loopkracht
opt uiteen
Banen scheppen
blijft hoofddoel
Wijn en zalm
op financiën
Nog steeds optimisme over
herstel van wereldeconomie
Realisme
bij
^inister
Wim Kok
C3
Defensie C6
Milieu C5
De snode
plannen
van Jo
Ritzen
Cl
)LLAR BEPALEND
Miljoenennota
LEIDSE COURANT DINSDAG 15 SEPTEMBER 1992
Het lijkt of de tijden van
Van der Stee weerkeren
op het departement van
financiën. Na de barre
jaren waarin slechts een
kopje koffie werd geser
veerd, was het vorige
week vrijdag smullen
geblazen. Na afloop van
de traditionele toelich-
ting op de Miljoenenm
nota stond de wijn ge
reed en gingen plateaus
met toastjes zalm en pa
ling rond. Had waar
schijnlijk alles te maken
met Koks 'beheerste te
vredenheid' over de fï-
nancieel-economische
situatie. Bij binnenland
se zaken, onderwijs en
sociale zaken was het
zaaltjes, kopje koffie of
thee buiten opdrinken,
plakje cake erbij. Na af
loop van de persconfe
rentie vertrokken de
vip's spoorslags naar
hun eigen kantoren.
In het nieuwe gebouw
milieu ging het wat ge
zelliger toe. Na afloop
van de persconferentie
Werden tot verrassing
van de aanwezigen een
drankje en hapje geser
veerd in de overrompe
lend imposante 'Pal-
mentuin' van het splin
ternieuwe kantoorpand.
Hirsch Ballin en Kosto
van justitie hielden hun
bijeenkomst in het be
drijfsrestaurant van het
departement. Na het of
ficiële gedeelte was er
tijd voor informele
praatjes met bewindslie
den en topambtenaren
terwijl de warme en
koude hapjes rondgin
gen en de dienbladen
drank - van jus d'orange
tot jonge jenever - wer
den rond gebracht.
Als enige bewindslieden
belegden minister d'An-
cona en staatssecretaris
Simons van WVC hun
persconferentie niet in
het kloppend regerings-
hart van Den Haag
maar in hun grauwe, on
gezellige ministerie te
Rijswijk. De uiteenzet
ting van hun plannen
voor komend jaar adem
den die sfeer ook uit.
Het duo, ter zijde ge
staan door een clubje
ambtenaren met begra-
fenisblik, draaide zon
der enthousiasme een
zielloos verhaal af, bege
leid door lichtbeelden
met cijfertabellen.
Slechts even flakkerde
bij d'Ancona een kort
stondig vuurtje op, toen
zij sprak over de salaris
verhoging voor de be-
Het Centraal Planbureau is nog
steeds vrij optimistisch over
een herstel van de wereldecono
mie dit en volgend jaar. De
groei in Nederland komt iets
boven het gemiddelde van de
EG uit.
Het beeld in de Macro Economi
sche Verkenning 1993 wijkt
weinig af van de voorspellingen,
die het CPB in april en in de
lange-termijnstudie deze zomer
heeft gedaan. De kans dat het
wat tegenvalt, is echter groter
geworden, omdat de meest re
cente cijfers voor een aantal
landen slechter zijn dan ge
dacht.
Ook de dollar is een onzekerder
factor geworden. Toch be
schouwt het CPB de huidige
'crisis' rond de Amerikaanse
munteenheid als een incident
en wordt voor 1993 uitgegaan
van een gemiddelde koers van
1,85 gulden. Daartoe moeten de
rente-niveaus in de Verenigde
Staten en Duitsland, die nu on
gekend ver uiteen liggen, naar
elkaar toe groeien.
In Noord-Amerika tekent zich
groeiherstel af, al is dat gema
tigd en zal de VS geen economi
sche gangmaker meer zijn,
maar het maakt verhoging van
de rente daar wel mogelijk. In
Duitsland ontstaat in 1993
ruimte voor versoepeling van
het monetair beleid. Voor Euro
pa als geheel zijn het jaren van
consolidatie, met een licht ho
gere groei dan vorig jaar. Het
Verenigd Koninkrijk kent een
heel eigen (negatief) conjunc
tuurpatroon, maar kan volgend
jaar uit de recessie raken.
Het Nederlands bruto binnen
lands produkt (de waarde van
Feitelijk (incl studielening)
Geschoond
alles wat in Nederland wordt
geproduceerd) groeit dit jaar
1,75 procent (in de EG als totaal
is dat 1,25 procent). In 1993 zit
het bbp vrijwel op het Europese
gemiddelde van 2,25 procent.
Het Planbureau is verheugd
over de daling van het financie
ringstekort (exclusief studiele
ningen) tot 4,25 procent dit jaar
en 3,75 procent volgend jaar.
Inclusief studieleningen ligt
het tekort 0,15 procent hoger.
