'Ik vermoed dat ik echt
Sjefvan Oekelben'
Eerst dove onderwijzeres wacht nog op baan
DE HAi
DOLF BROUWERS
Grerardjan Rijnders, wie is hij en
waarom hij schrijft hij zo anders dan
anderen? Die vraag probeerden
velen gisteren te beantwoorden
tijdens het Theaterfestival. De leider
van Toneelgroep Amsterdam staat
hierin als auteur centraal.
Mensen
LEIDSE COURANT MAANDAG 31 AUGUSTUS 1992
T p
I rut. Het schoot er zo uit. EL
week. Tegen mezelf. Als een re
storingsbordje tijdens gedachi
die bij Joegoslavië waren. Trie
Vanwege mijn eerste reactie
de oproep voor gastgezinnen
vorige week: „Jammer dat oi j|
huis te klein is".
Wie zegt er nu zoiets als er
duizenden mensen worden a
afgemaakt, een paar Europe e
deuren verderop. Na al dat v.
gelamenteer dat we machtel e
staan, dat de politiek alleen i1
pratend wacht, wordt er een
beroep op me gedaan en dan
dooddoener. 1
F
Schande. Ik heb mezelf dus e f"
goed de mantel uitgeveegd.
afgevraagd waarom wij a
Hollanders - ja helaas, er zijnic
meer zoals ik - altijd eerst de a
aan kant moeten hebben voo
we gastvrij kunnen zijn. Omn
nog bij een rondleiding door
net aangeharkte verdieping 1
roepen: 'Let niet op de romm
hè?'.
Altijd excuses. Over de cola C
niet is omdat we niet wisten i
Jan zou komen. Een e
telefoonnummer dat zoekra
Het nachthemd dat we toe va"
aanhebben als Marloes om df
uur 's nachts radeloos op de
staat. De ongewassen auto
waarmee we die bejaarde eeit
geven. En vooral de drukte, <fc
tijd die zo snel vliegt dat we efe
niet overheen kunnen kijkeré
Zodat we het overal en altijd!
afweten. I
Ik heb in dit geval
verontschuldigingen genoeg:
Mijn werk dat doorgaat. De
familie en vrienden die moett
kunnen komen eten. Kinder^
die alle aandacht vragen en
verdienen zodra je een voet ck
de drempel zet. Het feit dat
eigenlijk willen verhuizen. D1
onrust in de buurt. De grensf
ons improvisatievermogen, r
Sorry, sorry, sorry. Hier geld
echter geen pardon. L
Wat kan het totaal ontreddei
mensen schelen dat we hun t
niet spreken, opgepropt zittt
het plafond nog niet geschilt
is, dan wel de wijn niet koel s1
Alsof de warme armen die d(
joden binnenhaalden in onz<
afgelopen oorlog allemaal in
kasten van woningen huisde
Het waren veelal kasten ïn
huizen.
Van dat minimale uitgaande
ik nog aardig wat ruimte
scheppen. Met zijn allen op
slaapkamer of de garage ond
het huis zo herinrichten dat
woonbaar wordt. Gewoon bi
wat we hebben, daar gaat he
eigenlijk om. Zonder dat eeu
voorbehoud.
Ik heb bovendien geen enkel
om te verantwoorden waaro
Een knagend schuldgevoel?
Allicht. Een voorbeeld willei
stellen? Nou en. Na alle
theoretische gemompel, de a
om weer een beeld van een
radeloze op tv te zien, wil ik
allersimpelste: iets doen.
Natuurlijk wordt het een ch
mijn woninkje, zullen we
financieel hutje bij mutje m<
leggen, vliegen we af en toe i
dat plafond bij gebrek aan
privacy. Maar dat zijn huis-t
en-keuken-probleempjes di<
opwegen tegen wereldleed.
zeker geen excuus mogen zi
lijdend toe te zien hoe ander
lijden. Maar net ben ik de
drempels van de bekrompen
gepasseerd of wat lees ik? W
moeten die mensen helemai
hierheen halen, maar ze daa
plaatse gaan helpen. Dat is 1
Voor hen en voor ons. En wa
zucht ik? „Jammer dat ik
voorlopig niet weg kan'
direct lichamelijk aan". Het zoeken
naar de zeggingskracht van
Gerardjan Rijnders ligt ook besloten
in de correspondentie tussen hem en
Késter Freriks van de NRC. De
bundel hiervan is op het festival
verkrijgbaar. En Rijnders zelf? Die
laat morgenavond van zich horen als
de VPRO zijn nieuwste werk
uitzendt, een hoorspel waarin iets
van het ideaal dat hij zoekt, wordt
gevonden.
