Fabrieksgebouw waar
kunst nu wol bij spint
Clown Herman van Veen
Indonesische Ruth
wint Haagse Prijs
is nu prozaïsche marionet
Cultuur
Na veel Beckett toch een betere
Leidse Courant i q
zaterdag 12 september 1992 iu
Het VARA-pro-
'De schreeuw van De
is genomineerd voor de
Award, die begin ok-
tijdens het televisiefesti-
Madrid wordt toegekend
'het beste programma aller
Het gaat om de afleve-
waarin Paul de Leeuw zijn
Sigoloïde nichtje Margriet
uitgezonden op 18
1991. Het Palmares tv-fes-
(2-8 oktober) is een onder
van de activiteiten die dit
in Madrid als culturele
jfdstad van Europa worden
jouden.
(wisseling
it Duitsland
{negen De Gelderse com-
jsaris van de koningin, dr.
Terlouw en de Duitse am-
sadeur in Nederland, dr.
Citron hebben gisteren in
negen het startschot gege-
voor een Nederlandse-
tse cultuur-uitwisseling.
betrefteen initiatief van de
vincie Gelderland, gesteund
r het ministerie van WVC.
provincie hoopt door samen-
king tussen musea in Gel-
land en de deelstaat Nord-
in-Westfalen een internatio-
e samenwerking op hét ge-
I van kunst en cultuur tot
ld te brengen. Komende
inden zullen interessante
lerlandse en Duitse ten-
ïstellingen steeds over en
r worden uitgeleend.
tsvoorstel voor
ismusea gereed
i Haag Het langverwach-
'etsvoorstel voor de verzelf-
idiging van de rijksmusea
bij de Tweede Kamer. Mi
er d'Ancona (WVC) stelt
•in voor van de musea en de
ersteunende museale in-
lingen stichtingen te ma-
Naar verwachting kunnen
nusea, verlost van een hoop
ils van het rijk, slagvaardi-
werken en meer rekening
den met de wensen van de
imers. Collecties en gebou-
i blijven wel rijkseigendom,
r ongeveer 1500 mensen be-
;nt de wet het verlies van
i ambtelijke status, maar
[rechtspositie blijft gewaar-
gd. Er wordt over een cao
erhandeld. Vier rijksmusea
den op 1 januari al een
hting. Het zijn Museum
irhaave, het Rijksmuseum
Oudheden, het Rijksmu-
m Vincent van Gogh en het
ismuseum Twenthe. In
5 moet de hele operatie zijn
erond.
^hrijfwedstrijd
or Arabieren
sterdam Een schrijfwed-
jd voor in Nederland wonen-
Arabieren. El Hizjra, het
bisch-Nederlands centrum
ir kunst en cultuur, organi-
rt die prijsvraag dit najaar,
endingen zijn welkom van
vel mensen die al eerder ge-
iliceerd hebben, als van hen
,arbij dat niet het geval is. Ze
gen in het Arabisch, Neder-
of in beide talen zijn ge
ld. Bijdragen moeten voor 15
ober binnen zijn bij El Hizj-
postbus 75667,1070 AR Am-
rdam.
'ortraits' wint
tdrijsfilm-prijs
)tterdam De bedrijfsfilm
prtraits' heeft gisteravond de
arid Award gewonnen van
fc 33ste International Indus-
pl Film Video Congres. Het
(jtival werd de afgelopen week
[houden in het World Trade
ntrum in Rotterdam. Meer
jn 250 bezoekers uit de hele
eld zagen een selectie 172,
afgelopen jaar geproduceer-
films. De prijs werd uitge-
tijdens een gala-avond
de kersverse voorzitter
het NCWV, drs. J. Blan-
Portraits' is gemaakt
Toonder Studio's in een
van Pieter-Rim de Kroon,
is een 19 minuten durende
motiefilm voor produkten
Afga-Gevaert.
