CPB looft straffe reductie van het tekort
Kok krijgt zijn kas
steeds beter op orde
Miljoenennota
Kans op nieuwe ingrepen in sociale zekerheid Jacht op fraude wordt krachtig opgevoerd»
21c
Leidse Courant
I DINSDAG 15 SEPTEMBER 1992
Kok wil aanpak
van 'armoede-val'
Minister Kok van financien
wijdt dit jaar in zijn Miljoenen
nota een beschouwing aan de
'Poverty-trap', ofwel de 'armoe
de-val'. Daarmee doelt de
PvdA-voorman niet op de strijd
om het bestaan van bijstands
moeders en bejaarden, maar op
de geringe bereidheid van som
mige uitkeringsgerechtigden
om een baan te zoeken. „Een
•belangrijk element van de po
verty-trap is het beperkte inko
mensverschil tussen actieven
(werkenden, red) en niet-actie-
-ven (mensen met een uitke
ring)", schrijft Kok.
Door het werken weer lonender
te maken, vooral op minimum
niveau, hoopt Kok meer laag
opgeleide werklozen aan het
werk te krijgen. Het recept zou
daarbij moeten zijn: verklei
ning van het verschil tussen
bruto- en nettoloon via een la-
g- en premiedruk.
Koninklijk Huis
krijgt 36 miljoen
De leden van het Koninklijk
Huis krijgen volgend jaar ruim
36 miljoen gulden uit de schat
kist. Daarvan is 12 miljoen gul
den bestemd voor kosten en in
komen van koningin Beatrix,
prins Claus, prins Willem-
Alexander, prinses Juliana en
prins Bernhard.
Dit blijkt uit de begroting Ko
ninklijk Huis. De uitkering aan
koningin Beatrix bedraagt 6,5
miljoen gulden. Daarvan is 1,1
miljoen gulden bestemd als in-
komen. Kroonprins Willem-
Alexander krijgt 1,5 miljoen
gulden waarvan 337.000 gulden
als inkomen geldt.
Meevallers aardgas
voor stadsprojecten
Het aardgasbatenfonds dat het
kabinet in 1993 wil oprichten
- mag ook gebruikt worden voor
bodemsanering en stadsprojec
ten die belangrijk zijn voor de
economische structuur. Aan
vankelijk wilde het kabinet het
aardgasfonds alleen gebruiken
voor grote infrastructurele pro
jecten, zoals de Betuwe-goede-
renlijn en het spoornet voor de
hoge snelheidstrein. Bij de be
steding van de aardgasgelden
kunnen ook private financiers
worden betrokken. Het fonds,
waarin aardgasmeevallers uit
de verkopen aan het buitenland
gestort worden, zal worden be
heerd door Kok en minister An-
driessen van economische za
ken samqn.
Op grond van de huidige ramin
gen wordt volgend jaar 110 mil
joen gulden in het fonds gestort
en in 1994 470 miljoen gulden.
Voor de jaren na 1994 zijn de
schattingen van de totale aard
gasbaten naar boven bijgesteld,
onder meer door extra export.
Cao's ambtenaren
overal decentraal
Minister Dales (binnenlandse
zaken) houdt vast aan het plan
dat per 1 april 1993 op decen
traal niveau de arbeidsvoor
waarden voor ambtenaren wor
den afgesproken. De centrales
van overheidspersoneel willen
liever een fasegewijze aanpak.
Als Dales haar zin doordrijft
worden zaken als salariëring
apart doorgesproken bij acht
sectoren: rijk, gemeenten, de
fensie, onderwijs, politie, pro
vincies, rechterlijke macht en
wetenschappen.
Alleen pensioen- en vutafspra-
ken blijven vooralsnog centraal
geregeld. Er wordt een algeme
ne maatregel van bestuur van
kracht die regelt dat wijziging
van arbeidsvoorwaarden alleen
kan plaats hebben als de minis
ter en een meerderheid van
centrales het eens zijn.
