ingeren voorzichtiger
let alcohol en verkeer
pelling en grammatica vergen veel te veel tijd
utch connection' in
aans filmschandaal
Binnenland
LEIDSE LEGENDES
Dirk van Eek wees
de Leidse arbeiders
de weg in het leven
lï
BI K
Leidse Courant 11
zaterdag 12 september 1992 i
Minister D'An-
n wvc meent dat jon-
teeds verantwoorde-
i met alcohol in
Lei-
3 een symposium van
'emene Nederlandse
testrijders Organisatie
Volgens haar houdt
[ntwoordelijkheid onder
dat een toenemend
Ingeren van tevoren af-
over vervoer naar huis
lolgebruik.
ntal jongeren dat goede
en maakt is zo blijkt
elijkend onderzoek
■—stegen van 58 procent
procent", aldus de mi-
Vlaar over het drankge-
jor jongeren in het alge
ras de minister minder
„Dat ziet er inderdaad
zo rooskleurig uit. We
noeten blijven doorgaan
matigingscampagnes
ohol. Jongeren, zowel in
lerwijs als daarbuiten,
blijven een belangrijke doel
groep", zo besloot de minister.
De Algemene Nederlandse
Drankbestrijders Organisatie
(ANDO) is teleurgesteld over
het uitblijven van de nieuwe Al-
coholwet, zo zei algemeen voor
zitter Y. Dijkstra bij de opening
van het symposium 'Het ge
sprek van de dag'. Volgens Dijk
stra drinken jongeren veelvul
dig en excessief alcoholhouden
de dranken. Hij vindt dat de
nieuwe Alcoholwet uiterlijk in
december van dit jaar bij het
parlement moet zijn ingediend.
Hij acht deze wet noodzakelijk
om de algehele consumptie van
alcoholhoudende dranken om
laag te brengen.
Een lichte daling daarvan dient
zich volgens hem weliswaar
aan. „Maar een kwart minder
alcoholconsumptie in het jaar
2000, zoals door de regering is
beoogd, zal, als we zo doorgaan,
absoluut niet wordeh gehaald",
aldus Dijkstra.
C. Goos, projectcoördinator bij
de Wereld Gezondheids Organi
satie (WGO) in de Deense
hoofdstad Kopenhagen, zei on
der meer dat jongeren in Euro
pa wat betreft hun alcoholge
bruik steeds meer op elkaar lij
ken. Goos is belast met een pro
gramma met betrekking tot het
gebruik van alcohol, tabak en
drugs door jongeren.
„Het drinkgedrag van 15-jarige
scholieren in Europa loopt niet
veel uiteen", zegt hij. „Ze be
ginnen bijna allemaal op dezelf
de leeftijd met het drinken van
alcohol en worden ook op onge
veer dezelfde leeftijd voor de
eerste keer dronken', aldus
Goos. Het onderzoek van de
WGO beperkt zich niet alleen
tot het drankgebruik door jon
geren. Ook eetgedrag en hygië
ne worden volgens Goos daarbij
betrokken. Uit dit onderzoek
blijkt onder meer dat het ge
drag van kinderen (onder meer
door de televisie) al heel jong
wordt bepaald. Dat betekent
dat we er al heel vroeg bij
moeten zijn om gedrag van jon
geren dat nadelig is voor hun
gezondheid te veranderen'', al
dus Goos.
Minister D'Ancona van wvc.
i foto: dijkstra
lerwijs in de Nederlandse taal is veel beter dan velen
Maar het is te traditioneel. Er gaat veel te veel tijd
n de juiste spelling en grammatica. Leerlingen zouden
ier tijd en energie moeten besteden aan schrijven en
Dat zijn een paar van de conclusies die een
iep van de Nederlandse Taalunie heeft getrokken. Na
r bestudering van het ^Jederlands taalonderwijs in
eren en Nederland presenteerde de voorzitter prof.
inke deze week de resultaten. „Er moet iets
en" zegt de Utrechtse hoogleraar didactiek beslist.
kundigen, liet de afgelopen vier
VERKERK jaar onder leerlingen van de
laatste klas van het basisonder
wijs in beide taalgebieden en
onder leerlingen van de derde
klas vwo in Nederland streek-
proeven houden. Met het spel
len valt het mee. Op de middel
bare school maakt een derde
klasser per honderd zinnen
maar vier spelfouten. Zodra zij
echter met de tekst moeten
communiceren gaat het bedui
dend slechter. Slechts 18 pro
cent bleek in staat een toerei
kend sollicitatiebriefje voor een
vakantiebaan te schrijven. Het
lezen van een schadepolis ver
taalde meer dan de helft onjuist
op een schadeformulier. Dé
taakgroep Nederlands bepleitte
daarom in het eindrapport, dat
deze week is gepresenteerd,
meer lessen in spreek-, schrijf-
en leesoefeningen. „Het gaat
om communicatief taalonder
wijs", zegt voorzittter Ten
Brinke.
