)e bekering van
an Pronk
Een saaie maar belangrijke enquête
itostock' en 'Münster' oogst van hetze tegen asielverlening
OPINIE
4ócSotw<mt
Al7
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1992 4
IN 'T HOUT
een principieel verschil
n de moord op een baby in
lyt en de moord op een
in Bosnië? Voor minister
•ronk kennelijk wel. Hoe is
nders te verklaren dat de
rlandse bewindsman in
sterk gekant was tegen
ïilitaire interventie van de
ïigde Naties in Kuwayt,
jl hij nu vurige pleidooien
t voor een dergelijke in-
>in Bosnië.
d op Kuwaytse baby's? Ja-
I Toen de soldaten van
am Husayn op hun stroop-
en in de ziekenhuizen van
liestaatje belandden, ont-
>n zij daar de modernste
luses. Aangezien die din-
j jer stuk vele duizenden
l ns kostten en vrij gemak-
mee te nemen waren, be-
en de ogen van de Iraakse
u liren begerig te glinsteren.
,er in de couveuses heel
1 ke of zieke pasgeboren
lingen lagen, maakte hun
j lit. Die kieperden ze er ge
uit en lieten ze achter om
rven.
I in vraaggesprek met het
c ad Trouw werd Pronk op
iort tegenstrijdigheden in
etoog gewezen. Waarom is
ineens wèl voor militair
ald? De minister: „Het ver-
II met Irak is dat er continu
de Joegoslaven is gespro-
1 jm oplossingen te vinden,
dan een jaar lang. Je moet
tellen dat we (door de Joe-
aven) net zoveel keer voor
1 k gehouden zijn. Hoeveel
nstilstanden hebben we
5 ;ehad? En dan komt er nu
t >ij: puur racistisch geweld
ote schaal. Dat kun je niet
kant laten gaan. Nu die
riaanse politiek duidelijk
Det er wel militair ingegre-
rorden".
'ronk is dus verschrikke-
oos op de Servische macht-
er Milosevic en wil hem
gen tot een beter gedrag,
dig met militair geweld.
jpelijk, want de Beul van
ado is inderdaad niet vat-
voor enigerlei politieke of
imische druk en 'moet'
net hardere middelen wor-
angepakt.
1 hoe zat het dan met Sad-
Husayn? Was er enige re-
lom aan te nemen dat de
3 van Bagdad wel zou zwich-
roor alleen maar politieke
^onomische sancties? Nee,
lurlijk. Zonder operatie
ert Storm' zou Saddam
>yn zijn troepen nog altijd
tfiwayt hebben, met alle fa-
jjevolgen van dien voor de
Iking van het mini-staatje,
j's èn volwassenen.
ïanipuleerd
Pronk had nog meer ar-
inten, zegt hij, om zich te
Itten tegen de Golfoorlog
het Nederlandse aandeel
„Het spreken van de
[heidsraad, het spreken
ie Verenigde Naties werd
Ie kwestie-Kuwayt) naar
indruk te zeer getoonzet
leen paar landen". Pronk
it zelfs dat de VN in 1990
anipuleerd werd' door een
Jan Pronk.
I FOTO: DIJKSTRA
paar grote mogendheden. „Die
indruk heb ik in de kwestie-Joe-
goslavië niet. Het idee dat wat
er nu in Joegoslavië gebeurt ab
soluut niet getolereerd kan
worden, leeft zeer sterk".
Met andere woorden: Pronk
vindt dat de oorlog tegen Irak
het gevolg was van handig ma
noeuvreren door de Verenigde
Staten, die daarbij werden ge
holpen door Groot-Brittannië
en Rusland. Nou en? Het zijn
toch altijd maar een paar leden
die het initiatief nemen voor
een resolutie van de Veilig
heidsraad. En waren het niet
mensen zoals Pronk die zich er
in het verleden altijd over be
klaagden dat de Veiligheids
raad niets kon doen, door de
verdeeldheid tussen de VS en
de Sovjet-Unie?
