Het Luik van Georges Simenon
'Mensen dienen zich te gedragen
naar de wetten van het land'
Zaterdag
De Belgische stad Luik probeert krampachtig nog iets levend te houden van haar beroemdste
stadgenoot en meest vertaalde schrijver, die hier in 1903 werd geboren. Maar de huizen, waar hij met
zijn moeder woonde, worden nu gehuurd door buitenlanders, studenten of werklozen. Nergens een
bordje: 'Hier woonde de schepper van Maigret'.
ior Bert Schampers
'apa fume une pipe' en werkt met
a in tevreden glimlach aan een nieu-
I e politieroman. Dat beeld ontstaat
s we de foto's bekijken in het als
a iek uitgegeven familie-album van
eorges Simenon, de in Luik gebo-
II n maar al op jonge leeftijd naar
rankrijk uitgeweken schrijver. De
to's zijn uit de tijd dat Simenon al
Parijs vertoefde en naam had ge
haakt met zijn creatie: politiespeur-
ir commissaris Maigret.
e Belgische stad Luik probeert
ampachtig nog iets levend te hou-
in van haar beroemdste stadge-
iot en meest vertaalde schrijver,
e hier in 1903 werd geboren. Maar
ie commercieel een slaatje pro-
;ert te slaan uit de in 1989 in het
ivitserse Lausanne overleden au-
ur, krijgt prompt te maken met de
•fgenamen.
kregen begin dit jaar de eigenaars
in een hotel, dat naar Simenon is
noemd, het aan de stok met de we-
ïwe en de kinderen van de schrij-
r. Nochthans hadden de hoteliers
in best gedaan om de kamers zo in
richten dat ze de sfeer oproepen
in elf boeken van Simenon. Een
- fwaardig initiatief. De erfgenamen
ichten daar anders over. Zij von-
in dit allemaal in strijd met het mo-
1 le nalatenschap van Simenon en
earen bovendien van mening dat
I ;t gebruik van romantitels niet in
ereenstemming is met het inter
zonaal auteursrecht. De rechter
rdeelde heel wijs en gaf de familie
menon ongelijk.
Wandelroute
'gezien van het hotel, een boek-
ïndel en een café met de naam Si-
enon, is de herinnering die Luik
twaart aan de schrijver van een
n»nderdtal politieromans - die hij
erigens niet in België schreef
a aar er vaak wel situeerde - heel so-
ir. Voor toeristen, letterkundigen
liefhebbers van 'policiers' is er ei-
nlijk alleen maar een wandelroute
ngs huizen waar de familie Sime-
in woonde, panden waar de jonge
hrijver in het gezelschap van ande-
Luikse kunstenaars vertoefde en
bouwen die in zijn latere romans
rugkomen.
n de route te kunnen lopen is het
idig eerst bij de VW een foldertje
halen. En dan nog is het handig
a een plattegrond te hebben, om
et verloren te lopen. De bordjes
et de beeltenis van de schrijver
liken pas later op in het straat-
- eld van de wijk Outremeuse.
s we de VW met Simenon in ons
J)ofd verlaten stuiten we op café Sa-
jevo. Het pand is 'wegens verbou-
_ing' gesloten, de ramen afgeplakt
et kranten. Op een van de pagina's
nog een foto te zien van de stad
et dezelfde naam in Bosnië. Ook
igens verbouwing gesloten.
moorden in Sarajevo zijn vele
alen gruwelijker dan die in de ro
ans van Georges Simenon beschre-
n worden. Maar om echt in schrij-
rs voetsporen te treden, moeten
de oorlog maar even vergeten en
"tigaan in de stad waar dit literaire
nomeen opgroeide. Zo sluipen we
- snel door een middeleeuwse steeg-
van amper een meter breed, op
-|eg naar de Place du Marché. De
Café Le Simenon, een van de vele Luikse lokalen, die de
schrijver regelmatig bezocht.
jonge Simenon liep er graag rond,
schrijft hij in 'Maigret en het lijk aan
de kerkdeur'. Hij hield van de café's
die roken naar jenever en het tref
punt waren van de kunstenaars.
