pmerstakingen: het is weer een chaos in Griekenland
afrikaans heeft nog
t verkeerde imago
sjechen en Slowaken in de ban
n vorming: afzonderlijke staten
A
idóv Sou/taut
BUITENLAND
c5
IMHÜf Wfll'iii,
hM CHRNjKt!
£k L J
Ig/bratislava -
Ongeluk
QE2
door
verouderde
zeekaart
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1992
sa;0URANT
r$NE Honderden buitenlandse toe
lopen ook deze zomer weer hongerig
lene rond omdat ze hun betaalche-
,iet kunnen verzilveren: de banken
j eer eens in staking. Ook dreigen in
jzonder toeristen de kans te lopen in
ekenhuis te moeten worden opgeno-
net voedselvergiftiging omdatThees-
ls de koelkasten van de restaurants
en afweten als gevolg van de staking
>t energiebedrijf. Dit, terwijl de tem-
iur alhier nog steeds flink boven de
pleegt te stijgen,
fj] 'io roept automobilisten voortdurend
op vooral bij de spoorwegovergangen extra
op te letten omdat de licht- en alarmsigna
len vaak niet werken wegens het uitvallen
van de stroom. De brandweer rukt de hele
dag uit om mensen te verlossen die zo on
voorzichtig zijn geweest om toch de lift te
gebruiken. De kandidaat-reiziger naar
Griekenland moet er ook rekening mee
houden dat eventueel verschuldigde lucht
havenbelasting is verdubbeld.
Het is dus weer een chaos in Athene. Zowat
alle openbare Nuts-bedrijven en semi-over-
heidsbedrijven waaronder ook de meeste
banken zijn in staking. Sommige bedrijven
hebben aangekondigd deze staking voorlo
pig te zullen voortzetten.
Openbaar vervoer, telefoonmaatschappij,
elektriciteitsbedrijf, spoorwegen, alles ligt
plat. Vandaag zijn in Athene massa-beto
gingen gehouden. Eerder deze week zijn
reeksen demonstranten door de politie het
ziekenhuis ingeslagen.
De redenen van deze sociale explosie zijn de
draconische bezuinigings- en belasting
maatregelen van de regering, dit vooral op
aandringen van de EG, die nu wel eens wil
zien dat Griekenland zich aanpast aan de
moderne Europese opvattingen. Dus met
andere woorden, dat Griekenland eindelijk
eens orde op zaken stelt in de nationale eco
nomie. Zo dienen semi-overheidsbedrijven,
omdat ze niet efficiënt en renderend wer
ken, geprivatiseerd te worden. Duizenden
werknemers die vaak als beloning voor hun
stem op een bepaalde politieke partij een
baantje hebben gekregen, zoals dit in Grie
kenland sinds jaar en dag gebruikelijk is,
zullen moeten afvloeien. Zo is ook de bus
maatschappij in Athene in staking gegaan
tegen het voornemen van de regering om
duizenden overtollige chauffeurs aan de
kant te zetten. De reactie van de regering
was de maatschappij op te heffen en aan
stalten te maken het busvervoer in Athene
aan particulieren te verpachten. Ondertus
sen kan men het wonderlijke schouwspel
zien dat de bussen in Athene door dienst
plichtige militairen worden bestuurd die op
hun beurt weer door de politie worden be
schermd tegen het buspersoneel dat nu op
straat staat.
Zo zijn er ook uiteindelijk maatregelen ge
nomen om de Griekse burger te nopen be
hoorlijk aan zijn belastingplicht te voldoen.
Zo kunnen winkels er niet meer onderuit
hun omzet te verzwijgen. Belastingambte
naren controleren klanten die een winkel
verlaten op straat of ze wel een kassabon
hebben en mocht de klant die niet van de
winkelier hebben geëist, dan loopt hij zelf
een boete van duizend gulden op, afgezien
natuurlijk van de fiscale sancties tegen de
winkeleigenaar zelf.