Dan is het een beetje raar om
'foei!' te gaan roepen wanneer
die verdeeldheid in de V-raad er
ineens niet meer is en er dus
wel tegen een agressor (Sad
dam Husayn) opgetreden kan
worden. En mijns inziens is het
nog raarder dat Pronk met be
trekking tot Joegoslavië zo jui
chend doet over de Verenigde
Naties. Want wat heeft die
mooie unanimiteit in de VN
voor gevolgen voor meneer Mi
losevic? Geen. De Servische dic
tator kan gewoon doorgaan met
het vermoorden van Bosniërs,
volwassenen en baby's.
En wat te denken van het feit
dat Pronk in de kwestie-Soma-
lia opeens weer felle kritiek
heeft op de Verenigde Naties?'
Openlijk heeft hij gezegd dat de
VN dit land hebben 'laten stik
ken'. Zou het anders gegaan
zijn als de Veiligheidsraad re
presentatiever was geweest?
Zou een permanent lidmaat
schap van India en Japan, waar
Pronk voor pleit, echt geleid
hebben tot een militaire inter
ventie in Somalia? Je moet wel
heel naïef zijn om dat te gelo-
Andere reden
Aangezien ik geloof dat Pronk
allesbehalve naïef is, moet hij
andere redenen hebben om zich
nog steeds tegen de Golfoorlog
te keren en tegelijk vóór een ge
wapend optreden in Joegoslavië
en Somalia te pleiten. Wat zou
den die redenen kunnen zijn?
Ik denk dat Pronk het gewoon
te moeilijk vindt om toe te ge
ven dat zelfs hij iets verkeerd
heeft kunnen zien.
Sihds hij in 1989 weer minister
van ontwikkelingssamenwer
king is, schijnt hij binnenska
mers weieens erkend te hebben
dat al die door hem in de 'Uyli-
aanse' jaren zeventig zo gepre
zen en financieel gesteunde
linkse regimes (Vietnam, Cuba,
Mozambique etc.) niet alleen
maar goede daden hebben ge
pleegd. Maar ik kan me niet
herinneren dat hij ooit openlijk
de staf heeft gebroken over Ho
Tsji Minh, Fidel Castro en Sa-
mora Machel.
Evenmin heb ik tot nog toe een
kwaad woord van hem gehoord
over de president van Namibia,
die zich op staatskosten een
vliegtuig van zeventig miljoen
gulden aanschaft en tegelijk de
brutaliteit heeft het Westen om
voedsel te vragen voor zijn hon
gerende onderdanen. Zou die
stilzwijgendheid van Pronk iets
te maken hebben met het feit
dat president Sam Nujomo, de
voormalig leider van de Swapo,
de beweging die streed tegen
het verafschuwde apartheidsre
gime in Zuid-Afrika, een
vriendje is van de minister?
Zo ja, dan is dat nog een reden
om te concluderen dat Pronk
niet groot genoeg is om ongelijk
te bekennen. Dat hij het niet op
kan brengen om hardop te zeg
gen dat bij nader inzien de oor
log tegen Saddam Husayn wel
degelijk gerechtvaardigd en
noodzakelijk was. En dat het
dus waarschijnlijk ook niet he
lemaal zo geweest is als de lin
ker vleugel van de PvdA in 1990
en 1991 veronderstelde: dat de
Amerikanen alleen maar oorlog
wilden voeren tegen Irak om te
voorkomen dat de oliebronnen
van Kuwayt en vooral van Sau-
di-Arabië in verkeerde handen
zouden vallen.
Jammer
Dat gebrek aan ruiterlijkheid
bij Pronk waardoor er van
een echte bekering geen sprake
is vind ik jammer, heel jam
mer. Omdat het zijn huidige
zaak, die ik zeer ondersteun,
schade toebrengt. Natuurlijk
moet er desnoods met militair
geweld een einde gemaakt wor
den aan het weerzinwekkend-
schofterige optreden van de
Serviërs in Bosnië en natuurlijk
moet onze minister van defen
sie zo snel mogelijk in staat ge
steld worden een luchtmobiele
brigade op de been te brengen,
zodat wij ook zelf iets zouden
kunnen uitrichten tegen me
neer Milosevic.