Aan de Place du Marché ligt ook het
stadhuis van Luik, waar de socialis
tische burgemeester Henry Schlitz
soms in gepeins verzonken zit over
hoe hij de schuldenlast van de stad
kan verlichten. Of, hoe hij het imago
van zijn stad kan oppoetsen, nu vrij
wel dagelijks journalisten opduiken,
die zich als echte Maigrets vastbijten
in de 'zaak-André Cools'. De politie
ke affaire rond de nog altijd niet op
gehelderde moord op de peetvader
van de Parti Socialiste, waarbij zelfs
de magistraten aan de Place Saint
Lambert hun falen niet langer kun
nen verdoezelen. Het is voer voor de
doorgewinterde Maigret-liefhebber.
Arnold Maigret
Maigret heeft in Luik echt bestaan.
Op een gedenkplaat links op het
stadhuis staat zijn naam bij de hel
den uit de Tweede Wereldoorlog, die
voor koning en vaderland zijn ge
sneuveld. Arnold Maigret was in
werkelijkheid een chauffeur bij de
Luikse politie, die de jonge verslag
gever van de Gazette de Liège, Geor
ges Simenon, in de cafés aan de Pla
ce du Marché dagelijks de politierap
porten over de misdrijven en onge
vallen overhandigde.
Toen zijn vader plotseling stierf, ver
liet Georges Simenon als 15-jarige
voortijdig de schoolbanken om te
gaan werken. Hij kreeg een baantje
bij de plaatselijke krant, maar ver
trok vier jaar later naar Parijs, de
stad die leefde, de stad waar het alle
maal gebeurde.
Luik is Parijs niet, al ontdek je zelfs
in de Maasstad soms pleintjes of
steegjes die de sfeer van Frankrijk,
ja zelfs van zijn hoofdstad, benade
ren. Dat kan alvast niet worden ge
zegd van de Rue Léopold, de straat
waar het geboortehuis van Simenon
staat. Het nummer 23 is nu het wat
lugubere café Le Mairie, naast een
chinees restaurant. Op de tweede
verdieping, in een pand zonder gas
en electriciteit, zag de schepper van
Maigret op 13 februari 1903 het le
venslicht. De geboorte-akte ver
meldt donderdag 12 februari. Sime-
non's moeder was, zo lezen we, nogal
bijgelovig en wilde haar zoon niet op
zadelen met een vrijdag de dertiende
Niets aan het huidige café herinnert
aan het feit dat de bekendste Luike
naar hier ter wereld kwam. Het ge
zin verhuisde enkele maanden later
naar een al even armoedig apparte
mentje in een straat verderop.
Tien jaar voordat hij in 1931 Maigret
creëerde schreef Georges Simenon
zijn eerste roman. We moeten er aan
denken bij het passeren van de Pont
des Arches, niet alleen de titel van
het boek, maar ook de brug die de
Luikse binnenstad verbindt met Ou
tremeuse op de rechteroever van de
foto's Maurice Nelwan
Het borstbeeld van Georges Simenon in de Luikse wijk waar
hij geboren werd.
De hoofdstraat van de Luikse wijk Outremeuse, de buurt van de jonge Simenon.
Maas. In het Waalse dialect zeggen
ze van Djus-d'la-Moüse. Het stads
deel Outremeuse, gebouwd op een
eiland in de Maas, noemde zich in
1934 een vrije republiek, naar het
voorbeeld van Montmartre, waar
mee enge banden worden onderhou
den. Hier, waar het hart van het volk
sneller klopt, groeide Simenon op en
spelen veel van zijn moordverhalen.
Aan het begin van de Rue Gaston
GrégOire was ooit een openbare bi
bliotheek, die in 1961 in aanwezig
heid van de schrijver werd ingehul
digd, maar nu leeg staat. Wordt er in
Outremeuse nog wel gelezen? De
sfeerloze buurt, waar Simenon
speelde en rondzwierf, lijkt nauwe
lijks een bron van inspiratie te kun
nen zijn geweest.
Maar waarschijnlijk zijn de tijden
veranderd. De huizen, waar hij met
zijn moeder woonde, worden nu ge
huurd door buitenlanders, studen
ten of werklozen. Nergens een bord
je: 'Hier woonde de schepper van
Maigret'. De vroegere Rue Louis
Pasteur heet nu dan wel Rue Geor
ges Simenon, maar dat is dan ook al
les. Bijna alles, want sinds dit jaar
staat aan het eind van de straat, in
een perkje op de Place du Congrès
een borstbeeld in brons.
