Snode plannen en meer geld voor leraren
Niet alle leraren krijgen er geld bij
Sociale dienstverlening
voor jongeren in studie
Miljoenennota
MINISTER RITZEN SCHAAMT ZICH NIET
Student moet lenen als pa niet betaalt
Bewijs van bekwaamheid
allochtone leerkrachten
c I H
Leidse Courant i
dinsdag 15 september 1992 i t
ectie bezorgd
jiavo-t'oubleurs
Jderwijsinspectie luidt in
K)ij de begroting gevoegde
la over 1991 de noodklok
let feit dat slechts de helft
lhavo-4 leerlingen het di-
haalt binnen de gestelde
JBovendien verloopt de
Lp van het havo naar het
beroepsonderwijs (hbo)
l de helft van de studen-
jalt de propaedeuse niet in
jpectie draagt in het ver-
jen aantal suggesties aan
Jproblemen te verhelpen,
[et het onderwijs in havo-3
Irlingen beter voorberei
dde vierde klas, waar zich
■tuwmeer' van zittenblij-
Jordoet. Ook moet de se-
Ivan leerlingen in de laag-
Tssen van het havo meer
fit krijgen,
last verwacht de inspec-
t de aansluiting tussen
in hbo kan worden verbe-
fcor de inhoud van de vak-
T het havo aan te passen,
r moet het aantal exa-
jcen op het havo worden
jreid van zes naar zeven
kt voor verschillende hbo-
jhgen een aantal verplich-
jken op het havo vastlig-
[ijlk vakkenpakket zou ten
twee moderne talen
[i bevatten.
re studiebeurs
lerende mbo'er
eiding van mbo'ers die
ir het hbo willen, rekent
Ritzen niet tot de
len van zijn ministerie.
io-diploma is een goede
foor een baan, dus verder
s niet echt noodzakelijk,
n wil de minister studie-
iering van de doorlerende
niet tijdens de hele
le' opleiding betalen,
sén jaar minder dan dat.
der besloot Ritzen dat
s ook een lagere basis-
;(l krijgen. Maar dat komt,
ze ook minder schoolgeld
n dan bij voorbeeld uni-
lire studenten.
ischool ontkomt
>aan bezuiniging
er Ritzen en Staatsecre-
Vallage willen het voort
in vooral het basisonder-
veel mogelijk ontzien,
mtkomen zelfs de basis-
n niet aan bezuinigingen,
voor 'kortlopende
!en' wordt volgend jaar
Ijoen kleiner en 'middel-
scholen (70 tot 170 leer-
krijgen wat minder per-
iatste maatregel druist
ins in tegen een afspraak
llage met de scholen had
,e kt, maa volgens de toe-
r 1 g kon de staatssecretaris
C nêer onder deze bezuini-
it. Doekje voor het bloe
dat de basisscholen als
dit jaar wel een prijs-
nsatie krijgen,
lortgezet onderwijs krijgt
d jaar ook minder geld
peciale projecten (4 mil-
Deze scholen krijgen ook
n inder geld voor personeel
ljoen minder in 1993, op-
tot 45 miljoen in de ja
arna). Op materiële kos-
oeten deze scholen na
6,4 miljoen inleveren.
aast wil de staatssecreta-
J ag dat deze scholen in de
W1 p nst elk jaar één groot be-
lan subsidie krijgen, dat
'olgens zelf in zekere vrij-
ïogen besteden.
Pr'2 iet academische
enhuizen lager
pSudget voor de academi-
*n_,„jiekenhuizen wordt de ko-
jaren fors verlaagd. De
bezuiniging komt uit op
V° '-i0611 gulden in 1993 en
50 miljoen structureel
1994. Minister Ritzen
pgg, iderwijs en staatssecreta-
mons van volksgezond-
erhoi noe^en over de invulling
e bezuinigingen nog met
tenhuizen overleggen,
wordt de subsidie voor
agse instituut voor bui-
ïdse betrekkingen Clin-
700.000 gulden per
11 y] net ingang van 1994 stop-
Ilt Minister Ritzen vindt dat
lelang van Clingendael
de kennisinfrastructuur'
pstel
'acht
Sim
jonge
ge
n.?' reikend is om een blijven-
P° isidie te rechtvaardigen.
laf veertien jaar
<j plicht versoepelen
j de kinderen die na de ba-
ool eigenlijk niet echt ver
tillen leren, overweegt
«secretaris Wallage specia-
atregelen. Hij wil de leer-
Cersoepelen dat kinde-
14 jaar ook kunnen
i voor een speciale combi-
j van leren en werken,
'ichzi <*aar moe^ d311 °°k streng
nd aan worden gehouden,
men die zich helemaal niet
inspannen, moeten 'min-
vrijblijvend' behandeld
in. Bovendien overweegt
'ge de wet zo te verande
rt een kind leerplichtig is
t hij een bepaald diploma
gehaald, in plaats van tot
sftijdvan 16 jaar.