52's landt
Vredenburg
cht De Amerikaanse for-
tie B 52's geeft in het kader
een Europese tournee een
cert in het Utrechtse mu-
centrum Vredenburg. In
ts van de zangeres Cyndi
son, die de groep reeds enige
geleden verliet, komt Julee
ise met B 52's mee. De
verkoop begint zaterdag
september.
MUZIEK
Regisseur Weisz
houdt Filmdagen
voor gezien
Amsterdam Regisseur Frans
Weisz wil niet dat zijn films
worden getoond tijdens de Ne
derlandse Filmdagen (NFD) in
Utrecht. De reden hiervoor ligt
in het besluit van het NFD-be-
stuur om zijn film 'Op afbeta
ling' uit te sluiten van deelna
me aan de Grote Prijs van de
Nederlandse Film, het Gouden
Kalf. 'Op afbetaling' mag niet
meedoen aan de competitie om
dat deze produktie eerder dit
jaar (als driedelige serie) te zien
was op televisie. Volgens het
vernieuwde reglement van de
Filmdagen mag een film alleen
meedingen naar de Gouden
Kalveren als hij niet eerder op
televisie is uitgezonden.
De speelfilms die Weisz voor
vertoning terugtrekt, zijn on
der meer 'Het gangstermeisje',
'Leedvermaak', 'Zwoele zomer
avond' en 'Entrée Brussels'. De
films zouden zijn te zien binnen
het Kitty Courbois-retrospec-
tief en het thema 'Theater en
film'. Directeur Jacques van
Heijningen van de Nederlandse
Filmdagen betreurt de gang
van zaken. ,,Het is jammer.
Weisz benadeelt niet alleen
zichzelf maar ook het publiek".
Van Heijningen wil de zaak op
korte termijn met de betrokke
nen bespreken. De Nederlandse
Filmdagen worden van 23 sep
tember tot en met 2 oktober ge
houden.
SCHEVEHINGEH FESTIVAL
Scheveningen Na haar eer
ste drie maten was het gister
avond in het Circustheater al
duidelijk. Dit zóu best eens de
winnares kunnen zijn van de
eerste avond van het Holland
Casino Scheveningen Festival:
Ruth Sahanaya, een klein
vrouwtje uit Bandung, Indone
sië, met een alt als een klok.
En ze werd het. Winnares van
de Prijs van de Stad Den Haag
(voor internationaal repertoi
re): het beeldje van een nachte
gaal en een cheque van tiendui
zend gulden, door wethouder
C.V. Martini wat onhandig
weggegeven of het hem zelf geld
kostte.
Elf concurrenten stonden er op
het podium. Twaalf hadden er
moeten staan. De Peruaan Roc
ky Belmonte, voordien nog vol
op zichtbaar in het Schevening-
se/liet het afweten. Een voorlo
pig niet nader omschreven vi
rus had toegeslagen: hij moest
naar huis. Voor de elf gaat de
competitie vanavond verder
met een Nederlands liedje. De
VARA-televisie zendt het uit.
Ruth Sahanaya is met een geo
grafisch interessante opmars
bezig: Winst op een festival in
Bandung, winst in Maleisië,
winst in het Finse Lahti. Het
beetje Nederlands dat ze kent
klinkt voortreffelijk. Ze heeft
hier fgjnilie en na afloop van de
eerste festivalavond in het Cir
custheater leek het of heel die
familie er was om haar toe te
kussen. In Indonesië zingt ze
elke zondag nog steeds in de
kerk.
Voor God
„Die moet wel vol zijn", conclu
deerde presentatrice Astrid
Joosten. „Mijn kerk is klein"
aarzelde de half zo kleine Indo
nesische. „Wel vol. Maar de
mensen komen niet voor mij".
Bijna fluisterend er achter aan:
„Die komen voor God".
Haar winnende liedje 'Say
you'll always be mine' is van In
donesische makelij: Componist
Tito Sumarsono en tekstschrijf
ster Tengku Malinda, gister
avond aanwezig.
