jToen liet Beethoven even zijn tanden zien
Vocalistenconcours is
in alle opzichten zwak
<en afscheid
bnder snik
Dirigeren is nog steeds een vak
'STIVAL OUDE MUZIEK
Fotobiënnale: een nieuwe kijk op het landschap
i ut tt TT TP Leidsche Courant Q
\J U ju 1 U U IV maandag 31 augustus 1992 i %J
«zoekers zijn herkenbaar aan dikke, groene
J [rammaboeken en een wilskrachtige blik. Tot
a ïiddernacht uur wordt er nog gediscussieerd
de 'Cantigas de Santa Maria'. Tussen talloze
J jkende meesters bevindt zich ook Beethoven,
hi [an niet over het hoofd worden gezien.
idvan derven
>M Twee heren van
1( elbare leeftijd, allebei, als-
was afgesproken, kalend,
laard en met gezond, ste-
hoeisel, brengen oude Ier-
g deren ten gehore. De ene
de andere beroert een
harp. We bevinden ons
in een etablissement in
n, maar in het Catharijne-
BO^nt, het Utrechtse mu-
voor christelijke kunst,
'„tweetal verleent medewer-
aan het Internationaal
risch Harp Symposium,
3^-deel van het Festival
Muziek. Joan Rimmer
net haar referaat 'Harp
lit toire in 18th-century Ire-
perceptions, misconcep-
and re workings' afgeslo-
Inkele tientallen toehoor-
meest vrouwen, hebben
in devote stilte over
heen laten gaan, gretig
0 keningen makend. Ze zijn
it de Verenigde Staten en
voor dit symposium naar
ht gekomen.
u het Festival Oude Muziek
e ;ine kring, zoals het voor
n disten is georganiseerd.
1 adere plaatsen in Utrecht
testeert het zich echter
als een publieks-evene-
In Vredenburg vooral,
ïeestal stampvol is. Daar
zijn geen Brandenburgse con
certen voor nodig. Niets is te
dol. Voor het publiek, maar ook
voor de organisatoren. Niet één
vioolsonate van Biber, maar
alle vijftien op één dag. Niet af
en toe een orgelconcert, maar
twintig orgelconcerten.
Euforie
Wat tijdens het reguliere con
certseizoen nauwelijks belang
stelling zou trekken, is in staat
daar in Utrecht plotseling - in
de door kwantiteit en vaak ook
kwaliteit veroorzaakte euforie
en in het vertrouwen dat men
in het festival heeft - een enor
me toeloop te veroorzaken.
Een programma, geheel gewijd
aan Heinrich Ignaz Franz von
Biber: lange rijen voor de kassa
van Vredenburg. 's Avonds om
kwart voor elf een concert met
uitsluitend muziek van Johann
Rosenmüller: op het plein voor
de Jacobikerk is er voor het rij
dend verkeer geen doorkomen
aan.
Er bestaat in dit festival geen
kloof tussen wat de muziekwe
tenschapper interessant en wat
het grote publiek mooi vindt.
Dat is "uitzonderlijk. Neem Bi
ber, de in Utrecht meest in het
oog lopende componist binnen
het festivalthema 'Zuidduitse
en Oostenrijkse barokmuziek'.
Na het aan b^m gewijde pro
gramma kregen Ton Koopman
en zijn musici een ovatie. Maar
was het allemaal wel zo perfect?
En is die muziek van Biber wer
kelijk zo opwindend?
Kerkmuziek
We kennen deze componist
voornamelijk van virtuoze,
soms ook humoristische instru
mentale stukken, waarvan er
zaterdag enkele door het Cana
dese ensemble Tafelmusik ten
gehore werden gebracht. De
festivalleiding en Ton Koop
man wilden echter ook eens de
aandacht vestigen op de kerk
muziek van deze componist.
