De beste poëzie beleef je in bed
Godsdienstwaanzin, voodoo en sektes
Konrad op een zijpad
Boeken
15
NON-FICTIE
Afrikaanse mythe
Leidse Courant
vrijdag 18 september 1992
BW FICTIE
el
muzi
:eem,
ee op
anrit
s iedf
sted
jdat
inth
nmai
5ündi
Lem
;enen
sch
/laar
ïente
pann
punt
taan
lues,
ibo, jij j
orrne
ende
achin
-en.
'Niets gaat voorbij'. Uitgever: Contact. Prijs:
29,90.
Deze roman sluit aan op Anstadts bekende boek 'Kind in
Polen'. De 20-jarige Marek ontsnapt op het nippertje
aan de dood. Jarenlang zal hij zijn belager zoeken omdat
hij het kwaad in de wereld wil bestrijden.
'Evenwichtlopen'. Uitgever: Meulenhoff. Prijs:
24,90.
Terugblik op een jeugd, met aandacht voor de
betovering van muziek en kinderlijke erotiek. Gerbrand
Muller publiceerde eerder de verhalenbundel 'Avond
nacht morgen'.
'24 uur aan zee'. Uitgever: Querido. Prijs: 34,90.
Debuut van Haagse schrijver, die eerder in De Revisor
publiceerde. De hoofdpersoon in
deze verhalen heeft per verhaal een
andere naam, maar is hij niet steeds
dezelfde?
'Tingeling&Totus'. Uitgever:
Meulenhoff. Prijs: 24,50.
Prozadebuut van de schrijver die in
1989 de poëziebundel 'Ja! Naakt als
de stenen' publiceerde. 'Tingeling
Totus' is een verzameling schetsen
en verhalen rond twee opmerkelijke
personages.
Springen en andere verhalen
Vertaling: Heieen ten Holt.
Uitgever: Bert Bakker. Prijs:
29,90.
In zestien korte verhalen beschrijft
Gordimer complexe levenssituaties,
zoals die van een zwart
vluchtelingenkind en een Londense
jongere.
'Italiaanselevens'. Vertaling:
Gordimer J.!!, Klinkert-PöttersVosenEtta
Maris. Uitgever: Meulenhoff. Prijs:
39,50.
Zowel voor het eerst in het Nederlands verschenen
verhalen als eerder hier gepubliceerd werk van de
Italiaanse schrijfster, die, aldus Italo Calvïno, 'op
extreme wijze getrouw aan zichzelf is gebleven.
I 'De geschiedenis van een onbegrepen man'.
Vertaling: Elly de Vries-Bovée. Uitgever: Amber. Prijs:
45,00.
In Spanje werd deze tragi-komedie over de mid-life-
crisis van twee veertigers een enorm succes. Een roman
over verliezers en verloren idealen.
'De meester van de Jongste Dag. Vertaling: Nelleke
van Maaren. Nawoord: Peter de Boer. Uitgever: De
Arbeiderspers. Prijs: 39,90.
Tweede roman in het kader van het Perutz-
vertaalproject. Het boek voert ons naar Wenen anno
1909 en naar het 16de-eeuwse Florence. Centraal staat
de speurtocht naar het kwade brein achter een reeks
identieke 'zelfmoorden'.
'Henry en June'. Vertaling: Margaretha Ferguson.
Uitgever: Bert Bakker. Prijs: 29,90.
Roman, gebaseerd op de Parijse dagboeken van Anaïs
Nin, waarin haar stormachtige relatie met Henry Miller
wordt beschreven.
'Zonder haar'. Vertaling: BabetMossel. Uitgever:
Arena. Prijs: 34,50.
Jonge danseres lijdt aan de ziekte van Hodgkin. Zij komt
in een spiraal van onderzoeken en behandelingen
terecht. Onbarmhartig beeld van een ziekteproces.
'Los Angeles op goed geluk'. Vertaling: Paul Syriër.
Uitgever: De Arbeiderspers. Prijs: 36,90.
Los Angeles is geen stad voor mensen die arm zijn. De
mislukte Amerikaanse droom van een geëmigreerde
Engelsman.
'In den vreemde'. Vertaling: Tinke Davids.
Uitgever: Van Gennep. Prijs: 34,50.