Maar wat helpt het als Pronk
daarvoor pleit? Wie zal hem ge
loven? De vorige keer zag hij
het toch ook verkeerd. Het eni
ge wat de PvdA-minister zeker
heeft gesteld is vreugde bij het
CDA. De christen-democraten
zien nu hun kans schoon om de
in hun ogen al te grote bezuini
gingsdrift van de PvdA op De
fensie af te remmen.
„Het is heel boeiend dat met
name collega Pronk, op de eer
ste plaats verantwoordelijk
voor Ontwikkelingssamenwer
king, vanuit de PvdA zegt: De
fensie is een belangrijk departe
ment. Politiek vind ik dat een
belangrijk signaal", zei premier
Lubbers donderdag na afloop
van het kabinetsberaad.
(De auteur is chef van onze par
lementaire redactie).
met inzet van m'n eiqen leven
wist ik je uit zijn klauwen
te houden....
watje allemaal al niet
over je heen moet
laten Komen voor die
vier gulden netto in
de maand erbij....
Parlementaire enquête geen tv-thriller, maar begin omslag
Een parlementaire enquête
naar het toezicht en de uitvoe
ring van Sociale Zekerheid
wordt geen onderhoudend tele
visiedrama. Ook al constateert
de commissie in haar eindrap
port straks dat er met miljar
den is gesmeten, dat er honder
den regeltjes zijn gemaakt die
nooit werden gecontroleerd en
dat duizenden mensen ten on
rechte in de wao zijn gekomen,
toch zal bij gebrek aan één zon
debok de spanning ontbreken.
De sociale zekerheid in Neder
land kon echter wel eens volle
dig op de schop gaan, zodat de
'saaiheid gelijk opgaat met de
belangrijkheid ervan.
Wie zich de RSV-enquête herin
nert met twistgesprekken tus
sen PvdA-kamerlid Marcel van
Dam en RSV-topman De Vries
over zijn dubbele declaraties zal
zich straks moeten inleven in
een schier onontwarbaar web
van instanties waarvan bijna
niemand heeft gehoord. Prach
tige monologen bij de ABP-af-
faire van oud-minister Gruij-
ters van Volkshuisvesting zul
len node gemist worden al wa
ren ze even geestig als onbegrij
pelijk.
Straks komen wèl de sterke
staaltjes naar boven van men
sen die een uitkering bemach
tigden vanwege rugklachten,
maar bijvoorbeeld toch nog
plaatselijk kampioen gewicht
heffen konden worden. Of de
beruchte buurman die in de
wao overspannen werd van het
zwartwerken. De hamvraag zal
echter niet zijn wie die uitke
ring ten onrechte heeft gekre
gen, maar de centrale vraag zal
zijn wie direct verantwoordelijk
is voor de ongerechtvaardigde
toekenning.
Immense bedragen
Het gaat bij de sociale zeker
heid om immense bedragen.
Tientallen miljarden guldens
worden uitgekeerd aan arbeids
ongeschiktheidsuitkeringen
(aaw, wao), ziekteregelingen
(ziekte- en toeslagenwet) en de
werkloosheidswet (ww). Samen
jaarlijks goed voor zo'n zestig
miljard gulden. Volgens een re
cent onderzoek van de Algeme
ne Rekenkamer zijn veel van
die uitgaven in de afgelopen ja
ren gedaan zonder een goed toe
zicht. De uitvoeringskosten,
met name administratiekosten,
namen ongebreideld toe tot bij
na drie miljard gulden per jaar
en bovendien rezen sterke ver
moedens dat men véél te ge
makkelijk uitkeerde. Lag het
aan de gebrekkige keuring, de
te vrijgevige bedrijfsvereniging
of de enorm ingewikkelde wet
geving die maandelijks veran
derde? De parlementaire-en-
quêtecommissie zal het alle
maal in het openbaar en onder
ede aan het licht moeten bren
gen.
Het toezicht op de uitvoering
van de sociale zekerheid valt
uiteindelijk onder de verant
woordelijkheid van de staatsse
cretaris van Sociale Zekerheid.