De schrijver draagt een deukhoed en
heeft een sigaret in de linker mond
hoek. Een sigaret? Deze verstokte
pijproker had toch op z'n minst ver
eeuwigd moeten worden met een
Dunhill in brons. Het kan de drie
verdwaalde Japanse toeristen niet
deren. Ze nemen positie voor Geor
ges en laten de zelfontspanner af
gaan. "Maigret, very good", roepen
ze bijna in koor.
Passarelle
Afgezien van de Rue Roture, het
steegje met zijn talrijke cafés en eet
huisjes, kan de vrije republiek Ou
tremeuse - de volksbuurt van Geor
ges Simenon - ons op dit uur van de
dag niet bekoren. We nemen de Pas
sarelle, de loopbrug over de Maas, te
rug naar het hart van de stad, waar
de journalist/schrijver nog wel eens
heentrok, ook toen hij al lang in
Frankrijk woonde. Maar in de Rue
Lulay-des-Febvres gaan we tever
geefs op zoek naar café La Renais
sance, waar Simenon als kind grena
dine dronk, of naar de frituur die hij
ontdekte tijdens een kort verblijf in
1952, toen hij werd opgenomen in de
Koninklijke Academie van België.
In de Rue de la Cathédrale zou de
oude boekhandel George moeten
zijn, waar Simenon na de dood van
zijn vader een maand lang als hulpje
werkte. Het pand biedt nu onderdak
aan een schoenenzaak. In 'Maigret
en het lijk aan de kerkdeur' be
schrijft Simenon de sfeer van Le
Carré, de vierhoek van straten rond
de kathedraal, waar luxewinkels,
bioscopen, dancings en terrassen te
vinden zijn. Op deze zomerdag is het
er heerlijk toeven. Even verderop zit
een man met hoed en pijp achter een
glas bier. Maar hij lijkt in de verste
verte niet op Jan Teulings, Neer-
lands bekendste Maigret-vertolker,
of zjjn Franse vakgenoten Jean Ri
chard en Jean Gabin.
Moord in Holland
In de Rue du Pont is een van die vele
tweedehands boekwinkels die Luik
rijk is. Binnen, naast rekken vol be
denkelijke boeken over de Tweede
Wereldoorlog, vinden we onder het
stof nog een originele Simenon uit
1931. In een 'Un crime en Hollande',
gedeeltelijk gebaseerd op enkele re-
portageriezen die de schrijver eind
jaren twintig per schip door Neder
land maakte, bezoekt commissaris
Maigret Delfzijl, „une petite ville
plantée a l'extrème nord de la Hol
lande", waar de Franse professor
Duclos wordt verdacht van de moord
op zijn gastheer Conrad Popinga. De
omslag van de roman toont de con
touren van de onvermijdelijke wind
molen, een paar scheepjes en de vage
verschijning van een zeeman.
Simenon was een goed gedocumen
teerd schrijver, die zeer produktief
was bovendien. Maar in 1973 had hij
genoeg van het schrijven van ro
mans en ruimde hij vanuit Zwitser
land, waar hij zich al in 1964 had ge
vestigd, nog slechts tijd in voor zijn
memoires. Zijn omvangrijke archief
droeg Simenon in 1977 over aan de
universiteit van Luik. Er kwam daar
ook een Simenon-fonds en een lite
rair studiecentrum onder leiding
van de Simenon-kenner professor
M. Piron. Verborgen voor de toerist,
bewaart de universiteit zodoende de
grootste schat van de beroemdste
Luikenaar, die internationaal - en
niet alleen om zijn Maigretreeks - tot
de beste schrijvers van de moderne
Europese literatuur wordt gere
kend.
Privé verliep het leven van Georges
Simenon minder rooskleurig. Zijn
tweede vrouw Denise Quimet over
laadde hem met processen en
schroomt ook nu nog niet naar de
rechter te stappen als een hotel de
naam van haar ex-man gebruikt.
Wandelend door de straten van
Luik, over de Rue Pont d'Avroy naar
de Boulevard de la Sauvenière, valt
het oog op een t-shirt. Aan de voor
zijde is een print te zien van een
schilderij van René Magritte: een
pijp met daaronder de onsterflijke
tekst 'Ceci c'est ne pas une pipe'.
De pijp die geen pijp is, in een stad
die zijn bekendste pijproker tekort
doet met een wandeling door buur
ten waar hondepoep anno nu de
grootste kwaal is. Probeer die maar
eens te ontwijken als je tegelijk ge
concentreerd in de folder leest en op
de plattegrond de weg moet vinden.
