Radio West stopt meer
geld in actualiteiten
Schrijver Jan Gerhard
Toonder (78) overleden
Anna Blamanprijs
toegekend aan
dichter Oerlemans
KUNST/RTV
Prix de Rome 1992 voor Karin Arink
Dirigent-violist Arthur Davison overleden
CcidaeGou/uwt
WOENSDAG 26 AUGUSTUS 19921
'Riksbioscoop'in Amsterdam Prij s Fonds voor Kunst voor Pieter Holstein
AMSTERDAM - Bioscoop Cineac in Amsterdam wordt vanaf
17 september omgetoverd in een zogenaamde 'riksbioscoop', de
eerste in ons land. Dat betekent dat bezoekers voor een bedrag
van een rijksdaalder kunnen binnenlopen tijdens een doorlo
pende voorstelling.
De Cannon Groep Nederland heeft dit gisteren bekendge
maakt. De bioscoop, die een capaciteit heeft van rond de 400
stoelen, zal zeven dagen in de week van elf uur 's morgens tot
elf uur 's avonds geopend zijn.
Het is de bedoeling dat de top-10 speelfilms van het vorige jaar
worden vertoond. 'Robin Hood 'is de eerste film die te zien is.
Daarna volgen klappers als 'Dances with Wolves', 'Silence of
the Lambs' en 'Terminated 2'. De speelfilms zullen niet worden
onderbroken door reclameboodschappen, of een pauze. Tijdens
de doorlopende voorstellingen kan in de zaal een drankje genut
tigd worden. Als de riksbioscoop in Amsterdam een succes
wordt, volgen vergelijkbare projecten in Den Haag en Rotter
dam.
AMSTERDAM - Het be
stuur van de stichting Am
sterdams Fonds voor de
Kunst heeft de Sandbergh-
prijs 1992 voor beeldende
kunst toegekend aan Pieter
Holstein.
De Kho Liang I-prijs 1992 voor
industriële vormgeving gaat
naar Ulf Moritz. De prijzen,
waarmee bedragen zijn ge
moeid van 15.000 gulden, wor
den 23 oktober in Paradiso in
Amsterdam overhandigd.
Dan worden ook de andere prij
zen uitgereikt.
Het Amsterdamse Fonds kent
jaarlijks 13 prijzen toe voor
scheppende kunsten. Holstein
krijgt de prijs voor zijn etsen die
begin dit jaar te zien waren op
zijn expositie 'Free Enterprise'
in het Institute of Contempora
ry Art in Amsterdam. De Sand-
berghprijs wordt vanaf 1985
jaarlijks toegekend voor beel
dende kunsten. De jury, die dit
jaar bestond uit Eli Content,
Jaap Hillenius en Din Pieters,
prees de zeggingskracht en hu
mor van de prenten van Hol
stein. De kinderlijke beeldtaal
maakt volgens een meerder
heid van de jury de afbeelding
en beschrijving van de werke
lijkheid toegankelijker.
Ulf Moritz krijgt de Kho Liang
I-prijs voor zijn in 1991 ontwor
pen collectie meubel- en gor
dijnstoffen en tapijten en voor
zijn materiaalexperimenten uit
dat jaar. Deze prijs voor indus
triële vormgeving bestaat sinds
1978. De jury, Peter van Kester,
Martin Visser en Ida van Zijl,
vindt het werk van Moritz van
grote originaliteit. Vooral het
gebruik van nieuwe materialen
en technieken om zijn creatieve
produkties te realiseren, achtte
de jury van grote waarde.
Nationale Toneel
gaat naar Oslo
DEN HAAG - Het Nationale To
neel vertrekt zaterdag naar Oslo
om deel te nemen aan het twee
jaarlijkse Ibsen Stage Festival.