Het vrijdagavond uitgevoerde
Requiem van Biber bleek een
voorbeeld van gedegen, brave,
goed-ambachtelijke gebruiks-
muziek te zijn. Meer niet, afge
zien dan van een Agnus Dei,
waarin de muziek ineens iets
duisters en smartelijks krijgt.
Enkele kortere werken, waar
onder een 32-stemmige Vesr
pers, zijn boeiender, mede door
de Italiaanse invloed die uit
deze muziek blijkt. Dat bete
kent: meer beweeglijkheid,
snellere harmonische wendin
gen en een levendiger schrijf
wijze voor stemmen en instru
menten.
Koor
De Italiaanse invloed heeft
trouwens de Duitse en Oosten
rijkse barokmuziek in het alge
meen geen kwaad gedaan, zo
blijkt ook uit het door Johann
Sebastian Bach zeer bewonder
de werk van Rosenmüller. En
kele 'sacri concerti' van deze
componist werden op een supe-
rieure wijze uitgevoerd door het
Anner Bijlsma (r.) en Malcolm Bilson: voorspelbaar hoogtepunt.
vocaal-instrumentale ensemble
Cantus Cölln, opgericht en ge
leid door de luitist Konrad
Junghanel.
UWE UITLEG, DEN HAAG
jjilgroep Hollandia met 'La
ig :a 2' van Marguerite
81in het Theaterfestival,
"j ling: Tom Blokdijk. Regie:
Ik, i Simons en Paul Koek.
1 geving: Leo de Nijs.
tyums: Lukas Kwant. Met
Schuurman en Jeroen
ojns.
IenéedeHaan
n illing is een steeds sterker
>n in het theater. De
Ihollandse Theatergroep
ndia gaat daarin wel erg
iJet 'La Musica 2'. De latere
van dit toneelstuk van
uerite Duras krijgt zoveel
ting mee, dat de onder-
e spanning wegebt tot een
n gelatenheid. De twee
en die op de dag van hun
ding terugkeren in het ho-
ieaar het ooit begon, tonen
n van smart. De liefdes
slijken t echter geen breek-
-v in, zoals in de eerdere ver-
Het N ationale Toneel vo-
izoen uitbracht. Dat ver-
begint al met de leeftijd
de acteurs. Waar toen
van der Vlugt en Josée
,r^r elke zin als waarheid
konden doen voelen, weet men
nu dat de spelers eigenlijk te
jong zijn voor het gegeven.
Zeker, Betty Schuurman en Je
roen Willems vullen de pauzes
en de gedachten achter hun
woorden op met een heimelijke
sfeer. Ze dreigen echter nergens
door zichzelf heen te breken. Ie
der voor zich gezeten op een
tweezitsbankje voeren de ech
telieden uit 'La Musica 2' voor
al een epiloog na een huwelijk.
Van een laatste stuiptrekking
met telkens de hoop op beter en
de wanhoop om het verlies, is
weinig terug te vinden. Het is
een afscheid zonder snik. Deze
statische geladenheid zal wel
licht bezoekers van het Thea
terfestival aanspreken omdat
het anders is dan we gewend
zijn. In die zin kan men spreken
van een kwestie van smaak.
Maar er gaat ook iets echt verlo
ren, namelijk de kracht van Du-
ras' taalgebruik. De fraaie bot
sing tussen het reiken naar poë
zie en de dwingende realiteit, -
die alles tot platitudes terug
brengt, verdween. In deze voor
stelling voegt haar herschreven
tweede deel alleen al daarom
niets toe. Wht blijft is de stilte,
die men zelf mag invullen.
foto Ben van Duin
Betty Schuurman en Jeroen Willems in een gelaten
scheidingsnacht.
