De
uitvoer van
het
Nederlandse
lied
Componisten die niet
kunnen luisteren
Cultuur
Kunstbeurs
RAI groter
SCHEVENINGEN FESTIVAL
Ibsen als breekijzer in Noors isolemen
Columbus inspireert ook Kinderboekenweek
Boeken in
Nederland
Leidse Courant
dinsdag 8 september 1992
door Dolf Welling
Amsterdam Met veel zelfver
trouwen kondigt de PAN-Am
sterdam zich nu aan als 'de
grootste en belangrijkste natio
nale kunstbeurs in ons land'.
Deze beurs werd aanvankelijk
op touw gezet door handelaren
die het op de aloude Delftse
beurs niet meer naar hun zin
hadden. Ze wilden een nieuwe
aanpak. Intussen is gebleken,
dat 'Delft' en de PAN zich naast
"elkaar kunnen handhaven.
De PAN trok de vorige keer
18.000 bezoekers. Vier op de
tien kwamen uit het buitenland
èn zij kochten meer dan de Ne
derlanders. Onder de buiten
landers waren Amerikanen het
"talrijkst. De lage dollarkoers
van het moment moet de han
delaren dan ook wel enige zorg
baren. Bij de presentatie van
het van 17 t/m 25 oktober in de
RAI te houden evenement be
toogde dr. F. A. Hoogendijk ech
ter, dat kunst en antiek altijd
nog betere beleggingen zijn ge
bleken dan aandelen en vast
goed. In 1989 stegen aandelen
met 15,4% in waarde, maar
oude meesters met 44,5%.
Dat in 1990 het prijspeil van
moderne schilderijen vanaf het
Impressionisme tot heden da
nig zakte is te wijten aan specu
latieve prijsopdrijvingen tijdens
voorafgaande jaren. Gelijktijdig
waren in 1990 de omzetten in
de antieksector beter dan ooit
tevoren.
Een grote beurs siert zich te
genwoordig met niet-commer-
ciële extra's. Ditmaal zal een
kunstprijs van 10.000 ecu (om
streeks 22 mille in ons geld)
worden uitgereikt die is uitge
loofd door de stichting Esbik.
Dit is een Europese stichting
die internationale uitingen en
projekten van kunst wil bevor
deren.
Ruysdael
Blijkens de al verschenen cata
logus 25,-) zal de PAN 1992
sterk zijn in kostbare sieraden
en handzame meubelen. Bij de
schilderkunst zijn enkele wer
ken die (veel) meer dan een mil
joen gulden moeten opbrengen
zoals een riviergezicht uit de
rijpe jaren van Salomon van
Ruysdael. Er zullen tenminste
negen werken van Jan Sluyters
worden aangeboden. Ook zal
men schilderijen aantreffen
van onder anderen Floris Arnt-
zenius, Van Dongen, Lou Loe-
ber, Moesman, Arshile Gorky,
Vieira da Silva, Constant, La-
taster en Armando. Er komt
ook een stand met tien grote
houten beelden van de sqhilder
Corneille.
't Woonhuys
Niet alleen edelhouten meube
len in Lodewijk-stijlen behoren
tot de kostbaarheden, maar ook
in de jaren twintig door de ar
chitect De Klerk (Amsterdamse
School) voor 't Woonhuys ont
worpen meubilair. Bij het an
tiek is belangrijk Haags porse
lein en zilver. Een Leids stuk is
een van de vijf nog bekende Ne
derlandse toiletspiegels, date
rend uit 1750 en in perfecte
staat. Ook werk van moderne
Tsjechische glaskunstenaars
wordt aangeboden.
Onder de 11 nieuwe deelne
mers is de specialist in Oosterse
tapijten Kinébanian die vroeger
in Delft stond.
Boeken Top-100
als stembiljet
Amsterdam De Stichting
3 Collectieve Propaganda van het
Nederlandse Boek (CPNB)
-heeft voor het eerst in de ge-
3 schiedenis een lijst gepubli
ceerd van de honderd best ver
kochte boeken van het afgelo
penjaar.
Deze Top Honderd is samenge
steld op basis van verkoopcij
fers tussen 1 januari 1991 en 1
""juli 1992. De CPNB presenteer
de de Top Honderd maandag in
'Amsterdam.