Het gezelschap brengt er 'Bouw
meester Solness' in de regie van de
Nieuwzeelander Mc Coll. Het is dé
succesvoorstelling van het Natio
nale Toneel van het afgelopen sei
zoen. 'Bouwmeester Solness', met
Hans Croiset in de titelrol, is in de
Residentie alleen nog op donder
dag 27 augustus te zien. In Rotter
dam wordt de voorstelling op 8 en
9 maart nog eens gespeeld tijdens
het theaterfestival.
DEN HAAG - Radio West,
de regionale omroep voor het
noordelijk deel van Zuid-Hol
land, gaat meer geld steken
in zijn actualiteiten. Dat ge
beurt niet om de kwantiteit
op te schroeven, maar om de
kwaliteit te verbeteren. Be
halve dat het budget met
250.000 gulden wordt ver
hoogd naar 1,4 miljoen gul
den, gaat Elibert Maathuis
(42) de afdeling actualiteiten
versterken.
Vanaf 5 oktober wordt hij coör
dinerend bureau-redacteur en
plaatsvervangend chef. Daar
mee vervalt zijn programma
'Maatwerk', maar gaat hij wel
om vijf "uur 's middags de actu
aliteitenrubriek 'Westnieuws'
presenteren. Het gat in de pro
grammering dat ontstaat,
wordt opgevuld door Ben
Zwaan (48). Hij draagt zijn
baan als chef sport over aan
Rob Langeveld (34), die volgens
directeur Jack Kroes bezig is
„het radiowerk leuk te gaan
vinden".
Ben Zwaan blijft chef, maar dan
van de afdeling gevarieerde
programma's. Om het eigen
nieuws en de nieuwsoverzich
ten wat professioneler in te
kleuren, zal gebruik gemaakt
gaan worden van nieuwslezers.
Hiermee zijn de programma
makers van die taak ontheven.
Margriet Vromans gaat vanaf 1
september 'Op Zeker' presente
ren, een half uur durende ru
briek op de dinsdagmiddag om
half twee, waarin het verzeke
ringswezen een centrale rol
Rampenzender
Op dezelfde datum zal Radio
West de taak van rampenzen
der gaan vervullen. Hiervoor is
een convenant gesloten met de
ministeries van algemene za
ken, binnenlandse zaken en
wvc. De reden om de regionale
omroepen hiervoor te vragen, is
dat zij hebben bewezen geschik
te rampenzenders te zijn. De
landelijke voldoen niet, omdat
ze een steeds wisselende (om-
roep)bezetting hebben en de lo
kale stations vallen af omdat ze
niet professioneel genoeg zijn
en bovendien niet 24 uur per
dag in de lucht zijn. Om er voor
te zorgen dat het publiek bij een
ramp niet alleen zijn ramen en
deuren sluit, maar ook op Radio
West afstemt, wordt binnen
kort huis aan huis een folder
verspreid. Bovendien zet de re
gionale omroep op 18 septem
ber in een speciaal programma
de feiten nog even op een rijtje.
De omroep heeft inmiddels zijn
(nood) maatregelen getroffen
en is dus op alles voorbereid. Zo
zijn er noodstroomvoorzienin-
gen voor de studio in Rijswijk
en voor de zender in Den Haag
en is er een extra kabel gelegd
voor het geval de eerste het be
geeft. Mochten ze allebei falen,
dan is er ook nog de mogelijk
heid van een straalverbinding.
Radio West wordt de eerste om
roep, die in het geval van een
ramp, gaat werken met RDS
(het Radio Data Systeem).
Hierdoor is het mogelijk om de
luisteraar ook via geschreven
tekst, die in code met het radio
signaal wordt meegestuurd,
over de ramp te berichten. Dit
zou in de loop van 1993 effectief
moeten zijn. Radio West zal het
RDS, dat straks in alle nieuwe
radiotoestellen zit ingebouwd,
al eerder gebruiken voor het
uitzenden van een stationcall.