Bardot op het
verkeerde jacht
a de publicitaire stormen rond
'Fergie' is het nu de beurt aan een
ander bekend slachtoffer van de
paperazzi. Brigitte Bardot, 57
inmiddels, heeft het weer eens flink
te kwaad met enkele van die
telelens-sluipschutters die haar in
diverse Franse bladen hebben'
afgebeeld terwijl ze lag te zonnen
met een vriend.
Dat laatste is natuurlijk niet zo
schandelijk, maar waar Bardot het
wél een beetje moeilijk mee heeft is
dat het jacht waarop ze lag eigendom
is van de ultra-rechtse politicus
Jean-Marie le Pen. Die staat ook op
een van de foto's, zo meldt de
International Herald Tribune.
Eerste vrouwelijke
Luterse bisschop
Onder enorme belangstelling is Ma
ria Jepsen (47) gisteren geïnstal
leerd als bisschop van Hamburg. Tal
van leidinggevende mensen uit de
kerk en de samenleving waren naar
de Sint Michaëlkerk in Hamburg ge
komen om de installatie van de eer
ste vrouwelijke lutherse bisschop in
de wereld bij te wonen.
Jepsen legde er in haar preek de na
druk op dat de kerk volgens het
evangelie een 'gemeenschap van ge-
lijkberechtigden' behoort te zijn.
Volgens haar voldoet de kerk niet al
tijd aan deze eis.
„Als instituut heeft zij haar eigen
dynamiek, waar functieverschillen
er sommigen snel toe brengen ande
ren hun wil op te leggen. Niet alleen
in de kerk maar ook in de rest van de
wereld leidt deze geldingsdrang tot
conflicten", zei Jepsen.
Zij verwees naar de aanvallen op
asielzoekers in Rostock, de burger
oorlog in het voormalige Joegoslavië
en de hongersnood in Somalië.
Jepsen, die later op de dag werd ont
vangen op het stadhuis van Ham
burg, was achttien jaar predikant in
Meldorf en Leek, toen zij in oktober
1990 werd gekozen tot proost (eerste
geestelijke) van de Evangelisch-Lu-
therse Kerk van Hamburg. Zij krijgt
de leiding over een bisdom met onge
veer 940.000 kerkleden die verdeeld
zijn over 208 gemeenten.
Secretaris-generaal Gunnar Staal-
sett van de Lutherse Wereldfedera
tie noemde Jepsens installatie giste
ren eert 'gebeurtenis van grote histo
rische betekenis', maar conservatie
ve kerkleden hebben tegen haar be
noeming geprotesteerd. Zij menen
dat de bijbel vrouwelijke bisschop
pen afwijst.
door Bas Kuiper
De show begint zodra hij de
voordeur van zijn woning
aan het Haagse Slijkeinde
achter zich dichttrekt.
Thuis is Dolf Brouwers een stille
man. Zegt hij zelf.
Maar soms kan hij het niet laten. Zo
als daarnet, midden in de huiska
mer. Luidkeels een gedicht voordra
gen voor zijn Greet, de armen gehe
ven, met als toetje een zoen op haar
voorhoofd.
Of die karateslag die hij uitdeelde
aan die irritante vlieg, wat bijna het
einde betekende van een koffiekopje
op tafel. Dat die beesten hem niet
moesten pesten.
De man die vandaag tachtig jaar is
geworden, is een piekeraar. Laat een
vergeelde foto zien van een klein jon
getje met een grote hoed op. „Zie je
het?", zegt hij vragend.
„Ik kijk helemaal niet vrolijk op die
foto. Terwijl het thuis altijd feest
was. Als ik het achteraf bekijk is het
toch een beetje een zieligjongetje.