ONDERWIJS
Minister Ritzen heeft snode plannen. Zo mogen
universiteiten en hogescholen studenten van 27
jaar en ouder meer collegegeld laten betalen en
wordt de wachtgeldregeling voor leraren slechter.
Maar de medaille heeft ook een zonniger kant.
door Janet Feenstra
en Koos van Wees
Waarom er op 24 september ge
staakt moet worden in het on
derwijs, minister van onderwijs
Jo Ritzen begrijpt het écht niet.
Want kijk eens wat hij er de ko
mende jaren voor het leraren
korps heeft weten uit te slepen.
Na de 300 miljoen extra die in
1990 al beschikbaar kwam,
wordt nu ruim 600 miljoen gul
den meer uitgetrokken voor sa
larissen, na- en bijscholing en
de aanpak van 'knelpunten'.
Welke knelpunten kan hij nog
niet zeggen, dat moet met de
bonden nog worden besproken.
Maar toch, zo'n resultaat, je
zou er de vlag haast bij uitste
ken, vindt Ritzen.
„Eigenlijk had niemand dit
echt verwacht. De bonden wel
het minst. De bonden hadden
700 miljoen geëist en die eis is
bijna ingewilligd. Dat is uniek".
Maar, zo beseft hij ook, er is
meer nodig wil hij het vertrou
wen van het onderwijsveld ten
volle krijgen.
„Er is ontzettend veel cynisme,
onzettend veel verzuring. En
dat heeft ook te maken met het
feit dat we enorm veel vragen
van het onderwijs. Maar er
wordt nu perspectief geboden,
er is een injectie. Wat mij be
treft is het ook zeker niet - voor
deze kabinetsperiode wel - het
einde van het verhaal. Maar
dan wel in afstemming met het
onderwijs".
„Als je het hebt over gelijkheid
van kansen, dan moet het basis
onderwijs daar een veel grotere
bijdrage aan leveren. Vooral
dus voor allochtone leerlingen
een veel betere opvang bieden.
Maar dan moet die leraar daar
ook voluit het gevoel hebben,
dat hij daarvoor ook beloond
wordt en krijgt wat hij ver
dient".
Niet vastleggen
Toch wil Ritzen zich er niet op
vastleggen dat al die leraren
dus ook meer geld krijgen. „Die
vertaling is er niet onmiddel
lijk. In de onderhandelingen
met de bonden moet je bekij
ken, hoe je die twee dingen, met
elkaar verbindt: het extra geld
en het oplossen van de knelpun
ten. Het gaat mij om het sig
naal. Het gesprek met de bon
den moet nog beginnen. Ik be
grijp dan ook niet, waarom er
gestaakt moet worden. Ik geloof
dat de bonden het zelf ook niet
weten. De bonden gaan door
met de staking, omdat die 633
miljoen niet goed wordt be
steed. Hoezo niet goed besteed?
Daar gaan we toch over praten?
Dan is er geen reden voor een
staking".
Van de 633 miljoen, die straks
beschikbaar is voor die verbete
ring van de arbeidsvoorwaar
den, komt 368 miljoen uit de
onderwijspot zelf. Geld dat Rit
zen denkt over te houden op,
onder meer, de studiefinancie
ring. Ritzens collega's droegen
ook nog 116 miljoen gulden bij.
De ontevredenheid van de bon
den is vooral te verklaren uit de
95 miljoen, die de onderwijzers
zelf moeten geven via lagere
wachtgelden.
Ritzen: „Het kabinet zei: on
derwijs versterken, daarvoor
hebben we geld over, ook voor
knelpunten. Maar wacht eens:
had u knelpunten, we dachten
dat u ook nog 33.000 mensen
langs de kant had staan". Dat
aantal moet omlaag en volume
maatregelen alleen volstaan
niet, meent Ritzen. Dus moeten
deze 'betrekkelijk riante rege
lingen' zelf worden aangepakt.