Maar zij heeft die taak gedele
geerd aan de Sociale Verzeke
ringsraad (SVR), vermoedelijk
een naam die straks het meest
genoemd zal worden. Want die
SVR bestond tot voor kort uit
kroonleden, werkgeversleden
en werknemersvertegenwoor
digers. En zij zullen nog vaak
onder vuur genomen worden.
Die werkgevers en werknemers
moeten namelijk een dubbelrol
spelen. Zij zijn niet alleen con
troleur maar tevens uitvoerder
van verschillende sociale verze
keringen doordat zij samen het
bestuur vormen van de bedrijfs
vereniging en die keert uit. Ze
zijn dus controleur van zichzelf.
Zo kon tot voor kort de wao als
alternatieve afvloeiingsrege
ling gebruikt worden als ont
slag niet mogelijk bleek. Over
bodige werknemers op gevor
derde leeftijd werden vriende
lijk gevraagd zich te laten af
keuren en medewerkers die in
onmin leefden met de chef ble
ven 'ziek' thuis om tenslotte au
tomatisch in de wao te komen.
Ze werden onvoldoende me
disch begeleid en zijn evenmin
genoeg aangemoedigd werk te
vinden, zo veronderstelt nu de
Tweede Kamer.
Zondebokken
Dat heeft er toe geleid dat er nu
793.000 volledige arbeidsonge
schiktheidsuitkeringen worden
verstrekt waarvoor jaarlijks
ruim 23,4 miljard wordt uitge
keerd. Pas sinds het laatste
kwartaal lijkt de toename te
zijn gestopt. Datzelfde geldt
voor de ziektewet. Daar is het
vooral het organisatorische
probleem. Jaarlijks melden
werknemers zich 6,2 miljoen
keer ziek en gemiddeld krijgen
ruim 300.000 mensen een ziek
tewetuitkering. De administra
tieve verwerking met inachtne
ming van onvoorstelbaar veel
regelingen en wetswijzigingen
biedt weliswaar duizenden
mensen werk, maar het is een
van de weinige vormen van
werkgelegenheid waarvoor de
overheid niet warmloopt.
Het onderzoek is niet in de eer
ste plaats bedoeld om een zon
debok aan te wijzen. Daar zijn
er waarschijnlijk te veel van om
als zodanig nog op te vallen.
Ongetwijfeld komen oud-be
windslieden met bekentenissen
over hun gebrek aan inzicht in
de materie, de directeuren van
administratiekantoren bren
gen vast staaltjes van Haagse
regelzucht in de vorm van ber
gen circulaires en wetswijzi
ging. Als je bepaalde consignes
van de overheid maar lang ge
noeg liet liggen, dan werd de
stapel vanzelf minder, omdat
men de opdracht weer introk.
Uiteindelijk gaat het priemen
de vingertje van de enquête
commissie naar de Tweede Ka
mer zelf, die veel dingen be
dacht, maar zich niet afvroeg of
de ideeën uitvoerbaar bleven.
Koppen rollen niet
De commissie zal oplossingen
moeten aangeven. Op het mo
ment wordt gedacht aan een
onafhankelijk toezicht. Staats
secretaris Ter Veld van sociale
zaken heeft al voorgesteld de
werkgevers en werknemers vol
ledig buiten het toezicht te hou
den. Op het CDA na is de Twee
de Kamer daar voorstander
van. De christen-democraten
menen als enigen dat werkne
mersverzekeringen een taak
van de sociale partners is die
dan ook tevens verantwoorde
lijk zijn voor de uitvoering. De
oppositiepartijen willen echter
het toezicht volledig privatise
ren, maar daar is voorlopig ook
de PvdA niet voor te porren.
Tevens wordt gewerkt aan een
volledige fusie van het admini
stratiekantoor (GAK) en de
keuringsinstantie (GMD). Dat
kost vele arbeidsplaatsen, maar
tevens veel dubbele administra
ties. Die samenwerking kan
zich ook uitstrekken naar de ar
beidsvoorziening, waarbij een
niet volledig afgekeurde werk
nemer in een terugkeer-pro-
gramma wordt opgenomen. Bo
vendien zal de commissie advi
seren hoe in het woud van rege
lingen gesneden kan worden.
