'Niet meer bang
voor de dood'
'Margaritkelech' brengen ode aan de liefde
JOOP LANDRE
Festival
Mensen
LEIDSE COURANT DINSDAG 8 SEPTEMBER 1992
'ILLEM PEKELDER
f hij wel eens is gediscrimi-
I neerd vanwege zijn leef-
f tijd. „Nee", zegt mr. Joop
Landré beslist. „Ik ben
(kende persoonlijkheid, dat zal
helen. Bovendien ben ik niet
jn mondje gevallen. Of je moet
Bcriminatie noemen als jon-
n achttien 'ouwe' naar me
i. Maar daar zit ik niet mee.
(ideren 'opa' tegen me zeggen,
kdat zelfs heel leuk",
leven na de driehonderdzoveel-
jtzendingvan het TROS-radio-
famma 'De duvel is oud', waar-
jtdeze woensdag ging over leef-
Sscriminatie. Uit telefoontjes
•schijnsel is verbreid. Een
jwdie werd geweigerd bij een
en een man die geen volkstuin-
bcht huren. Te oud. Bij de 82-ja-
i [andré hoefje daarmee niet aan
men. „Mijn zoon Lou en m'n re-
iir Sietse Dolstra vinden het
lerd dat ik nog autorijd. Laatje
ialen en brengen, zeggen ze.
dat doe ik niet, want dan voel
echt een bejaarde'
isentator van het ouderenpro-
'Ik woon met mijn vrouw
ineen luxe servicefiat in
Uithoorn en daar hebben we
een boodschappenjongen.
Er zijn bewoners die hem
terugsturen naar de winket
omdat ze het flesje Maggi te
groot vinden. Ouderen
kunnen vreselijk lastig doen
over niks'.
lijk weer helemaal gezond, na een
ernstige operatie begin vorig jaar.
„Mijn aorta was gesprongen, waar
door ik 5V2 liter bloed verloor. Toen
dat gebeurde, voelde ik mij helemaal
wegzakken en had er volkomen rust
mee als ik zou sterven. Ik denk dat
dat met de meeste mensen zo gaat;
als het zo ver is, accepteer je de dood.
Je leest niet voor niets zo vaak in
overlijdensadvertenties dat iemand
rustig is ingeslapen. Je kan het dik
wijls ook aan het gezicht van een pas
overledene zien dat hij zich volledig
heeft verzoend met het sterven".
„Dat was bij mij dus ook zo. Toen ik
de broeder in de ambulance tegen
zijn collega hoorde zeggen 'hij heeft
bijna geen polsslag meer'bleef ik
daar uitermate rustig onder. Het
was voor mij een mededeling in de
trant van Ajax-Real Madrid: 0-0".
„Na een vreselijk zware operatie - ze
hebben er allemaal nieuwe dingen
ingezet - ben ik langzaam maar ze
ker weer opgeknapt. Bij de laatste
controle in maart werd me verteld
dat ik negentig word als ik zo doorga.
Ik weet nu dat ik niet bang ben voor
de dood, maar toch is het fijn als je te
horen krijgt datje nog even blijft le
ven".
Volgens de oud-directeur van de
TROS is niet de dood, maar een
zaamheid het grootste probleem van
oudere mensen. „Op dat gebied is er
veel leed", vertelt Landré vanachter
zijn bordje macaroni in het TROS-
restaurant. „Veel mensen proberen
die eenzaamheid op te lossen door in
scrabble- of sjoelclubjes te gaan zit
ten. Leuk hoor, maar er zit weinig
diepgang in die groepjes. Als je echt
in moeilijkheden zit, zijn er maar
weinig mensen die naar je willen
luisteren".
Maar bejaarden kunnen natuurlijk
ook wel eens zeuren.
Al 82, maar nog altijd in de running met 'De duvel is oud', Joop Landré.
„O jazeker, ze kunnen ongelooflijk
vervelend zijn. Ik had pas de schrijf
ster Margreet van Hoorn als gastin
mijn programma en die zei datje be
jaarden kunt indelen in twee catego
rieën: krengen en lieverds".