Men moet dit alles als een overgangsproces
zien, een aanpassing van de Griekse maat
schappij aan de normen dfe gelden bij de
EG-partners. De Westeuropese EG-landen
zijn de wanordelijke toestanden op econo
misch gebied in Griekenland zo langzamer
hand beu, terwijl dit land vaak de schijn
wekt de EG als een suikeroompje te be
schouwen.
De reactie van het overgrote deel van het
Griekse publiek is dat deze voor Grieken
land revolutionaire maatregelen van de li
berale regering in de eerste plaats de min
der draagkrachtigen treffen en dat de bezit
tende klasse, zoals gewoonlijk in Grieken
land trouwens, buiten schot blijft. Dit afge
zien van het feit, dat de huidige liberale re
gering eigenlijk met de Griekse politieke
traditie gewoon doorgaat en niets anders
doet dan de leeggevallen plaatsen op te vul
len, dit keer met de aan hun welgevallige ei
gen partijgangers.
m
ojMOND HASSELERHARM
In Zuid-Afrika lie-
le afgelopen weken de
dies hoog op over de om-
»n nationale symbolen.
het ANC woedend
bij een internationale
'edstrijd 'die Stem'
gezongen. „Dat volks-
de huidige vlag zijn
rukkingssymbolen
le zwarte bevolking. Ze
in verdwijnen", meent
de sympbolen waaro-
discussie de komende tijd
in is de taal. Wat gaat er
en met het Afrikaans dat
ilen nog steeds wordt be-
/d als de taal van de on-
kkers?
.■ze pers werden de eerste
laren van de krant 'Die
anse Patriot' gedrukt",
irectrice Du Toit van het
useum in Paarl. „Een
nse koerant! Wie het dit
Jldroom! Ja, Afrikaanders.
Jloerant in ons ei'e taal!",
de Patriot die boven de
■keiakte pers hangt. Wat
Fop hangen foto's van
krds met kolossale baar-
flie een belangrijke rol
i.len in de beginperiode van
irikaans. In vitrines lig-
b eerste exemplaren van
lanse bijbels, woorden-
sn, romans en kookboe-
De teksten doen oud-Hol-
aan en zijn moeiteloos te
I „Catharina, die dogter
g lie Advokaat", luidt de
Hovende titel van een ro-
Uleen in het museum, ook
(en blijkt overduidelijk de
met Nederland. 'Pasto-
leest het gietijzeren
foordje en om de hoek ligt
laarlemstraat. Ook de
Ingracht, Buitensingel,
Ivreden en de Waterkant
pkele van de talloze ver-
jen naar het verleden,
frikaans is ontstaan uit
fe eeuws Nederlands dat
^Juid-Afrika werd gebracht
ANC wijst
uitnodiging
De Klerk af
PRETORIA Het Afrikaaanse
Nationaal Congres (ANC) heeft
gisteren geweigerd in te gaan
op het aanbod van de Zuidafri-
kaanse regering om op 7 sep
tember deel te nemen aan een
conferentie over het thema fe
deralisme. De bijeenkomst
wordt voorgezeten door presi
dent F.W. de Klerk. Het ANC
kwalificeerde het initiatief van
de blanke regering om wijzigin
gen in het politie-apparaat aan
te brengen bedoeld om de
relatie tussen de Zuidafrikaan-
se politie en de bevolking van de
zwarte woonoorden te verbete
ren als „onderhoudswerk
zaamheden". Volgens het ANC
gaat het absoluut niet om sub
stantiële wijzigingen. ANC-lei-
der Nelson Mandela: „Wanneer
de wetten die racisme en onder
drukking in stand houden van
kracht blijven, zullen alle po
gingen om de stijl van de politie
te veranderen geen antwoord
zijn i
door de Verenigde Oost Indi
sche Compagnie die in 1652 een
handelspost opende op de Kaap
de Goede Hoop. Een aantal Hol
landse boeren besloot zich per
manent te vestigen, gevolgd
door wat Duitsers en Fransen.