Het enige wat eigenlijk niet zal
gebeuren is dat er koppen zul
len rollen, zoals bij RSV-enquê
te en de paspoortenaffaire. Er
zullen hooguit reputaties sneu
velen. In ieder geval zal het de
politieke cultuuromslag ten
aanzien van de sociale zeker
heid vorm moeten geven en
misschien aanbevelingen doen
voor een heel nieuw stelsel van
sociale zekerheid.
(Hildébrand Bijleveld is parle
mentair redacteur van onze
krant).
LKER M. HUGEL
weerzinwekkend spekta-
n Bonn nam vorig week-
e SPD Sociaal Democrati-
Partij) on verantwoorde
maar daardoor des te
[J iheiliger, afstand van het
rdwettelijke individuele
op asiel (artikel 16 van de
»e grondwet: 'politiek ver-
genieten recht op
Rostock viert dagen-
jl het racisme, ondersteund
.,op sensatiebeluste meelo-
a hoogtij. En vorige week
jkte het gemeentebestuur
jMünster in een handom-
1 zonder blikken of blozen
jldnd aan het kerkasiel voor
Jle gezinnen van de Roma-
jners. Met een anticiperen-
plgzaamheid die veel weg
i van een nieuwe gevoel-
leid.
Ifrom een koppeling tussen
ijebeurtenissen in Rostock
'jünster? Zijn het misschien
lllouter toevallige inciden
tie door politici en werkers
)èt veld tot een soort natio-
u catastrofe opgeklopt wor-
i Helaas niet. Het is de
l van wat al in het begin
lie jaren tachtig is gezaaid.
Ijds voerde de toenmalige
tfFDP-regering in Bonn al
netze tegen asielverlening,
lurlijk liggen de oorzaken
In Rostock viert dagenlang het racisme, ondersteund door
hoogtij.
die een voedingsboden vormen
voor racisme, dieper. Bij racis
me spelen vele factoren een rol.
Maar juist ten aanzien van bui
tenlandse vluchtelingen heeft
zich in de afgelopen twaalf jaar
een afbraak van de rechtszeker
heid voltrokken en wel op een
manier die zijn weerga niet
kent. Ik herinner aan de op
vanghuizen, het verbod om
werk te zoeken en schooloplei
dingen te volgen en het verbod
om buiten een bepaald gebied te
komen. Later kwam daar een
visumplicht, ook voor kinderen,
bij. Dit alles werd en wordt ver
gezeld van steeds nieuwe pogin
gen om vluchtelingen te belas
teren.
Vrijwel niemand in Duitsland
houdt het voor noodzakelijk,
laat staan gewenst, vluchtelin
gen te vragen naar de reden van
hun vlucht. Toen Iraanse
vluchtelingen probeerden in
Duitsland asiel te krijgen, wer
den ze geweigerd. Ze waren im
mers via Turkije gekomen. Ze
hadden ook daar kunnen blij
ven.
Geen recht
Kurdische vluchtelingen uit
Turkije wordt voorgehouden
dat ze in eigen land een oplos
sing hadden moeten zoeken.
Tamils uit Sri Lanka wordt het
recht op verdediging van hun
grondgebied voorgehouden.
Maar met welke middelen de
Tamils dat dan moeten doen,
wordt er niet bijgezegd. De
burgerslachtoffers van de oor
logen in Eritrea en Somalia
wordt asielrecht geweigerd met
de opmerking dat een (burger
oorlog geen reden voor een 'in
dividuele' asielverlening- is.
Verkrachte vluchtelingenvrou
wen krijgen net zo min asiel als
mensen die op grond van hun
seksuele geaardheid vervolgd
worden. Reden: het asielrecht
is geen bescherming tegen cri
minele en/of sadistische uit
spattingen. En dan worden ook
nog de wetten uit het land van
herkomst in de gaten gehou
den, hoe mensonterend die
soms ook zijn. Foltering zonder
meer geeft nog geen recht op
asiel. Tenzij het slachtoffer kan
aantonen dat hij uit politieke
overwegingen de martelingen
onderging. Ei) tenslotte: wat
een vluchteling ook heeft mee
gemaakt, erkenning op asiel
recht krijgt hij alleen wanneer
zijn lijden duidelijk boven dat
gene ligt, wat de bevolking in
het algemeen al te verduren
heeft.
