'Niet te veel mededogen met minima'
Andriessen: Geen bakken geld naar bedrijfsleven
3
Miljoenennota
HET REALISME VAN WIM KOK
rlijks voor vijf
ard gefraudeerd
ijks wordt voor vijf miljard
m gefraudeerd met uitke-
n. Het kabinet wil binnen
le jaren in ieder geval de
1 fraude bij voorbeeld
id die als ziek geregi-
>rd staat, ziektegeld ont-
maar elders wat bijklust
(jj -matische uitwisseling van
vaj] rens met behulp van het
t aai al-fiscaalnummer maakt
d lOgelijk. Om te voorkomen
>r dan een verschuiving
jsvindt naar de 'zwarte',
voo, ijker op te sporen fraude,
e[ n meer controleurs en op-
1 raa 'e
lan
s hel18
■96
iek Sij
ok di
elka
Het kabinet past er voor om steeds maar weer
koopkracht voor de minima 'bij te plempen'. De
belastingdruk moet verder omlaag èn er zijn geen
redenen om al te veel piëteit te hebben met de
privacy van uitkeringsgerechtigden. Bij de
presentatie van zijn derde Miljoenennota belijdt
Wim Kok zijn realisme.
peler regeling
!jgdige werklozen
Bgelingen om jeugdige en
urig werklozen aan het
te zetten, worden in 1993
viif !'er- Jeugdwerkgaran-
ai t(JWG) gaat volgend jaar
l n voor alle werkloze jonge
nd jt 21 jaar en alle schoolver-
f g tot 22 jaar. Ook volledig
U1 i jsongeschikte jongeren
iet en vr«willig deelnemen
e JWG. Daarnaast wordt
etere afstemming van de
werkvoorziening
ers) en de banenpools
ièftl '°ëen' z°dat de strikte
ding tussen beide groepen
jjnt.
ivatiecentra
standig verder
iter Andriessen (economi-
laken) zal de 21 innovatie-
0 a binnen afzienbare tijd
'e lfstandigen. De centra, die
>nt\v werden opgericht om de
racht van technologische
naar het midden- en
ledrijf te bevorderen, blij-
el financiële steun van de
idsman ontvangen.
ltwcenteel krijgen de innova-
redeltra jaarlijks veertig mil-
julden. Voorlopig wil mi-
Andriessen niet aan dit
t'èï f>! tornen, maar het lijkt
niet onredelijk als de cen-
,et s 'er een aantal jaren een
ran hun inkomen verwer-
oor bedrijven voor bewe-
iensten te laten betalen,
bij het overigens niet de
ling is bedrijven die con-
ucer oeken met de centra, di-
je J 1 moeten betalen
ter Andriessen is verder
over de innovatiecentra,
start in 1989 geloofde de
idsman (toen voorzitter
5 werkgeversorganisatie
niet erg in de opzet van
iheel. Maar het midden-
einbedrijf (aanvankelijk
ceptisch) is heel content
rat de centra bieden en de
ter dus ook.
strie basis
welvaart
ïdustrie, waaraan in de
irede een aparte passage
gewijd, is een draagvlak
de welvaart. Ze levert di
jen kwart van het bruto
ïale inkomen en bijna een
van de werkgelegenheid
neemt tweederde van de
t voor haar rekening. De
enis als leverancier van
s blijkt uit haar aandeel
egentig procent in uitga
oor onderzoek en ontwik-
Bij het aantrekken van
nlandse investeerders in
ïdustriële sector wordt
gekeken naar informa-
io- en medische technolo-
e (fijn)chemie en de voe-
genotmiddelen-
trie.
rters' goed voor
nieuwe banen
ende ondernemers leveren
aanzienlijke bijdrage' aan
irkgelegenheid. Bedrijven
k Sijiih 1985 en later zijn opge-
bieden inmiddels aan
ïonderdduizend mensen
we Dit aantal komt overeen
vijf procent van de totale
gelegenheid in de particu-
«fjj sector. Met als doel de
(ing van nieuwe onderne-
in te vereenvoudigen,
m de overheidsregels vol-
jaar aangepast. In het eer-
wartaal van 1993 komt er
erbod op horizontale prijs-
ken tussen ondernemers
tussen beoefenaren van
Jeroepen. Later in het jaar
n verboden op marktver-
i- en aanbestedings-
ingen.