Nog geen tien jaar later werden
de eerste ladingen Aziatische
slaven aan wal gezet.
Piering
Het Nederlands veranderde
door de inbreng van Maleise
woorden van de slaven, door het
Portugees dat toen voertaal
was in alle wereldhavens en
door woorden uit zwarte in
heemse talen. Zo werd het Ne
derlandse schoteltje vervangen
door het Maleise woord 'pie
ring', gevangenis werd door
Portugese invloed veranderd in
'tronk', en kinderen op de rug
dragen heet 'abba'. In latere ja
ren werd de taal beïnvloed door
groeiende competitie met het
Engels, de andere officiële taal
in Zuid-Afrika. Om het Afri
kaans zuiver te houden en
vreemde invloeden te weren
werden creatieve oplossingen
bedacht. Zo heet de sport squa
sh in Zuid-Afrika 'muurbal',
een bulldozer is een 'stoot-
schraper' en een chique hotel
lift wordt omschreven als een
'hijsbak'. Soms zorgen de ver
schillen tussen Nederlands en
Afrikaans voor gevoelige mis
verstanden. Zo noemt de Zuid-
Afrikaanse minister Botha zich
in Nederland Roelof omdat zijn
voornaam 'Pik' nogal eens tot
hilariteit leidt. Een Zuidafri
kaan die zijn werk afheeft,
wordt niet altijd begrepen als
hij meldt dat hij 'klaarkom' en
het Nederlandse woord bedrie
gen .wordt in Zuid-Afrika om
schreven als 'neuk'. Toch is de
verwantschap overduidelijk
tussen Nederlands en de taal
die lang, ook in eigen land, werd
beschouwd als een 'kinderagti-
ge taaltje', 'bastertaal' of 'kom
buistaai'. Maar die tijd is voor
bij, zeker nu dichters of schrij
vers als Breyten Breytenbach,
Andre Brink en winnares van
de P.C. Hooft-prijs Elisabeth
Eybers het imago van de taal
verder opvijzelen.
Eén etiket is echter volgens ve
len nog niet verwijderd: Afri
kaans, de taal der onderdruk
ker. Het is een stigma dat niet
alleen ontstond door het woord
apartheid of door de borden 'al-
leenlik blankes' bij openbare
toiletten en winkels. Nee, echte
haat ontstond vooral in 1976
toen de blanke overheid Afri
kaans wilde verplichten in het
zwarte onderwijs. De zwarte
bevolking spreekt in tegenstel
ling tot blanken en kleurlingen,
nauwelijks Afrikaans. Het arro
gante blanke optreden leidde
tot de roemruchte 'Soweto-op-
stand'. Meer dan vijfhonderd
schoolkinderen stierven bij de
protesten die het begin vorm
den van massaal verzet dat
waarschijnlijk binnenkort zal
culmineren in een democrati
sche zwarte meerderheidsrege-
Het stigma van Afrikaans als taal der onderdrukker ontstond door het woord apartheid of borden bij openbare toiletten en winkels, maar vooral toen de overheid Afrikaans in 1976
wilde verplichten in het zwarte onderwijs. foto: ap
ring. De overleving van het
Afrikaans is dan afhankelijk
van de vroegere onderdrukten.
Imago
„Afrikaans heeft nog altijd het
verkeerde imago. Het is per se
de taal van de blanken", zegt
ANC-bestuurder Allan Boesak.