!HT „Het onder-
Ie Nederlandse taal in
and en Vlaanderen
een grondige verbe-
zoals elke bedrijfstak
n tijd tot tijd behoefte'
;ft. Op zich is het een
soenlijke bedrijfstak,
•moet iets gebeuren",
of. J.S. ten Brinke,
ter van de taakgroep
lens de Nederlandse
ie het onderricht in de
idse taal vier jaar
derzocht.
srland besteedt een on-
46 procent van de les-
lerlands aan grammati-
ïlling, in Vlaanderen 51
terwijl voor spreken
ievelijk slechts 6 en 7
wordt uitgetrokken,
lehoorlijk spellen heb je
ilijk minder tijd nodig",
Utrechtse hoogleraar,
iterom datje leert spre-
f schrijvend een bood-,
ver te brengen, of lezend
e over te gaan. De taak-
met achttien taaldës-
Voorzitter van de taakgroep Nederlands, prof. dr. J.S. ten Brinke: „Je
hele intellectuele vermogen draait op de kennis van de
moedertaal". foto: pers unie
Opstel
Voor Ten Brinke en zijn colle
ga's heeft het opstel 'oude stijl'
zijn langste tijd gehad. Zowel
het verhalende opstel als het
opstel naar aanleiding van een
titel vindt hij onrealistisch. „In
de praktijk hoef je toch nooit
een verhaal in het wilde weg te
schrijven. We hoeven de leer
ling niet op te leiden tot roman
schrijver". Veel liever zou Ten
Brinke zien, dat de leerling op
basis van aangedragen gege
vens een goed gedocumenteerd
verhaal schrijft. Met een
schrijfstrategie, waarbij hij re
kening houdt met doelgroep,
kennisniveau en interessesfeer.
Tijdens schoolonderzoek in de
hoogste klas van de middelbare
school zou een spreekopdracht
onderdeel van de eindbeoorde
ling moeten zijn. Over een sub
jectieve beoordeling maakt hij
zich geen zorgen. „Het spreken
moet door twee mensen worden
beoordeeld. Bij schoonspringen
op de Olympische Spelen kan
een jury toch ook een oordeel
vellen. Het is praktisch uitvoer
baar".
In hun rapport pleiten de leden
van de taakgroep voor 'een veel
intensievere samenwerking
tussen Nederland en Vlaande
ren'. Het rapport concludeert,
dat de verschillen in kennisni
veau tussen beide gebieden
'verwaarloosbaar' is, hoewel
Vlaanderen nog steeds geen
universitaire lerarenopleiding
kent, zoals Nederland. „De
leerboeken zijn misschien be
langrijker sturingsmiddelen",
suggereert Ten Brinke. Veran
deringen in het onderwijs zul
len vooral daar vandaan
moeten beginnen.
Een praktisch bezwaar bemoei
lijkt de plannen van de Taalu
nie: extra werkdruk. Nu al con
stateert de taakgroep van de
Nederlandse Taalunie dat lera
ren Nederlands een relatief
hoge taakbelasting hebben
(ruim boven de tien procent on
betaald overwerk) terwijl het
aantal uren Nederlands wordt
geminimaliseerd. Voor het ba
sisonderwijs is in Nederland en
Vlaanderen respectievelijk 28
en 21 procent van de totale on
derwijstijd voor Nederlands in
geruimd, in het middelbaar on
derwijs respectievelijk 12 en 8
procent.
Zwaktebod in het rapport is het
onderzoek naar literatuuron
derwijs op school. Ten Brinke:
„Wij zijn de eerste fotografen.
We hebben gepoogd ook de situ
atie van literatuur-onderwijs in
beeld te brengen. Dat is niet ge
lukt. Het is nog een onontgon
nen i
Belang
Het rapport heeft als ondertitel
'Van onbegrensd belang, de
staat van onderwijs Nederlands
in Nederland en Vlaanderen'.
