Noordoostpolder is geen paradijs meer
„Gastgezin moet met beide
benen op de grond staan
BINNENLAND
Prof. Wolters pleit voor zorgvuldige screening
Het nieuwe land een halve eeuw droog
BRIEVEN VAN LEZERS
DE
KRANT
BRENGT
DE WERELD
BIJU
THUIS.
ZeidwOowiant
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1992
Behalve reacties van gastvrijheid en solidariteit met de
Joegoslavisthe vluchtelingen vanuit de Nederlandse be
volking, klinken langzamerhand ook waarschuwingen.
Psychiaters en trauma-deskundigen vrezen dat goedbe
doelende mensen niet voldoende beseffen waar ze aan be
ginnen als ze vluchtelingen onderdak bieden. Een zorg
vuldige schifting van de gastgezinnen en een dosis nuch
ter verstand zijn evenzeer nodig als hartverwarmende
gebaren, is de mening van klinisch-psycholoog prof.dr.
W.H.G. Wolters.
999
UTRECHT - Het regent
hartverwarmende aanbie
dingen. Duizenden Neder
landse gezinnen die onder
dak willen bieden aan man
nen, vrouwen en kinderen
uit het voormalige Joegosla
vië. Toch mag in het vuur
van de solidariteitsgevoelens
een andere Nederlandse ei
genschap, nuchterheid, niet
ontbreken. Opvang in gast
gezinnen is alleen zinvol als
de mensen zich goed realise
ren wat zij gaan doen'. 'Mis
lukkingen' kunnen we ons
niet permitteren, vindt kli
nisch-psycholoog prof.dr.
W.H.G. Wolters.
Opvang vraagt veel van het
gastgezin. Behalve de klus het
eigen gezin draaiende te hou
den komen daar nu één of meer
vreemden bij die een andere
taal spreken en andere gewoon
ten hebben. „Het is een belas
ting. Als de kans op mislukking
aanwezig is, moet je er niet aan
beginnen. Dat zou voor de
vluchtelingen de zoveelste
dreun zijn. Te worden overge
plaatst omdat het gastgezin het
niet meer aankan".
Wolters, hoofd van de psycho
sociale afdeling van de Univer
siteitskliniek voor kinder- en
jeugdigen in Utrecht, is overi
gens verheugd over de bereid
heid van mensen om vluchtelin
gen tijdelijk in huis te nemen.
Hij waardeert de „inzet en soli
dariteit" van de nu inmiddels
7.000 potentiële gastgezinnen.
„We moeten dan ook behoed
zaam omspringen met zoveel
waardevolle bereidheid van
mensen om iets voor anderen te
doen. Maar, daarna gaan we
over tot de orde van de dag".
Hoe begrijpelijk het ook is om
verontwaardigd over zoveel
gruwelijk geweld elders in Eu
ropa een troostende arm te wil
len bieden: beseffen de mensen
wel om wat voor soort vluchte
lingen het gaat? Kunnen zij
zich een beeld vormen van de
trauma's die deze mensen heb
ben ervaren? Prof. Wolters:
„Mensen moeten goed weten
waar ze aan beginnen als ze
zich als gastgezin opgeven.
Door alle tv-beelden van de el
lendige omstandigheden waar
in vluchtelingen verkeren wor
den we hier erg op ons gevoel
aangesproken. Reacties als
'Ach, laat ze maar bij ons in
huis komen' zijn dan begrijpe
lijk. Maar laten die mensen ook
reeël zijn. De overheid zegt dat
de vluchtelingen drie maanden
bij gastgezinnen zullen verblij
ven. Ik verwacht dat die periode
veel langer gaat duren. Zijn
gastgezinnen daarop voorbe
reid?"
Wolters plaatst een tweede
kanttekening bij het onder
brengen in gastgezinnen, als hij
zegt dat er criteria moeten wor
den opgesteld om voor gastge
zin in aanmerking te komen.
De vluchtelingen uit het voor
malig Joegoslavië zijn mensen
die verschrikkelijke ervaringen
achter de rug hebben. Honger,
geweld in allerlei vorm, wreed
heden, scheiding tussen gezins-
en familieleden laten
kingen en beschadigingen ach
ter. Het is niet gezegd dat een
doorsnee Nederlands gezin, alle
welwillendheid ten spijt, opge
wassen is tegen emotionele ui
tingen die kunnen loskomen.