Later, in de loop van 1994,
wordt tekstinformatie meege
stuurd over programma-titel,
presentator en telefoonnum
mer. RDS kan ook klantgericht
worden gebruikt, waardoor een
winkelcentrum, op commercië
le basis, een muzak-programma
van Radio West afneemt zonder
dat de radioluisteraar daar iets
van merkt. Vanaf 1 september
wordt de regionale omroep ook
aangesloten op het Nationale
Noodnet, waardoor de over
heid, ook bij het uitvallen van
het telefoonnet, Radio West op
de hoogte kan stellen van cala
miteiten. Volgens Jack Kroes
zal regelmatig met de brand
weer worden geoefend om niet
de mist in te gaan als er echt
iets gebeurt.
Gepraat
Met ingang van maandag wordt
de zendtijd van Radio West met
een uur uitgebreid. Hoewel de
luisteraar in een onlangs ge
houden onderzoek heeft laten
weten, dat een van de zwakke
punten van de regionale om
roep is, dat er te veel wordt ge
praat, keert 'Het gesprek van
de dag' terug. Dit programma,
dat elke werkdag is te beluiste
ren, wordt gepresenteerd door
de van de VARA-radio afkom
stige Jan Mom. Ter compensa
tie van dit praatprogramma,
dat is gebaseerd op een actueel
thema, zal er tussen vier en vijf
uur meer muziek worden uitge
zonden. Jack Kroes omschrijft
de terugkeer van 'Het gesprek
van de dag' als „noodzakelijk
voor het evenwicht in de pro
grammering". „Naast het
brengen van verstrooiing en
Jack Kroes: „Wij richten ons op
jongeren is verspilde moeite".
het bevredigen van de nieuws
gierigheid door het brengen van
nieuws bij voorbeeld, wil de
luisteraar zich ook kunnen
identificeren. Hij wil weten of
wat hij denkt, ook door anderen
wordt gedacht. Het is een van
de drie redenen om de radio aan
te zetten".
Dertig-plussers
Om de luisteraar die niet van
plussers. Je bezighouden met
foto: pr
gepraat houdt, tegemoet te ko
men, is het gesproken woord in
middels teruggebracht tot be
neden de vijftig procent. Overi
gens blijft Radio West zich ook
in de toekomst richten op de
dertig-plusser. Kroes: „Jonge
ren tussen de 13 en 20 jaar zijn
niet interessant voor ons. Die
hebben heel andere interesses
dan naar de regionale radio
luisteren. Je daarmee bezig
houden, is verspilde moeite".
AMSTERDAM - De schrij
ver Jan Gerhard Toonder is
gisteren na een kortstondige
ziekte overleden. Hij werd 78
jaar.
Jan Gerhard Toonder maakte
naam met onder meer zijn boe
ken 'Heksenest' (1954), 'Op
staan op zaterdag' (1966), 'De
dronken kanarie' (1975), 'De
hartjacht' (1981) en 'De waak
zaamheid' (1988). Zijn novelle
'Kasteel in Ierland' verscheen
in 1970 als Boekenweekge
schenk.
Jan Gerhard Toonder begon
zijn loopbaan in de jaren dertig.
Hij maakte zijn debuut met het
schrijven van jongensboeken
(onder andere 'De Schimmel
hof en 'Circus Valdibomba').
Tijdens de Tweede Wereldoor
log werkte hij voor het onder
grondse satirische blad Metro.
Het eerste nummer daarvan
verscheen in oktober 1944.
In de jaren veertig werkte
Toonder als assistent van regis
seur Rudi Mayer mee aan een
film over emigratie, 'Sterren
stralen overal'. In de jaren vijf
tig schreef hij het scenario voor
de tekenfilm 'De gouden vis'.
Rond 1950 was hij de voorzitter
van de Nederlandse Beroeps
vereniging voor Filmers. Als
medewerker van de Toonder
Studio's schreef Jan Gerhard
de strip Panda, waarvan de te
keningen door zijn broer Mar
ten Toonder werden gemaakt.
Aan het eind van de jaren vijftig
schreef hij een trilogie over de
zee, waarbij hij zich baseerde op
de aantekeningen van zijn va
der Marten Toonder sr. ('Klei
en zout water', 'De oudste och
tend' en 'Eiland in de verte').