Ten Brinke gelooft dat het taal
onderwijs ih de moedertaal van
essentieel belang is. Het voor
stel van minister Ritzen om col
leges in het Engels te geven,
werpt hij verre van zich. „Je
hele intellectuele vermogen
draait op de kennis van de moe
dertaal". Waarbij hij tussen
door toegeeft: „Allochtonen
blijven in het Nederlands de nu
ances missen en halen die ach
terstand helaas nooit meer in".
Ten Brinke en zijn taakgroep
willen dat leerlingen met taal
leren communiceren. Door het
schrijven van tekstsamenvat
tingen en gedocumenteerde ar
tikelen en door een spreekop
dracht in het schoolonderzoek.
Op de vraag of zijn aanbevelin
gen snel kracht van wet krijgen,
aarzelt Ten Brinke. Met zijn
dertig jaar ervaring in de vakdi
dactiek zegt hij toch: „Wij zijn
maar beginners. We hebben een
leuk rapport gemaakt, maai- 't
is mijn vak om te twijfelen.
Voor actie is een uitslaande
brand nodig. Dit rapport kan al
leen op lange termijn uitwer
kinghebben".
5
Nederlands is'Basic Instinct'?
1AAG Zwendel met
overheidsubsidies
iderlandse certificaten
imerikaanse films die
miljoenen opbrengen.
eten nogal wat wenk
en gefronsd zijn toen
'icht verscheen.
JANSMA
tele landen in Europa
n subsidies voor distri-
's die Europese films
ïigen. Bedoeld om de
ese filmcultuur te steu-
genover de Amerikaan-
JLin Nederlanse film als
erdamned' was een
succes in Spanje en de
lands producenten kre-
- volkomen legaal - een
beloning van de Spaan-
irheid: vijftig cent per
:ht bioscoopkaartje.
Nederlandse Federatie
e Cinematografie (voor
de Bioscoopbond) geeft
caten af aan distribu-
waarin staat dat zij de
eigenaren zijn van de
in van een bepaalde
|Die certificaten kunnen
zijn voor meerdere za-
:^?Maar nü blijken ook
":aanse hitfilms als 'Ba-
itinct' en 'Terminator
zulke Nederlandse cer-
m in Spanje 'steun' te
fn ontvangen.
baasd
n, algemeen secreta
ris en woordvoerder van de
Federatie voor de Cinemato
grafie: „Ik ben nogal verbaasd
dat meneer Metten (Europar
lementariër voor de PvdA)
daar nu mee komt. In juni is al
ontdekt dat er iets mis was, na
een telefoontje van het Spaan
se ministerie van cultuur.
Sindsdien geven we die certi
ficaten niet meer uit. Ik vind
wel dat ze in Spanje heel erg
laat aan de bel hebben getrok
ken. Misschien heb ik boter op
m'n hoofd, maar ik heb altijd
gedacht dat die certificaten
nodig waren om onder meer
export- en douanefaciliteiten
te verkrijgen".
„Ik had geen vermoeden dat
er oneigenlijk gebruik van ge
maakt kón worden. We zijn
inmiddels bezig nieuwe richt
lijnen op te zetten voor zulke
certificaten. Zowel in Madrid
als hier. Maar het is een tame
lijk gecompliceerde zaak. Wat
doe je met een internationale
co-productie als 'Eline Vere'?
En een film als 'Basic in
stinct'? Afgezien dat die film
het werk is van een Neder
landse regisseur en een Ne
derlandse cameraman, is hij
gemaakt door een produktie-
maatschappij die op de Neder
landse Antillen domicilie
heeft. Je hebt een rij advoca
ten nodig om een fijnmaziger
systeem te bedenken".
Niet misselijk
Duidelijk is dat de certificaten'
van de Nederlandse Bioscoop
bond, op zichzelf terecht afge
geven, misbruikt zijn. En het
gaat om niet misselijke bedra
gen: 'Basic instinct' is net in
Spanje (met Nederlands certi
ficaat) in première gegaan
met record-recettes en zou
dus op kapitalen aan Spaanse
steun aanspraak kunnen ma
ken.
Het is in de eerste plaats op-
begrijpelijk dat men in Spanje
bljkbaar de verschillen tussen
een Nederlandse en een Ame
rikaanse film niet eerder ge
zien heeft. Misschien ligt dat
aan het feit dat alle films in
het Spaans vertaald worden.
Toen enkele Amerikaanse
films met Nederlands certifi
caat grote successen werden
('Terminator 2') en er enorme
bedragen aan steun moesten
worden uitbetaald, is men in
Madrid blijkbaar wakker ge
worden.
