fortret verborgen meerderheid
'Pijlrog' op zonne-energie
KUNST /RTV/ AUTO
B5
'The Krays': Britse misdaad bij een kop thee
Opel Frontera: Niet voor ruig terrein
f Somout
VRIJDAG 21 AUGUSTUS 1992
B|nde - Zuideinde. Documentai-
)S-televisie. Nederland 3 om
jur. Vanavond.
)S PIËT
ERSUM „Ik vind
leinde - Zuideinde' ei-
jk een behoorlijk beklem-
fïlm geworden. Wat de
jn vooral tonen, is dat een
zijn hele verdere leven in
ir verankert. Eerlijk ge-
waren mijn verwachtin-
ier de jeugd wat hoger ge-
aldus regisseur en
rio-schrijver Gerard d'O-
Pihad meer avontuur ver-
t. Daar leek een deel van
W lofdrolspelers ook op af te
nen, maar wat zie je bij
leeld gebeuren, dat alle ge-
etteerden uiteindelijk kie-
iroor de partner die ze al
in hun leven hadden le-
ennen. De vrouw van Lib-
njgt het krachtig met 'je valt
caar terug, dus dan zal je
oor elkaar zijn bestemd',
nk dat dit vooral een por-
van de verborgen meer-
lid".
werkstuk bestaat ook als
oopfïlm. In die versie
hij geen 84 maar 104 mi-
i. Eerlijk gezegd vind ik
tv-bewerking leuker. Er
ken persoon minder in,
li loor de balans beter is ge-
u in".
'Noordeinde - Zuideinde'
toont het leven van zes jonge
ren op het plattelandse Groot
schermer, een dorp met een
paar honderd inwoners op zo'n
twaalf kilometer ten oosten van
Alkmaar. De regisseur volgde
de inwoners gedurende vijf
jaar. Gerard d'Olivat zet zijn
camera op de zes hoofdperso
nen wanneer ze een begin ma
ken met het opbouwen van ei
gen bestaan. „Ik wilde laten
zien wat er van hun toekomst
verwachtingen, plannen, illu
sies en fantasieën terecht zou
komen".
„Ik ben aan dit project begon
nen op het moment dat er veel
films werden gemaakt over de
grootstedelijke problematiek.
Het platteland werd volkomen
genegeerd. Ik dacht: het lijkt
wel alsof daar niets gebeurt. Nu
woonde ik zelf tussen de wei
landen, vlak bij het dorp waar
ik heb gefilmd, en wist dus be
ter. Wat ik laat zien is dat ook
daar wel degelijk wordt ge
leefd".
„Een belangrijk criterium bij
mijn keuze van de hoofdperso
nen was dat zowel ouders als
kinderen in het dorp moesten
zijn geboren. Wat ik opmerke
lijk vond was, dat al mijn hoofd
rolspelers lager beroepsonder
wijs volgden. Niemand zocht
het hoger op. Nu ik terugkijk, is
het vooral een portret van lager
opgeleiden die de maatschappij
in stappen".
„Voor ik met filmen begon, heb
ik voor mijzelf een prognose ge
maakt. Ik ben met tien man be
gonnen. Daarvan dacht ik dat
de helft voorgoed uit het dorp
zou vertrekken. Ik zat er volko
men naast. Hoewel er twee
(Elske en Klaas) even aan de
grote stad hebben geroken,
woont iedereen weer of nog in
Grootschermer. Overigens heb
ben niet alle tien de eindstreep
gehaald. Een is tijdens de rit af
gevallen. Twee zijn bij de mon
tage blijven liggen en de laatste
is gesneuveld bij de televisie-be
werking".
Bijpraten
„Om het portret te kunnen ma
ken, ben ik geen vijf jaar lang
als een idioot achter hen aange
hold. Ik heb het filmen een
beetje van de gebeurtenissen la
ten afhangen, zoals geboorte en
huwelijk. Maar om op de hoogte
te blijven, ging ik wel regelma
tig bij hen op bezoek, gewoon
voor een kopje koffie en wat bij
praten. Daarbij heb ik veel ge
had aan het feit dat ik er zelf
vandaan kom. Nee, dat was ge
woon een enorm voordeel. Zo'n
dorp is een cultuur die bestaat
uit een aantal weetjes. Je moet
de ins en outs kennen, dat praat
makkelijker".