Dan was 'ie timmerman, dan was 'ie
kapper en toen weer zanger en ga zo
maar door. Nooit wist hij wat hij echt
wilde".
„Eigenlijk weet ik het nu nóg niet",
realiseert hij zich. Even staat hij te
peinzen in zijn huiskamer. „Daarom
zijn ze nog niet van me af. Er komt
'In de auto gaat de knop om.
Het publiek verwacht de
zanger en de man van: 'Wie
is u nu weer?' Ik geef die
mensen wat ze verwachten.
Dat doe ik'.
nog iets groots. Dat voel ik. Het
wachten is op iemand die zegt: 'Maar
god nog an toe, wat een mogelijkhe
den heeft die man'
Zo'n man had Wim Schippers kun
nen zijn. Iemand die Brouwers dui
delijk kon maken waar zijn grote ta
lent lag. Een jaar of zestig was Brou
wers toen hij Schippers tegenkwam.
Die bezorgde hem een nieuw leven
als Sjef van Oekel, een tweede leven.
Domper
„Niet dat ik daarvóór niet heb ge
leefd. Ik heb gezongen op schepen
van de Holland-Amerika Lijn, ben
kapper geweest en piccolo bij Maga
zijn Nederland op de hoek van het
Spui. En reisleider natuurlijk. Nou
had ik daarbij de mazzel dat ze me
zo'n fijne zanger vonden, want van
dat reisleiden had ik weinig ver
stand. Ik zat daar maar een eind weg
te lullen, nietwaar".
Succes. Eindelijk leek hij het gevon
den te hebben met Van Oekel. Er
kenning ook. Maar toen kwam de
domper in de vorm van de stripboe
ken van Theo van den Boogaard en
Wim Schippers over de stripfiguur
Sjef van Oekel. Dat hij er geen cent
voor ontving was nog niet eens het
ergste. De rechtszaken, die ellende.
„Dat Wim zei over die stripfiguur:
'Maar dat ben jij niet'. Dat heeft me
zoveel pijn gedaan. Een achterlijke
man. Dat had hij nooit mogen zeg
gen. Gelukkig is die hele zaak sinds
vorige week voorgoed voorbijIk wil
het vergeten".
Maar Sjef van Oekel kan hij niet ver
geten, weet Brouwers. „Ik vermoed
dat ik echt Van Oekel ben. Hij is wel
door Wim ontdekt, maar ik moest
zeggen: 'Reeds' en 'Dat ben ik dus'.
Zelfs het lachen heb ik gedaan. Dus
ben en blijf ik die man. Een veelzij-
digman".
Grote show
Elke dag nog, want hij heeft nu een
maal het gevoel dat hij in één grote
show leeft. „En daarin geef ik de
mensen ook wat ze verwachten. Zo
als zondag. Dan zijn er opnamen
voor 'Telebingp'. Daar zal ik mijn
nieuwste single ten gehore brengen.
foto Maurice Nelwan
Tachtig jaar en een nieuwe single: Dolf Brouwers wacht nog altijd op iets groots.
Die heet: 'Als je jong blijft, dan word
je oud'. Als ik op dat podium sta ben
ik niet meer de huisman en de ver
zorger van Greet die ik thuis ben. In
de auto gaat de knop om. Het pu
bliek verwacht de zanger en de man
van: 'Wie is u nu weer?' Ik geef de
mensen wat ze verwachten. Dat doe
ik". De komiek wrijf met een vinger
achter zijn bril. „Ja, dat vind ik een
mooie zin". Hij loopt naar zijn stere
otoren en komt terug met een cd.
„Snapt u dat nou? Leg ik dat ding op
mijn pick-up, is mijn hele naald naar
de verdommenis". Als hij is uitgela
chen legt hij zijn nieuwste single op
de platenspeler en steekt zijn vinger
op: luister. „Die man op dat plaatje is
een heel andere Dolf Brouwers, hè?
Die op de plaat is uitbundig en zingt
over zonnig en altijd vrolijk zijn. Dat
is toch wel een afspiegeling van me
zelf. Alleen is het er nooit zo uitgeko
men".