Afslanking Rijk
levert meer op
De ingrijpende afslanking van
het ambtelijk apparaat bij de
departementen, beter bekend
onder de Grote Efficiency Ope
ratie (GEO), gaat meer geld op
leveren dan eerst was inge
schat. De financiële taakstel
ling ging uit van 124 miljoen
gulden in 1992, oplopend tot
664 miljoen in 1994. Nu is bere
kend dat 1994 al 678 miljoen zal
opleveren en een jaar later zelfs
694 miljoen.
De GEO komt er op neer dat het
aantal rijksambtenaren eind
1994 met negenduizend moet
zijn verminderd (vergeleken
met het beginjaar 1992) tot
139.000.
Uitvoer neemt
iets meer toe
De Nederlandse goederenuit-
voer schat het CPB dit jaar op
3,5 procent en volgend jaar op
5,5 procent. Dat is iets meer
dan de wereldhandel toeneemt,
zod&t er sprake is van een groei
end marktaandeel. Dat gaat
eohter ten koste van de bedrijfs
winsten, omdat de kosten voor
Nederlandse bedrijven sterker
toenemen dan gemiddeld. Voor
het eerst sinds 1982 zullen de
investeringen dit jaar dalen. In
1993 wordt weer een stijging
verwacht.
Het Centraal Planbureau levert een hoop cijfers
aan het kabinet voor het opstellen van de
begroting. Ondanks hun betrekkelijke waarde is er
altijd een enorme heisa om. Maar prognoses
komen nogal eens niet uit en soms is dat ook de
bedoeling.
koopkracht in die jaren gemid
deld 0,3 procent lager is uitge
vallen dan voorspeld.
„Die koopkrachtdiscussie deze
zomer valt dus in de marge van
de fouten", stelt de onderdirec
teur vast. „Als het nu min een
kwart is, kan het uiteindelijk
best min drie kwart of plus een
kwart worden. Het enige nut
van het plaatje is dat de gevol
gen van het overheidsbeleid
voor bepaalde groepen in beeld
komt".
„Maar er is natuurlijk een grote
discrepantie tussen dat plaatje
en wat mensen voelen. Veran
deringen in de inkomenssitua
tie worden maar voor een kwart
veroorzaakt door het over
heidsbeleid. De periodieken die
een groot deel van de werkne
mers elk jaar krijgt, zitten er
niet in. Werkloos worden of
juist een baan vinden, een part
ner krijgen of verliezen, kinde
ren, de ontwikkeling van de hy
potheekrente, al dat soort za
ken tellen veel zwaarder".
„Waar het om gaat, is watje als
individu kunt uitgeven. Iemand
met een minimumuitkering die
een nieuwe koelkast moet ko
pen, ervaart dat als een enorme
schok in z'n bestedingsmoge
lijkheden. Dat is natuurlijk veel
relevanter dan die 0,3 procent
van het kabinet, vier gulden per
maand. Wat niet wegneemt dat
het kabinet om politieke rede
nen een bepaald plaatje kan
willen presenteren'
Reparatie
„Binnen de teksten proberen
we dit te uiten: het heeft geen
zin in de marges te werken en
realiseer je goed dat het inzet
ten van instrumenten om die
plaatjes bij te stellen elders ge
volgen kan hebben. Koop
krachtreparatie kan ten koste
gaan van een eenvoudig belas
tingsysteem. De structurele na
delen daarvan zie je pas op lan
gere termijn".
Relativeert het Planbureau zelf
de koopkrachtplaatjes, van bui
ten wordt de waarde van ande
re cijfers nog wel eens in twijfel
getrokken, omdat de uitkom
sten te zeer zouden afwijken
van de voorspellingen. „De on
zekerheid van prognoses is
soms behoorlijk groot", erkent
Van den Berg en geeft daar een
groot aantal redenen voor. Zo is
de Nederlandse economie sterk
afhankelijk van ontwikkelin-
door Dick van der Meer
Het Centraal Plan Bureau
heeft in de Macro Economische
Verkenningen 1993 de ontwik
keling van het financieringste
kort over een aantal jaren 'ge
schoond' voor de invloed van de
conjunctuur en incidentele mee
-en tegenvallers in de belastin
gen. „En dan zie je dat dit kabi
net een uitermate straffe in
spanning heeft geleverd", zegt
onderdirecteur drs. P.J.C.M.
van den Berg van het CPB.