„Het is niet de bedoeling dat ik
de camera hierna nog een keer
op het zestal zet. Ik heb aan het
begin die termijn van vijf jaar
gesteld en vind dat het een mooi
afgerond portret is geworden.
Wat ik wel zou willen, is over
een jaar of twintig eenzelfde do
cumentaire maken over hun
kinderen. En dan op dezelfde
manier zodat je twee generaties
van het platteland met elkaar
kan vergelijken".
„Om er voor te zorgen dat ze el
kaar niet zouden beïnvloeden,
heb ik niet voor vrienden en
vriendinnen gekozen. Alleen
Ina en Annelies kenden elkaar
van het voetbal. Om die reden
heb ik de hoofdrolspelers tij
dens de filmperiode bewust ook
nooit bij elkaar gezet. Ik wilde
hen als individu bekijken".
Zwanger
„Geweigerd om mee te werken,
hebben ze geen van allen. Eske,
die aan het begin van de film
haar vakantieplannen ont
vouwt en naar Marokko ver
trekt om later in de stad te gaan
wonen, wilde eerst niet vertel
len dat ze zwanger was. Op dat
moment ben ik even met filmen
gestopt. Waar ik overigens wel
steeds voor heb gewaakt, is dat
ik niet te veel privé-leven zou
De hoofdrolspelers voor een keer
neer ik als filmmaker bij hen
aanklopte, was: 'ik heb niks te
vertellen' en 'ik weet niet wat ik
vorige keer aan je heb verteld'.
Alles was ook altijd prima.
Maar eerlijk waren ze wel. Die
eerlijkheid zit in de manier
waarop ze hun verhaal (soms in
plat-Noordhollands) doen. Ik
vind bij voorbeeld dat Ina heel
openhartig vertelt over hoe leeg
i zijn".
„Ik heb niet het idee dat ze on
eerlijk tegen mij waren. Wat ik
wel steeds kreeg te horen, wan-
„Vijf jaar filmen is lang. Ik
moest zelf ook telkens weer te
rugkijken om te weten wat ik
bij elkaar.
had gedaan. Toch was het een
prettige ervaring. Ik vond het
vooral leuk omdat er die span
ning was of ik het wel zou ha
len. In principe maak je toch
een film over mensen die niks te
melden hebben, die een gewoon
leven leiden. Als je dat in beel
den moet omzetten, heb je een
interessant probleem. Dat is
wat anders dan bij voorbeeld
hongersnood filmen. Dan heb je
houvast. Bij 'Noordeinde -
Zuideinde' moest ik echt naar
de krenten in de pap zoeken.
Dat maakt het spannend. Bo-
FOTO: NOS
vendien vind ik het lekker om
met mensen te werken".
Zorgen
„Als ik nu naar de film kijk,
maak ik mij zorgen over mijn ei
gen kinderen. Misschien moet
ik hen bij tijd en wijlen deze
produktie laten zien om hen op
die manier te behoeden voor die
grijze middenmoot".
Het is inmiddels twee jaar gele
den dat Gerard d'Olivat deze
produktie beeindigde. „Maar ik
zie ze nog elk jaar minstens een
Misbruik
Allen op video
NEW YORK - In de bittere
strijd tussen Woody Allen en
Mia Farrow werd gisteren een
nieuw hoofdstuk geschreven.
De actrice heeft een video-opna
me gemaakt van het moment
waarop ze haar zevenjarig gea
dopteerd dochtertje Dylan
vraagt of Allen haar heeft mis
bruikt. De Newyorkse televisie
zender WNYW het weten in het
bezit te zijn van een duplicaat,
maar weigerde te zeggen wat er
precies op staat. „De opname
lijkt de beschuldigingen van
Farrow te staven. Het kind ziet
er nerveus en angstig uit", al
dus een verklaring van WNYW.