Hij is representant van de meer
dan twee miljoen kleurlingen
die Afrikaans als hun moeder
taal spreken. De kleurlingen
zijn afstammelingen van blan
ke, bruine en zwarte voor
ouders. „Nu nog zijn er kleur
lingen die thuis Engels spreken
omdat ze zich schamen voor het
Afrikaans, de taal van de onder
drukker. We moeten af van dat
beeld en Afrikaans de taal van
de bevrijding maken. We
moeten de taal bevrijden!",
zegt Boesak. Hij vindt dat Afri
kaans in het Nieuwe Zuid-Afri
ka geen officiële taal meer moet
zijn omdat het gebruik alleen
maar zal toenemen als het niet
langer kan worden afgedwon
gen. Boesak: „Het zal dan blij
ven bestaan omdat de mensen
het willen en niet omdat een re
gering het wenst".
In tegenstelling tot Boesak zijn
veel blanken wel bevreesd voor
de toekomst Van 'hun Afri
kaans'. Verstokte apartheid
verkondigers hopen uiteinde
lijk in een eigen staat hun taal
en cultuur veilig te stellen. In
een land dat wordt geregeerd
door zwarten zal er niets van
overblijven, menen ze. „Als een
man als Boesak Afrikaans
spreekt dan blijft hij een bruine
die de taal spreekt. Hij zal nooit
een Afrikaner kunnen zijn,
nooit een boer zoals wij", zegt
Piet 'skiet' Rudolph van de ex-
treem-rechtse Afrikaner Weer
stands Beweging. De regering
De Klerk, volgens traditie be
staand uit uitsluitend Afri
kaans sprekenden, wil tegen
beter weten in de huidige situa
tie handhaven waarbij Engels
en Afrikaans de officiële talen
blijven. Een streven dat onhaal
baar lijkt, omdat de zwarte be
volking haar eigen talen, zoals
het Zulu, Xhosa en Sotho wil
bevorderen.
Hier snoek
„Afrikaans is vir ons 'n baje be-
langrike taal", zegt ANC-leider
Nelson Mandela verzoenend.
Hij heeft tijdens zijn rechten
studie Afrikaans geleerd en ge
bruikt het af en toe om vooral
de bezorgde blanke gemeen
schap sussend toe te spreken.
Het ANC wil dat Afrikaans
straks een van de twaalf officië
le talen wordt, naast Engels en
vele zwarte talen. Boesak is het
daar niet mee eens: „Dat zal
een onwerkbare, oneconomi
sche situatie creëren. Er is geen
enkel land ter wereld dat zoveel
officiële talen heeft", zegt Boe
sak die vermoedt dat het ANC
nog wel zal bijdraaien. Hij is
niet bang voor de toekomst van
het Afrikaans en denkt dat een
goede relatie met de moedertaal
Nederlands haar kansen nog
zal vergroten.
„Koffie, suiker, melk en thee",
zingen bruine kinderen op het
Zuidafrikaanse platteland. Het
springtouw draait ritmisch mee
op het Nederlandse kinder
rijmpje dat klinkt als in Noord-
Holland of Groningen. „Hier
snoek! voor vijf rand!",
schreeuwen de vissers in de ha
ven van Houtbaai bij Kaapstad.
„Afrikaans kent vele dialecten
van het 'Kaap Afrikaans' tot
het 'Fly' dat gesproken wordt
door jeugdbendes in Soweto",
zegt professor Tony Links van
de Universiteit van de West
Kaap. Hij meent dat de taal zo
wijd verspreid is dat overleving
gegarandeerd is, ook als het
niet langer een ambtelijke taal
is. „Meer dan een derde van de
bevolking is in staat, als eerste
of tweede taal, Afrikaans te
spreken en bijna 50 procent van
hen is niet blank", zegt de pro
fessor.
„Nederland zit in de EG eigen
lijk in dezelfde positie als wij.
Hier zal Engels uiteindelijk wel
de officiële taal worden maar
dat kan in Europa ook gebeu
ren", meent Links. Hij denkt
dat samenwerking, op bijvoor
beeld wetenschappelijk gebied,
de overlevingskansen vergroot.