„Er zijn nogal wat drempels te
overwinnen om, als je een goede
wachtgeldregeling hebt, iets
anders te gaan doen. Als ik op
vergaderingen kom, wordt dat
ook tegen me gezegd: ja, ik kan
natuurlijk wel een baan vinden,
maar die neem ik toch niet aan
als ik er op achteruit ga, meneer
de minister? Wat is dat voor een
raar beleid? Inderdaad ben je
dan een dief van je eigen porte
monnee. Hierover moet onder
handeld worden. Het gaat er
niet om het bovenwettelijke on
mogelijk te maken. De indruk
wordt gewekt dat het wachtgeld
wordt omgezet in een ww-uit-
kering, waar nooit iets bovenop
komt. Maar ook hier hebben we
iets om over te onderhande
len".
Minder oppositie verwacht Rit
zen bij de invoering van een
tempobeurs voor alle studen
ten. De Tweede Kamer heeft
vorig jaar uitdrukkelijk ge
vraagd om een koppeling tus
sen studieprestaties en basis
beurs. Afgesproken werd toen
dat propaedeuse-studenten
tien procent van het totale stu
dieprogramma moeten halen.
Ritzen vindt dat nog steeds
'buitengewoon weinig'. De ei
sen waaraan ouderejaars stu
denten vanaf 1993 moeten vol
doen, staan nog niet vast, maar
zullen in elk geval 'aanzienlijk
veel hoger' zijn. „Ik zal geen idi-
Minister Ritzen: 'Wachtgelders zijn nu inderdaad vaak een dief van hun eigen portemonnee'.
ote dingen vragen. Maar ik wil
wel voorkomen dat een student
rustig een jaar iets anders gaat
doen. Na de propaedeuse moet
er gewoon behoorlijk poot aan
worden gespeeld".
Merkwaardig
Want. het is een 'merkwaardig
verschijnsel' dat van studenten
niet altijd een maximale inzet is
verwacht, meent Ritzen. En
volgens hem hebben de studen
ten dat zelf ook altijd merk
waardig gevonden. „Als je hier
in Delft een avondje naar De
Bolk toegaat of naar Virgiel of
naar het corps, zeggen ze: ver
velend is die tempobeurs wel,
want het was wel leuk zo. Maar
ze hebben over de oude situatie
ook zoiets van: hoe hebben ze
dit kunnen verzinnen, ik kan er
niet zo goed bij".
'Een zekere spanning' zit er
volgens de bewindsman wel
tussen zijn voornemen om het
collegegeld voor studenten van
af 27 jaar vrij te laten en de be
oogde gelijkheid van kansen
voor vrouwen en allochtonen.
Universiteiten en hogescholen
mogen met ingang van 1994 ou
dere studenten een hoger colle
gegeld vragen. Dat kan voor
vrouwen en allochtonen, die
vaak op latere leeftijd (weer)
gaan studeren, een belemme
ringzijn.
Ritzen: „Ik voel me aangespro
ken, wanneer men zegt: daar zit
je toch een deel van het erfgoed
te verkwanselen. Maar er is ge
woon beperkt geld. En dan kies
ik er liever voor een deel van de
rechten te beperken dan de
kwaliteit van het onderwijs aan
te tasten". Maar het bieden van
kansen aan specifieke groepen
studenten is toch ook een ver
antwoordelijkheid van de on
derwij s-instellingen zelf, bena
drukt Ritzen.
„Dat wil ik ook met ze afspre
ken. Instellingen zouden
moeten zeggen: voor vrouwen
en allochtonen zullen we het
collegegeld niet verhogen, maar
voor anderen verhogen we iets
meer. Want de meeste studen
ten van 27 jaar en ouder zijn
geen vroegtijdige schoolverla
ters en behoren tot een groep
die toch al meer keuzemogelijk
heden heeft".
Geen einde
Met de tempobeurs en het vrij
laten van het collegegeld voor
oudere studenten komt er nog
geen einde aan de bezuinigings
drift van minister Ritzen. Zo
zien mbo'ers hun basisbeurs
met zestig gulden per maand
achteruit gaan. Dat is recht
vaardig, vindt Ritzen, omdat
mbo'ers van dezelfde beurs als
hun collega's is het hoger on
derwijs minder lesgeld hoeven
te betalen. Voor de lagere en
middeninkomens wordt de ver
laging gecompenseerd in de
aanvullende financiering. Rit
zen: „Die hebben er dus geen
centje pijn aan".
In tegenstelling tot vorige be
windslieden op onderwijs heeft
minister Ritzen zijn begroting
goed op orde. Sterker nog, er
bleef dit jaar geld over, maar
dat is allemaal opgegaan aan de
lerarensalarissen. Het betekent
dat er voorlopig nog geen einde
komt aan de al jarenlange be
vriezing van de basisbeurs. „Ik
moet prioriteiten stellen. Je
moet niet altijd bij de overheid
aankloppen als je het ook zelf
kunt. De basisbeurs is er ten
slotte voor studenten wier ou
ders een goed inkomen heb
ben".