Verder heeft Toonder een boek
over astrologie gepubliceerd,
getiteld 'Het astrologisch argu
ment'.
Het oeuvre van Jan Gerhard
Toonder bestaat uit ruim dertig
romans en verder autobiogra
fisch werk, verhalen en één ge
dichtenbundel: zijn laatste pu-
blikatie, 'De krekel in de herfst'
(1991).
Dure posters
3 twee posters van de beroemde films 'De Blauwe Engel' (1929) en 'Metropolis' (1926) moeten op
een veiling van Soltheby's in New York respectievelijk 30.000 en 50.000 dollar opbrengen. De posters ko
men uit de Caidin collectie van originele filmposters.
foto:anp
Normaal-museum De Ach-
terhoekse popgroep Normaal
krijgt in Zelhem een eigen mu
seum. Fans en belangstellen
den kunnen daar allerlei attri
buten aantreffen die in de afge
lopen zestien jaar zijn verza
meld, zoals decors, instrumen
ten, platen, films, knipsels, en t-
shirts.
Gezellin van
de stilte
door KLAAS DE
Er zijn mensen die niet uan stilte houden. Sommigen
kunnen er zelfs niet tegen. Zij moeten altijd m uziek,
lawaai om zich heen hebben. Ik denk dat dit iets
onnatuurlijks is, een gevolg van de ontwikkeling van
onze westerse cultuur die zoveel ongedurigheid,
zoveel onnatuurlijk geluid heeft meegebracht.
Een toppunt daarvan is wel iemand die een walkman
opzet in de vrije natuur, zich afsluit voor de geluiden,
de stilte daar. Ben je dan als mens niet erg ver
verwijderd van je natuurlijke bestemming
Want: „De mens is geboren voor de stilte. Om de stilte
gestalte te geven. Vindt hij niet in stilte vertrouwen en
kracht, in rust en bezinning behoud, al is meesttijds
onrust Zijn deel, rumoer zijn metgezel
Dit citaat haal ik uit een mooi boek dat ik onlangs heb
gelezen, dat geschreven is doorAntoine Bodaren dat
'Gezellin van de stilte'heet.
Als je in de Randstad, in de buurt van Den Haag
woont, is die echte stilte er alleen zo ongeveer tussen
drie en vijf uur 's ochtends en op zondagochtend
vroeg. Een stilte, intens, niet alleen zonder, maar ook
met slechts die geluiden die er van nature bijhoren
Zoals Doutens dichtte:
Stil wees stil op zilvren voeten
Schrijdt de stilte door den nacht,
Stilte die der goden groeten
Overbrengt naar lage wacht..."
En Antoine Bodar schreef:
„Stilte is schoonheid niet door lawaai of neonlicht
aangetast. Zij is overvloed aan licht op de dag.
Overvloed van duisternis in de nacht".
Het is goed, denk ik, om dit eens tegen elkaar te
zeggen in de wereld, in de situatie waarin wij leven,
waarin naar mijn indruk steeds meer mensen toch
beginnen in te zien hoevervelen van ons van hun
„natuurlijke bestemming"zijn afgedwaald. Een
bestemming waar dichters ons misschien weer bij
kunnen bepalen. Zoals Gerrit Achterberg, die een
gedicht met als titel'Stil ogenblik 'zo begon:
„De torens hadden een stilte bereikt,
die niet was uit te spreken
Of Leopold:
„De stille dag is om mij heen
en in mij is het leven flauw
ik voel de angst des levens nauw
en ben in mijne vrede alleen".
(Nauw betekent hier: nauwelijks).
Het is niet voor niets dat dichters het vaak over stilte
hebben. Immers, velen van hen hebben juist die stilte
nodig om te kunnen werken. En met hen vele andere
kunstenaars, musici, schilders. Bij stilte hoort vaak
eenzaamheid. En dat leidt soms tot bespiegeling. Een
beschouwing over wat gehoord of gezien wordt, maar
ook over wat er in je eigen hart leeft en in die stilte en
eenzaamheid naar buiten komt. Een bespiegeling die
een dichter naar de pen doet grijpen.