„Het is veel beter uiteindelijk
minder vluchtelingen bij gezin
nen te plaatsen dan dat er hals
over kop wordt gehandeld".
Trauma
Mensen met traumatische er
varingen kunnen te maken krij
gen met wat men in de psycho
logie een post-traumatische
stress stoornis noemt. Een
trauma is te omschrijven als
een acute schokkende gebeur
tenis die iemand overspoelt en
weerloos maakt. Voorbeelden
van traumatische ervaringen
zijn kinderen die seksueel mis
bruikt zijn, vrouwen die ver
kracht zijn, mensen die hebben
gezien hoe familieleden werden
gefolterd of vermoord, maar
ook een ernstig ongeval of het
verlies van een kind door wiege-
dood. Mensen die deze dingen
hebben meegemaakt raken psy
chisch en soms ook lichamelijk
beschadigd. Uiterlijk is er mis
schien niks aan hen te merken
maar jarenlang weggestopte
emoties kunnen plotseling en
toevallig naar bovenkomen.
Dat gebeurt, volgens Wolters,
vooral in een tijd van rust. „Als
mensen zich in de luwte bevin
den bestaat de kans dat dingen
loskomen. Gastgezinnen kun
nen zo acuut geconfronteerd
worden met emoties die ze niet
begrijpen. Een deur die hard
dichtslaat, een persoon in uni
form, een man met snor kun
nen paniek en angst oproepen.
Kinderen en volwassenen wor
den plotseling depressief, trek
ken zich terug, vermijden situa
ties die pijnlijke herinneringen
oproepen of krijgen lichamelij
ke klachten. Ik vind niet dat we
nu overal spoken moeten gaan
zien, zeker niet, we moeten ons
gezond verstand gebruiken.
Toch moeten gastgezinnen dit
soort dingen weten".
Argumenten
Een kleine screening van de ge
zinnen is daarom op z'n plaats,
meent Wolters. „Mensen
moeten goede argumenten kun
nen geven voor hun bereidheid
vluchtelingen onderdak te ver
lenen. Weinig steekhoudend
zijn argumenten als 'Het is zo
goed voor onze kinderen' of 'We
wilden altijd al iets doen voor
mensen in andere delen van de
wereld'. Mensen moeten met
beide benen op de grond staan
en een behoorlijke frustratieto
lerantie hebben. Aan etheri
sche, wollige verhalen hebben
we niks. Ook moeten we ervoor
oppassen vluchtelingen te
plaatsen in gezinnen die bij
voorbeeld in een echtscheiding
zijn verwikkeld, zoals dat in het
verleden wek met adoptie-kin-
deren is gebeurd. Het moeten
dus enigszins stabiele gezinnen
zijn".
Van belang is verder, volgens
Wolters, om de gastgezinnen
niet in hun eentje te laten
zwemmen. Ze moeten altijd een
beroep kunnen doen op profes
sionele hulpverleners. „Er zijn
plannen om een landelijk con
sultatieteam van mensen uit de
geestelijke gezondheidszorg sa
men te stellen. Dat kan dan
steunpunt worden van gastge
zinnen en veldwerkers in de
hulpverlening".
Een van de trauma's die men
sen oplopen is als zij van hun
dierbaren worden gescheiden
in oorlogs- of rampsituaties.
Het uit elkaar halen van gezin
nen of andere sociale verban
den is bij de opvang dus uit den
boze. „Er is al vrij veel onder
zoek gedaan naar ervaringen
van oorlogsslachtoffers. Het
probleem bestaat natuurlijk al
veel langer. We hebben de
Tweede Wereldoorlog gehad,
Cambodja, Vietnam en oorlo
gen in Afrikaanse landen. Het
blijkt dat mensen die verschrik
kelijk^ gebeurtenissen meema
ken erg geholpen zijn met de
nabijheid van vrienden, familie
of mensen uit dezelfde wijk of
st&d. We mogen de Joegoslavi
sche vluchtelingen dus niet uit
strooien over ons land. De soci
ale eenheden als het gezin of de
buurt moeten gehandhaafd blij
ven. Vooral de moeders en kin
deren moeten bij elkaar blij
ven".
Opvang
De vraag rijst of er wel voldoen
de deskundigheid in ons land is
om deze mensen op te vangen.
Wolters: „We zijn hard bezig.