Waarom deze opsomming? Al
deze vluchtelingen worden in
Duitsland niet erkend als asiel
zoekers. En een laatste voor
beeld: de zigeuners uit het voor
malige Joegoslavië en uit Roe
menië. Zij worden sinds eeuwen
vervolgd; geen land wil ze heb
ben. Onder de nazi-terreur zijn
honderdduizenden van hen ge
dood of gedwongen gesterili
seerd. Nooit is het tot een 'Wie-
dergutmachung' gekomen. In
Joegoslavië en Roemenië wor
den ze eveneens gediscrimi
neerd en als vuil behandeld. In
hun asielprocedures hebben ze
geen schijn van kans. Op een
verblijfstitel op humanitaire
gronden hoeven ze niet te reke
nen. Wanneer kerken dan met
een beroep op humaniteit en
naastenliefde kerkasiel bieden,
grijpen bestuurders en de poli
tiek onverbiddelijk in. Anders
dreigt anarchie! Moed om voor
een overtuiging uit te komen en
burgerlijke ongehoorzaamheid
is ook alleen te billijken als die
zich keert tegen een dictatuur.
Een democratie als de Bondsre
publiek maakt geen fouten.
Stemmingmakerij
Deze vluchtelingen, door wet
en rechtspraak van het asiel
recht uitgesloten, zijn al jaren
inzet van stemmingmakerij on
der de bevolking. Het zijn 'klap
lopers', 'potverteerders', 'ze ko
men in grote massa's op de
vleespotten af en zijn 'lui die
misbruik maken van het asiel
recht'. Er was een duidelijk sig
naal nodig geweest om aan deze
stemmingmakerij een halt toe
te roepen. Maar nee, er gebeur
de het omgekeerde: de asielzoe
ker kwam in een vicieuze cirkel
terecht. De oorzaken om te
vluchten zijn niet afgenomen,
maar door economische en poli
tieke ontwikkelingen eerder
toegenomen. Migratie naar on
der meer de Bondsrepubliek is
er het gevolg van. Anderzijds
zijn de sociale spanningen bij de
economisch zwakkeren, vooral
in de nieuwe Duitse deelstaten
(de voormalige DDR), door het
niet aanpakken van de schrij
nende woningnood toegeno
men. Daarom zou de oplossing
volgens de politici moeten lig
gen in het verder buitensluiten
van de vluchtelingen en ze van
elk recht beroven. Of in het bui
ten werking stellen van grond
wettelijke asielrecht, als het
aan de SPD ligt en zoals reeds
lang de CDU/CSU/FDP-coalitie
betoogt in koor met de Republi-
kaner, Nationaaldemocraten
en andere rechtsextremistische
partijen.
Verbazingwekkend is alleen,
dat de verkiezingsparolen van
deze rechtsextremistische par
tijen uit de jaren tachtig letter
lijk overeenstemmen met de
huidige uitlatingen van CDU,
CSU, FDP en helaas sinds kort
ook van de SPD inzake het
asielrecht. De krokodilletranen
van de grote anti-aSielrechtcoa-
litie van SPD tot rechtsextre-
men, die reeds bij de brutale
aanslagen in Hünxe en Hoyers-
werda werden vergoten, kun
nen niet uitwissen dat de syste
matische belastering en rechts-
beroving vluchtelingen en bui
tenlanders opnieuw tot weerlo
ze offers heeft gemaakt. Daar
voor klaag ik de politici en de
media, die hun uitspraken zon
der enig tegenwicht weergeven,,
aan. Vanwege de verachting
van mensen en het op de koop
toe nemen van brute terreur.
Goede nacht, Duitsland.
(De auteur werkt sinds veertien
jaar met vluchtelingen in Mün
ster. Aan de Hogeschool Mün
ster doceert hij over racisme,
vluchten en migratie.