Om die stilte en die eenzaamheid te vinden verlieten
in de loop der eeuwen vele kunstenaars de drukte van
de stad en vestigden zich op het platteland, vaak ook
buiten Nederland: Arthur van Schendel ging naar
Italië, Gerard Reve naar Frankrijk, Gerrit Komrij
naar Portugal.
Maar stilte en eenzaamheid zijn niet uitsluitend
afhankelijk van externe factoren. Er zijn ook mensen
die in staat zijn haar te beleven met veel rumoer om
zich heen. Een kwestie van intense concentratie.
Ik herinner mij een verhaal van de schrijver J. B.
Charles die, toen hij tijdens de oorlog een keer
gevangen werd genomen, in een wachtlokaal waar
hij met vele medegevangenen vertoefde, onmiddellijk
zeer geconcentreerd aan het schrijven sloeg. Maar dit
lijkt mij echt een uitzonderlijk geval.
Niet alleen kunstenaars hebben stilte en
eenzaam heid nodig, tijd en ruimte voor bespiegeling.
Het geldt voor ieder mens. Om tot zichzelf te komen.
Ook om echt te kunnen lezen, te verwerken wat
anderen in stilte hebben bedacht. Maar die stilte
zonder iets: je moet het willen, je moet het durven.
„Daarom, "zo schrijft Antoine Bodar, „Leg te juister
tijd de boeken terzijde en keer tot uzélven in". En hij
voegt daar aan toe: „Denk na over de dood die u
geleidelijk en ongemerkt nadert. Laat geen dag of
nacht voorbijgaan zonder te denken aan uw laatste
uur".
Daar plaats ik dan meteen een fragment van de
dichter J. C. Bloem naast:
„En voor altijd is dit mij bijgebleven:
Hoe zeer veel stiller dood dan slapen is:
Dat het een daaglijks wonder is, te leven
En elk ontwaken een herrijzenis
Onze stilte hoeft het einde niet te zijn, zeker geen doel
op zichzelf. Juist daarna, na een diep beleefde stilte,
kunnen er zulke goede momenten komen in het leven
van een mens.
Zoals Gorter schreef
„en het luisternd horen
naar het geboren
worden geluiden als een droom".
Zelfben ik ooit in een gedicht nog een stap verder
gegaan:
„maar eindelijk ben ik
gezongen
adem in adem uit
mooier dan stilte
op muziek gezet".
AMSTERDAM - De Prix de
Rome 1992 Beeldhouwen is toe
gekend aan Karin Arink (25)
uit Rotterdam. Aan de eerste
prijs is een bedrag van 40.000
gulden verbonden. Drie gewone
prijzen van elk 10.000 gulden
gaan naar de beeldhouwers
Tom Claassen (27) uit Breda,
Joep van Lieshout (28) uit Rot
terdam en Mariene Staals (31)
uit Amsterdam.
De prijzen worden op 4 novem
ber uitgereikt in het Amster
damse kunstcentrum Artemis.
De kunstenaars krijgen de prij
zen voor hun werk dat ze deze
zomer in een werkperiode van
drie maanden hebben gemaakt.
Dit werk zal van 4 tot en met 29
november worden tentoonge
steld in Museum Fodor in de
hoofdstad. De publicatie 'Prix
de Rome' vergezelt de expositie.
Daarin staan onder meer het ju
ryrapport en afbeeldingen van
het werk van de prijswinnaars.
De jury bestond uit Adam Col-
ton, Irene Droogleever For-
tuyn, Fraijz Kaiser, Carel Vis
ser, Auke de Vries en Jan Wil
lem Schrofer.