De tweede prijs (zesduizend
gulden) ging naar de Ameri
kaan Carl Anderson ('Love is
gonna getcha'), de derde (drie
duizend gulden) naar de Neder
lander Marco Borsato, die zich
met 'At this moment' ditmaal
niet in het Italiaans maar in het
Engels liet horen.
foto Nico Schouten
Ruth Sahanaya met de wat onhandig prijs-
uitreikende wethouder Martini.
DANS
Verscheidenheid in tien dansstukken
CONSERVATORIUM, DEN
HAAG
Scapino Rotterdam met 'Jonge
choreografen programma'.
Herhalingen: vanavond in
Rotterdam (Lantaren) en
morgenavond Amsterdam
(Kleine Komedie).
doorNicoS.de Wal
Aan een overdosering van in
drukken valt bij een program
ma met tien stukken van aan
komende choreografen niet te
ontkomen. Vooral omdat hierin
zoveel ideeën, stijlen en dans-
technieken aan bod komen.
Maar dat is dan meteen ook de
aardigheid ervan: geen twee
van de tien stukken lijken op el
kaar. Ook al vormt de academi
sche ballettechniek overwe
gend de basis, iedere choreo
graaf heeft daar zoveel aan toe-
of af gedaan, dat de vormver
scheidenheid maximaal is.
Toch ontbreekt de verrassing
van het experimentele. Elk van
de tien jonge balletmakers put
uit zijn danservaring met ver
trouwd hedendaags repertoire.
Bij muziek van Steve Reich be
paalt de minimal dance groten
deels 'Come out' van Thorn Stu
art.
Het resultaat is te gepolijst om
de dramatische aanleiding voel
baar te maken. Zo komt ook
Keith-Derrick Randolph met
zijn vanuit verschillende reli
gies geïnspireerde 'The Adam
concept' niet goed uit zijn be
doelingen.
Minder pretentieuze stukken
zoals het esthetische, vloeiend-
uitgelijnde 'Walking the
rhythm' van Ted Stoffer of het
jeugdig-speelse maar soms
knap-acrobatische triootje 'Yo
que sé' komen dan eigenlijk be
ter over. Fraai van vormgeving
maar inhoudelijk wat dubbel
zinnig is Michiel Verkorens
chorografie 'De weduwe'. Con
structivistisch. muziekballet
binnen en naast geometrisch
gevormde buizenframes biedt
Rob Barendsma met meer es
thetisch dan dramatisch effect
op Beethovens 'Ah Perfido1-
aria. Waartegenover een uit
barsting van driftige zelfexpre
ssie staat in 'Hoe de Aspirinp
weet waar de pijn zit' van
Sjoerd Vreugdenhil.
Serge Rampal waagde zich met
succes aan een groter ensemble.
Hij maakt toepasselijk gebruik
van rekwisieten en kostuums
en zijn 'Eclipse de lune' is knap
belicht. De meeste originaliteit
steekt in 'Wapenfeit' van Rinus
Sprong: een duet als van twee
buitelende narren en potsen
makers op een Middeleeuwse
'Estampie'.
Iets te uitgesponnen, tenslotte,
blijken de communicatieproble
men in een stoelendans, geti
teld 'Eggshells' van Eytan Si-
vak.
MUZIEKTHEATER, DEN HAAG:
Herman van Veen met
jubileumconcert 'You take my
breath away'. Tv-uitzending
VARA medio november. Met
medewerking van onder
anderen Erik van der Wurff,
Nard Reijnders, orkest II
Novecento, Emmy Verhey
(viool), Peter Weekers
(panfluit) en het Amsterdams
Gitaar Trio. Herhaling:
vanavond.
doorRenéede Haan
De enige poëtische clown van
ons land jubileert. Als een pro
zaïsche marionet van zijn pla
tenmaatschappij Polydor, de
VARA en van zijn eigen drang
om internationaler te zijn dan
hij is. Onder de titel 'You can't
take my breath away' legt hij
genadeloos zijn eigen tekortko
mingen bloot.
Hij is geen Elton John, Paul
McCartey, Frank Sinatra of
Jacques Brei. Dat geeft hem
desondanks het recht om be
kende nummers van deze grote
zangers te vertolken, als hij er,
iets aan toe te voegen heeft. Om
te beginnen liefde voor die
zangstukken.