Met kinderen hebben we niet
zoveel ervaring als met volwas
senen. Maar het is goed moge
lijk om mensen in relatief korte
tijd te trainen zodat zij in staat
zijn in elk geval de huis-tuin-
en-keuken problemen op te los-
De Utrechtse universiteitskli
niek doet al enige tijd onder
zoek naar de problemen van
vluchtelingen met traumati
sche ervaringen. Het onderzoek
dat onder leiding staat van prof.
Wolters wordt uitgevoerd in sa
menwerking met het gezond
heidscentrum voor vluchtelin
gen in Rijswijk en de vakgroep
gezondheidspsychologie van de
Rijksuniversiteit Utrecht.
Het is moeilijk te voorspellen
hoe en of een kind of volwasse
ne het doorstane leed tijdens
een oorlog of een andere schok
kende gebeurtenis zal verwer
ken. Wolters: „Dat hangt onder
meer af van de weerbaarheid
van de persoon zelf. Sommige
mensen raken heel erg van slag
terwijl een ander veel minder
heftig op dezelfde situatie rea
geert. Ook de opvang die ie
mand krijgt telt en verder is
van belang de aard van de erva
ring. De ergste gevallen zijn die
waarbij kinderen worden ge
dwongen soldaat te worden en
hun eigen familie te vermoor
den. Het komt voor dat zulke
kinderen daar niet overheen
komen en zich agressief en cri
mineel gaan gedragen of zelf
moord plegen".
Wolters vindt niet dat de over
heid of Vluchtelingenwerk iets
valt te verwijten in de organisa
tie van de opvang. „Ik ben blij
met wat er gebeurt. De over
heid en Vluchtelingenwerk
doen enorm veel. Wel moet er
een dialoog mogelijk blijven
over de beste vormen van op
vang voor de betrokkenen.
Maar wij zijn in dit land te veel
geneigd alsmaar kritiek uit te
oefenen. Wat dat betreft zijn we
een burgerlijk volkje".
Over de opmerking dat de aan-
Prof. dr. W.H.G. Wolters: „Als de kans op mislukking aanwezig
moetje er niet aan beginnen". foto: ronald kerste
dacht voor Joegoslavische
vluchtelingen wel schril af
steekt tegen het stilzwijgen
over de honderdduizenden ster
vende Somaliërs, haalt Wolters
berustend zijn schouders op.
„Tja, dat is het menselijk te
kort. We komen nu eenmaal
eerder in beweging voor iets dat
dichtbij gebeurt. Somalia
toch te ver van ons bed hoewi
het verschrikkelijk is wat da*
gebeurt en die mensen ook zdi
ker onze hulp nodig hebbeit
Maar ik wil de positieve kaï t
benadrukken en dan zeg ik:
ben blij dat er iets góeds gij
beurt".
EMMELOORD - Het was
destijds een regelrecht mira
kel. Tot in de verste uithoe
ken van de aardbol oogstten
de vermetele Hollanders be
wondering door zo'n lap
grond aan een woeste zee te
ontrukken. Ook in eigen land
was er alom applaus. Het
nieuwe land met zijn vrucht
bare grond bood ongekende
mogelijkheden voor de land
bouw. Brood op de plank, zo
wel letterlijk als figuurlijk.
Vijftig jaar later blijkt de rea
liteit aanzienlijk genuan
ceerder.
Kort na de oorlog gold de 48.000
hectare grote Noordoostpolder
als het modernste landbouwge
bied van Europa. Nergens an
ders waren de omstandigheden
beter voor de teelt van graan,
aardappelen, uien en bieten. De
optimale verkaveling en splin
ternieuwe boerderijen vonden
alleen hun gelijke in de al
eerder drooggelegde Wieringer-
meer. Ruim tienduizend be
langstellenden waren dan ook
te hoop gelopen voor één van de
1800 uit te geven bedrijven in
de polder.
Het agrarische sprookje bleek
echter van korte duur. De op
rukkende mechanisatie ver
dreef de landarbeider. En veel
bedrijven konden de snelle
noodzaak tot schaalvergroting
niet bijbenen. Het nieuwe land -
ooit ver vooruit en lichtend
voorbeeld - verouderde. De pol
der is weliswaar nog steeds
geen gewoon stukje Nederlands
platteland, het is ook geen para
dijs meer.