Een valse pijp bederft soms het hele
orgelspel.
Wandelroute Georges Simenon, Ne
derlandstalige folder uitgegeven
door het Office du Tourisme (VW),
Féronstrée 92, 4000 Luik. Op ver
zoek en tegen betaling verzorgt een
gids rondleidingen. Informatie: tel.
09-32 41222456.
ervolg van voorpagina bijlage Za-
'Jrdag)
Het Franse persbureau AFP
eldde in maart 1991: Een recht-
nk in Parijs heeft een 47-jarige
ouw uit Mali veroordeeld tot vijf
ir gevangenisstraf, omdat ze op
s uit haar geboorteland afkom-
r ige meisjes een besnijdenis
ïeft uitgevoerd. De vader en moe-
r van de meisjes krijgen elk drie
ar gevangenisstraf. In grote delen
n Afrika is de vrouwenbesnijdenis
n normaal gebruik. De besnijdenis
a rieert van een klein sneetje bij de
toris tot het in zijn geheel wegha-
i van het orgaan, en de kleine en
n deel van de grote schaamlippen,
ïarna de wondranden met een aca-
t (doorn of naald aan elkaar worden
g zet. Volgens de Franse wet is dit
ueel verboden.
,j s beklaagden maakten de indruk
uitspraak niet te begrijpen, ook
et nadat een tolk hun het vonnis
d voorgelezen. De advocaat van de
ouw en ouders wees er in zijn plei-
oi op dat zijn cliënten zich er abso-
ut niet van bewust waren dat ze
n regel hadden overtreden. Hij
nd dat de vader en moeder geen
raf mocht worden opgelegd we-
tyis onbekendheid met de Franse
orschriften. 'Het gaat hier om een
nfiict tussen culturen', zei hij.
ot zover het Persbureau AFP).
lensen dienen zich te
lar de wetten van het land", zegt
rechtbankpresident Van Delden van
het arrondissement Den Haag en
voorzitter van de Nederlandse Vere
nigingvoor Rechtspraak, „Louter op
grond van culturele zaken zal niet
van strafvervolging worden afge
zien.
'Wij begrijpen dat in uw kringen uw
eer is aangetast', zeggen we tegen ie
mand die zich schuldig heeft ge
maakt aan bloedwraak, 'Maar tole
reren kunnen we het niet'. Dat be
paalde misdrijven puur cultureel
zijn bepaald, geloof ik trouwens niet.
Antropologen spreken elkaar nogal
eens tegen als het gaat om besnijde
nissen, bloedwraak en anderszins".
Van Delden heeft weieens een con
flict meegemaakt tussen een school
en ouders wier dochters niet in korte
broek mochten sporten.
„Ik heb de school gelijk gegeven. En
waarom? Omdat ook in Turkije
meisjes in korte broek mogen rond
lopen. De ouders zeiden: 'Maar dat
mag daar alleen in de grote stad'.
Tja, wat moet ik dan doen? Als rech
ter kijk ik naar het individu. Niet
elke Marokkaanse jongere handelt
in drugs omdat hij gevangen zit tus
sen twee culturen. Wat dacht je van
winstbejag? En niet iedereen die een
ongelukkige jeugd heeft gehad,
wordt een moordenaar".
Hij moet toegeven dat het niet altijd
even gemakkelijk is de culturele ach
tergrond op de juiste waarde te
schatten. Zeker niet bij problemen
met de tweede en derde generatie
niet-westerse landgenoten.. Hij kent
een zaak van een Turks meisje dat
van huis wegliep omdat zij letterlijk
was gebrandmerkt door haar vader.
De Raad van Kinderbescherming
eiste dat het kind onder toezicht zou
worden gesteld.
„Toch heb ik die eis niet gehono
reerd. Het meisje was pas op late
leeftijd naar Nederland gekomen.
De dëskundige zei: 'Ze is te oud om
hier op te voeden, om zich volledig
aan te passen in Nederland. Laat de
vader haar terugsturen naar haar
geboorteland. Dat is de minst slech
te oplossing'. Ik heb het advies ge
volgd. Let wel: in dit geval. Niet elk
Turks meisje zou ik terugsturen.
Tja, het was vreselijk sneu, maar ik
kon niets anders doen".