„Zelf heb ik dat ook. Op een heel
wonderlijk terrein. Ik kan niet tegen
rommel. Alles moet netjes zijn an
ders functioneer ik niet. Als er bij
voorbeeld een snippertje op de grond
ligt - witjes, noem ik die dingen -
moet ik dat eerst oprapen, voordat ik
verder kan met mijn werk. Ik ben
daar vreselijk mee gepest door vrien
den. Die riepen dan: 'Joop, er ligt
weer een witje op de vloer'. Ik word
mesjogge, dacht ik op zo'n moment.
Ik ben nu gelukkig een stuk gemak
kelijker. Dat komt ook door mijn
kinderen, die vonden dat ik maar
een burgerlijk mannetje werd. En
met negen kleinkinderen kun je het
natuurlijk helemaal wel vergeten
datje huis altijd netjes is".
Hoe lang hij nog doorgaat met 'De
duvel is oud', laat hij voor een groot
deel van zijn regisseur Sietse afhan
gen. „We zijn een twee-eenheid,
nooit problemen. Als Sietse merkt
verdomd, die Landré wordt seniel,
dan houd ik ermee op". Voorlopig is
het programma weer gered. „Ze von
den dat er met de nieuwe zendtijdin
deling per 1 oktober op Radio 5 geen
plaats meer was voor een program
ma voor ouderen. Godsliederlijk hin
derlijk vond ik dat idee. Dat is pas
discriminatie van ouderen".
Jos Brink
Arnold Schwarzenegger
Jos Brink
naar NCRV
«J os Brink gaat volgend jaar acht
praatprogramma's, twaalf quizzen
'met inhoud' en zes
levensbeschouwelijke uitzendingen
maken voor de NCRV-televisie op
Ned. 1. Brink verlengt zijn contract
met RTL 4, dat op 31 december
afloopt niet, omdat hij programma's
met grotere diepgang wil maken.
Daarvoor was bij de commerciële
omroep geen ruimte. Wel blijft hij
samenwerken met Joop van den
Ende, die de praatshows en de
kennisquiz mede zal produceren.
Het levensbeschouwelijke
programma wordt door de NCRV in
eigen huis gemaakt.
Assistentie voor
Schwarzenegger
De
e Oostenrijkse krachtpatser en
acteur Arnold Schwarzenegger
krijgt in 'Terminator 3' assistentie
van de Engelse zanger/acteur Jimmy
Nail. Nail, die momenteel een grote
hit heeft met 'Ain't no doubt' staat
nu al te popelen om met de opnamen
te beginnen. „Hoewel dit soort
actiefilms mij totaal vreemd zijn,
heb ik er wel ontzettend veel zin in.
Heel wat anders dan het dramawerk
dat ik nu voor de BBC doe De
opnamen staan gepland voor 1997,
dus Nail moet nog even geduld
hebben. Zijn nieuwe single komt
eerder uit. 'Laura' wordt naar
verwachting volgende maand op de
markt gebracht.
En Vogue op
de rocktoér
a de lieve liedjes van En Vogue
zal het even wennen zijn, maar de
zwarte damesgroep komt nu met een
rockplaat op de proppen. „We
vonden dat het tijd was om ons nu
van een andere kant te laten zien,
vandaar dat we nu met 'Free your
mind' komen", legt één van de
dames uit.,En Vogue is niet zo lief
als we ons vaak voordoen. We willen
laten zien dat we meer in onze mars
hebben".
Margriet opent
Slotkapel Egmond
rinses Margriet stelt woensdag
Een hartelijk welkom .Dat kregen koning Sultan
Azlan Shah van Maleisië en zijn vrouw Tuanku Bainun
gisteren in Bonn. Ze werden op het vliegveld verwelkomd
door de Duitse president Richard von Weizsaecker en zijn
vrouw Marianne. Het koninklijk paar is zes dagen op
staatsbezoek in Duitsland.