Voor het eerst onder dit kabinet
zal ook de collectieve lasten
druk daadwerkelijk dalen: van
54 procent van het nationaal in
komen dit jaar tot 53,1 procent
in 1993.
Het CPB is in zijn prognoses er
van uitgegaan dat per 1 januari
de aangekondigde aanpassing
infografiek Sijthoff Pers
in ziektewet en wao van kracht
worden. Elk halfjaar uitstel be
tekent 0,7 miljard gulden min
der aan besparingen. Als de in
druk ontstaat dat het tot afstel
komt, zal de positieve tendens
abrupt stoppen en dreigen gro
tere besparingsverliezen.
De stijging van de prijsindex
voor de gezinsconsumptie (het
inflatiecijfer) raamt het CPB
zowel voor dit als volgend jaar
op 3,75 procent. Verder wordt
uitgegaan van een stijging van
de lonen in 1993 met vier pro
cent. De overloop van de dit jaar
overeengekomen cao's die be
trekking hebben op volgend
jaar is vijf procent, zodat de stij
ging gemiddeld op 4,25 procent
uitkomt. Dat cijfer was vorig
jaar 3,5 en dit jaar 4,5 procent.
Het aantal mensen met een be
taalde baan moet hoe dan ook
omhoog. De werkgelegenheid
voor zowel hoogwaardige func
ties als voor ongeschoolde ar
beid moet groeien. Tegelijker
tijd moeten financiële prikkels
het beroep op een uitkering in
perken.
'Arbeidsparticipatie' is het
woord, waar het bij minister De
Vries en staatssecretaris Ter
Veld (sociale zaken en werkge
legenheid) om draait. Naar EG-
verhoudingen blijft de arbeids
deelname aan de lage kant,
maar erger is dat de sociale ze
kerheid Nederland een kwart
meer kost dan in andere lan
den. Wil ons land in Europa een
vooraanstaande rol spelen, al
dus De Vries, dan moeten deze
problemen snel worden aange
pakt.
De werkgelegenheid behoort
met zo'n 75.000 tot 100.000
personen te groeien. Niet alleen
om de toename van de beroeps
bevolking (50.000 tot 65.000
mensen per jaar) aan te kun
nen, maar tevens om ouderen
langer aan de slag te houden en
herintredende vrouwen,
wao'ers en werklozen een baan
te geven.
Het probleem is dat de werkge
legenheidsgroei volgend jaar
stagneert. Het Centraal Plan
bureau gaat uit van een toena
me van 19.000 arbeidsjaren
(zo'n 65.000 mensen), een aan
tal dat negatief wordt beïnvloed
door minder werkgelegenheid
in de collectieve sector. Voor dit
jaar is dat cijfer op 20.000 ge
raamd. In 1990 was nog sprake
van een groei van 104.000 ar
beidsjaren. Daarnaast zal de ge
registreerde werkloosheid weer
met 5000 oplopen tot 305.000
mensen (acht procent). Een
slechtere economie en lagere
dollarkoers kan de werkgele
genheid nog eens 15.000 banen
schelen, terwijl de werkloos
heid dan evenredig zal toene
men.
Loonmatiging, belastingverla
ging en ontkoppeling van de
uitkeringen en het minimum
loon kunnen resulteren in hon
derdduizenden extra nieuwe
banen, schatten De Vries en
Ter Veld.
Zorgen
Vooral de grote groep van 4,1
miljoen inactieven baart de be
windslieden zorgen. Op elke
honderd werknemers zullen
volgend jaar 86,2 (nu 85,9) uit
keringsgerechtigden zijn. Gaat
de economie verder bergaf
waarts dan wordt een cijfer van
86,7 niet uitgesloten.
Om ouderen aan het werk te
houden, zou de limiet van 65
jaar een andere betekenis
moeten krijgen. Boven de 55
jaar werkt nog slechts 41 pro
cent van de mannen en vijftien
procent van de vrouwen. Het
dwingende karakter van die
leeftijdsgrens moet plaatsma
ken voor een flexibele pensione
ring, vindt het kabinet. Langer
werken zou een hoger pensioen
betekenen, vóór je 65-ste stop
pen een lagere voorziening.
Voor laaggeschoolden, van wie
de helft het nu met één of ande
re uitkering moet stellen, zijn
er in potentie 90.000 tot
100.000 arbeidsplaatsen nood
zakelijk èn te vervullen. Buiten
de 45.000 functies aan de on
derkant van de markt, zijn er in
de industrie en bouwnijverheid
voor lbo'ers en mbo'ers 25.000
banen nodig en door snellere in
vulling van vacatures kunnen
nog eens zo'n 30.000 mensen
aan werk worden geholpen.
Zo'n 75.000-slecht-geschoolden
en 35.000 migranten en gedeel
telijk arbeidsongeschikten zul
len volgend jaar op de arbeids
markt eenvoudig werk zoeken,
zo is de verwachting.