Desondanks heeft het ruime
polderlandschap voor de pas
sant een lieflijke uitstraling,
's Zomers met gewassen in ah
lerlei stadia en tinten, de wegen
omzoomd door geboomte en
boerderijen die als groene eilan
den in de wijdsheid liggen.
Dat alles vooraf is berekend en
uitgetekend demonstreren de
wegen, sloten, tochten en vaar
ten. Vrijwel zonder uitzonde
ring kaarsrecht en parallel aan
elkaar.
Oorlog
s vijftig jaar geleden, op 9
september 1942, viel het laatste
stuk van de polder droog. De
oorlog vormde geen belemme
ring voor de werkzaamheden.
Integendeel, de Duitsers toon
den zich enthousiast over de
ontginning en legden het werk
geen strobreed in de weg. Om
wille van de voedselvoorziening
voor het Derde Rijk moest de
droogmakerij doorgaan, zo oor
deelde de bezetter. Dat de moe
rassige polder met zijn onaf
zienbare rietvelden een belang
rijk toevluchtsoord werd voor
vele duizenden onderduikers,
nam hij daarbij maar voor lief.
Bij de ontginning wilde de rege
ring niet de fout maken als de
vorige eeuw in de Haarlemmer
meer. Daar moesten de boeren
er zelf wat van maken. De eer
ste generaties krepeerden er
echter.
In de Noordoostpolder nam een
speciale rijksdienst - de latere
Rijksdienst voor de IJsselmeer-
polders - de ontginning, inrich
ting en exploitatie voor zijn re
kening. Vooral boerenzoons en
landarbeiders, die hoopten op
Een luchtfoto van
Emmeloord in de beginjaren, omgeven door boerderijen.
een pachtboerderij, deden het
werk. In eerste instantie groe
ven deze pioniers honderden ki
lometers greppel. Met de hand,
wel te verstaan.
Dorpjes
Toen de polder nog op de teken
tafel lag, hadden afstanden een
andere betekenis dan nu. De
auto was nog het vervoermiddel
van de rijken. Het is dan ook de
fiets, die de doorslag gaf voor de
huidige indeling van de polder.
Alle dorpen om hoofdkern Em
meloord moesten op fietsafs-
tand van elkaar én de meest
veraf gelegen boerderijen lig
gen.
Binnen een half uur moesten de
bewoners van de polderwegen -
boeren en arbeiders - in het
dorp kunnen zijn. Daarom pro
jecteerden de planologen uit
eindelijk tien dorpen in een ring
rond Emmeloord, op een af
stand van zes tot zeven kilome
ter. Daar zouden de landarbei
ders en middenstanders zich
kunnen vestigen en de kerken
en basisscholen kunnen wor
den gebouwd.
De geschiedenis had echter een
andere loop voor ogen. Het ver
schijnsel landarbeider ver
dween nagenoeg en het feno
meen auto nam een ongekende
vlucht. De afhankelijkheid van
de kleine kernen slonk en daar
mee ook het plaatselijk voorzie-
ningenpeil. Middenstanders
ruimden geleidelijk het veld,
scholen naderden hun be
staansminimum. De meeste
dorpen - ontworpen voor zo'n
tweeduizend inwoners - hebben
de hen toegedachte omvang
nooit bereikt en leiden inmid
dels een kwijnend bestaan.
Boerderijen
De technische ontwikkeling in
de landbouw hield overigens
ook huis onder de boeren. De
boerderijen - ze werden vanaf
1947 uitgegeven - hadden alle
maal een standaardgrootte van
24 hectare, aanzienlijk kleiner
dan in de Wieringermeer. Hon
derden bedrijven besloegen
zelfs maar twaalf hectare, am
per honderdvijftig boerderijen
haalden de 48.
Dat de RIJP destijds zoveel mo
gelijk kleine boeren aan een be
drijf wilde helpen, brak de land
bouwers later op. Omdat de
meesten een opvolger hadden,
konden vrijkomende bedrijven
maar mondjesmaat onder de
buren worden opgedeeld. De ge
middelde bedrijfsomvang is nog
nauwelijks groter dan die van
bedrijven elders in het kleige
bied. Door over te stappen op
intensievere teelten, zoals
bloembollen, groenten en
droogbloemen, proberen vooral
de kleinere agrariërs een stevi
ger basis voor hun bedrijf te leg
gen.