IIGENTEN MEESTERKLAS
tNCERTGEBOUW,
ERDAM
pncert van de
nationale Dirigenten
jterklas 1992. Radio
onie Orkest o.l.v. Sachio
ka, Yaron Traub,
jette Fraillon en Lawrence
Werken van Britten,
orgski, Brahms en
rd Strauss.
isiedocumentaire over de
erklas morgenavond,
,20.55.
iimitri van der werf
leine demonstratie open-
slotconcert van de 34ste
ationale Dirigenten
irklas. De kandidaten
cursus betuigden in een
toespraak hun steun aan
ici van de omroeporkes-
door het woeste schaak-
issen de omroepen en de
;er van welzijn, volksge-
leid en cultuur hun posi-
d zien.
musici. Het ene moment
ze dagen tijd in een obs-
'of veeleisende partituur,
één uitvoering weer ver
in de kolossale NOB-bi-
ieek.
eigens worden ze gedwon-
og meer muziek voor nog
miljoenen te leveren aan
roepen, die er van uitgaan
dat volwassen mensen nog
steeds kleine kinderen zijn, die
voor de duizendste keer hetzelf
de sprookje willen horen. Nu
moet tien miljoen, ongeveer een
compleet symfonie-orkest, wor
den geofferd aan de muzes van
film en drama.
De Meesterklas voor dirigenten
heeft een uitstekende reputa
tie, wereldwijd, maar dreigt
door B-films en nog meer mid
delmaat - talent is op de Gooise
Parnassus ongelijk verdeeld -
te worden verdrukt. Dit jaar
meldden maar liefst honderd,
kandidaten zich aan, van wie er
uiteindelijk acht tot de cursus
werden toegelaten. Voor de der
de keer stond hij onder leiding
van Hiroyuki Iwaki, de Japanse
Karajan, ooit minister van cul
tuur in zijn land. Vier van zijn
pupillen presenteerden zich in
het slotconcert.
Wat zij nu precies hadden "ge
leerd van Maëstro Iwaki werd
niet erg duidelijk. De rapportjes
die presentatrice Pia Dijkstra
had opgetekend uit de mond
van de Japanse meester waren
vier verschillende formulerin
gen van 'kandidaat is talentvol,
maar moet nog beter leren luis
teren naar het orkest'.
Sfeerloos
Dat dirigeren een vak apart is,
bleek weer eens temeer. De op
tredens van Sachio Fujioka en
Yaron Traub kwamen niet veel
verder dan verdienstelijke pres
taties. De vier 'Sea Interludes'
uit Brittens 'Peter Grimes'
klonken in Fujioka's interpre
tatie fijngetekend, maar sfeer
loos. Yaron Traubs weergave
van Ravels weergave van Moes-
sorgski's 'Schilderijen van een
tentoonstelling' miste karak
ter.
Nicolette. Fraillon overtuigde
meer. Brahms' 'Variaties op
een thema van Haydn' klonken
onder haar handen degelijk en
fraai van klank. De grote ver
rassing was echter het optreden
van de Leidschendamse diri
gent Lawrence Renes (22!), een
bijzonder veelbelovend talent.
Zijn interpretatie van Richard
Strauss' 'Tijl Eulenspiegel' was
een genoegen om naar te luiste
ren. Iwaki noemt hem een na
tuurtalent. Hij heeft gelijk. Re-
nes liet geen detail aan zijn aan
dacht ontsnappen en vertelde
met veel overtuiging het ver
haal van Tijl Uilenspiegels vro
lijke streken.
Een onschuldige geschiedenis
vergeleken met de listen en la
gen van onze minister van cul
tuur.
In de wandelgangen klonk de
opmerking dat hij ten opzichte
van de andere kandidaten in
het voordeel was met zo'n over-
Minder gaaf waren de klanken te zijn debuut. Ton Koopman
die werden voortgebracht door heeft het samengesteld uit
het Amsterdam Baroque Choir voortreffelijke professionele
and Orchestra. Het koor maak- zangers, die in diverse solopar
tijen veel moois lieten horen.
Maar als koor is de groep voor
alsnog te weinig coherent. Dat
neemt niet weg dat de niet altijd
boeiende kerkmuziek van Biber
dankzij Koopmans bezielde di
rectie toch niet tekort werd ge
daan.