Met een prachtorkest achter
zich en bekende Nederlandse
musici als Emmy Verhey en Pe
ter Weekers, slaat de zangstem
van Herman van Veen echter zo
dood, dat je je afvraagt wat hij
eigenlijk is komen doen. O ja,
televisie-opnamen maken.
Daarom heeft hij alle theater
uit zich laten wegtrekken.
Zonder het vuur, de bezieling
en de buitensporigheid van een
eigen programma, werken zelfs
zijn eigen liedjes niet meer. Te
dere zinnen deden ons ooit ver
stillen door contrasten met ge-
dol.
En vooral vanuit contact met
publiek. Iets dat hier uitgeslo
ten is. Immers dit is een gelikte
'Music-all-in', per ongeluk zon
der presentator Pim Jacobs.
De woede hierover is in feite
een compliment. Herman van
Veen beschikt over veel meer
dan hij hier kwijt kan. De man
die normaliter iedereen in de
ban krijgt met zijn persoonlijk
heid, weet nu met 'My way' al
leen nog Lee Towers te persifle-
Zelfs zijn toegiften staan voor-
gekauwd op het programma.
Vanwege de gelijknamige cd,
waarop te beluisteren valt dat
deze rasartiest in het Engels
geen emotie kan leggen.
Het enige moment dat Herman
van Veen zichzelf nog blijkt te
bezitten, is na afloop. Hij keert
terug, op een leeg toneel met
zijn eigen combo, voor een echt
extraatje. Waarop de dames van
de publiciteit mopperen: „Met
die man weet je nooit waar je
aan toe bent. We hadden gezegd
elf uur stoppen en nou flikt ie
het weer".
De clown in de marionet is dus
toch niet helemaal gestorven.
Laat hij gauw weer gewoon te
voorschijn komen.
TONEEL
DE PONT, TILBURG
Wilhelminapark 1. Eerste
tentoonstelling: 'De Opening'.
Di-zo 11.00-17.00. T/m 31 jan.
door cees van dergeer
Nederland heeft er sinds van
daag een nieuw museum bij.
Maar een museum is het niet,
althans niet in naam. Officiéél
heet het 'De Pont, stichting
voor hedendaagse kunst'.
Het 'museum' staat in Tilburg,
waar het is ondergebracht in
het fabriekspand van de voor
malige Wolspinnerij Thomas de
Beer. Als een groot, maar zeker
ook mooi 'Fremdkörper' staat
het nu in een buurt, waarvan de
lage huisjes doen vermoeden
dat daar de wolspinners van De
Beer woonden, vlak bij het
werk. En nu dus vlak bij de
kunst. Aan de buitenkant zijn
het opgeruimde en nu groene
fabrieksterrein en de ronde ko
ker van de ingang, schuilend
onder roestvrij stalen vleugels
de enige zichtbare ingrepen die
iets verraden van de nieuwe
functie.
Pas binnen manifesteert zich
het wonder van dit industriële
gebouw: een vrijwel vierkante
ruimte van zestig bij zeventig
meter onder het invallend dag
licht door een speciale dakcon
structie en het geheel van een
allure die on-Nederlands is.
Binnen die enorme afmetingen
is er royaal plaats voor drie dub
bele zalen en dan nog blijft er
plaats over voor twee grote
'binnenpleinen', die ruimte bie
den aan de sculpturen van res
pectievelijk Richard Long - zijn
witte 'Planet circle' is een van
de mooiste die ik ooit zag - en
Gerhard Merz.
APPELTHEATER, DEN HAAG
De toneelgroep De Appel met
'Gelukkige dagen' (Happy
days) van Samuel Beckett.