Over de prijs voor hun OV-
kaart, die rechtstreeks van de
basisbeurs wordt afgetrokken,
hoeven studenten zich volgens
Ritzen geen zorgen te maken.
„Ik ga er niet van uit dat de stu
denten hiervoor een hogere
prijs moeten betalen". Het re
sultaat van de onderhandelin
gen met de NS over een nieuw
massacontract ziet de minister
vol vertrouwen tegemoet.
Dat kan ook haast niet anders,
meent hij. Ritzen, ironisch: „Ik
weet nog dat ik hier voor de
deur een studentendemonstra
tie had tegen de OV-kaart. Ik
zei: jongens, wat is hier in gods
naam aan de hand. Die kaart is
goed voor jullie, goed voor ruij
en goed voor de NS. Dat zijn
toch ideale dingen, die overko
men je niet vaak in het leven".
ve van de samenleving. Daarbij
kan gedacht worden aan een
zorginstelling.
In het welzij nsgedeelte van de
wvc-begroting voor 1993 zijn de
vorig jaar aangekondigde be
zuinigingen op de bejaarden
oorden (50 miljoen) en de jeugd
hulpverlening (55 miljoen) ge
schrapt. Daarentegen wordt er
voor 100 miljoen bezuinigd op
personeel, voorlichting, advie
sorganen en subsidies.
Er komt volgend jaar 14 mil
joen extra beschikbaar voor
kinderopvang, enerzijds omdat
de vraag daarnaar sterk blijft
toenemen en anderzijds omdat
Nederland ten opzichte van an
dere Westeuropese landen nog
altijd achterloopt in het aantal
kindercrèches. In totaal staat
voor kinderopvang 270 miljoen
Voor de sector sport heeft
D'Ancona twee belangrijke din
gen in petto. Binnenkort wordt
het al eerder aangekondigde
Fonds voor de Topsport in het
leven roepen, waaruit extra be
geleiding en financiële onder
steuning voor topsporters a la
Ellen van Langen wordt be
taald. Bovendien wordt er een
'Statuut voor de topsporter' op
gesteld waarin de rechten en
plichten van deze talentvolle
sportlieden zullen worden op
gesomd.
Op cultureel gebied gloort er
een lichtpunt voor de professio
nele dansers. d'Ancona heeft
voor de komende twee jaar 6,5
miljoen uitgetrokken voor een
salarisverhoging van de dan
sers.
Verder is het subsidiebudget
voor film, bouwkunst en ama
teuristische kunstbeoefening
vergroot.
de beoogde verlaging van het
wachtgeld.
De belangrijkste maatregel die
Ritzen voorstelt betreft een
verhoging van de salarissen van
jonge leraren 'daar waar dat ge
zien de meest dringende knel
punten nodig is'. Zo zouden bij
voorbeeld leerkrachten in ach
terstandswijken in de grote ste
den eerder in aanmerking kun
nen komen voor salarisverho
ging dan leraren op plattelands-
scholen.
Jaartaak
Ritzen wil door het invoeren
van een 'jaartaaksysteem' meer
rekening houden met het per
soonlijk functioneren en met, al
dan niet tijdelijke, verschillen
in taakbelasting.
Daarnaast gaat het salaris van
vervangers omhoog en krijgen
scholen een budget toegekend
voor het aanstellen van herin
tredende vrouwen. Ook wil Rit
zen meer geld uittrekken voor
scholing van leraren. Ten slotte
wordt de WlISO-korting, die al
leen geldt voor onderwijsperso
neel, per 1 januari 1993 opgehe
ven.
Het pakket maatregelen kost
Ritzen 211 miljoen gulden vol-
Een salarisverhoging voor alle
onderwijsgevenden zit er niet
in. De meest fundamentele pro
blemen rond het beroep van le
raar zouden daarmee niet wor
den opgelost. Bovendien be
staat het gevaar dat salarisver
hoging voor alle leraren leidt
tot een loonexplosie in de gehe
le overheidssector.
Minister Ritzen van onderwijs
stelt in de memorie van toelich
ting op zijn begroting een pak
ket selectieve maatregelen
voor, dat de grootste knelpun
ten moet wegnemen. Ritzen wil
over dit pakket in het najaar on
derhandelen met de onderwijs
bonden. Voorwaarde voor de
bijdrage van het kabinet voor
'specifieke knelpunten' in het
onderwijs is dat de wachtgeld
regeling voor onderwijzend per
soneel wordt versoberd.