Links: „Bijna 40 miljoen men
sen in Nederland, België, Suri
name en de Antillen spreken
een taal die vrijwel identiek is
aan de onze. Daar moeten we
gebruik van maken". De kans is
groot dat in Zuid-Afrika Engels
als enige ambtelijke taal over
blijft omdat vrijwel iedereen die
taal nu al kan spreken. Maar
Afrikaans zal nog lang blijven
bestaan in een nieuw Zuid-Afri
ka waarin veel symbolen van de
apartheid, zoals de nationale
vlag en het volkslied 'die Stem',
onherroepelijk zullen sneuve
len.
AKKERMAN
kogel door de kerk is
anders dan de Slowa-
eehoopt hadden, zelfs
i uitgeklede vorm van
gezamenlijke Tsjecho-
jakse staat overblijft, is
fecent in de Tsjechoslo-
politiek definitief ko-
te vallen op de twee af-
Irlijke republieken.
!in Bratislava als in Praag
It men zich voor op de
(me van een eigen grond-
(i de benoeming van een
staatshoofd. En in beide
i en gaat dat niet zonder
[stoot.
üwaken zijn het verst ge-
I fd in het proces van
I vorming en geen wonder:
I ten het die al sinds lange-
van de federatie afwilden
|het scenario dat zy zich
I h voorgesteld (een eigen
I |vet, een eigen staats-
in toch ook een gezamen-
lat met de Tsjechen) wa
de nodige stappen voor-
|p weg naar de stichting
afzonderlijke, onafhan-
staat.
gevolg van de jongste on-
idelingsronde tussen de
premier Vladimir
(hzds) en zijn Tsjechi-
Vaclav Klaus
I de 'gezamenlijkheid' is
ti te vervallen, kunnen de
(ken gewoon doorgaan
De Slowaakse premier Vladimir Meciar. FOTO: AP
met de rest van hun plannen, wijt de regering te veel macht
Aanstaande maandag zal het naar zich te hebben toegetrok-
Slowaakse parlement zich bui- ken, terwijl de afgevaardigden
gen over de ontwerp-grondwet van de Hongaarse minderheid
die de regering heeft ingediend. zich beklagen over wat zij be-
De oppositie, die overigens ge- schouwen als een inperking van
talsmatig weinig voorstelt, ver- hun nationale rechten.
Premier Meciar heeft al aange
kondigd dat wat hem betreft
alle leden van het Slowaakse
parlement opnieuw de eed
moeten afleggen, ditmaal op de
nieuwe grondwet. Wie dat wei
gert, moet zijn zetel opgeven,
aldus Meciar. Oud-premier en
oppositieleider Jan Carnogur-
sky betitelt deze gang van za
ken als 'onderdeel van een dic
tatuur'.
'Dictatuur'
Zodra de grondwet door het Slo
waakse parlement is goedge
keurd, is de weg vrij voor de ver
kiezing van een Slowaakse pre
sident. Een officiële kandidaat
heeft zich daarvoor nog niet
aangediend, maar van verschil
lende kanten wordt de naam
van Alexander Dubcek ge
noemd, het gezicht van de
lente' (de hervor-
l van 1968) en de
lijsttrekker van de Slowaakse
sociaal-democraten. Meciar
heeft echter al laten weten een
eventuele kandidatuur van
Dubcek niet te zullen onder
steunen. „Dubcek heeft de Slo
waakse zaak meer kwaad dan
goed gedaan", zei de Slowaakse
premier onlangs op een publie
ke bijeenkomst, in een nauwe
lijks verholen toespeling op
Dubceks pro-federale opstel
ling. Meer kans lijkt Jozef Mar
kus te hebben, de leider van de
Slowaakse emancipatiebewe
ging Matica Slovenska, die
nauw verbonden is met Meci^rs
HZDS. Hij was het in elk geval
die op de dag van de soevereini
teitsverklaring van Slowakije
als eerste de desbetreffende do
cumenten in ontvangst mocht
nemen.
De achterstand die de Tsjechen
op de Slowaken hebben, begint
direct al bij de naam van hun re
publiek. Die is er niet.