rheidshulp
Vjorteurs
ministerie van economi-
zaken is van plan, om ex-
irs van kapitaalgoederen
Indonesië die worden ge
in door het besluit van de
'ing in Djakarta geen ont-
ilingsgelden uit ons land
te accepteren, financieel
noet te komen. Dit is mo
de bt ^00r inpassing van de
idieregeling exportfinan-
ig- Nederlandse expor-
hebben thans een nadeli-
door Paul Koopman
Als Wim Kok de marathonloper
is met wie hij zichzelf graag ver
gelijkt, moet inmiddels het
zuur wel uit zijn kuiten zijn ver
dwenen. Na èen moeizame
start in 1989 en een periode,
waarin de eindstreep eventjes
onhaalbaar leek, wordt er nu
weer soepeitjes gelopen. De ver
trouwenscrisis binnen de eigen
partij en het scherpe conflict
met premier Lubbers over de
koopkracht van de minima zijn
achter de rug. Kok lijkt vol ver
trouwen op de eindstreep af te
koersen.
„Het feit dat ik hier nog zit,
hoewel een groot deel van de
parlementaire pers dit voorjaar
de val van het kabinet voorspel
de, is geen prestatie op zich",
relativeert hij. De PvdA-voor
man leunt achterover, vervolgt:
„Belangrijker is dat de cohesie
in de coalitie deze zomer is toe
genomen. De begrotingsonder
handelingen zijn afgerond zon
der dat de asbakken door de
Trèveszaal vlogen. Er was ook
buiten het kabinet minder
tromgeroffel. Misschien een
beetje saai voor de politieke
waarnemers, maar het bewijst
wel dat we in staat zijn geweest
afgewogen keuzes te maken die
ook goed in de samenleving en
het parlement te verdedigen
zijn".
Vanwaar ineens die kentering
„Nou, het is meer een
lijk proces geweest. Al in het be
gin, in 1989, heb ik heel bewust
voor mezelf de» hoop gevestigd
op de omslag op middellange
termijn van de PvdA van oppo
sitiepartij naar volwassen rege
ringspartij. Dat is een zaak van
lange adem; om echt in te groei
en heb je wel acht jaar nodig.
Vandaar dat ik met het beeld
van een marathon ben geko
men".
Waarom gaat het in de samen
werking met het CDA blijkbaar
zoveel beter1?
„We hebben elkaar iets meer
ruimte gegeven. Om concreet te
zijn: bij de afronding van deze
begroting tilde het CDA heel
zwaar aan de verlaging van de
druk van belastingen en
premies. Maar de PvdA-minis-
ters zagen daarvan ook het be
lang in. Andersom legden wij
een sterk accent op het bescher
men van de koopkracht van de
minima. Maar voor het CDA is
het ook niet gek om tegen de ei
gen achterban te zeggen: de mi
nima mogen er niet op achter
uit gaan. Ik geloof dat we elkaar
wat meer gegund hebben".
Ook de regeringsfracties lijken
minder moeite met het rege
ringsbeleid te hebben. De af
stand tussen de minima en
mensen met een modaal inko
men wordt volgend jaar groter,-
maar ik hoor de PvdA nog niet
morren.
„Het besef dat werken meer
moet lonen, is ook bij de PvdA
wat meer doorgedrongen. Je
moet de koopkracht van de uit
keringen beschermen, maar er
mag best een financiële prikkel
zijn om aan de slag te gaan.
Overigens is het groter worden
van de inkomensverschillen
mede het gevolg van de verla
ging van de wao-premie, die in
het verleden vooral door de
mensen met een modaal inko
men werd opgebracht. Nu het
tarief verlaagd wordt, is dat
vooral in hun voordeel. Dat lijkt
me niet onredelijk, ik zou het
ook geen denivellering willen
noemen".