LONDEN - De Britse diri
gent-violist-muziekleraar Ar
thur Davison is naar pas nu be
kend is geworden zondag op 73-
jarige leeftijd aan kanker over
leden. De van oorsprong Cana
dese Davison heeft zich altijd
zeer ingezet voor de muzikale
vorming van kinderen en het
vergroten van de populariteit
van klassieke muziek. Hij was
de oprichter van een naar hem
genoemde instelling, die con
certen voor kinderen en later
gezinsconcerten organiseerde
en was van 1966 tot 1990 diri
gent van het Nationale Jeugd
orkest van Wales. Davison diri
geerde ook het orkest dat speel
de bij de bevestiging van prins
Charles tot Prins van Wales in
1969. Ook leidde hij de opna
men voor een groot aantal pla
ten uit de serie Classics for Ple
asure van platenmaatschappij
EMI. Tussen 1957 en 1966 was
hij geregeld gastviolist en -diri
gent van het London Philhar
monic Orchestra.
ROTTERDAM - „Ik be
schouw dit als een erkenning
van mijn gedichten, maar
ook van mijn wetenschappe
lijke werk". De Rotterdamse
hoogleraar cultuurgeschie
denis J.W. Oerlemans is zeer
in zijn nopjes met de Anjer-
fonds-Anna Blamanprijs, zo
meldt hij vanuit zijn vakan
tieverblijf in Frankrijk.
Het Anjerfonds maakte giste
ren bekend dat het hele oeuvre
van Oerlemans bekroond is met
de jaarlijkse prijs voor schrij
vers en dichters in het Rijn
mondgebied. Oerlemans publi
ceerde sinds 1962 met onregel
matige tussenpozen vijf bun
dels 'korte, geconcentreerde'
gedichten, waaronder 'De verte
tussen ons in', 'De maan passe
ren in gewichtloze kano's' en
'Een zeer lichte regen uit de
eeuw van Duparc'. In februari
van dit jaar verscheen het ver
zamelde werk 'De gedichten
van vroeger en nu'.
Maar minstens even zo trots is
Oerlemans zelf op zijn weten
schappelijke studie over Jean
Jacques Rousseau, een van de
grote filosofen van de Verlich
ting. „Naar alle waarschijnlijk
heid wordt mijn publicatie bin
nenkort in een Franse vertaling
uitgegeven".
Oerlemans doceert aan de Eras
mus-universiteit in Rotterdam
over het ontstaan van anti-de
mocratische bewegingen in de
laatste drie eeuwen. „Een
rechtstreeks verband tussen
mijn vakgebied en mijn dicht
werk is er niet, maar het is on
vermijdelijk dat mijn vrijheids
zucht en een vleugje romantiek
voor raakvlakken zorgen". De
Anna Blamanprijs, waaraan
een bedrag van 10.000 gulden
verbonden is, zal in november
door burgemeester Peper van
Rotterdam aan Oerlemans wor
den uitgereikt.
Genomineerd
Jerry Van Dyke (links) hier op de foto samen met zijn meer bekende
broer Dick, is in de categorie 'beste acteur in comedy-series' geno
mineerd voor de Primetime Emmy Award. Dick van Dyke was zelf
ook ooit winnaar van een Emmy Award. foto: ap
Slotselectie
Meesterklas
HILVERSUM Artistiel
der Horoyuki Iwaki van d
ternationale Dirigenten 1
terklas 1992 heeft de vierj
dirigenten aangewezen
het slotconcert op zaterdl
augustus in het Concertgel
in Amsterdam.
De vier die het Radio Sym
Orkest mogen leiden zijnd
derlander Lawrence Rene
colette Fraillon (Australië
chio Fujioka (Japan) en)
Traub (Israël). Het progra
wordt samengesteld uitl
aantal composities, waar
dirigenten deze week no
ken onder leiding van
Het is de 34ste afleverii)
deze Meesterklas, die wo
schouwd als de meest
gieuze van Europa. Dil
dreigde het slotconcert
den verstoord door acti
musici van de omroepor
die bang zijn voor het
van tientallen arbeidspla