'De lijst is bedoeld als stembiljet
-voor het publiek, dat aan de
hand van de Top 100 het favo
riete boek van het afgelopen
jaar kan kiezen. De lijst is on-
I derverdeeld in tien verschillen-
de genres, variërend van litera-
tuur, ontspannende verhalen
- en bundels tot natuur- en kook-
boeken.
Publiek
Het boek dat de meeste stem-
- men oplevert wordt door de
CPNB beloond met de
Publieksprijs voor het Neder
landse Boek. Voorgaande jaren
koos het publiek de favoriete
auteur van het afgelopen jaar.
Winnaars waren Annie M.G.
Schmidt, Kees van Kooten,
Marjolein Bastin en Jean Auel.
Aan de prijs is een bedrag van
15.000 gulden en en sculptuur
van Jeroen Henneman verbon
den. Het publiek kan vanaf van
daag tot en met 27 oktober in
boekhandels en bibliotheken
terecht voor het stembiljet voor
-de Publieksprijs. De uitslag
wordt begin november bekend
gemaakt.
door bertjansma
Scheveningen Weet eigenlijk
iemand dat zich in Schevenin
gen deze week een heus song
festival afspeelt? Dat zangers
en zangeressen uit twaalf lan
den zich uitsloven voor fotoca
mera's, ingewikkelde arrange
menten instuderen, om vrijdag
en zaterdag de grote finale in
het Circustheater mee te ma
ken?
Je vraagt het je af, want Den
Haag - op z'n zachtst gezegd -
is nog lauwtjes. Er rijden trams
rond met reclameborden, hiel
en daar weet een enkeling dat
de Nederlandse Italiaan Marco
Borsato in Scheveningen rond
loopt, maar daarmee houdt het
op. Terwijl toch het derde Hol
land Casino Scheveningen Fes
tival in niet zoveel verschilt van
een Eurovisie Songfestival met
alles erop er aan.
Sterker nog. Componist-orkest-
leider en jurybegeleider Harry
de Groot vindt: „Dit songfesti
val is qua organisatie een van
de beste ter wereld. En ik heb er
heel wat gezien".
Het enige dat aan het festival
ontbreekt zijn de sterren. Maar
Scheveningen bewandelt ande
re paden. Het Scheveningen
Festival is in de eerste plaats
opgezet met een sympathiek
doel: Het Nederlandse lied, via
internationale vertolkers, gro
tere reikwijdte geven. Wat
dacht u van 'Telkens weer' (van
Ruud Bos en Friso Wiegersma)
gezongen door de Franse chan-
sonnière Annick. "Of Andre Ha-
zes' 'Een beetje verliefd' zonder
Mokums accent via de hoge
stem van Peruaan Ricky Bel-
monte? Of Boudewijn de Groots
'Testament' gezongen door de
Belgische troubadour Freddie
Bierset? Dat gebeurt eind deze
week in Scheveningen. Want
naast hun eigen nationale festi-
valbijdrage, moeten al die
twaalf, veelal jonge deelnemers
één Nederlands lied uitvoeren
in de hoop dat het ook tot enige
uitvoer leidt. Harry de Groot:
„Je merkt het effect van zo'n
festival als Nederlander niet zo.
Maai- ik heb een cd binnenge
kregen van een Portugese zan
ger die zelfs zes Nederlandse
liedjes had opgenomen die hij
van hier had meegenomen".
Bijstelling
Het Scheveningen Festival is
een idee van John de Mol (vader
van jr. en Linda), directeur van
Conamus, de stichting die het
erfgoed van de Nederlandse
lichte muze beheert. Scheve
ningen haakte in en de afdeling
toerisme van Den Haag zorgt
dat elk van de deelnemers dit
weekeinde via de VARA-tv te
zien is in de Passage, Maduro-
dam, het Mauritshuis en ande
re visuele trekpleisters. Na de
twee eerdere festivals bleek dat
een aantal zaken moest worden
bijgesteld: niet te zwaarwichti
ge Nederlandse 'verplichte fi
guren' voor buitenlandse ar
tiesten maar doorgewinterde
Hollandse hits, terwijl in het
buitenland op veel grotere
schaal naar talent werd gezocht
om ze te vertolken.