Regie: Carol Linssen. Decor en
kostuums: Jos Groenier. Licht:
Reinier Tweebeeke. Met
Christine Ewert en Carol
Linssen. Herhalingen:
vanavond, 16 t/m 30 september
(steeds woensdag t/m
zaterdag), 1 t/m 3 oktober.
door Wytzia Soetenhorst
Wonder
Hoe kwam dit wonder tot
stand? 'Op 18 september 1987
overleed in Tilburg de jurist en
zakenman mr. J.H. de Pont'. Zo
begint in de catalogus de tekst
die beschrijft hoe de naar hém
genoemde stichting tot stand
kwam. De Pont, begonnen als
advocaat en ooit nog betrokken
bij de onderhandelingen over de
onafhankelijkheid van Indone
sië, beëindigde zijn carrière als
succesvol ondernemer). Kort
voor zijn overlijden bepaalde hij
dat een deel van zijn vermogen
moest worden bestemd om de
hedendaagse beeldende kunst
te stimuleren.
Het werd de stichting De Pont,
een instituut geleid door Hen
drik Driessen die onder meer
zijn sporen verdiende als ad
junct-directeur van het Van Ab-
bemuseum en die eerder in het
Stedelijk Museum Amsterdam
samen met De Wilde, Scham
pers en Van Grevesteijn de ten
toonstelling 'La grande parade'
realiseerde. Als richtlijnen voor
zijn beleid kreeg Driessen van
zijn bestuur de opdracht mee
een verzameling aan te leggen
van hedendaagse kunst uit bin
nen- en buitenland van een zo
hoog mogelijk niveau, zonder
dat daarbij sprake zou zijn van
doublures van of aanvullingen
op lacunes in andere, al be
staande collecties. De Pont
wenst zich van de bestaande
musea te onderscheiden 'door
een zekere rust waarin de
foto Hans Biezen
'Bolivian coal line' van Richard Long: een van de installaties die in het nieuwe
'museum' De Pont te zien zijn.
kunstwerken zo goed mogelijk
tot hun recht komen. We enga-
geren ons niet met een bepaalde
stroming of met een bepaalde
generatie, maar beginnen met
een kleine groep kunstenaars
die naar onze mening tesamen
een goed beeld geven van de
veelheid aan uitdrukkingsvor
men die de kunst van onze tijd
kenmerkt'.
Verrassend
Driessen heeft dit uitgangspunt
vertaald in de keuze van een
twintigtal kunstenaars - hij
spreekt nadrukkelijk van per
soonlijkheden -, die langere tijd
gevolgd zullen worden. Met el
kaar leveren die twintig een
verrassend en gelukkig niet al
te voorspelbaar geheel op. Na
tuurlijk, ook in Tilburg ontbre
ken de grote namen niet (Serra,
Dibbets, Long, Rainer, Ryman),
maar zij verkeren in het gezel
schap van collega's die (nog)
niet zo internationaal bekend
zijn, zoals de Nederlanders Gui-
do Geelen, Mare Mulders, Ma
rien Schouten en de Ameri
kaanse Roni Horn.
Van onderlinge confrontatie is
geen sprake, maar vergelijk is
wel goed mogelijk. Er zijn maar
enkels stappen nodig om de
broeiend-gloeiende schilderijen
van Hans van Hoek te vergelij
ken met het recente werk van
Toon Verhoef en tussen de twee
eigenzinnigste talenten van het
Nederlandse schilderen, René
Daniëls en Rob Birza zit geen
enkele belemmering: kwestie
van even omdraaien.
'Wolhokken'
Het onderkomen van De Pont is
er ook een mooi voorbeeld van
hoe bepaalde elementen van
een gebouw mede de aanpak
kunnen bepalen. Afgezien van
die immense ruimte zijn dat
vooral de 'wolhokken', kleine
vertrekken waarin de wol be
waard werd, en nu omgetoverd
tot intieme kabinetten waarin
voor werken op papier (geen
daglicht!) goed tot hun recht
komen.
De hokken hebben echter ook
een beelden kwaliteit op zich.
De lange rij grijze deuren in de
spierwitte wand, al of niet ge
sloten, dient zich aan als een
wandinstallatie.