Bronnen meldden dat Diane
Keaton, de actrice en de voor
malige vriendin van Woody Al
len, Mia Farrow zal vervangen
in de nieuwste film van de New
yorkse regisseur, getiteld 'Man
hattan Murder Mystery', waar
van de opnamen volgende
maand beginnen. Diane Keaton
speelde, voor de komst van Far
row in Aliens leven, diverse
hoofdrollen in diens films.
Woensdag ging de voorstelling
van de laatste film van Allen,
'Husband and Wives', voor de
filmpers van Amerikaanse ma
gazines gewoon door. De film,
waarin Allen en Farrow de
hoofdrollen spelen, handelt
over een hoogleraar, gespeeld
door Allen, die een affaire met
een studente krijgt.
ii Dis van plagiaat beschuldigd
3TERDAM Adriaan van
eeft zich in zijn reisverslag
nt leloofde land' schuldig ge-
3C t aan plagiaat. Dat stelt
du Bois, secretaris van de
'f^atcommissie van Buma/
•a, de auteursrechtenor-
Iatie in Nederland. Du Bois
ert daarmee op de aantij-
deze week in Vrij Neder-
ls zou Van Dis voor zijn
delen hebben overge
ven uit werk van een Ame-
inse antropoloog,
kt genomen is er zonder
prake van plagiaat, daar
geen seconde over na te
in", aldus de secretaris. In
reekbladartikel wordt be-
dat Van Dis vier a vijf
ges heeft overgeschreven
it boek dat in 1986 ver-
Van Dis' boek werd in
genomineerd voor de
literatuurprijs. Van Dis
toegegeven dat hij de pas
sages heeft overgenomen. De
auteur noemt het echter geen
plagiaat. Het zou een geaccep
teerd gebruik in de literatuur
zijn. Du Bois zegt niet te weten
of er in literaire kringen sprake
is van tolerantie jegens dit soort
plagiaat. „Als jurist vind ik dit
veel te ver gaan', verklaart hij
desgevraagd. Maarten Asscher,
directeur van uitgeverij Meu-
lenhoff waar de boeken van Van
Dis zijn uitgegeven, zegt dat er
van plagiaat geen enkele sprake
is. „Van Dis heeft zich voor zijn
boek' gebaseerd op gesprekken
met meer dan honderd mensen
en op andere persoonlijke bele
venissen. Bovendien heeft hij
gebruik gemaakt van kranten,
ingezonden brieven, tv-uitzen-
dingen en parlementaire debat
ten. Voor de historische en so
ciologische achtergronden
heeft hij zich gebaseerd op tien
tallen studies en handboeken".
Haags Filmhuis: 'The Krays' met Martin
Kemp, Gary Kemp en Billie Whitelaw. Scena
rio: Philip Ridley. Regie: Peter Medak.
Voor 'The Krays' nam scenarioschrij
ver Philip Ridley het ware verhaal van
de tweelingbroers Reggie en Ronnie
Kray uit het Londense East End die in
de zestiger jaren de onderwereld van
de Engelse hoofdstad domineerden.
De ijskoude moordenaars golden als de
'Koningen van de misdaad', ze noem
den hun terreurorganisatie 'The
Firm', werden in '69 opgepakt en ver
oordeeld tot levenslange opsluiting.
Regisseur Peter Medak verfilmde Rid
ley's scenario met in de hoofdrol twee
acterende broers Martin en Gary
J Kemp. Medak en Ridley probeerden
'Ém (hun film is overigens van '89) de bi-
Gary Kemp) zarre feiten van dat Britse misdaadge-
geven te interpreteren en er een psy
chologisch drama van te maken. Daar
zijn ze een film lang zo bewust mee be
zig dat 'The Krays' al snel verwatert
tot een nogal 'bedoelerig' en gemanië
reerd werkje dat hevig gaat irriteren.