„Minister Kok heeft te maken
met een veel lagere economi
sche groei dan zijn voorganger.
De geschoonde cijfers - die de
invloed van de reductie op de
economie weergeven - tonen
dat het financieringstekort on
der dit kabinet daalt met een
tempo van bijna een procent
per jaar. Dat is veel scherper
dan gedacht".
Dat het verminderen van het fi
nancieringstekort niet heeft ge
leden onder de tegenvallende
conjunctuur, stemt het CPB te
vreden, al is dat wel ten koste
gegaan van de collectieve las
tendruk. „Maar ook dat is nu
voorbij", signaleert Van den
Berg een tweede positief punt.
„Voor het eerst in deze kabi
netsperiode is sprake van een
effectieve daling van die lasten
druk".
De voorspelde ontwikkeling
van de koopkracht heeft dit jaar
opnieuw een publieke aandacht
gekregen die buiten proportie
is. „Ook in de MEV waarschu
wen we voor de betrekkelijk
heid van de koopkrachtplaat
jes", reageert Van den Berg.
„We hebben altijd al geweigerd
de koopkrachtontwikkeling in
tienden van procenten aan te
geven, maar ronden het af op
kwarten. Daaruit blijkt onze
opvatting dat praten over de
tweede decimaal niet zinvol is.
Maar ook de eerste decimaal is
erg betrekkelijk'
Minima
Toch ging de politieke discussie
deze zomer vooral over de ver
wachte koopkrachtdaling van
de minima met 0,3 procent en
hoe die ongedaan kon worden
gemaakt. Terwijl de absolute
fout in de CPB-prognoses voor
de koopkracht de afgelopen elf
jaar 0,5 procent was. Worden de
i en minnen tegen elkaar
t, dan blijkt dat de
d
foto Maurice Nelwan
De discussie over de koopkracht deze zomer valt binnen de foutenmarge van de voorspellingen en dus kan
de nullijn net zo goed 0,3 procent negatief zijn, waarschuwt onderdirecteur Van den Berg van het CPB.
gen in andere landen en het be- beurtenissen. De modellen van of later uitgevoerd dan aange- tenbeheersing in de gezond-
leid dat daar wordt gevoerd, het CPB, hoe goed ze ook zijn, kondigd (bij voorbeeld de wao- heidszorg).
Ook zijn er altijd onverwachte hebben hun beperkingen. En maatregelen) of de inzet ervan „En soms", aldus Van den
economische en politieke ge- overheidsbeleid wordt anders wordt niet gehaald (zoals kos- Berg, „is het helemaal niet de
Ie j
e' I
bedoeling dat de progn
komt. In april hebbenr(*
punten laten zien die o r
als het kabinet geen ai
leid zou voeren. Zo dre!m£
inflatie hoger uit te val] er]
was voor het kabinet aaia'"'
de btw te verlagen
weer uitstraling naar fer
onderhandelingen". sv
Van den Berg heeft vooi
cijfers de ramingen etn n
uitkomsten naast elkaa
„Neem de loonstijginget-
cao's. Het CPB zou
sommigen de neiging
die te laag in te schatti
sen 1982 en 1992 is de al
slechts drie keer groter
procent geweest. Eeh pj yr
den is weinig. Vijf keer
hoger dan gedacht, vijf
ger. Gemiddeld is de al
over die tien jaar 0,1 jnV
Voor de stijging van ds
mentenprijzen is de foB'(
elf jaar gemiddeld nul. I ^s(
je niet zeggen dat het en
stematisch verkeerd rai e 1
Moeite
Met het voorspellen
werkgelegenheid heeft 1
meer moeite. Sinds 198
elk jaar meer toegenon
in de MEV van het vooi
jaar was opgenomen. )V
periode 1987-1991 is di
delde voorspelfout 0,
cent. Het CPB zegt de''®
van het conjunctuurheza
hebben onderschat,
algemeen zie je dat de
teit van dit soort ontwf®
gen wat groter is dan
ken". Daarnaast is h|s
van de loonmatiging ii
tachtig groter geweest
dacht.