Binnen de federatie ging het al
tijd om Slowakije versus 'de
Tsjechische landen', te weten
Bohemen, Moravië en Silezië.
'Tsjechië' mag in het Neder
lands heel acceptabel klinken,
in het Tsjechisch zou het neer
komen op 'Cesko' en Vaclav Ha-
vel heeft al laten weten onder
geen beding president te willen
worden van een land met zo'n
belachelijke naam. Zijn voorstel
luidt 'Tsjechische republiek',
maar van Moravische zijde
wordt dat discriminerend ge
acht en oppert men iets als
'Tsjechomoravië'.
Grieven
Achter de soms wat lacherige
discussie over een naam, waar
bij ook steevast de optie 'Absur-
distan' opduikt, gaan serieuze
grieven van de Moraviërs
schuil, zo serieus, dat de opstel
ling van een Tsjechische grond
wet er tot nog toe door gefrus
treerd wordt. De ODS van pre
mier Klaus is voor de doorvoe
ringvan een grondwet afhanke
lijk van de oppositie en die heeft
zich al dan niet uit opportu
nistische redenen geschaard
achter de eis dat de nieuwe
De Tsjechische premier Vaclav Klaus.
Tsjechische republiek zal ko
men te bestaan uit een soort fe
deratie van drie zeer autonome
eenheden: Bohemen, Moravië
en het stadsgewest Praag. De
ODS houdt echter vast aan de
invoering van acht regio's en
vreest dat het voorstel van de
oppositie van de Moraviërs de
'Slowaken van Tsjechië' zou
maken, met alle gevolgen van
dien.
Eén troost: over een kandidaat
voor het staatsburgerschap
hoeven de Tsjechen geen secon
de na te denken: dat is Vaclav
Havel en niemand anders. Van
meet af aan heeft Klaus zich
achter de immens populaire ex-
president van Tsjechoslowakije
gesteld en het is uitgesloten dat
een echte concurrent zal opdoe
men. Maar intussen woedt er
achter de schermen wel een
gevecht om de bevoegdheden
van de toekomstige Tsjechische
president. Havel voelt er weinig
voor als full-time lintenknipper
door het leven te gaan en eist,
gesteund door zijn enorme po
pulariteit, bevoegdheden die
het ambt van staatshoofd enige
inhoud geven. Klaus daarente
gen geeft het liefst zo weinig
mogelijk macht uit handen.
Toch zal hij zowel met Havel als
met de Moraviërs een compro
mis moeten sluiten als hij de
Tsjechische republiek wil
voortstoten in de vaart der vol
keren. Dat hij dat wil, daarover
bestaat niet de minste twijfel.
NEW YORK/LONDEN -
Een meer dan vijftig jaar
oude, nooit vervangen zee
kaart is er de oorzaak van dat
het Britse passagiersschip
Queen Elisabeth 2 begin
deze maand aan de oostkust
v^n de Verenigde Staten op
een rots liep. Na een verhoor
door de kustwacht in Boston
bleek dat de kapitein van het
schip, Robin Woodall, ervan
overtuigd is geen schuld te
hebben aan de averij van het
schip.
De oceaanstomer zal pas over
ruim vijf weken de dienst kun
nen hervatten. Voor de volgen
de cruise vertrekt de Queen Eli
sabeth 2 op 4 oktober vanuit de
Engelse havenstad Southamp
ton, zo heeft de eigenaar, de Cu-
nard Line, bekendgemaakt.
Rots
Het schip voer 7 augustus voor
de kust van de Amerikaanse
stad Massachusetts op een rots.
Meer dan 1800 passagiers
moesten worden geëvacueerd.
Kort na het ongeval zei Cunard
Line dat het schip nog in dezelf
de maand in de vaart kon wor
den genomen.
Nader onderzoek maakte dui
delijk dat de schade aan het 285
meter lange cruiseschip groter
was dan aanvankelijk was ver
wacht.