Bij de presentatie van zijn be
groting liet Ritzen over de
'hardheid' van deze voorwaar
de geen twijfel bestaan. „Het
wachtgeld wordt sowieso aan
gepast", aldus de bewindsman.
De onderwijsbonden staken
volgende week donderdag juist
met het oog op het feit, dat ver
betering van de positie van de
leraren mede wordt betaald uit
foto Fotobureau Dijkstra
Het gevaar bestaat dat salarisverhoging voor alle
leraren leidt tot een loonexplosie.
gend jaar, oplopend tot 633 mil
joen in 1996. Van dit laatste be
drag moet 95 miljoen worden
opgebracht door bezuinigingen
op de wachtgelden.
Jongeren moeten meer bewust
worden gemaakt van hun ver
antwoordelijkheden tegenover
de medemens en de maatschap
pij. Ook moet hun binding met
de samenleving worden ver
groot. Uitgaande van deze stel
lingen wil minister d'Ancona de
mogelijkheden bezien om jon
geren een tijdje 'sociale dienst
verlening' te laten verrichten.
De Raad voor het Jeugdbeleid
krijgt binnenkort van d'Ancona
de opdracht om haar daarover
te adviseren. De minister denkt
aan twee mogelijkheden. Ten
eerste zouden jongeren van 12
tot 16 jaar via hun school klus
jes aangeboden moeten krijgen
die voor de maatschappij van
nut zijn. Verder wil zij dat jon
geren vanaf 16 jaar zich na hun
studie gedurende een bepaalde
tijd bij voorbeeld enkele
maanden inzetten ten behoe-
Minister Ritzen van onderwijs
is van plan de regeling die be
paalt dat studenten een aanvul
ling op de basisbeurs krijgen als
zij ruzie of geen contact met
hun ouders hebben, af te schaf
fen. Deze zogeheten 'hard
heidsclausule weigerachtige
ouders' is niet meer nodig, als
tegelijkertijd alle studenten
onafhankelijk van het inkomen
van de ouders het recht krij
gen om bovenop de basisbeurs
een lening op te nemen.
Het voornemen om ook studen
ten met 'rijkere' ouders de mo
gelijkheid te geven een lening af
te sluiten, kondigde Ritzen on
langs al aan. Het maakt deel uit
van een notitie over de vereen
voudiging van de Wet op de Stu
diefinanciering (WSF), die de
bewindsman dit najaar naar de
Kamer stuurt.
In de memorie van toelichting
op zijn begroting stelt Ritzen
dat de regels voor de uitvoering
van de hardheidsclausule wei
gerachtige ouders een 'punt
van zorg' zijn. Het gaat om een
relatief kleine groep die een
ernstig conflict of langdurig
geen contact met de ouders
heeft, aldus Ritzen. „De uitvoe
ringsorganisatie (de Informati
seringsbank, red.) moet steeds
binnendringen in de persoonlij
ke levenssfeer, met alle pijnlijk
heden van dien".
Ritzen kondigt, ook aan dat hij
zal onderzoeken of het inkomen
van de partner van een student
deels buiten beschouwing gela
ten kan worden. Nu moet de
partner een deel van de kosten
van studie en levensonderhoud
voor zijn of haar rekening ne-
De ongeveer duizend allochto
ne leerkrachten die leerlingen
hun eigen taal en cultuur bij
brengen moeten een bewijs van
bekwaamheid voor de Neder
landse taal gaan afleggen. Zij
krijgen, als zij er nog niet over
beschikken, tot 1 augustus
1996 de tijd om het examen 'Ne
derlands als tweede taal II' af te
Minister Ritzen komt hiermee
tegemoet aan de wens van de
Tweede Kamer. Het bleek na
melijk dat bij veertig procent
van deze groep leerkrachten de
beheersing van het Nederlands
onvoldoende was.
infografiek Sijthoff Pers De Kamer vond dit niet accep
tabel, omdat het onderwijs in de
eigen taal en cultuur vooral in
de laagste klassen van het ba
sisonderwijs meer moet gaan
functioneren als 'ondersteu-
ningstaal' bij het leren van Ne
derlands en andere vakken. Pe
lessen in de eigen taal en cul
tuur moeten meer worden geïn
tegreerd met de lessen Neder
lands, aldus de Kamer, en daar
voor is het nodig dat de leer
krachten de taal voldoende
machtig zijn.
Voor het wegwerken van de
wachtlijsten voor cursussen
Nederlands voor allochtonen
stelt Ritzen 42,5 mihoen be
schikbaar.