Alles goed en wel, maar in de
praktijk gaan mensen met een
modaal inkomen er in 1993 op
vooruit, terwijl de minima op de
nullijn worden gehouden. Tus
sen 1990 en 1993 bedraagt het
verschil in koopkracht zelfs vier
procent.
„Het is niet mijn beleid om de
middeninkomens, die steeds re
latief veel wao-premie hebben
betaald, nu nog een keer te pak
ken door het voordeel van een
geringer beroep op de wao niet
aan hen terug te geven. Een an
der deel van de koopkrachtver-
schillen wordt veroorzaakt door
de gemiddelde loonstijging, die
uitgaat boven het pèrcentage
waarmee de uitkeringen wor
den verhoogd. Maar daar kun
nen wij weinig aan doen. Het
kabinet kan wel bevorderen,
maar niet afdwingen dat de lo
nen in de pas lopen met de uit
keringen. We leven tenslotte
niet in een planeconomie".
U bent het er toch volledig mee
eens dat de politieman en de on
derwijzers er meer op vooruit
gaan dan hun werkloze buren?
U zei onlangs nog dat u geen
voorstander bent van het jaloe
ziemodel.
„We zitten met een arbeids
markt die over de grenzen
heengaat, met vraag en aanbod
die de prijs bepalen. Ik ga hier
in Den Haag niet zitten regelen
wat een machinebankwerker
mag verdienen, al blijf ik voor
stander van een zo gelijkwaar
dig mogelijke koopkrachtont
wikkeling".
U had natuurlijk ook de koppe
ling kunnen toepassen.
„Ik zei met nadruk: ik blijf
voorstander van een zo gelijk
waardig mogelijke inkomens
ontwikkeling. Ads er geen be
reidheid is onder de werkne
mers om de lonen te matigen,
dan kan ik niet om reden van
sociale rechtvaardigheid er
steeds maar bijplethpen wat de
uitkeringsgerechtigden tekort
komen. Want ik weet één ding
zeker: dan maak je uiteindelijk
het sociale stelsel onbetaalbaar
en ga je met open ogen werkge
legenheid afbreken. En ik weet
niet of dat nu zo sociaal is. Daar
komt nog bij dat ik er inderdaad
niets verkeerds in zie om pres
tatie te belonen".
'Ik zie er niets verkeerds in om prestatie te belonen', zegt minister Kok van financiën.
Een sociaal-democraat als oud-
kamerlid Frans Moor zou heb
ben gezegd: de PvdA pleegt ver
raad aan zijn eigen principes
door de inkomensverschillen te
vergroten.
Zuchtend: „Als een behoorlijke
beloning van arbeid het werken
financieel aantrekkelijker
maakt en dus resulteert in een
hogere arbeidsdeelname, dan
heeft dat een waarde in zich
zelf. Ik vind dat geen verraad.
Laten we wel wezen: een mo
daal inkomen is geen vetpot,
het is niet zo erg als je er dan
een beetje in koopkracht op
vooruit gaat. Ik vind niet dat de
bouwvakker of verpleegster
diefstal pleegt van de bejaarde
wiens koopkracht we met veel
passen en meten garanderen.
Ik ga echt niet met het schaam
rood op mijn kaken de Miljoe
nennota in de nieuwe Tweede
Kamer aanbieden".
De ontkoppeling van lonen en
uitkeringen roept blijkbaar geen
grote emoties meer op bij de
PvdA. Geldt hetzelfde mis
schien een beetje voor de wao
Die discussie lijkt in rustiger
vaarwater terecht- gekomen, nu
ook de Raad van State geen fun
damentele bezwaren heeft tegen
de bevriezing van de uitkerin
gen van mensen die nu al in de
wao zitten en die de pech hebben
jonger te zijn dan 50 jaar.
„Veel mensen denken nu an
ders over de wao, er zit veel
minder kramp omheen. De cij
fers bewijzen ons gelijk. Welke
statistiek je er ook.bijpakt, de
groei is er uit. Maar ik verwacht
dat het debat bij de parlemen
taire behandeling van de wets
voorstellen wel weer zal herle-
Mooi moment om die omstreden
bevriezing niet in te voeren,
vindt de PvdA-fractie.
