' net zoal
gjev een dergelijk symfi
drama en sleept zowel
als luisteraars mee. Allei
Gergjev in zijn contact ra
orkest net nog iets inten
ook duidelijker.
Ingedrukt tussen de poel
de 'Slavische mars' en d
grijpende tragiek van
fred' op het Rotterdamse
kovski-programma,
bescheiden trilogie 'M
tion', 'Mélodie' en
Scherzo' nog minder
dan onder andere omstan
den het geval zou zijn ge
Dit ondanks het subliem
bewogen en tegelijk arii
tisch, van de negentiei
Maxim Vengerov, die zie
te ontwikkelen tot eer
belangrijkste violisten
generatie.
MUZIEK
sche berg vreemde geluiden, zo
dat een nummer van The Orb
niet op een doorsnee house- of
reggae-stuk lijkt", legt Pater
son uit tijdens een helder mo
ment.
„Kijk, ik houd van reizen en
maak samples in alle uithoeken
van de wereld. Tijdens mijn rei
zen stuit ik altijd op bruikbare
geluiden. Hele bizarre geluiden
die uiteindelijk bepalen wat
The Orb is".
Over hun werkwijze wil Pater
son nog wel wat kwijt terwijl
Thrash het plafond verkent.
„Samples maken is onze
kunst", gaat hij verder.
Thrash is daar een meester in.
Voorheen werkte ik met Jimi
Cauty van The KLF, maar die
werkt traag. Hij is jaren aan
'What time is love?' bezig ge
weest. Wij zijn veel sneller. In
anderhalf.jaar tijd heb ik met
Thrash twee lange cd's, waar
onder een dubbele ('The Orb's
adventures beyond the ultra-
world') opgenomen. Pjieuw!".
The Orb moet wel snel werken
voordat het nieuwtje er af is.
Want hoe aanstekelijk en effec
tief de muziek op het eerste ge
hoor is, bij herhaalde beluiste
ring is het niets meer dan elek
tronisch bellenblazen. Maar
het gaat ze nog voor de wind.
Hun zweverige video 'Adventu
res beyond the ultraworld' is
momenteel de best verkochte
muziekvideo in Engeland.
„Bloody fuckin' outrageous",
gromt Paterson. „Stel je voor:
dolfijnen zwemmend in de
ruimte, tussen kleine, donzige
wolken".
CIRCUSTHEATER, DEN HAAG
Natalia Prishepienko (viool) en
Frank van de Laar (piano);
werken van Handel, Brahms en
Ravel.
doorAdriaanHager
Jammer dat de 18-jarige Nata
lia Prishepienko niet wist dat
violisten in het Circustheater
aan de voorzijde van het podi
um moeten staan wil hun spel
volledig tot zijn recht komen.
De in Siberië geboren musicien
ne stelde zich gisteren vlak
naast de vleugel van haar bege
leider Frank van de Laar op,
met als gevolg dat haar spel met
name in Handels eerste vioolso
nate in meerdere passages door
de piano werd overstemd. Nata
lia Prishepienko, leerlinge van
de befaamde Zakhar Bron, won
twee jaar geleden in Genua het
Paganini-concours.
Het winnen van die prijs wijst
er op dat zij vooral op het gebied
van de virtuositeit excelleert.
Met de derde vioolsonate van
Brahms kon zij aanvankelijk
minder goed overweg. De eerste
twee delen speelde zij zo intro
vert dat dit donker getinte opus
werd onderbelicht, te weinig
spanning kreeg en te beschei
den klonk.
Kc
\m
Het recital van Natalia ISV/I
pienko kwam eerst go ifl,
dreef in het derde deel
Brahms-sonate 'Un poco
e con sentimento'. Het \s
of het kernachtige
Frank van de Laar haar
reerde. In dit deel kwan
toon tot volle bloei. In d
ging het stormachtig toe
peramentvol samenspel
de violiste haar talenten
de.
Niet toevallig
Een werk als 'Tzigane' vi
vel ligt haar van natui
gloedvolle en virtuoze
king maakte duidelijk i
dat Paganini-concours rii
vallig heeft gewonnen. Zij
de zo hartstochtelijk dat:
de onderkant van haar
stok een snaar beroerde
door zij genoodzaakt was
bij te stemmen.
Zij raakte echter niet uii
concentratie en besloot h
cital in de serie 'Jonge me
aan zee' op overromp
wijze. Frank van de Laar
de een opvallende prestal
invaller kreeg hij slechtf
week de tijd om zich voor
reiden.
Het klinkend resultaat
terecht bewondering.