De vierde roman van Mitgutsch omvat het verhaal van
een vrouw, die na zestien jaar huwelijk man en kinderen
verlaat om terug te keren naar het land waar ze geboren
'Postuum'. Uitgever: Balans. Prijs: 29,50.
'Intieme gedachten over God, liefde en dood', ontleend
aan Fons Jansens brieven en na zijn dood geselecteerd
door zijn vriendin Ricky Mullenders.
Bij natuurvolken nemen dierenverhalen een belangrijke
plaats in. Men leeft in nauw contact met het dier, jaagt
er op, maar vereert het ook. Deze vaak primitieve
dierenverhalen kunnen speelse vormen aannemen in de
fabelsfeer, maar bevatten meestal ook mythische
elementen. In het pas verschenen prentenboek 'De
honingzoekers' zijn mythe en fabel met elkaar
verweven. Het vertelt over de wordingsgeschiedenis van
de aarde, maar bevat ook een moraal.
'De Honingzoekers' is zoals het boek vermeldt 'een oude
Afrikaanse vertelling' waarvoor Francesca Martin zeer
gedetailleerde, sfeervolle illustraties maakte. Het boek
heeft een sterke opbouw: volgens het stapelprincipe
wordt met betrekkelijk weinig woorden het verhaal van
de 'honingjagers' verteld, dat uitmondt in een climax.
Het begint aldus: 'Lang geleden waren allé dieren dikke
vrienden. Toevallig waren ze ook allemaal dol op
honing'. Vervolgens komen we te weten, dat de
honingvogel weet waar je de beste honing kunt vinden.
„Kom maar achter me aan als je honing wilt!", zegt hij
tegen elk dier dat hij tegenkomt.
Dat loopt ten slotte uit op een fikse ruzie omdat de
dieren elkaar niets gunnen. Francesca Martin geeft in
haar prenten die typisch Afrikaanse sfeer zeer
kunstzinnig vorm. Zij weet zo met kleuren te
manipuleren dat de hitte van het Afrikaanse land van de
bladzijden afstraalt. Daarnaast heeft zij uitputtend de
natuur en de dieren bestudeerd, zodat zij deze bijna
fotografisch kan neerzetten: de grote waaiervormige
bomen bij voorbeeld zijn tot in de kleinste details
uitgewerkt. Ook uit de vormgeving van de prenten
spreekt vakmanschap. 'De honingzoekers' is een boek
dat meegroeit met het kind. Het verhaal kent het al snel
van buiten, maar op de prenten valt steeds iets nieuws te
ontdekken.
'Dehoningzoekers'. Uitgever: Gottmer. 21,50.
doorAndré Matthijsse
Romandebuten zijn niet zelden
serieus. Begrijpelijk, want dat
hangt samen met de aard van
de publicatie. Je moetje als be
ginnend auteur wel superieur
voelen, wil je daar met speelse
baldadigheid aan voorbij gaan.
Ronald Giphart is zo'n debu
tant.
De roman 'Ik ook van jou'
straalt jeugdige overmoed uit.
Giphart is 26, heeft gestudeerd,
is goed thuis in de literatuur;
foto Johan de Boer
Ronald Giphart, een baldadige debutant.
Hij beschrijft zichzelf en (een
aantal van) zijn generatiegeno
ten als jonge goden. Om zijn
hoofdpersoon (én naamge
noot!) te citeren: ze zijn jong,
eigenzinnig, baldadig, recalci
trant. En mooi en intelligent
natuurlijk.
Hoofdpersoon Ronald en zijn
vriend Fraser zijn super-egoot-
jes die hunkeren naar sex en li
teratuur. Waarbij de waarde
van de literatuur betrekkelijk
blijkt, want, aldus Fraser, wat
moetje nog met poëzie als je die
'live' in bed kunt beleven?
De twee vrienden voelen zich
'verliteratuurd', maar het zal
duidelijk zijn: dit is quasi. In
derdaad, de toon in de roman is
doorlopend quasi. Dat voortdu
rend opkrikken van het eigen
ego wordt even vaak ondergra
ven. De jongeheren hebben een
teveel aan spraakwater en gaan
er prat op, maar ze weten het:
het blijft een spel van punt en
contrapunt.