„Ik ga nu niet vooruitlopen op
de behandeling van de wet in de
Tweede Kamer. Laat ik het
hierop houden: we moeten nog
maar eens goed kijken hoe we
als kabinet de wao-maatregelen
uiteindelijk opschrijven".
Blijkens een recent rapport van
het Sociaal Cultureel Planbu
reau is de maatschappelijke ac
ceptatie van het misbruik van
ziektewet, wao en bijstand sterk
afgenomen. Dat zal u deugd
doen.
Opverend: „Dat viel mij óók op!J
Ik heb nog op de rechts-links-
schaal gekeken en het bleek dat
vooral in linkse kringen de tole
rantie van misbruik buitenge
woon sterk was afgenomen. En
dat kan ik alleen maar toejui
chen, want in het verleden
maakte een soort mededogen
met de minima dit thema nogal
eens minder bespreekbaar.
Mijn lijn is duidelijk: je moet
het misbruik zowel bij de kleine
als de grote man aanpakken.
Daar gaan we de komende jaren
ook in samenwerking met poli
tie en justitie en via het koppe
len van gegevensbestanden veel
aan doen. Soms met hele nieu
we methoden moet je zorgen
dat het geknoei en gekuip op
houdt, anders gaat de samenle
ving uiteindelijk aan verloede
ring ten onder. Op dit punt is
het denken in de PvdA in een
paar jaar sterk veranderd. Ik
praat daar met een zekere ge
drevenheid over".
Dan moet u ook sympathiek
staan tegenover het CDA-plan
om mensen met een bijstands
uitkering via de Rijksdienst
voor het Wegverkeer te controle
ren op het bezit van een dure
•auto?
„Ook als het om de bijstands
wet gaat, waar normen gelden
ten aanzien van het vermogen
dat men mag hebben, ben ik
voor een scherpe controle. In de
kern vind ik het idee dat je via
de koppeling van bestanden
controleert of men aan de uitke-
ringsvoorwaarden voldoet, dus
goed.
Alleen kun je je afvragen of het
daarvoor nodig is alle bijstands
gerechtigden op het bezit van
een auto te controleren. Terwijl
de echte fraudeurs wel zo slim
zijn hun auto op een andere
naam te zetten".
Geen principiële bezwaren dus,
maar wel praktische
„Ik zeg: als je controleert doe
het dan goed, doe het breed en
samenhangend. Dat is de weg
die we moeten gaan. En niet te
snel uit een soort piëteit met de
uitkeringsgerechtigde zeggen:
we plegen inbreuk op de priva
cy. Want wat is nou de inbreuk
op de privacy als we even snel
nagaan of iemand al dan niet
met bijstand een dure auto
heeft? Een auto die toch al in
Veendam geregistreerd is?".
Iets anders: volgens CDA-frac
tieleider Brinkman zal ook het
volgende kabinet nog flink
moeten ombuigen. Opgeteld
zo'n zeventien miljard voor een
lagere belastingdruk en lager fi
nancieringstekort. Wrijft u zich
nu al in de handen bij de ge
dachte aan het nieuwe kabinet
Kok-Brinkman
Aarzelend: „Ik ben niet zo ge
motiveerd om aan het stratego
over de vorming van een nieuw
kabinet mee te doen. Laten we
eerst de anderhalf jaar maar
doorlopen, die nog voor ons ligt.
En wat die zeventien miljard
betreft: mij hoort u geen getal
len noemen. Brinkman zit blijk
baar dichter op de cijfers dan ik.
Ik weet niet hoe hij dat klaar
speelt".
U ziet in uw kristallen bol geen
nieuwe ronde van miljardenbe
zuinigingen?
„Ik ben het eens met een verde
re reductie van het financie
ringstekort, de enige manier
om de knellende rentelasten
wat te verminderen. Maar na
1994 is er wel iets meer lucht,
het kan wat ontspannener gaan
foto Stephen Evenhuis
dan in deze kabinetsperiode.