In nog weer twee andere, niet
aan de grote zaal grenzende
'wolhokken' installeerden Ja
mes Turrell en Richard Serra
ieder een werk, in hun uiter
sten van opvatting en uitvoe
ring bij uitstek symbool van de
polen waartussen het beleid
van De Pont zich beweegt. Tur
rell projecteert in een van de
hoeken van zijn hok een kubus
van roodachtig licht, even con
creet als een droom, Serra
maakte met vloeiend lood een
van zijn 'Splashings', zo aards,
om niet te zeggen hels, als het
maar zijn kan. De zilverkleuri
ge brokken lood, gestolde oer
kracht, heeft hij achteloos laten
staan.
Opvallend tenslotte is ook de
vormgeving van het interieur
door Mels Crouwel. Waar moge
lijk zijn deze voorzieningen uit
gevoerd in roestvrij staal en als
losse units in de ruimte ge
plaatst, waardoor het oorspron
kelijke karakter van het ge
bouw niet aangetast en zelfs
versterkt werd.
Een 'Gelukkige dagen' waarin
nu niet eens de vrouw in een
hoop zand verzeild is geraakt.
Een hele opluchting. Want na
twee keer ditzelfde stuk van
Beckett tijdens 'het aan deze
Iers/Franse schrijver gewijde
festival dit voorjaar, was het
even afwachten wat De Appel
nu zou gaan doen.
Na de goede Franse voorstel
ling en de mindere Britse uit
voering tijdens het festival was
het maar de vraag of 'Gelukkige
dagen' dit keer als mosterd na
de maaltijd, of juist als een goed
toetje zou komen. Het is dat
laatste geworden en zelfs meer
dan dat. Regisseur Carol Lins
sen weet werkelijk iets toe te
voegen aan het strakke regime
van Beckett.
Die schrijft niet alleen een
vrouw in een berg zand voor, hij
is ook zeer rigide in de rest van
de mise en scène. Dat stramien
is door Linssen losgelaten. Hij
kiest ervoor de vrouw Winnie te
laten verzinken in het parket.
En de man Willie, door hem zelf
gespeeld, krijgt een veel grotere
rol. Niet in tekst, want die is er
nu eenmaal niet, maar wel in
aanwezigheid.
Winnie en Willie zijn niet lan
ger twee dolenden in een verla
ten niemandsland. In deze
voorstelling zijn ze de gevange
nen van hun eigen huiskamer.
Al het leed speelt zich nu bin
nen vier muren af en het pla
fond vol kitscherige kroonluch
ters daalt letterlijk op hun hoof
den neer. Er is geen ruimte
meer in dit huwelijk. Deze sfeer
Christine Ewert is als Winnie diep onder het parket
beland in 'Gelukkige dagen'.
is veel beklemmender en treft
misschien wel dieper de emotie
dan in eerder genoemde voor
stellingen te zien was. Het pu
bliek is op bezoek bij Winnie en
Willie en het is geen gezellige
avond.
Plotseling wordt veel meer dui
delijk. Het is voorstelbaar dat
Willie haar in dat parket heeft
gestopt, want dat mens ratelt
maar door over helemaal niets.
Het is ook heel goed mogelijk
dat ze er zelf in is gekropen,
want hij is nu ook piet bepaald
een fijne huisgenoot. De onont
koombare sleur van een huwe
lijk en de vreselijke gevolgen
daarvan komen overduidelijk
aan de oppervlakte.
Christine Ewert overtreft met
haar spel met gemak haar
Franse en Britse collega's.
Daarbij moet ze het vooral van
haar ogen en de prachtig inge
laste pauzes hebben. Met haar
blikken geeft ze precies de ge
veinsde opgewektheid aan. In
haar stiltes borrelt de wanhoop
door.
Carol Linssen is als Willie een
enorme slak. Met zijn omvang
rijke lijf kruipt en waggelt hij
over de parketvloer, alle moed
is in zijn buik geslopen. Wan
neer hij aan het slot gevaarlijk
dichtbij zijn vrouw komt, lijkt
een moord niet uitgesloten. Dat
gaat deze 'Gelukkige dagen'
vermoedelijk net iets te ver.