Selectie
Zelfs veertig landen werden
daartoe aangeschreven om in
zendingen. Zevenenzeventig
banden werden beluisterd en
daaruit werden de twaalf van
Scheveningen gekozen: van de
miniscule Indonesische Ruth
Sahanaya, via de Australische
Cheryl Webb tot en met de rijzi
ge Duitse Sandy Ried. Uit Ame
rika kwam zelfs een zanger die
ooit de Judasrol vertolkte in de
Film-musical 'Jesus Christ Su
perstar': Carl Anderson. Uit
Engeland komt het inmiddels
wat belegener poptalent Scott
Fitzgerald ('If I had words').
Volgens Conamus-baas De Mol
is hij hier om wraak te nemen.
Hij had ooit het Eurovisie-song
festival kunnen winnen, had hij
maai- dat éne punt van Neder
land gehad.
GAUDEAMUS-WEEK
door Renee de Haan
Oslo „Noorwegen lijkt ver
der weg dan het is". Zo ver
klaart een woordvoerder van de
Noorse ambassade de geringe
internationale belangstelling
voor het Ibsenfestival. Die con
clusie keert op veel manieren
terug in wat alweer het derde
festival is.
Niet alleen is Noorwegen onbe
taalbaar voor de meeste Euro
peanen, ook het theater zelf
verkeert hier in een isolement.
Dat leidt tot de gekste artistie
ke verschillen bij de voorstellin
gen, tot verontwaardiging bij
Noorse critici en tegelijk tot een
diep besef dat alleen de grote to
neelschrijver uit de vorige eeuw
de kloof kan overbruggen.
Uitzonderlijk is Noorwegen in
de eerste plaats in het organise
ren van een dergelijk festival,
waar Polen, Afrikanen, Hollan
ders, Duitsers en Engelsen naar
eikaars Ibsen-interpretaties
kunnen kijken. Alle spelers die
arriveren zijn overdonderd
door de goede ontvangst, de
vlekkeloze wijze waarop ieder
een begeleid wordt. Hans Croi-
set van Het Nationale Toneel
kreeg dan ook alle bijval toen
hij hardop riep dat 'De rest van
Europa hier nog wat van kan le
ren'.
Samen met 'Peer Gynt' van het
Düsseldorfer Schauspielhaus,
zorgde het Haagse gezelschap
met 'Bouwmeester Solness'
voor harde kritiek bij de Noren.
Wat was er met hun Ibsen ge
beurd? Zeiden de voorstellin
gen niet meer over Duitsland
en Nederland dan over de fjor
dencultuur? Zó wereldschok
kend zijn die produkties echter
geheel niet. Wel eigentijds, dy
namisch en zoekend naar de
emotionele golven in het werk
van een man die op de psycholo
gie van Sigmund Freud vooruit-
Verdwazing
De verdwazing in het thuisland
wordt duidelijk na het zien van
tei
FOTO SlGGEN STINESSEN
'Pijlers van de samenleving' in een authentiek
Noorse opvoering door Nationaltheatret.
de festivalbijdrage van Natio
naltheatret uit Oslo. Met 'Pij
lers van de samenleving' is wel
iswaar geprobeerd de bedrukte
binnenhuiskamer, waar Ibsen
altijd een gevaar van buitenaf
laat binnenstappen, los te la
ten. Tegen een achterwand van
papiersnippers staan hier een
kleine twintig acteurs volko
men los van elkaar drama te
spelen. Het begin legt nog iets
van volkscultuur bloot, met vlij
tige, wondermooie vrouwen
naaiend aan een wit kleed.
Daarna zien we een acteerstijl
waarin spelers niets met elkaar
hebben, noch een spannings
veld met hun rol en waar boven
dien geen eigen visie achter zit.
Dat laatste hóeft niet om prach
tig theater op te leveren. Bin
nen de traditie waarin het spe
len en de tekst centraal staan,
laten twee buitenlandse groe
pen zien hoe schokkend Ibsen
nog op onze gevoelens kan in
werken. Huilend komen enkele
mensen de zaal uit bij Teatr
Wybrzeze uit Gdansk. De Polen
weten met wat oude meubels en
een magisch raam, iedereen
mee te zuigen in het diepe le
vensconflict uit 'Vrouw van de
zee'. De jonge regisseur Krysz-
tof Babicki laat zijn spelers wo
nen in het verhaal over een
vrouw die weg wil uit haar hu
welijk. Haar ideaal roept. Als
het komt en ze in vrijheid mag
kiezen, deinst ze toch terug.