Bovendien moet je het tempo
laten afhangen van je andere
beleidskeuzes. Met Brinkman
zou ik graag zien dat de belas
ting- en premiedruk voor de
burgers in de periode na 1994
vermindert. Maar met hoeveel
en waaruit gefinancierd, dat
heb ik voor mezelf nog niet op
een rij".
U wilt niet snoeien in de rijks
uitgaven omwille van het snoei-
„Precies! Want geloof me, de
bezuinigingen die we de afgelo
pen jaren hebben moeten door
voeren, doen ook mij soms echt
pijn. Het is zoeken naar het
minst onrechtvaardige. En als
je dan ziet dat bij voorbeeld de
stadsvernieuwing in Rotter
dam en Den Haag op een laag
pitje wordt gezet... Dan zou ik
wensen dat er wat meer geld be
schikbaar kwam".
Doe eens een suggestie
„Het is natuurlijk ook een ver
delingskwestie tussen de klei
nere en grote stadsvernieu
wingsgemeenten. Als je toch
ziet dat in de grote steden de
meest brandende problemen
zijn, zou je daarop meer de gel
den moeten richten. Ik zou
graag zien dat die steden meer
geld uit de grote pot kregen.
Maar daar raak ik een zeer ge
voelig punt. Eén zo'n opmer
king kan al een paleisrevolutie
veroorzaken".
Sommige bedrijven waar hoogwaardige
technologie wordt toegepast, zitten in problemen.
Minister Andriessen wil ze helpen, maar niet
zonder meer. Gegeven leningen zullen met rente
moeten worden terugbetaald.
door Ben Hartman
en HILDEBRAND BIJLEVELD
De toenemende kritiek op het
industriebeleid gaat niet voor
bij aan minister Andriessen
(economische zaken). Hij is nu
tot de conclusie gekomen dat er
waarschijnlijk toch meer over
heidsgeld beschikbaar moet ko
men voor industriepolitiek. Het
idee is zo vers dat hij het nog
niet verwerkt heeft in zijn van-
iier ju
cher[
>lgin|
at of '0Sltle 1:6110Pzichte van bui-
ndse concurrenten voor
het Indonesische besluit
geldt.
Andriessen ziet industriebeleid
ruim. De terugdringing van het
overheidstekort, de verminde
ring van de collectieve lasten,
technologiestimulering en de
verbetering van de infrastruc
tuur behoren daar net zo goed
toe als steun aan sectoren die
van grote betekenis zijn voor de
economie. Bij laatstgenoemde
steun gaat het dan om onderne
mingen die de kern vormen van
een netwerk van bedrijven, on
derwijs- en onderzoeksinstel
lingen waarin hoogwaardige
technologie wordt ontwikkeld
en toegepast. „Ik zie dat som
mige in problemen zitten. Deels
is dat door de tegenvallende
conjunctuur. Andere hebben te
kampen met de techniek die
met horten en stoten voort
schrijdt. Die bedrijven wil ik
verdedigen. En daar zou extra
geld kunnen helpen". Geen
subsidie overigens. De steun zal
keurig en met rente moeten
worden terugbetaald. „Ik wil
absoluut niet meer bakken met
geld naar het bedrijfsleven dra
gen". Ook is de minister niet
van plan om als enige geldschie
ter op te treden.
De minister overlegt momen
teel binnen het kabinet over
zijn plan. Hoeveel geld hij exact
beschikbaar wil stellen en wan
neer, zegt hij nog niet. Het zal
een fors bedrag zijn, maar toch
niet het miljard waar NCW-
voorzitter Blankert laatst om
vroeg. Ook laat hij zich nog niet
uit over de bedrijven die hij voor
zijn extra technologiesteun op
het oog heeft. Binnen enkele
weken maakt hij nadere details
foto Stephen Evenhuis
'Technologische vernieuwing is verantwoordelijk
voor de helft van de economische groei', aldus
minister Andriessen.
bekend van het plan dat hij zelf
de 'wonderbaarlijke geldverme-
nigvuldiging' noemt.