Spaans
De oude muziek van het Ibe
risch schiereiland, ook die
vormt een thema binnen dit
nog tot komende zondag duren
de festival. Een thema dat ze
ker voor opheldering kan zor
gen, gezien het oppervlakkige
beeld - gitaren, flamenco, cas
tagnetten - dat we van vooral
de Spaanse toonkunst hebben.
Niet alleen wordt daaraan een
studiedag gewijd, ook op een
groot aantal concertprogram
ma's is die doorgedrongen.
De eerste Iberische program
ma's, die van het ensemble Tra-
gicomedia, boden weliswaar
nog een vertrouwd beeld qua
repertoire (veel korte stukken
van componisten als Milan, Fle-
cha, Encina en Cabezon) maar
ze werden wel op een magnifie
ke manier uitgevoerd, tech
nisch perfect en met met veel
verbeeldingskracht.
Er zijn natuurlijk ook concer
ten die buiten de festivalthe
ma's vallen, zoals vrijdagavond
laat het optreden van Anner
Bijlsma (cello) en Malcolm Bil
son (fortepiano) in werken van
Beethoven. Voorspelbaar goed
was dat concert, want de heren
hebben hetzelfde al op cd gezet.
Maar dat nam niet weg dat juist
dit optreden één van de hoogte
punten werd.
Tussen de Bibers, Rosenmül-
lers, Pachelbels en Senfls liet
Beethoven even zijn tanden
zien. Mede dankzij Bijlsma en
Bilson wel te verstaan.
duidelijk programmatische par
tituur. De inhoud moge dan
misschien voor zich spreken, de
vorm is niet bepaald mals. Om
het orkest met zoveel schwung
en tegelijkertijd precisie door
die veeleisende partituur te
loodsen, betekent dat je van
goeden huize moet komen.
Voetsporen
Renes is een serieuze kandidaat
om in de voetsporen van Hai-
tink, Hans Vonk en Edo de
Waart te treden, drie dirigen
ten die ook ooit eens aan deze
Meestercursus hebben meege
daan.
Dat het een cursus en geen con
cours betrof, zoals in het pro
grammaboekje stond vermeld,
werd enigszins tegengespro
ken, toen tot slot werd gemeld
dat Renes van Iwaki een assis
tentschap kreeg aangeboden bij
het Kanazawa-kamerorkest,
een vooraanstaand ensemble in
Japan.
Het Radio Symfonie Orkest
kweet zich voortreffelijk van
zijn taak. Het verdient een ver
antwoord artistiek beleid van
competente mensen, die artis
tieke belangen zwaarder laten
wegen dan commerciële. Hope
lijk komt het nog eens zo ver en
kan ons omroepbestel weer ge
rekend worden tot de beschaaf
de wereld.
Weinig Nederlanders
deden er mee aan het
zaterdag afgesloten
Vocalistenconcours. Ze
werden node gemist,
temeer waar het niveau
van de wél aanwezigen
een dieptepunt vormde
in de bijna veertigjarige
traditie van de
wedstrijd.
doorAdriaanHager
Den Bosch De jury van het
39ste Internationaal Vocalisten
Concours Den Bosch heeft bij
de zaterdag in de Schouwburg
Casino gehouden finale de scha
de beperkt weten te houden.
Dat werd bereikt door een flink
aantal prijzen - waaronder de
hoofdprijs van de Stad 's-Herto-
genbosch - niet toe te kennen.
Bovendien werden aan enkele
prijswinnaars twee prijzen toe
gekend, met als gevolg dat vijf
van de twaalf finalisten met
lege handen bleven staan.
De Nederlandse sopraan Ange
lina Ruzzafante, die begin dit
jaar de eerste prijs van het Deu-
tekom-concours won, werd be
loond met de eerste prijs in de
categorie opera en met de Gré
Brouwenstijn-prijs, respectie
velijk 10.000 en 3000 gulden.