Het CPB is verantwo511'
voor nog een omstrede l'r
de verhouding actievenj
tieven. In de MEV wi
voor dit jaar op 100 tg|
geschat, net onder de gini'
100/86 die in de wet sve
voor het toepasse
koppeling van de in!oc
Ook deze prognose rel
Van den Berg.
„Een bescheiden ram1'11
van een kwart proceir06
ontwikkeling van de w
genheid leidt al tot eei
dering in die verhoudi
een half punt. Het gaa
dat het een erg hoog cij
dat er op termijn stei
waartse krachten zijn. 1;
vergrijzing en de huida
tredingskansen voor
sers in de wao. Als da
aan gebeurt, zit je zö
miljoen wao'ers, want
sen van de na-oorlogse
tegolf worden vanaf
jaar. Dus moeten die
inkomsten van het rijk
Loonbelasting 61,3 mld.
FINANCIEN
Niet-belasting-
ontvangsten en
overigen 21,1 mld,
infografiek Sijthoff Pers
uitgaven van het rijk
Onderwijs en Sociale zaken en VROM 14,8 mld.
wetenschappen werkgelegenheid 38,8 mld.
infografiek Sijthoff Pers
Minister Kok lijkt zijn financië
le zaakjes steeds beter op orde
te krijgen. De PvdA-voorman
haalt zijn financiële doelstel
ling ruim, met een terughou
dend gebruik van boekhoud
kundige trucs en eenmalige
dekkingen. „Het financiële be
leid ligt goed op koers", schrijft
Kok tevreden is zijn Miljoenen
nota.
Niet alleen is het kabinet er in
geslaagd het financieringste
kort volgens plan terug te drin
gen (3,75 eind 1993), ook de
gemiddelde druk van belastin
gen en premies daalt volgend
jaar iets: van 53,6 naar 53
Dat laatste is vooral het gevolg
van de lagere wao-premies en
de verlaging van het hoge btw-
tarief met 1 procent.
Tenslotte lijkt het kabinet er in
te slagen de inflatie te tempe
ren. Volgens de ramingen stabi
liseert de geldontwaarding zich
volgend jaar op 3,75 procent.
Als de lage dollarkoers zich niet
herstelt, zo merkt Kok op, zou
de inflatie voor het eerst in drie
jaar zelfs nog wat kunnen da
len.
Om de financiële doelstellingen
te kunnen halen zonder de be
lastingdruk te verhogen, heeft
het kabinet opnieuw fors het
mes moeten zetten in de eigen
uitgaven. In 1993 wordt er in
totaal voor 2,8 miljard gulden
bezuinigd, waarvan het leeuwe-
deel wordt opgebracht door de
ministeries van onderwijs (647
min), defensie (549 min) justi
tie (100 min), verkeer en water
staat (289 min) volkshuisves
ting (329 min) en ontwikke
lingssamenwerking (230 min).
Bij de bezuinigingen op de de
partementen .zijn de investe
ringsuitgaven zoveel mogelijk
ontzien.
Een meevaller voor Kok is dat
de vakministers hun uitgaven
redelijk in de hand wisten te
houden en hem niet te veel las
tig hebben gevallen met wen
sen. Bovendien heeft de econo
mie zich het afgelopen jaar iets
gunstiger ontwikkeld dan was
voorzien.
Leuke dingen
Het duurste 'kado' dat Kok vol
gend jaar de belastingbetaler
schenkt is de btw-verlaging,
hetgeen de schatkist bijna twee
miljard gulden kost. Om de
koopkracht van de minima te
garanderen, trekt het kabinet
nog eens 1 miljard gulden uit
voor een verhoging van de be
lastingvrije som. Maar daar
staat tegenover dat het kabinet
een deel hiervan terughaalt via
andere belastingmaatregelen.
Zo worden de tweede en derde
belastingschijf beperkt aange
past aan de inflatie (opbrengst
595 miljoen), wordt de belas
ting op nieuwe auto's (de oude
bijzondere verbruiksbelasting)
372 miljoen opgekrikt en hoopt
Kok via een scherpere fraude
bestrijding nog eens 285 mil
joen gulden belastinggeld bin
nen te halen. Die laatste op
brengst is een'van de weinige
onzekere posten op zijn begro
ting. Per saldo daalt de belas
tingdruk met 1,7 miljard gul
den.