In de dorpen Bant, Creil, Espel,
Kraggenburg, Luttelgeest, Rut
ten en Tollebeek wonen niet
meer dan vijf- of zeshonderd
mensen. Jongeren trekken er
weg. De gemeente heeft dan
ook een beetje de hoop geves
tigd op 55-plussers die van zich
svan buitenaf in de polder vesti
gen.
Bevolkingsgroei staat dan ook
centraal voor de gemeente
Noordoostpolder om de vaart er
weer in te krijgen. Nieuwe in
woners moeten de levensvat
baarheid van de dorpen opkrik
ken. De pogingen om met be
hulp van goedkope grond wo
ningbouw in de kleine kernen
te stimuleren, beginnen aardig
vruchten af te werpen.
Ook het aantrekken van ver
vangende werkgelegenheid
gaat de gemeente niet slecht af.
Nieuwe industrie en bedrijven
hebben het verlies aan arbeids
plaatsen in de landbouw ruim
schoots opgevangen. Het werk
loosheidspercentage in de pol
der is niet meer dan 7,7 pro
cent, royaal onder het landelij
ke cijfer van 9 procent.
Andere naam
In een poging het beeld bij de
buitenwereld te verbeteren
overweegt de gemeente onder
meer een naamswijziging. Ze
gaat er namelijk van uit dat de
naam Noordoostpolder verant
woordelijk is voor het imago
van v$r, koud, nat en winderig.
Dat zou veel mensen ervan
weerhouden zich in de polder te
vestigen.
De gemeente ziet zich ook ge
confronteerd met de noodzaak
meer voorzieningen voor de
openluchtrecreatie te maken.
Want in haar pogingen de aan
trekkelijkheid van de polder te
vergroten, stuit ze op het pro
bleem dat de ontwerpers nau
welijks rekening hebben gehou
den met deze vorm van vrije
tijdsbesteding. Niet onlogisch,
want recreatie was destijds
voor de massa een vrijwel onbe
kend begrip.
De specifieke bevolkingso
bouw van de Noordoostpold j
geeft ook specifieke probleme
De startende jonge gezinnt
veroorzaakten in de beginjart
een geboortegolf. De daan
volgende golf schoolverlate
vond onvoldoende werk in
polder en velen trokken noo
gedwongen weg.
Inmiddels begint zich een grij:
golf aan te dienen en de was
naar ouderenwoningen ove i,
treft het aanbod inmiddels
vele malen. Vorig jaar kwa
een verpleeghuis in Emmelooi
gereed. En in Marknesse won
juist de laatste hand gelegd aa]
het derde verzorgingshuis in
polder.
Na een halve eeuw hangen
polderbewoners - ooit uit al
windstreken verzameld - nit!
meer als los zand aan elkaa!
Vooral de geboren en getoge
jeugd blijkt zich aan de stevig
verzuiling te hebben ontwoi
steld en een echte gemeei
schapszin te hebben ontwil
keld.
Tradities van het. oude land zi
nauwelijks blijven hangen
het aanvankelijke nadrukkel
ke standen verschil tussen gro
en kleine boeren en arbeiders
vrijwel verdwenen. Doord
geen enkel accent in de Noor
oostpolder de overhand heef
blijkt de jonge poldergenerat
vrijwel accentloos Nederland
te spreken.
Opvallend in de huidige Noor
oostpolder is de geringe erin
naliteit, een fenomeen d
wordt toegeschrevenaan
strenge selectie die de eers
polderbewoners hadden onde
gaan. Alleen de besten mochtf
immers komen...
De redactie behoudt zich het
recht voor ingezonden brieven
en bijdragen (maximaal 250
woorden) eventueel in te korten
dan wel te weigeren. Anonieme
inzendingen verdwijnen in de
prullenbak. Brieven dienen te
worden ondertekend en voor
zien van naam, adres en tele
foonnummer. Ze dienen gea
dresseerd te worden aan de
hoofdredactie van deze krant,
postbus 9,2501 CA Den Haag.
Churchill
In zijn parlementaire rubriek
van zaterdag 15 augustus jl.
schreef Rik in 't Hout over onze
minister van buitenlandse za
ken: 'Hij trok er een gezicht bij
als premier Churchill in 1939'.