16 september in Egmond de
gerestaureerde Slotkapel in gebruik.
Het 15de-eeuwse kerkgebouw is
geschikt gemaakt voor
multifunctioneel gebruik:
erediensten van de Nederlandse
Hervormde kerk, concerten,
lezingen, tentoonstellingen en het
sluiten van kerkelijke en burgerlijke
huwelijken.
Zaterdag 19 september verricht
Margriet in Rijksmuseum Paleis het
Loo in Apeldoorn de opening van de
tentoonstelling Het Witte Loo, van
Lodewijk Napoleon tot Wilhelmina,
1806-1962.
Hoofdredacteur
AD stopt ermee
De
e journalistiek hoofdredacteur
van het Algemeen Dagblad, A.I.
Abram, heeft besloten om over een
aantal maanden zijn functie neer te
leggen.
De 55-jarige Abram spreekt,
berichten tegen dat zijn vertrek
voortvloeit uit financiële problemen
bij het ochtendblad: „Ik heb het
hoofdredacteurschap vervuld sinds
1 januari 1975. Ik wil gewoon iets
anders gaan doen".
Abram blijft in functie tot er een
opvolger is gevonden en zal ook
daarna verbonden blijven aan de
krant.
Hij begon zijn journalistieke
loopbaan in 1957 bij het toenmalige
Het Vrije Volk.
Sinds 1965 werkt hij voor het
Algemeen Dagblad.
Vrolijk is de verkeerde term voor de
'Margaritkelech' ofwel 'Margrietjes',
zegt Lochemse musicus Martien Nuis.
De jiddische liederen brengen weliswaar
een ode aan de liefde en het huwelijk,
maar uitgelaten zijn ze beslist niet, ver
zekert hij. „De Margaritkelech hebben
een beetje de slavische sfeer. Je zou ze
kunnen vergelijken met de blues; ze heb
ben dezelfde vitaliteit en zijn ook een
weerspiegeling van dagelijkse gebeurte
nissen".
Zangeres Lij a Hirsch introduceert zon
dag 20 september enkele 'Margrietjes' in
het Joods Historisch Museum. Daar is
vanaf een uur 's middags de presentatie
van de nieuwe bundel jiddische liederen,
waarvoor Nuis de pianobegeleiding
schreef. De oud-Hagenaar deed dit op
verzoek van Hirsch. De zangeres kwam
bij hem terecht via haar collega Chanah
Milner met wie Nuis in de jaren zeventig
heeft samengewerkt.
Inlevingsvermogen
De musicus maakte indertijd de begelei
dingen voor twee bundels traditionele
jiddische liederen. Toen op uitnodiging
van Milner, die zich ontpopte als zijn
steun en toeverlaat. „Zij vertaalde de
teksten voor mij in het Nederlands en
vertelde over de achtergronden. Ik moest
proberen me te verplaatsen in die sfeer;
het vergde inlevingsvermogen".
De noten die Nuis schreef, kregen niet al
tijd Chanah Milners goedkeuring. „Ze
was een strenge mentor, maar tegelijker
tijd zeer inspirerend", zegt Nuis. De
hechte samenwerking leverde in twee
maanden tijd de bundels 'Twintig Jiddi
sche volksliederen' en 'Vijftien He
breeuwse liederen' op.
Martien Nuis kent Chanah Milner sinds
de jaren vijftig. Zij was destijds in Den
Haag geregeld te gast op de 'Woensdaga-
Martien Nuis: 'Je ZOU de liederen kunnen vergelijken met de blues'.
vondkring', een ontmoetingsplaats voor
kunstenaars waar veel werd gemusi
ceerd. De aanzet hiertoe werd aan het
eind van de Tweede Wereldoorlog gege
ven. Nuis: „In de oorlog lag het openbare
leven plat, maar er waren wel huiscon
certen. Zeker vlak voor de bevrijding,
toen mensen uit hun holen te voorschijn
kwamen. Uit deze bijeenkomsten is de
'Woensdagavondkring' ontstaan".