Zonder een woord te verstaan
krijgt elke wending in Ibsens
stuk een magnetische lading
mee. Zelfs bijrollen houden
aandacht vast, met een
end gevoel waar veel Nedt 9.
landse gezelschappen voor
rug zouden deinzen.
ie
Durven
Ook de Engelsen durven.
een heel andere manier. Hsk
overbekende 'Poppenhui
waarin het kindvrouwtje No
zich losrukt uit de veel te sma
huwelijksband, krijgt de licit
heid van de jeugd mee. Het Wi jL
Iris Theatre, een ad hoc-gro eu
die tot nu toe boven een Lora]
dense pub heeft gespeeld, do
haar naam eer aan. Alles tinti j
en vibreert in deze produktis
waardoor de omslag in dit sti
natuurlijker overkomt dan
gewend zijn.
Al deze niet-Noorse produkti
sluiten aan bij de kolkende
nen die we terugvinden in de
keningen van Edvard Mum Tl
Voor het festival is een tentoo
stelling ingericht met pi
grammma's en decorontwe uj.
pen van deze Noorse schild
voor zijn vriend Ibsen. Wie hi gj.
rondwandelt begrijpt de v<„(
wantschap intuïtief. Z01 jer
Munch schilderde, schreef
sen: in vlagen van emotie,
grijpbaar en tegelijk helder vx
zend naar de kern van een
voel of situatie.
De Noren zelf illustreren dati
leen nog maar in hun theat(an
De directe betrokkenheid
mee lijken ze te zijn kwijtj n
raakt. Wellicht dat de bestf
ving van al die andere interpi
taties een nieuwe drang naICf.
zoeken opwekt. Zodat over e ;jn
kele jaren Noorwegen meer
bieden heeft dan een plek
Ibsens kracht uit te wisselen.
De landgenoten van de schi[gC
ver zouden op dit kruispunt z ,jj,
een uitroepteken kunnen b
den, zodra ze via al die ande^
produkties ontdekken dat hl
historische band met zijn di
ma een doodlopende weg
Voor de rest van Europa zijn
Noorse voorstellingen van
een koel fjord geworden.
Amsterdam - Ook de Kinder
boekenweek ontkomt dit jaar
niet aan de Columbusherden-
king. De week, die gehouden zal
worden van 7 tot en met 17 ok
tober, heeft als thema meege
kregen: 'Land in ziïicht'. Cen
traal staan boeken over ontdek
kingsreizen en andere avon
tuurlijke zeereizen.
De in Amerika wonende teke
naar Peter Spier heeft voor de
Kinderboekenweek een verhaal
getekend en geschreven over
het reddings wezen. Hij kwam
daarvoor speciaal naar Neder
land, waar hij zich op het wad
deneiland Terschelling liet in
formeren over heden en verle
den van het werk van de Ko
ninklijke Nederlandse Redding
Maatschappij. Het resultaat
heet: 'Vader, mag ik mee?' en is
tijdens de Kinderboekenweek
voor 3,95 verkrijgbaar.
Het geschenk is dit jaar ge
schreven door de onderwijzer
en kinderboekenauteur Jac
ques Vriens. 'Het raadsel van
de regenboog' gaat over de
spanningen op een school die
dreigt opgeheven te worden. De
leerlingen, die het er erg naar
hun zin hebben, proberen slui
ting te voorkomen. Vriens
snijdt in het verhaal ook het on
derwerp van de allochtone leer
lingen aan.
„In deze tijd waarin vreemde
lingenhaat weer hardnekkig de
kop opsteekt, vond ik het de
moeite waard te laten zien dat
er ook scholen zijn waar het
goed kan gaan", zei hij gisteren
tijdens de presentatie van boek-
,'ei
week bij aankoop van 19,
aan andere kinderboeken gra 1W(
verkrijgbaar is.
De oplage van het geschenk
weer groter dan vorig
234.000 exemplaren. Het
schenk, dat naar analogie
het Boekenweekgeschenk v<f
volwassenen in 1989 werd in y
steld, is een groot succes get 0
ken. Paul Biegel, Annie Mr(j
Schmidt en Thea Beekman
gen Vriens voor als '1
schrijvers'. blve
foto Jos van Leeuw
Het van heinde en ver gekomen clubje vocalisten dat zich deze week uitslooft voor een nog nauwelijks bekend festival. In het midden
de Nederlandse vertegenwoordiger: Marco Borsato.