Een zaak die meespeelt is het
probleem van het eigendoms
recht van films. Filmfinancie
ring is steeds ondoorzichtiger
geworden, omdat filmprodu
centen overal ter wereld het
gunstigste belastingklimaat
zoeken voor hun investering.
Zo heeft of had een gróót aan
tal Amerikaanse filmmaat
schappijen een kantoor in Ner
derland of via Nederland op
de Nederlandse Antillen. Ja
renlang kon je op de aftiteling
van films van onder anderen
Dino de Laurentiis en de Can
non Group (in de tijd van Go
lan en Globus) namen of
adressen lezen van Neder-
Leidenaren staan erom bekend dat ze goed ver
halen kunnen vertellen. Vaak wordt er flink over
dreven of het één en ander bijverzonnen. Zo ont
staan mythes, sagen en legendes, die eeuwen la
ter nog worden verteld. Deze zomer willen we een
aantal van deze Leidse legendes aan u doorver
tellen. En of de verhalen waar gebeurd zijn of
volledig verzonnen, laten we graag in het mid
den.
Dirk van Eek (1867-1948)
was een socialist in hart en
nieren. Hij predikte niet al
leen emancipatie voor de ar
beiders, hij lééfde ook als so
cialist. In een van oudsher li
berale stad als Leiden was hij
dan ook een opvallende per
soonlijkheid. En langzamer
hand is Van Eek een legende
geworden. Hij is 'de peetva
der van het Leidse socialis-
Van Eek werd geboren op 18
april 1867. Zijn vader was bur
gemeester van het Zeeuwse
Axel en tevens lid van de Pro
vinciale Staten van Zeeland. In
Leiden studeerde hij rechten,
en in 1890 promoveerde hij op
het proefschrift 'Dwangmidde
len van de Staat tegenover de
gemeente'. Hierin kwamen -ze
ker voor die tijd- behoorlijk pro
gressieve stellingen voor, bij
voorbeeld over het pacifisme en
het afschaffen van de Eerste
Kamer.
Vooral de laatste jaren van zijn
studietijd zijn bepalend ge
weest voor het politieke en ideo
logische denken van van Eek.
Hij raakte gefascineerd door
het socialisme en imiteerde het
vaak barre leven van de prole
tariërs: in de winter droeg hij
bijvoorbeeld geen dikke winter
jas en verwarmde hij zijn kamer
niet. Ook in andere opzichten
was hij een matig levend méns.
Hij was vegetariër, niet-roker
en geheelonthouder. Hij was in
dit kader bestuurslid van de
Nederlandse Vereniging voor
de Afschaffing van Alcoholhou
dende dranken, waar hij zijn
vrouw leerde kennen.
Desillusie
Van Eek was gevormd in Lei
den, maar in het diepe gegooid
in Friesland. Van Eck's politie
ke loopbaan begon bij de Friese
Volkspartij, waar hij socialisten
als Domela Nieuwenhuis en
Troelstra leerde kennen. Hij
werd echter al gauw hevig te
leurgesteld toen de partij ver
scheurd. Oorzaak was de tegen
stelling tussen revolutie (Troel
stra) en hervorming. Van Eek
geloofde in het laatste. Het soci
alisme moest via parlementaire
weg uitgroeien tot een volwaar
dige zuil. Hij wees de vorming
van een anti-communistisch
blok echter af, 'omdat anti-com
munisten in de regel ook anti
socialisten zijn'.
Hij keerde in 1892 gedesillusio
neerd terug naar Leiden. Hier
richtte hij het Hollandsch
Volksblad op, om de arbeiders
de weg naar de-emancipatie te
wijzen. Ook probeerde hij een
socialistische studentenvereni
ging op te richten, hetgeen ook
niet lukte. Wat wèl slaagde was
zijn initiatief voor de eerste 1
mei-viering van Leiden. Deze
werd in 1893 gehouden en was
een grote persoonlijke overwin
ning voor Van Eek.
Anarchisten
Tot zijn eigen verbazing werd
Van Eek op een gegeven mo
ment tot burgemeester be
noemd van Mijnsheerenland en
Westmaas in de Hoekse Waard.
Hij was de eerste socialistische
burgemeester van Nederland.
landse bankkantoren en fi
nanciers.