Altijd is Dolf Brouwers op zoek ge
weest naar erkenning. „Dat kleine
jongetje van twaalf op zijn fietsje die
zijn moeder roept en zegt: 'Kijk, ik
kan los rijden'. Dat ventje ben ik nog
steeds. Een groot kind".
F. Guattari
overleden
elix Guattai-i.de Franse filosoof
die grote bekendheid kreeg als
vernieuwer in de psychiatrie, is in de
nacht van vrijdag op zaterdag aan
een hartaanval bezweken. Guattari,
oorspronkelijk psycho-analyticus,
opende in de jaren vijftig zijn eigen
La Borde-kliniek in midden-
Frankrijk. Het werd een
alternatieve inrichting waar
patiënten in groepen samenleefden-
een revolutionair idee voor die tijd.
Guattari, die 62 jaar werd, heeft tal
van publikaties over psychiatrie op
zijn naam staan.
Gerardjan Rijnders
schrijft lichamelijk
„Ik ken je nauwelijks". Met die
woorden typeerde Judith Herzberg
Rijnders. Zij overhandigde hem het
eerste exemplaar van zijn eigen
oeuvre 'Het verzameld toneelwerk'
met alweer enig voorbehoud: „Nooit
eerder heb ik iemand iets gegeven,
dat ik niet zelf heb uitgezocht of
gekocht".
De auteur zelf liet het feestje ter ere
van hem over zich heen gaan. Hij
hoorde een analyse aan van Tom
Blokdijk. Deze dramaturg herkent
in alle toneelstukken van Gerardjan
Rijnders het losrukken van de
knellende ouderlijke band.
„Rijnders zet het publiek op afstand.
Zijn werk kent geen plot, geen
handeling, wel scheldpartijen, dood,
verscheurdheid. Hij is een van onze
grootste taalkunstenaars omdat hij
alles opslaat in zijn hoofd en het
precies gebruikt als het nodig is voor
een situatie". Aldus Blokdijk, die.
zijn stelling het uitbeelden met een
fragment uit het eerste toneelstuk
van Rijnders, 'Eczeem'. Met
humoristische zinsneden als
'Pleinvrees is een strop voor de
schoenenindustrie'.
De spanning tussen grofheid en een
zoeken naar warmte, die ook in
Rijnders' laatste stuk 'Liefhebber'
opvalt, keerde terug in lezingen van
Marijn van der Jagt en Loek
Zonneveld. Marijn van der Jagt
sprak een vrouwelijke afkeur uit
over de schuttingtaai en obscene
handelingen in stukken van
Rijnders, maar besloot met de
i
-md V
Gerardjan Rijnders
Felix Guattari
conclusie dat die morele
verontwaardiging onjuist is.
„In zijn werken zijn geen daders en
slachtoffers aan te wijzen. Hij toont
wat we niet willen zien, het
onbewuste van mensen. De televisie
is er om mensen te behagen. Het
theater van Rijnders spreekt je
Poëzie in klederdracht Gehuld in een
folkloristisch gewaad spreekt Jevgeni Jevtusjenko een
groep eerstejaars-studenten toe aan de universiteit van
Tulsa in Oklahoma. De beroemde Russische dichter zal
het komend najaar een gastdocentschap vervullen aan het
Amerikaanse instituut.
Ze hoopt op korte termijn les te gaan ge
ven aan dove kinderen. Onlangs sloot
Yfke van der Wouden (27) de pabo-oplei
ding in Groningen af. Daarmee heeft ons
land zijn eerste dove onderwijzeres. Te
midden van horende studenten moest ze
vier jaar lang keihard werken voor het
felbegeerde papiertje. „Tijd voor sociale
contacten bleef nauwelijks over,", zegt
ze. Gedurende haar opleiding liep ze sta
ge op verschillende instituten voor do
ven. Tijdens deze oefenperiodes voor de
klas liet ze de gebarentaal, die ze nor
maal onder haar dove vrienden bezigt,
gedeeltelijk varen. Ze maakte gebruik
van TC ('totaalcommunicatie') en Ne
derlands, zodat de kinderen al liplezend
haar reken- en taallessen konden begrij
pen. Daarnaast hanteerde ze voor de be
geleidende mentoren en pabo-docenten
elementen uit de gebarentaal. Anders be
stond er geen mogelijkheid om de oefen-
lessen te beoordelen. Yfke van der Wou-
de vindt het pedagogisch niet verant
woord als dove kinderen alleen leren li-
plezen, zoals dat gebeurt op het dovenin-
stituut in Sint Michielsgestel. Volgens
haar gaan docenten daar zelfs zo ver dat
ze kinderen de handen op de rug binden.