Verslag
Het spel is tweeledig. De .twee
vrienden (ze zijn 24 jaar) be
sluiten tot een vakantie in
Frankrijk. Fraser laat zijn
vriendin Samarinde achter,
Ronald de herinnering aan zijn
ex-vriendin Reza. In de Dor-
dogne huren ze een kano voor
een avontuurlijke reis over de
rivier.
Het verslag van deze reis wordt
afgewisseld met Ronalds herin
neringen aan Reza. Voor haar
heeft hij ooit aan een boek ge
werkt: „Het boek ik ook van
jou". Hier en daar wordt in de
roman uit dit logboek over hun
liefde geciteerd. Hoewel Reza
allang in Israël zit, kan Ronald
haar niet vergeten. Elke ge
beurtenis tijdens de reis roept
associaties en herinneringen
op.
Zo werkt Giphart een thema
tiek uit, die even oud is als de li
teratuur zelf: het proces van af
scheid nemen van een verloren
geliefde. Alleen: Ronald pleegt
geen zelfmoord, zoals bijvoor
beeld Goethe's Werther (ook
zo'n jonge held, in wie zich de
tijdgeest spiegelde).
Nee, Ronald houdt de verlitera
tuurde moed erin. Hij en Fra
ser blijven op zoek naar
schoonheid in deze door lelijke
en domme mensen verpeste
wereld.
Het kan niet uitblijven (we le
zen immers literatuur!): tij
dens de kanovaart ontmoeten
de twee vrienden twee mooie,
eveneens kanovarende meisjes.
Silke en Nadine. Twee prachti
ge zomerliefdes bloeien op.
Fraser, met zijn liefde voor zijn
mooie Samarinde, heeft het vol
pathetiek moeilijk met zijn
overspel. Ronald en de Oegan-
dees-Duitse Silke zijn aanvan
kelijk idyllisch veilig vrijend
voorzichtig, maar gaan ten
slotte op een dansfeest volledig
door het liefdeslint.
Het thema is, zoals zo vaak in
de literatuur, in de grond ba
naal. De kracht van de roman
zit in de uitwerking.
Voor Ronald en Fraser is litera
tuur niets serieus. Literatuur
is voor hen een speeltuin. Zo
schrijft Giphart zijn eerste ro
man ook.
Rekening
Beschrijving van eigentijdse,
opzwepende dansvormen (Vo-
queposes) worden afgewisseld
met het citeren van poëziere
gels van Rilke, van Geerten
Gossaert, Roland Holst en
Bloem. En de rekening van een
gezamenlijk etentje van de vier
geliefden wordt bewaard voor
het Letterkundig Museum.
Jongeren als Ronald en Fraser
zijn er niet veel. Dat gold ook
voor beroemd geworden au
teurs als Henry Miller of Jan
Cremer. Wat Ronald Giphart
van zulke auteurs onderscheidt
is zijn tomeloze plezier, is wat
we voortaan maar de speeltuin
mentaliteit zullen noemen.
Kiest Giphart voor de litera
tuur dan belooft dat nog wat.
Maar evenzogoed kan hij het
nog te druk met het volle leven
krijgen. Wat dan weer jammer
voor de literatuur zou zijn.
'Ik ook van jou'. Uitgever:
Nijgh Van Ditmar. Prijs:
29,90.
door Eo Hooiring
Het zijn vooral Amerikaanse thril-
lersauteurs, die de laatste tijd bewe
zen hebben dat het bovennatuurlij
ke een spanningselement van bete
kenis kan zijn. Van Dean R. Koontz
weten we al geruime tijd dat hij kans
ziet spanning op te bouwen uit onge
wone gegevens. Reden waarom veel
lezers zich afvragen onder welk
hoofdstuk men zijn boeken moet
rangschikken: griezelverhalen of
(ongewone) thrillers. Met 'Dienaren
van de schemering' bewijst hij eens
te meer' dat de laatste categorie de
juiste is.
Het boek is namelijk in de eerste
plaats het verhaal van een achter
volging, ook al is de aanleiding wat
ongewoon. Op een parkeerplaats bij
een supermarkt wijst een doorge
draaide sekteleider een vroegrijp
jongetje aan als de reïncarnatie van
de duivel. Die dus gedood moet wor
den. Dat moeder, kind en een privé-
detective amper aan de sekte kun
nen ontsnappen ligt niet aan de ge
suggereerde bovennatuurlijke ga
ven van de godsdienstwaanzinnige,
maar eenvoudigweg aan de vertak
kingen van de sekte in alle lagen van
de maatschappij. Dat juist maakt
Koontz' boek zo spannend.