Opnieuw het ANP, dit keer in ok
tober 1990: De Roermondse recht
bank heeft de 21-jarige Cihan S. tot
twaalf jaar gevangenisstraf veroor
deeld vanwege de moord op zijn zus
ter. S. was speciaal naar Nederland
gekomen omdat de zuster haar man
had verlaten en was gaan samenwo
nen met een vriend. Advocaat Mos-
kowicz zei dat de moordenaar het
slachtoffer was van de Turkse plat
telandscultuur, aldus het AN P
Advocaat-generaal Cremers in Arn
hem (de officier van justitie in hoger
beroep) is conrector bij de Stichting
Studiecentrum Rechtspleging voor
scholing en bijscholing van rechters,
leden van het openbaar ministerie
en soms buitenstaanders. Cursussen
over culturele achtergronden van
verdachten staan al jaren op het pro
gramma.
„Een rechter moet warmbloedig
zijn, moet willen begrijpen. Dan al
leen kan hij goed straffen. Maar
slaan blijft slaan en diefstal blijft
diefstal. Ik heb eens iemand die een
moord had gepleegd, teruggestuurd
naar het berberdorp waar hij van
daan kwam. Hij was in Nederland
niet te genezen, snapte volgens psy
chiaters en antropologen echt niet
wat hem ten laste werd gelegd en
dus kon ik niet anders doen dan zijn
vervolging stoppen
Voor veel voorkomende criminaliteit
zijn afspraken gemaakt over de
hoogte van de straf. Zou dat ook
kunnen met misdrijven waarbij dui
delijk de culturele achtergrond van
een verdachte een rol speelt?
„Zolang de zaak niet zo simpel is als
een parkeerovertreding kan dat na
tuurlijk niet. Elke verdachte heeft
een eigen verhaal. Geen moord is ge
lijk", aldus Cremers.
„Het culturelé misdrijf bestaat
niet", begint advocaat R. Dhalgan-
jansing uit Den Haag, wiens algeme
ne praktijk voor zestig procent üit
Surinamers bestaat. „De culturele
achtergrond kan wel het gedrag van
mensen bepalen. Surinamers bij
voorbeeld zetten niets op papier. Er
zijn er nogal wat in Nederland die
voor familieleden of vrienden uit Su
riname geld beheren. Domweg om
dat hier de waarde van geld niet zo
wisselt als daar. De belastingdienst
heeft daar problemen mee. Maar ik
merk dat een rechter zo langzamer
hand gewend raakt aan het feno
meen en zich soepeler opstelt".
Minder positief over het gedrag van
de rechtbank is hij als het gaat om
het strafrecht. Dhalganjansing vindt
dat de rechtbank te weinig rekening
houdt met de culturele achtergrond
van mensen.
„De rechter luistert een beetje te
goed naar de getuige-deskundige, is
dan niet zo kritisch. Die deskundige
heeft niet altijd gelijk. Persoonlijke
omstandigheden worden te weinig
meegewogen, terwijl die wel een rol
kunnen spelen. Criminaliteit heeft
niets met cultuur te maken, maar
spanningen wel".
De Haagsche Courant, in april
1992: Op de tweede dag van haar va
kantie in Noord Jemen werd Zana
Muhsen verkracht. De man die haar
verkrachtte was die dag voorgesteld
als haar nieuwe echtgenoot. Nadia,
Zana's zusje, onderging hetzelfde
lot, aldus de Haagsche Courant.
Het verhaal van Zana en Nadia was
begonnen in Birmingham, Enge
land. De vader van de meisjes kwam
uit Jemen, hun moeder was Engelse.
Toen ze veertien en zestien waren
kregen de kinderen een vakantie
aangeboden naar familie in Afrika.
Er werd ze een mooi plaatje gerschil-
derd van zon, zee en witte stranden.
Maar eenmaal ih Jemen werden de
meisjes uitgehuwelijkt en moesten
ze sex met elke man in het dorp ver
dragen.
De moeder van de zusjes ging onder
tussen de strijd aan met Jemeniti-
sche autoriteiten en probeerde met
behulp van de Engelse pers haar
dochters terug te krijgen. Het duur
de acht jaar voordat Zana werd vrij
gelaten.
foto HarryVerkuylen
Nadia zit nog steeds vast. Zana heeft
haar zoontje Markus moeten achter
laten.
Ze heeft een rechtzaak tegen haar
vader aangespannen wegens weder
rechtelijke vrijheidsberoving en
vecht met de Jemenitische autoritei
ten om haar kind en zusje.
Vooralsnog zonder succes.