Legaal spel
Een volkomen legaal spel,
waarin volgens een zegsman
uit de filmwereld de Rotter
dammer Mr. Schutte van Ata
lanta Film een meester is: een
financieel deskundige die gro
te Hollywood-producenten
adviseert in hun financie-
ringsopzet en over waar over
heden hen het meest behulp
zaam zijn.
Het is waarschijnlijk dat die
'Nederlandse' financiering de
'Dutch connection' is tussen
de Spaanse overheidssteun en
die Amerikaanse films. Een fi-
In 1901 werd hij burgervader
van Boskoop. Toen begon zijn
socialistische inslag hem echter
parten te spelen. De aanleiding
voor zijn uiteindelijke val was,
zoals zo vaak, heel onbedui
dend. De anarchisten in Bos
koop hadden hem toestemming
gevraagd voor een openlucht
bijeenkomst. Hij keurde dit
goed en kreeg prompt een groot
deel van de Boskoopse bevol
king tegen zich. Het kwam die
dag tot een handgemeen met te
genstanders van de bijeen
komst en het moet voor Van
Eek als pacifist niet makkelijk
geweest zijn om de politie in te
zetten. Het kwam zelfs zo ver,
dat hij door zijn eigen veld
wachters veilig naar huis ge
bracht moest worden. Opnieuw
gedesillusioneerd legde hij na
twee jaar zijn ambt neer.
Les
Dan begint het Leidse hoofd
stuk in zijn leven, tevens het be
langrijkste hoofdstuk. In de
Sleutelstad besloot hij zich to
taal te wijden aan de socialisti
sche zaak. Hij had geld genoeg
om zich dit te kunnen veroorlo
ven. In 1906 werd van Eek voor
zitter van de Leidse afdeling
van de Sociaal Democratische
Arbeiders Partij (SDAP). Hij
bekleedde deze functie maar
liefst 29 jaar en gaf elke zondag
ochtend aankomende politici
bijles in de gemeentepolitiek.
Bij hem thuis, inclusief een kop
je koffie.
Toen de landelijke SDAP in De
venter voor het revisionisme
koos (de geleidelijke overgang
van het kapitalisme naar het
socialisme), onstond er een
scheuring in de Leidse afdeling.
De afdeling was voor de revolu
tie, behalve Van Eek en enkele
anderen. Deze stapten daarom
uit de partij en richtten de Soci
aal Democratische partij (SDP)
op. Wegens gebrek aan belang
stelling werd deze weer snel op
geheven. Van Eek keerde weer
terug op het oude nest. Het zegt
veel over zijn positie dat hij
meteen weer de voorzittersha
mer mocht hanteren. In novem
ber 1918 deed van Eek echter
niet mee aan de 'revolutie' van
Troelstra. Hij wilde het lijntje
niet breken en zag meer in on
dersteuning. Zo stak hij geld in
het Volksgebouw, een ontmoe
tingsplaats aan de Heren
gracht.
Oorlog
Vanaf toen ging het bergop
waarts met de sociaal-democra
ten, in Leiden. De SDAP kwam
met negen zetels in de gemeen
teraad. Van Eek werd oppositie
leider en kreeg in deze functie
veel ruzie met burgemeester De
Gijselaar, die we al eerder in
deze serie behandeld hebben.
Van Eek weigerde daarom zit
ting te nemen in het afscheids-
comité, dat voor De Gijselaar
was opgericht bij zijn vertrek.
Bij het uitbreken van de Twee
de Wereldoorlog werd de SDAP
door de Duitsers verboden ver
klaard en werd het Volksge
bouw geconfisceerd. Na de oor
log werd van Eek lid van de Par
tij van de Arbeid, maar kort
daarna overleed hij, op 18 mei
1948.
Zijn naam leeft nog voort in de
Leidse Dirk van Eek Stichting,
die zich bezig'houdt met onder
zoek naar de sociaal-economi
sche geschiedenis van Leiden.
Een fragment uit de Amerikaanse film Basic Instinct met Sharon Stone en Michael Douglas. De film speelt
een hoofdrol in het fraudeschandaal met Nederlandse certificaten. foto: ap
nancieel directeur van het
huidige Cannon - ook ge
noemd in het Spaanse schan
daal - kon gisteren geen com
mentaar geven en verwees
naar de bioscoopfederatie. Al
gemeen secretaris Tijssen
daarvan: „Als straks Europa
één is zonder grenzen, heb je
dat probleem natuurlijk niet
meer. Dan is er een overal ge
lijke EEG-regeling".
een uitgave
van de Dirck
van Eek
Stichting.
illu
stratie:
dirck van
eckstichting