Na het verdwijnen van de kring in de ja
ren zestig, bleef het contact tussen Nuis
en Milner. Zij werkte ook nu mee aan de
bundel. Met Lya Hirsch koos zij een aan
tal jiddische liederen uit en maakte de
vertalingen. Nico ter Linden, predikant
van de Amsterdamse Westerkerk, zette
ze om in 'literair klinkend Nederlands',
zoals Martien Nuis zegt.
Dialecten
Voor het uitbreken van de Tweede We
reldoorlog werd het jiddisch door de on
geveer elf miljoen joden in de wereld ge
sproken. De taal ontstond omstreeks 900
in de Rijnstreken van Duitsland, waar
uit Frankrijk afkomstige joden zich ves
tigden. Aan de Middelhoogduitse dialec
ten voegden zij Romaanse en Hebreeuw
se taalelementen toe. Door de eeuwen
heen ontwikkelde zich een geheel eigen
cultuur rondom deze taal. Ook het Ne
derlands en vooral het Amsterdams is be
ïnvloed door het jiddisch. Zo is Mokum,
de bijnaam van Amsterdam, de jiddische
aanduiding voor 'veilige stad'.
Authentiek
Volgens Martien Nuis groeit de belang
stelling voor deze cultuur. „Zowel in ons
land als in de Verenigde Staten. Op tele
visie was laatst een programma over mu
zikanten in New York die geïnteresseerd
zijn in jiddische liederen uit de jaren
twintig. Zij stroopten werkelijk uitdrage
rijen af om naar 78-toeren platen te zoe
ken. Zij willen de authentieke musiceer-
stijl laten herleven en het opvallende is
dat de muzikanten lang niet allemaal
joods zijn".
Concertzaal
Zijn bijdrage aan de nieuwe bundel is
geen authentieke reconstrutie van de
muziek, zegt Nuis. „Johannes Brahms
heeft ooit Duitse volksliederen voorzien
van pianobegeleiding; daarmee is mijn
werk te vergelijken. De 'Margaritkelech'
zijn echt liederen voor de concertzaal".
Centrum voor
doofblinden
Doofblinde mensen hoeven in het
vervolg niet meer stad en land af te
reizen op zoek naar hulpmiddelen.
Vanaf woensdag 16 september kun
nen zij hiervoor terecht in een spe
ciaal centrum. Het is gevestigd in
het Centrum Bartiméus in Zeist, dat
samen met de stichting Doof-Blin-
den het initiatief nam. Uit een on
derzoek in 1990 bleek dat veel men
sen wel behoefte hebben aan hulp
middelen, maar van het bestaan niet
eens afweten. Er is toen geadviseerd
alle spullen voor doofblinden op één
plek in Nederland onder te brengen.
Agenten in spe
lopen voor Sophia
Veertig aspiranten van de
gemeentepolitie Rotterdam lopen
vrijdag 25 september mee in de
speciale sponsorloop voor het
Sophiakinderziekenhuis. De
estafette van 150 kilometer begint in
Hoogerheide bij het Politie Instituut
Openbare Orde en Veiligheid. De
route loopt verder via onder meer
Bergen op Zoom, Roosendaal,
Moerdijk, Dordrecht en Ridderkerk
naar Rotterdam, waar bij de
nieuwbouw voor het ziekenhuis de
finish ligt. De bedoeling is om daar
rond half acht te arriveren.
Onderweg wordt de groep begeleid
door enkele ME-bussen van het
opleidingscentrum. Daarnaast
hebben de politiekorpsen van de
gemeenten die worden gepasseerd
toegezegd mee te rijden. Door hun
loop te laten sponsoren hopen de
politieagenten in spé een deel van de
nog benodigde drie miljoen gulden
binnen te halen.