Deze vergelijking verdient een
kleine correctie. In 1939 was
Neville Chamberlain eerste mi
nister van het Verenigd Ko
ninkrijk. Op 3 september van
dat jaar, gelijktijdig met de
Britse Oorlogsverklaring aan
Hitler-Duitsland, benoemde hij
Winston Spencer Churchill tot
minister van marine (First
Lord of the Admiralty), een
functie die Churchill ook van
1911 tot de herfst van 1915 had
bekleed. Op 10 mei 1940 be
noemde Koning George VI
Churchill tot eerste minister na
de aftreding van het kabinet-
Chamberlain. Churchill bleef
premier tot 26 juli 1945. De ver
kiezingsoverwinning van La
bour noopte hem het veld te rui
men. Overigens deel ik de in
druk van Rik in 't Hout dat
Churchill een zeer grimmige
blik in de ogen kon hebben.
L.H. Kwast,
LEEUWARDEN.
'Klein'
'Vervuiling Golfoorlog kleiner
dan aangenomen', meldt de
NRC op 20 augustus. Gossie, is
dat even een geluk. 'Het was
geen ecologische ramp op we
reldschaal'. Jemig, wat fijn! Al
leen maar 400 kilometer Saudi-
Arabische kustlijn sterk ver
vuild (Kuwayt niet meegeteld,.
want te veel mijnen). Het wa
ren tenslotte niet meer dan
honderd miljoen ton in zee ge
lekte olie. En zeewater stroomt
echt niet zo snel. En wat er de
lucht in ging, zeur nou niet,
daar hebben we het nou niet
over! Je moet je gewoon bij je
onderwerp houden. De geme
ten concentraties waren 'rela
tief laag'. Nou dan! Ze waren
zelfs 'vergelijkbaar' met andere
vervuilde gebieden in de we
reld. Zie je wel. Dat is toch fan
tastisch! Er staat weliswaar
niet dat het minder was, maar
je kunt het er tenslotte nog mee
vergelijken. Dus waarom zou je
je druk maken. We leven hier in
Néderland man! Dat is een
hartstikke mieters land. Al die'
ruimte om je heen. Dat gevoel
van ruimte zodra je de stad uit
bent. Waar je ook staat, je kunt
aan die schitterende skyline
van Rotterdam en straks ook
van Den Haag zien waarin een
klein land groot kan zijn. En die
reclametorens Hè
Stoor je je daaraan? En die zijn
toch veel kleiner dan
D.N.P. Brandsma,
RIJSWIJK.
Herdenking
'Herdenken werkt genezend'.
Wat dat maar waar. Voor velen
van ons jappenkampslachtof
fers niet. Wij kwamen doodziek
thuis. Nachten niet geslapen
hebbend, zag ik deze foto in de
krant met als onderschrift:
'diep onder de indruk van de
herdenkingsplechtigheid kijkt
deze vrouw naar d,e kransleg-
ging Deze vrouw kijkt niet
diep onder de indruk naar de
kranslegging. Deze vrouw was
daar wanhopig, diep gekrenkt
en woedend achter op ons mo
nument geklommen om onze
's morgens in alle rust gelegde
bloemen terug te leggen op ons
monument. Hoezo? Voor ons
was de jap weer terug:
Uren vóór de herdenkings
plechtigheid werden wij
door een overmacht aan mi
litairen en politie opge
wacht en als vee ver van het
monument bij elkaar gedre
ven achter traliehekken of
midden in het veld;
Onze gelegde bloemen wa
ren weg, gewoon weg. Ons
monument was 'schoonge
veegd', leeg, kaal voor Kok
en D'Ancona's krans, nota
bene zij die nooit onder de
jappen hebben geleden of
vermoord zijn;
Veel later, toen wij de hek
ken uit mochten, na 21 rijen
bobo's en genodigden, heb
ben wij naar onze bloemen
gezocht en vonden ze terug
achter het monument.
en het monument is groot
noeg voor nóg een krans 1
Kok.
'n Jappenkamp-
slachtoffer,
DEN HAAG.
De vrouw op de foto kijkt niet
diep onder de indruk naar de
kranslegging, maar probeert
wanhopig, totaal gedesillusio-'
neerd en woedend de door ons
weer bij elkaar geraapte bloe
men dóór het monument heen
weer op hun plaats te leggen; bij
haar vermoorde man, ons ver
moorde kind, ons vernielde Ier
ven.
Het is onze dag van herdenking