„Gebarentaal hoort er nu eenmaal bij.
Wat men in Sint Michielsgestel doet is
onnatuurlijk".
De Groninger onderwijzeres is vanaf
haar geboorte doof. Zij volgde de mavo en
havo voor slechthorenden in Groningen.
Omdat ze het leuk vond met kinderen om
te gaan, koos ze voor hetberoep onder
wijzeres, met in het achterhoofd het idee
om later les te geven aan dove kinderen.
Overgang
Op de pedagogische academie zat ze voor
de eerste maal in haar leven in een klas
met alleen horende studenten. „Dat was
een heel grote overgang. Omdat de men-
foto Karei Zwaneveld
Yfke van der Wouden: 'Een dove leerkracht verstaat zijn vak even
goed als iedere andere horende docent'.
sen geen gebarentaal kenden, verliepen
de gesprekken moeizaam. Groepsge
sprekken waren zo goed als onmogelijk.
Sommigen waren bereid om gebarentaal
te leren. Maar echt vriendschap? Nee, die
maak je gemakkelijker in de wereld van
de doven", bekent Yfke.
Zelf ondernam ze allerlei initiatieven om
op school niet in een sociaal isolement te
raken. Ze dwong zich om naast gebaren
taal ook het gesproken Nederlands goed
te beheersen. „Maar het blijft voor mij
buitenlands. Er zijn altijd dingen, zoals
grapjes, die langs je heen gaan. Dan voel
je je, tussen aanhalingstekens, gehandi
capt".
Geluk
Tijdens de lessen had Yfke van der Wou-
de de beschikking over een doventolk.
Gezien het huidige structurele tekort
aan tolken in het noorden noemt ze het
een geluk dat ze constant iemand ixj de
klas had die voor haar kon tolken. De
praktijkopdrachten van de docenten
deed ze alleen.
„Ik moest ze speciaal bewerken voor
dove kinderen. Dat kostte veel tijd, ener
gie en geduld. Soms voelde ik me alleen
omdat ik geen mogelijkheid had met mijn
medestudenten bij voorbeeld stage-erva-
ringen uit te wisselen", zegt Yfke.
Volgens de onderwijzeres zou het goed
zijn als een aantal dove studenten tegelij
kertijd één en dezelfde pabo ging volgen.
Ook zouden de docenten beter bekend
moeten zijn met het onderwijs aan do
ven, vindt ze.
De positie van de dove in onze samenle
ving vergelijkt Yfke met die van een bui
tenlander. „We zijn een minderheid met
een eigen cultuur. Ik wil benadrukken
dat de doven niet als gehandicapt be
schouwd mogen worden. Wij hebben
onze eigen gebarentaal. Die communica
tie verloopt probleemloos. Onder horen
den schakel ik gewoon over op mijn twee
de taal, het Nederlands".
Vergoedingen
Yfke van der Woude acht het een schrij
nende zaak dat sommige doven door het
huidige tekort aan tolken bepaalde ver
gaderingen, opleidingen of andere ge
beurtenissen moeten missen. Ze zou het
toejuichen als meer mensen een oplei
dingvoor doventolk gingen volgen.
„Maar", zegt ze, „de vergoedingen voor
dat werk kunnen best wat worden opge
krikt' Wat haar toekomst betreft is ze
hoopvol. Over niet al te lange tijd denkt
ze les te gaan geven. „Ik verwacht bin
nenkort een uitnodiging voor een ge
sprek van een van de doveninstituten
waar ik stage heb gelopen. Mocht ik daar
voor de klas komen, dan kan ik laten zien
dat een dove leerkracht zijn vak even
goed verstaat als iedere andere horende
docent".