Het Scheveningen Festival dat
voorlopig nog maar geen begrip
wil worden in eigen land, gaat
voor de tweede maal de herkan
sing in. Er is sprake van dat de
VARA-tv voor de volgende ja
ren niet meer zo geïntereseerd genwoordig is de situatie zo, dat zijn trouw. We blijven voorlop
is. Festival-producer Koos je op de Nederlandse tv meer in eerste instantie praten m
Huisman is optimistisch: „Te- mogelijkheden hebt. Maar we de VARA over voorzetting"
TONEEL
de vorm van een compositie-op-
dracht van 10.000 gulden, be
stemd voor de beste van de
twaalf partituren die door een
internationale jury geselec
teerd werden.
Het moest dit jaar een beetje
anders worden bij Gaudeamus.
De Muziekweek dreigde in de
afgelopen jaren in toenemende
mate academisch te worden. De
programmering diende meer
dan tot dusver een afspiegeling
te vormen van het pluriforme
componeren van vandaag de
dag.
Dat zijn verfrissende geluiden
die niet genoeg zijn toe te jui
chen. De resultaten? Misschien
zullen we daar in de komende
dagen iets van merken. Het
openingsconcert van gister
avond was in elk geval een
opeenstapeling van mislukkin
gen, oftewel een schrijnende de
monstratie van creatief onver
mogen, oftewel een volmaakte
bevestiging van alle vooroorde
len die veel mensen hebben als
het om avant-garde-muziek
gaat.
Natuurlijk, alle nieuwe muziek
die op integere, toegewijde ma
nier tot stand is gekomen ver
dient te worden uitgevoerd.
Gaudeamus doet zijn plicht. En
niemand verwacht tijdens zo'n
Internationale Muziekweek,
een muzikale jaarbeurs als het
ware, louter meesterwerken.
Schokkend
Schokkend is echter, dat stuk
ken zoals die van Ivo Nilsson
(Zweden) en Alton Howe Clin-
gan (Verenigde Staten) - het
eerste een druk ensemblewerk,
het tweede een oeverloos strijk
kwartet - klinken alsof bij de
componisten elk auditief voor
stellingsvermogen heeft ont
broken. Dit tweetal spande qua
talentloosheid wel de kroon.
'Movements' van de Engels
man Julian Johnson, fantas
tisch gespeeld door Tomoko
Mukaiyama', klinkt weliswaar
beter, maar veel meer positiefs
valt er over deze pverdadige
pingelmuziek niet te vertellen.
Rest 'Adam' van de Brit An
drew Toovey, een in elk geval
duidelijk gestructureerd stuk,
met suggestieve contrasten -
melancholiek tegenover agres
sief - en af en toe mysterieus
voortkruipende houtblazer
spassages, die doen denken aan
Stravinsky's 'Sacre du prin-
temps'. De Nederlandse ensem
bles hebben in elk geval hun
best gedaan.
DE IJSBREKER, AMSTERDAM
Openingsconcert
Internationale Gaudeamus
Muziekweek 1992. Tomoko
Mukaiyama (piano),
Gaudeamus Ensemble o.l.v.
Huub Kerstens en Utrechts
Strijkkwartet. Werken van
Nilsson, Kaplan, Toovey,
Johnson en Clingan.
door Aad van der Ven
'De instrumentale structuren
worden als het ware gestapeld'.
Er is ook sprake van 'een para
digma van muzikale vorm'. En
laten we de 'interactie van een
groot aantal procedures waar
onder mixen en spectrum-ver
sterking' niet over het hoofd
zien. Kortom, de Internationale
Gaudeamus Muziekweek 1992
is begonnen.
De toelichtingen die de compo
nisten bij hun werken schreven
ronken weer behoorlijk. Aan
nieuwsgierigheid opwekkende
biografieën (cursussen bij Do-
natoni, Birtwistle, Maxwell Da-
vies etc. en prijzen als de AS-
CAP Award en de Terra Nova
Prize) is evenmin gebrek.
Circa vijftig componisten uit
ongeveer twintig landen zijn dit
jaar naar Amsterdam gekomen
om naar hun eigen en eikaars
werken te luisteren en om naar
hartelust te workshoppen en te
discussiëren. Met als bekroning
van de evenementen de toeken
ning van de Gaudeamus-prijs in
Gemiddelde
verkoopcijfers
rubrieken in
'ftfuan uwi
m®i augustu "92
omzet in
miljoenen
guldens