Morell
Een bekende in de thriller-industrie
is ook David Morell, die ongetwijfeld
iets heeft met de rooms-katholieke
kerk, waarbinnen hij voortdurend
geheimzinnige organisaties weet te
scheppen.
In zijn jongste in Nederland versche
nen boek, 'Verbond van de vlam',
laat Morell niet alleen de ketters uit
de historische bestseller 'Montail-
lou' van Emmanuel Le Roy Ladurie
herleven, maar ook de eertijds ge
vreesde inquisitie.
In de ogen van de schrijver bedrei
gen beide elkaar bestrijdende partij
en onze huidige, mondiale samenle
ving. Een journaliste en een New-
yorkse politieman mogen ons red
den. Vol geheimzinnigheid, veel
bloed en achtervolgingen tegen bi
zarre decors. Wat overdreven soms,
zoals we dat van Morell gewend zijn,
maar spannend en onderhoudend
genoeg.
Easterman
Godsdienst vormt ook de niet weg te
denken achtergrond in de boeken
van Daniel Easterman. In 'De zeven
de orde' leeft de van oorsprong Hai-
tiaanse Angelina ogenschijnlijk op
de grens van de voodoo-cultuur en
de moderne Amerikaanse maat
schappij.
Geheimzinnigheid alom, met veel
bloederige taferelen. Vreemde histo
rische figuren lijken het doen en
denken van sommige mensen te be
heersen.
Uiteindelijk, wanneer al die geheim
zinnigheid tot de werkelijkheid
wordt teruggebracht, draait het alle
maal om macht. Wie al die spanning
kan verdragen en de realiteit bij het
lezen van dit boek in het oog houdt,
wordt tegen het eind nog eens ver
rast met een schitterende plot.
In een korte tijd eerder in ons land
verschenen boek van Easterman,
'De geheime stad', speelt de religie
een minder opvallende rol. Dit on
danks de religieuze onzekerheid van
de Amerikaans-joodse hoofdper
soon, die als archeoloog op het spoor
komt van een zogenoemde 'verloren
stad'. Een ingewikkeld verhaal met
soms overdadige uitleggerij, maar
(toevallig?) zeer actueel. Het boek
was nauwelijks in Nederlandse ver
taling uit, of de pers maakte melding
van de vondst van een dergelijke
stad. Alleen ging dat minder span
nend en vooral minder romantisch:
de vinder was een satelliet.
'Dienaren van de schemering'.
Uitgever: Luitingh-Sijthoff. Prijs:
34,90.
'Verbond van de vlam'. Uitgever:
Luitingh-Sijthoff. Prijs: 34,90.
'De zevende orde'. Uitgever: De
Boekerij. Prijs: 29,90.
'De geheime stad'. Uitgever: De
Boekerij. Prijs: 39,90.
SSca Martin maakte illustraties voor 'De
igzoekers'.
door Jan-Hendrik Bakker
Een van de mooiste romans van de
afgelopen vijf jaar is 'Tuinfeest' ge
weest, van de Hongaar György Kon
rad. Dat zullen velen die het boek ge
lezen hebben beamen. En met 'mooi'
is hier niet alleen bedoeld dat het es
thetisch ontroerde, maar ook een
verbluffend inzicht gaf in onze tijd.
Konrad heeft nu het boek gepubli
ceerd dat beschouwd kan worden als
een zusje Van deze grote roman: 'Me-
linda en Dragoman'. Is het net zo
Nee. 'Melinda en Dragoman' heeft
in de eerste plaats al een wat mislei
dende titel. Het lijkt te gaan over een
man en een vrouw, dat doet het ook
wel een beetje, maar toch vooral over
de man, Janos Dragoman. Deze laat
ste beschrijft Konrad voornamelijk
in zijn relatie tot David Kobra, de
hoofdpersoon uit 'Tuinfeest'. Verder
heeft het verhaal een veel minder
dramatische plot, als het al een plot
heeft, zodat het luchtig praterige
van Konrads stijl niet meer die sub
tiel ironische toon heeft, maar dreigt
af te glijden naar babbelzucht.