De bewindslieden vinden het
opvallend dat technisch perso
neel moeizaam te vinden en dus
schaars is, maar dat hun loon
desondanks achterblijft bij an
ders opgeleiden. Werkgevers
zullen met concurrerende belo
ning en arbeidsomstandighe
den moeten komen. Ook 'taak-
afsplitsing' kan banen schapen.
Het weghalen van eenvoudige
taken bij een hogere functie zou
tot een nieuwe arbeidsplaats
kunnen leiden. Inschaling van
dit nieuwe werk zou kunnen ge
beuren in de - grote - ruimte
tussen cao-loon en minimum
loon.
Ondanks hun 'aanval op de on
derkant van de arbeidsmarkt'
vrezen De Vries en Ter Veld,
dat de werkloosheid onder laag
opgeleiden, hoog blijft, waarbij
jonge meisjes en herintredende
vrouwen de slechtste kans heb
ben.
EINDREDACTIE COCK VAN VlEGEN/KEES VAN DOORN VORMGEVING KlTTY STIJNMAN/AAD VAN DEN OEVER
iarde van de dollar wordt
rote betekenis voor men-
iet een uitkering. Indien
ïerikaanse munt volgende
I jeduidend minder waard is
,85 gulden, dan gaat ook
Troep er in koopkracht op
it. Een twee dubbeltjes la-
dollar betekent volgens
ter De Vries van sociale
dat uitkeringsgerechtig
den half procent op voor-
in-
igere dollar betekent lage-
oerprijzen, wat een gun-
fect heeft op de inflatie en
>pkracht dus optrekt. Als
lar terugkeert op het in-
itte niveau, gaan de
e uitkeringsgerechtigden
eder geval niets op achter-
randeert het kabinet door
maatregelen, waar
een aanpassing van mini-
oon en uitkeringen met
ocent. In tegenstelling tot
ar wordt de koopkracht
de beroepsbevolking wel
lumloners en ambtena-
lan er 0,2 procent op voor-
inaf modaal ia de vooruit-
anderhalf procent en
erdieners komen op mini-
>en half procent uit.
rerschil in inkomensont-
iling wordt door de rege-
ds 'niet onaanvaardbaar'
ld. Enerzijds valt de onge-
d in Nederland interna-
gezien mee. Anderzijds
het krijgen of verliezen
:en baan, promotie en
erdienenschap een veel
effect op het inkomen.
die een baan aanne-
noeten zich geen dief van
ligen portemonnee voe-
chrijft De Vries in zijn So-
lota. De moeite en onkos-
e werken met zich mee-
en, rechtvaardigen vol
de bewindsman een ver
nissen uitkering en lagere
van tien procent. Daartoe
het ministerie van sociale
en werkgelegenheid vier
Werknemer (gehuwd, modaal, kinderen)
Ambtenaar (gehuwd, vgl. met modaal)
Minimumuitkering
infografiek Sijthoff Pers
mogelijke maatregelen be
dacht:
een jaarlijkse verhoging van
het arbeidskostenforfait, de
vaste belastingaftrekpost voor
mensen met werk, waardoor er
procent koopkrachtsverhoging
ontstaat (hiervan heeft het ka
binet voor 1993 echter afge
zien);
het opnieuw invoeren van een
arbeidstoeslag in de loon- en in
komensbelasting;
om grote positieve effecten
voor hoge inkomens te voorko
men zou het arbeidskostenfor
fait kunnen worden omgezet in
een hefïngskorting;
het kostenforfait, de vaste af
trekpost voor mensen mét een
uitkering, te verlagen of volle
dig af te schaffen.
Gerepareerd
Negatieve gevolgen voor de
koopkracht van uitkeringsge
rechtigden zou wel moeten wor
den gerepareerd, vindt De
Vries. Aan de andere kant voelt
het kabinet er niet langer voor
bijverdiensten van deze groep
ongemoeid te laten. De bedoe
ling was dat meer mensen aan
het werk zouden komen. Om
dat een uitkering plus een deel
tijdinkomen nu vaak hoger ligt
dan de verdiensten van een vol
ledige baan, werkt het ave
rechts. Voor bepadlde groepen,
zoals bijstandsmoeders, zou de
Vries wel een uitzondering wil
len maken.
De stijging van de lonen in de al
voor 1993 afgesloten cao's van
vijf procent is het kabinet een
doorn in het oog. Om tot mati
ging te komen, poogt de minis
ter de prijs-loonspiraal - waar
van de rijksoverheid in de ogen
van werkgevers en vakbonden
zelf de schuldige is - nu te door
breken.
Is het handhaven van de koop
kracht voor uitkeringsgerech
tigden de handreiking naar de
vakbonden, met de btw-verla-
ging van een procent op 1 okto
ber meent de minister ook tege
moet te zijn gekomen aan de
wens van het bedrijfsleven.
Een centraal akkoord of niet,
De Vries noemt zijn voorstellen
'het beste initiatief dat het ka
binet heeft kunnen nemen'. De
beide sociale partners zijn nu
aan zet, vindt hij.