Ook aan de Chinese bas Yue Liu
werd in dezelfde categorie een
eerste prijs toegekend.
De tweede prijs in de categorie
lied (5000 gulden) ging naar de
Oostenrijkse sopraan Cornelia
Hosp. Jaarlijks stelt Elly Ame-
ling een liedprijs beschikbaar,
om duistere redenen heeft zij
daarvan dit jaar afgezien. Tra
ditiegetrouw speelt het bestuur
van het Vocalistenconcours
graag voor Sinterklaas en dus
werden twee derde prijzen
(2500 gulden) in de categorie
foto ANP
Angelina Ruzzafante en Yue Liu feliciteren elkaar. De
Nederlandse sopraan en de Chinese bas wonnen
een eerste prijs op het Internationaal Vocalisten
Concours in Den Bosch. In het midden
burgemeester Burgers.
lied uit de grond gestampt. Die
prijzen werden toebedeeld aan
de Franse sopraan Catherine
MacPhail en aan de Japanse Et-
suko Matsushita die ook werd
beloond met de Nederlandse
Muziekprijs (voor de vertolking
van een lied van Andriessen).
De Erna Spoorenbergprijs was
voor de sopraan Larisa Rogo-
vets uit de Oekraïne en de Mar
kus Herdinkprijs ging naar de
Poolse Ewa Wolak, de enige fi
nalist in de categorie Oratori-
Dieptepunt
Het niveau van het jaarlijkse
Vocalistenconcours vertoont de
laatste jaren een dalende ten
dens. Met het 39ste concours
werd een dieptepunt bereikt.
De Nederlandse zangpedago
gen lijken hun leerlingen niet
meer naar dit concours te wil
len sturen. Slechts vier Neder
landers waren er onder de hon
derd kandidaten die in de voor
selectie zongen. Met name op
het gebied van lied en oratori
um hebben echter tal van Ne
derlandse vocalisten meer ni
veau dan de finalisten en zelfs
meer dan de prijswinnaars van
dit concours. Het deed vreemd
aan, dat juryvoorzitter Feen-
stra zaterdagavond bij de prijs
uitreiking opmerkte dat niet al
leen voor finalisten maar zelfs
ook voor demi-finalisten een
carrièrg is weggelegd. Dat is
praten tegen beter weten in.
Voorzichtigheidshalve vertaal
de hij zijn tekst maar niet.
Zwak
De prijstoekenning aan Angeli
na Ruzzafante is discutabel, ze
ker als de jury rekening had ge
houden met het feit dat zij in de
halve finale een zwakke aria
van de Koningin van de Nacht
uit Mozarts 'Zauberflöte' had
gezongen. Toch moet zij het van
haar coloraturen hebben, dat
bleek ook in de finale waarin zij
alleen voor haar Bellini een tien
verdiende.
Een aanfluiting is de toeken
ning van een eerste prijs aan de
Japanse bas Yue Liu, een voca
list met een redelijke uitstra
ling maar een kale, naar lucht
happende stem. Niemand zal
ontkennen dat de Franse Ca
therine MacPhail weet wat zij
zingt, maar het geluid dat zij
voortbrengt is vriendelijk ge
zegd onaangenaam.
Trouwens, geen van de vijf
prijswinnaars in de categorie
lied verdiende een finaleplaats.
Stuk voor stuk verveelden hun
optredens al na vijf minuten.
Toekomst
Het vocalistenconcours is op
weg naar het veertigjarig be
staan. Het zou een goede zaak
zijn om die gelegenheid aan te
grijpen voor een reorganisatie.
Het is al jaren duidelijk, dat dit
concours een operaconcours is.
De onderdelen lied en oratori
um hangen er bij. Die zouden
pijnloos geschrapt kunnen wor
den. De opera-kandidaten zou
den uitsluitend en alleen opera
moeten zingen en niet, zoals nu
bij de halve finale het geval was,
ook verplicht lied en oratorium.