'Melinda en Dragoman' is overigens
met dezelfde inkt geschreven als
'Tuinfeest'. Konrad had de twee boe
ken samen willen uitgeven. Dat is te
merken ook. Het heeft alles van een
bij-boek, een wandeling over een zij
pad, een stukje van de hoofdroute af.
In 'Tuinfeest' gaat het om de per
soonlijke levensgeschiedenis van
David Kobra die tegelijk de geschie
denis van Midden-Europa' is. Het
gaat om de levenshouding die Kobra
zich eigen heeft gemaakt en waar
mee hij de absurditeit van het verle
den het hoofd probeert te bieden.
Zelfmoord
Die levenshouding laat zich samen
vatten in een melancholiek, maar
koppig humanisme: men viert de
liefde, geniet van de wijn, het ge
sprek met de vrienden en zit vooral
veel in de tuin. Daar worden ook de
stemmen uit het verleden hoorbaar.
De geliefde die zelfmoord pleegde, de
familie die niet meer terugkwam uit
de vernietigingskampen. Ondertus
sen heerst er buiten de omhejning
van de tuin een grauw marxisme, zo
dat het onderde pereboom nog
knusser wordt. Het boek maakte
overal diepe indruk en werd gezien
als een subliem voorbeeld van wat in
het toenmalige communistische
oostblok door dissidente intellectue
len 'innerlijke emigratie' werd ge
noemd.
Uit de essays die Konrad na 'Tuin
feest' publiceerde, sprak dezelfde
geest. 'Langzame opmerkingen in
een snelle tijd' ging over de aardver
schuiving die in Oost- en Midden-
Europa inmiddels was opgetreden.
In een prachtig persoonlijke stijl
plaatste Konrad daar zijn ideeën
over een rustig humanisme, dat de
tijd neemt om van het menszijn te
maken wat er van te maken valt, te
genover de al te grote hartstochten
van de politieke opwinding
'Melinda en Dragoman' voegt nog
een andere noot toe aan het ak
koord. Het tekent Kobra nog iets
scherper door middel van een con
trast. Zoals gezegd gaat het in dit
boek minder om Melinda dan om
Dragoman. Deze is een schoolvriend
van Kobra geweest. Kobra werd
schrijver, Dragoman essayist en een
briljante. Kobra bleef in Hongarije,
Dragoman vertrok naar het buiten
land. Dragoman is de kosmopoliet,
in alle steden thuis, Kobra de pro
vincialist, die genoeg heeft aan de
wijn uit de streek en de vriendinnen
uit zijn naaste omgeving. Beider ge
liefden pleegden zelfmoord.
Eén lichaam
Het is duidelijk dat zowel Dragoman
als Kobra een kant van de schrijver
zelf vertegenwoordigen, waarbij
Dragoman het tegenmelodietje van
de in 'Tuinfeest' alomtegenwoordige
Kobra is geworden. Maar twee enten
op dezelfde stam zijn het wel. Citaat:
'Het regime koos voor Marx, Drago
man en Kobra voor Bakoenin. „Ah",
zeiden wij altijd terwijl we deden of
we flauwvielen. A.H., wij waren de
Anarchistische Hydra. Tweekoppig,
maar met één lichaam'.
Nu wil het geval dat de lezer deze
vergelijking alleen maar kan maken,
als hij David Kobra uit 'Tuinfeest'
kent. Want hoewel de laatste aan het
eind van het verhaal aan het woord
komt, blijft hij toch een figuur over
wie de anderen het weliswaar vaak
hebben, maar die toch nauwelijks in
vulling krijgt ware het niet dat we al
bekend met hem zijn, weten wie Re-
gina is, wie Klara etc.
Zonder 'Tuinfeest' is deze roman
dode champagne. Er komt dan qog
György Konrad: dode champagne.
wel een derde jeugdvriend in voor,
de filmer Antal Tombor, echtgenoot
van Melinda, die op haar beurt weer
de minnares is van Dragoman (de
erotiek is bij Konrad altijd een
prachtige rijgdraad), waarmee het
verhaal in de buurt komt van een
driehoekige ideeënroman, maar
lauw blijft het. Mèt 'Tuinfeest' krijgt
het boek wel tinteling, zodat het al
leen naast dat meesterwerk een
plaatsje in de boekenkast verdient.
'Melinda en Dragoman'. Verta
ling: Peter Masthoff. Uitgever: Van
Gennep. Prijs: 39,50.