Andriessen noemt een onlangs
aangevraagde achtergestelde
lening van honderd miljoen gul
den aan DAF een goed voor
beeld van hoe hij de extra tech
nologiesteun ziet. De vrachtwa
genfabrikant vormt de kern
van één netwerk dat hij voor de
Nederlandse industrie onont
beerlijk acht.
Door de ingestorte Britse eco
nomie is de onderneming ech
ter in ernstige problemen ge
raakt. DAF is via dochterbedrijf
British Leyland zeer afhanke
lijk van de Britse bedrijfswa-
genmarkt. Toen DAF Leyland
overnam was die markt de
grootste van Europa. Door de
malaise aan de overkant van de
Noordzee is dat nu bij lange na
niet meer zo.
De conjuncturele tegenslag in
Groot-Brittannië mag niet tot
de ondergang van DAF leiden,
vindt de minister. Het bedrijf
kan op de langere termijn een
belangrijke bijdrage aan de Ne
derlandse economie blijven le
veren. Reden voor hem om tot
steunverlening over te gaan.
Ook Hoogovens is voor Andries
sen zo'n technologisch hoog
waardig bedrijf dat in moeilijke
tijden verdedigd moet worden.
Het concern kampt momenteel
met verliezen als gevolg van de
import van goedkoop Oosteuro
pees staal en aluminium.
Dochterbedrijf Aldel (alumini
umsmelter in Delfzijl) krijgt nu
nog goedkoop aardgas, waar
door het in staat is te concurre
ren met smelters in landen
waar energie een stuk goedko
per is. Binnen enkele jaren
loopt het contract met de over
heid af. Brussel staat echter
niet toe dat het in zijn huidige
vorm wordt verlengd wegens
concurrentievervalsing. „Ik
heb binnen grenzen gedaan
voor Aldel wat ik kon, maar
Hoogovens durft mijn aanbod
niet te accepteren vanwege de
zeer slechte aluminiummarkt".
Een uitputtende lijst van net
werken die Andriessen beslist
in Nederland wil houden, geeft
hij niet. De marine-scheeps-
bouw staat er in ieder geval op.
Fokker staat er natuurlijk op en
blijft er op staan.
Buitenlands
De verkoop aan het Duitse
DASA doet daar niets aan af.
Hij had ook best zijn twijfels bij
de verkoop naar het buiten
land. Maar het kon uiteindelijk
niet anders, want de slechte
vliegtuigmarkt maakt samen
werking noodzakelijk. En gege
ven de afspraken die nu met
DASA zijn gemaakt, gelooft de
minister dat Fokker als kern
van een belangrijk netwerk in
stand blijft.
„Vliegtuigen worden groten
deels politiek verkocht. De posi
tie van Nederland is dan uitein
delijk internationaal te zwak
als Duitsland samen met de Ita
lianen en Fransen zelf een con
currerend toestel wil' gaan ma
ken. Maar als de economische
voorwaarden in Nederland
gunstig zijn dan zal een buiten
landse eigenaar er niet over pie
keren hier activiteiten wég te
halen aldus Andriessen
Volgens Andriessen zorgt de
overheid momenteel beslist
voor goede omstandigheden die
Nederland aantrekkelijk ma
ken voor de technologisch hoog
waardige industrie. Met steun
van de overheid staat zo'n 2,6
miljard aan risicodragend kapi
taal in de industrie uit. Daar
naast stimuleert de overheid
het technologisch onderzoek en
wordt deelname aan technisch
onderwijs (van laag tot Koog)
bevorderd.
Maar hier moet het Andriessen
even van het hart dat de hou
ding van veel Nederlanders ten
opzichte van technologie afwij
zend is. Steeds minder studen
ten schrijven zich in bij techni
sche universiteiten.
Andriessen meent dat grote de
len van het bedrijfsleven zich
onvoldoende bewust zijn van
het belang van technologische
vernieuwing. „Vergeet niet dat
die vernieuwing verantwoorde
lijk is voor de helft van de eco
nomische groei. Maar slechts
een handvol van de meer dan
honderd branches is actief met
scholingprogramma's om tech
nologisch bij te blijven. De rest
laat het afweten".