De concoursleiding moet betere
contacten gaan onderhouden
met Nederlandse conservatoria
en pedagogen, de deelname van
vocalisten uit eigen land moet
toenemen. Alleen dan heeft een
concours een uitstraling ook
binnen de grenzen en dus be
staansrecht.
De bezetting van de jury zal
drastisch herzien moeten wor
den, de jury's van de laatste ja
ren hebben gefaald. De wereld
van aankomende, talentvolle
vocalisten js te klein om jaar
lijks een concours voor te orga
niseren. Eenmaal in de twee
jaar een opera-competitie:
daarmee valt het voortbestaan
van dit concours te rechtvaardi
gen.
Rotterdam Van 4 september
tot en met 11 oktober wordt
voor de derde maal de Fotogra
fie Biënnale Rotterdam gehou
den.
Op 25 verschillende locaties
zijn tentoonstellingen te zien
van het werk van circa zestig fo
tografen. Het verbindende the
ma voor de meeste activiteiten
is 'Wasteland, het landschap
vanaf nu'.
Het is ook het uitgangspunt
voor de hoofdtentoonstelling
van de manifestatie in het 'Rot
terdam NU'-gebouw aan de
Leuvehaven.
Bas Vroege en Frits Gierstberg,
de samenstellers van 'Waste
land, het landschap vanaf nu',
citeren in hun verantwoording
bij de hoofdtentoonstelling van
FBRIII een cultuurfilosoof, een
kunsthistoricus en een land
schapsarchitect om de relatie
tussen mens en natuur te be
schrijven. Daarin wordt onder
meer vastgesteld dat die relatie
dusdanig verstoord is dat het
landschap steeds minder te ma
ken heeft met natuur en steeds
meer met kunst en kunstmatig
heid.
Juist omdat de natuur steeds
minder natuurlijk is, raken
mensen steeds ongevoeliger en
onverschilliger over hun eigen
leefomgeving.
Ze raken daarbij min of meer
blind voor wat er werkelijk in
de hun omringende wereld ge
beurt. Dat komt mede doordat
ze altijd zijn gevoed door tradi
tionele, romantische opvattin
gen over het landschapsbeeld.
Niet alleen schilders, ook foto
grafen hebben ertoe bijgedra
gen dat die beeldvorming meer
aansluit op het verleden dan op
de werkelijkheid. „De romanti
sche traditie vertoont daarmee
kenmerken van een verdovend
middel dat ons in een aangena
me roes brengt waardoor we in
staat zijn dë confrontatie met
de boze buitenwereld te ontlo
pen", aldus Vroege en Gierst
berg.
Bakens
De expositie Wasteland (wat
staat voor 'braakliggend land'
of 'wilde natuur') is bepaald
niet bedoeld als verdovend mid
del. De bakens waai- de samen
stellers de kijker langs willen
leiden zijn confrontatie, herstel
enN toekomst. De confrontatie
komt van de fotografen en
kunstenaars die met hun werk
een aanklacht indienen tegen
het landschap en de verstoorde
relatie tussen mens en natuur;
de tweede groep wil proberen
de band met de natuur te her
stellen of een nieuwe relatie te
ontwikkelen.
De toekomst komt van de groep
die vanuit een zekere verzoe
ning met de werkelijkheid vorm
probeert te geven aan een toe
komstbeeld. Daarin speelt een
met computertechnieken ge
creëerde werkelijkheid (virtual
reality) een belangrijke rol.
De op 'Wasteland' gepresen
teerde visies op het hedendaag
se en toekomstige landschap
moeten zorgen voor een kleine
ommezwaai.
Ze willen de kijker confronte
ren met het bankroet van de
achterhaalde ideeën over het
landschap en uitdagen tot een
andere waardering v
lijkse omgeving.