DE VRIES
Een volle dag stond Den Haag in
het teken van de kunst en
weinigen die er van Hebben
geprofiteerd. Ik betuig hierbij
mijn bewondering voor die vaders
en moeders die, ondanks het
trieste septemberweer, hun
kinderen hebben meegenomen
naar het Voorhout en omstreken,
om hen op jonge leeftijd te leren
dat het óók met de kunst nog
steeds 'jong geleerd oud gedaan'
is. Ik heb deze zaterdag
Kunstmarkt van het begin tot het
eind mogen meemaken als
presentator van het programma
op het Haags Theater Podium.
Bewondering voor dat publiek dat
het weer trotseerde, bewondering
voor de optredenden die dapper
doorzetten ondanks een vrijwel
leeg Voorhout. Het enige datje op
zo'n dag kunt doen is: lachen.
Nebgens aan denken,
schaamtegevoelens diep
wegstoppen en gewoon doen of er
niks aan de hand is. Maar
makkelijk was het niet, vooral
tijdens de interviews was het
buitengewoon moeilijk je gezicht
in de plooi te houden. Hans
Croiset trof het wel heel slecht,
juist toen hij over de plannen van
het Nationaal Toneel voor dit
seizoen zou vertellen ging de
regen van miezerig over tot
kletteren en hadden twee dames
onder paraplu niet
onverstoorbaar naar ons
geluisterd, ik weet niet of we het
einde van ons boeiende gesprek
gehaald hebben.
Ik schreef'lachen'. Eigenlijk
bedoel ik dat facet van de lach dat
met 'galgehumor' wordt
aangeduid. Vooral lachen om
jezelf, vaak de enige uitweg.
'Dames en heren, komt u vooral
wat dichterbij, dan vullen we het
hier voor het podium op' tegen
een vader met dochtertje en een
bejaard echtpaar. Dit soort onzin.
Mijn huisdokter komt voorbij,
stapt van zijn fiets en bekijkt met
een blik vol medelijden mijn
pogingen het handjevol publiek,
dat mijn gesprek met Bert van
den Akker, die meeslepend over
de plannen van het Residentie
Orkest vertelt, te betrekken. Ik
zie hem denken 'wat een artiest
niet moet doen om aan de kost te
komen'.
Werden artiesten vroeger niet
aangeduid met 'kermisklanten'?.
Wat zijn we ver weggedreven van
het primitieve optreden in het
openbaar!Wat is het goed op zo'n
dag terug te keren naar de basis.
Doorzetten onder alle
omstandigheden. Publiek is altijd
publiek, of het nu uit een meneer
en mevrouw bestaat of uit
achthonderd man. Nergens ter
wereld leer je het vak zo goed als
juist in de primitieve achteraf-
zaaltjes, op bruiloften en partijen
en in een tochtige tent, of op een
vochtig zeildoek, zoals ik deze dag
zag op het Voorhout.
Heeft het zin, zo'n Kunstmarkt in
Den Haag? Hoeveel keer werd
deze vraag niet gesteld. Het
antwoord is simpel: natuurlijk
heeft het zin. Want nog altijd
heben duizenden Hagenaars
nooit een voet in de Koninklijke
Schouwurg gezet. Het Residentie
Orkest is in binnen- en
buitenland beroemd, maar
hoeveel Hagenaars zijn werkelijk
trots op hun orkest? Wie heeft
nog nooit gehoord van Theater
Branouill of Theater Pepijn? Om
te zwijgen over alle groepen die
zich inspannen om kunst tot de
jeugd te brengen. Als je op zo'n
dag één ding leert dan is het wel
dit: wat gebeurt er
verschrikkelijk veel. Wat is er
allemaal niet aan de hand in dit
goede land? Wat zijn er een
enthousiaste, gedreven jonge
kunstenaars die zelfs op zo'n
miezierge dag als deze zaterdag in
het centrum van Den Haag,
vrolijk en verbeten doorgaan met
dat wat hen het liefste is: kunst
maken en kunst brengen.
Dus doorgaan met de
Kunstmarkt.
Onder alle omstandigheden.