In de Miljoenennota wijdt Kok
opnieuw beschouwingen aan de
staatsschuld, .die sedert 1960
meer dan verdrievoudigd is; tot
70 procent van het nationale in
komen. Omgerekend per hoofd
van de bevolking zou iedere
burger, jong of oud, man of
vrouw, voor 28.000 gulden in
het rood staan, zo becijfert hij.
Een klein lichtpuntje is dat het
aandeel van de staatsschuld in
het nationaal inkomen volgend
jaar voor het eerst in decennia
niet verder stijgt. Wil deze zoge
heten staatsschuldquote gaan
dalen, aldus Kok, dan moet het
financieringstekort nog onder
de einddoelstelhng van 3,25
procent duiken.
r- T-l i i nn AAA TT .1 TJ. 1_A.i. XTx J -1J:AiTU-i. 1UIA ...II J„ PJ A .„„A „„1A1„ 1TV/r„l::iAi
Op termijn kunnen fundamen
tele wijzigingen in de sociale ze
kerheid nodig zijn om het aan
tal uitkeringen te verminderen.
Dit stellen minister De Vries en
staatssecretaris Ter Veld in een
toelichting op hun Sociale Nota
1993.
In de ramingen groeit de groep
uitkeringsgerechtigden van 4,1
miljoen in 1993 naar 4,25 mil
joen in 1997. De aow gaat naar
twee miljoen 65-plussers en
jaarlijks komen daar 30.000
deren bij.
De uitkeringsjaren voor ar
beidsongeschikten zal ondanks
alle maatregelen in deze perio
de met nog 10.000 toenemen tot
827.000 jaren.
By de start van dit kabinet
werd gezegd dat de wao en aaw
in 1994 terug zouden moeten
zijn op 758.000 uitkeringsjaren.
De regering heeft die doelstel
ling laten varen.
Het beroep op de ziektewet
neemt daarentegen met 20.000
af tot 318.000 jaren. Het beroep
op de werkloosheids- en bij
standswet stijgt volgens bere
keningen van 727.000 tot
749.000 uitkeringsjaren.
Dit betekent dat ons sociale
stelsel jaarlijks 4,15 miljard
gulden duurder wordt. In 1993
kosten alle uitkeringen 148 mil
jard; over vier jaar is dat al 176
miljard.
Naast de verhouding actieven-
inactieven (geschat op 86,2
inactieven op elke honderd ac
tieven 1993) denkt staatssecre
taris Ter Veld aan een andere
normering: een sociale zeker
heidsquote. Die geeft aan welk
deel van het nationaal inkomen
aan sociale zekerheid wordt be
steed. Afwijking van die norm
zou dan een nieuwe ingreep in
de uitkeringen rechtvaardigen,
aldus Ter Veld.
Het kabinet wil de fraude met
belastingen en uitkeringen
krachtig aanpakken. Ofschoon
zelfs de minister van financiën
niet in een geheel fraudeloos
tijdperk gelooft, is het de bedoe
ling alles van gesjoemel tot op
lichting de kop in te drukken.
Niet alleen om het geld, maar
ook vanwege 'het fatsoensge
halte van de samenleving', zo
als Kok het uitdruk.
Particulieren krijgen te maken
met scherpere controle van
aangiftebiljetten. De belasting
dienst gaat vooral letten op de
opgegeven huurwaarde en de
reiskosten. Bedrijven zullen
merken dat de fiscus zich niet
langer beperkt tot boekenon
derzoek, maar dat belasting
ambtenaren over de vloer ko-
Daarnaast wordt het overheids
diensten makkelijker gemaakt
onderling gegevens uit te wisse
len. Mogelijk worden de
straks verplicht ook di
gegevens van niet-parti
door te geven aan de bt
dienst. Laatste pijler 1
fraudeplan is aanscher|
het boete- en vervolginf
onder het motto dat o| n
niet mag lonen. Bij elka
financiën in 1993 285
gulden extra binnen
een bedrag dat op kan 1
940 miljoen in 1996.