Ridley en Medak zetten de moeder
(Billie Whitelaw) van de broers cen
traal: Zij is de dominante vrouw, de va
der is een slappe figuur en haar zoons
zijn moederskindjes die zij de tekst
meegeeft „als de mensen bang van je
zijn, kun je je alles permitteren". De
broers groeien op tot emotioneel ar
moedige figuren, met een volkomen
uit het lood hangend normbesef, niet
in staat tot een relatie buiten moeder
om, op een merkwaardige manier aan
elkaar verkleefd. Van de zeer Engelse
kop thee op de kamer bij moeder boven
naar een ultra-bloedige slachtpartij is
maar een stap voor ze. Psychopaten
van het zuiverste water, die door moe
der tijdens de oorlogsjaren in het grau
we en armoedige East End op de we
reld worden gezet. Een wereld waarin
volgens haar de vrouwen de ware strijd
leveren en de mannen kinderen zijn
die nooit groot worden.
'The Krays' begint met de grofkorreli
ge beelden van een vliegende zwaan,
waaronder je de stem van moeder
Kray hoort: „Ik droomde dat ik een
prachtige vogel was, een vogel met een
kostbaar ei". Het verhaal van de twee
verfoeilijke eenden die ze uiteindelijk
uitbroedt, zit vol met in symboliek ver
pakte notities, hinderlijk en opper
vlakkig gepsychologiseer, waarbij wel
tien keer hetzelfde verteld wordt.
Je geeft uiteindelijk niets om de broers
(en dat is logisch), maar evenmin iets
om de film die na een half uur alles ver
teld heeft. Scenarioschrijver Ridley
zou zich na 'The Krays' voor zijn regie
debuut 'The reflecting skin' laten in
spireren door 'Blue velvet' van David
Lynch. Diens voorkeur voor een bizar
re tegen het surreële aanleunende
aanpak plus diens maniërismes zijn
hier helaas al volop aanwezig.
3!k over
Iktronica
i0
uto zit tegenwoordig boor-
elektronica. Om duide-
eid te scheppen in de wir-
°van draden in de auto heeft
)ei en Kasedorf een boek ge
ineven dat twee onderwerpen
ndelt: communicatie- en
fort-elektronica.
ro er het eerste wordt ver-
n: autotelefoon, boordcom-
v rs, microprocessoren, ap-
tuur voor verkeersinfor-
e en navigatie,
oo fort-elektronica dient
al het gemak en omvat o.a.:
video, pc, cruise control,
le portiervergrendeling,
stuurbekrachtiging en
irisch bediendbare ramen
verhelpen van storingen en
inbouwen van apparatuur
|s;pt eveneens behandeld. Het
is uitgegeven door Kluwer
inische Boeken en kost
Da|,50.
ogewicht bestaat
eir 71% uit staal
)k auto van ongeveer 1000
bestaat voor 71% procent
itaal, voor 6% uit lichtme-
ID en andere metalen, voor 9%
tunststof, voor 4% uit rub-
:n voor 3% uit glas.
wille van het milieu wordt
RH leeds meer naar gestreefd
06 ito te recyclen.
ejil en ijzer vormen daarbij
0( welijks meer een probleem.
recyclingmogelijkheden
id van 'liggen dicht tegen de
l aan. Voor de overige me-
is een terugwinnorm van
tm iveer 90% bereikt.
8 overige auto-componenten
ei en op dit moment meestal
vrij als shredder-afval.
eordjaar
JrOpel
I selsheim Opel heeft een
rdjaar achter de rug. In to-
werden in Europa meer
1,6 miljoen Opel- en Vaux-
•personenauto's geprodu-
- ,d.
iaar verwacht Opel 1,7 mil-
personenauto's te produ-
1.
^fcinst die over 1991 werd be-
d bedroeg ruim één miljard
J marken (1.075 miljard
■101
omzet van Adam Opel AG
.0 ivorigjaar toe met 14,5 pro-
jO f on kwam daarmee op 27,1
61 ard mark.
foto Nissan
De pijlrog heeft model gestaan voor het zonne-voertuig waarmee Nissan prijzen
in de wacht denkt te gaan slepen.
Nissan heeft een nieuw experi
menteel voertuig geproduceerd
dat zich voorbeweegt op zonne-
energie. Er is niet veel verbeel
dingskracht voor nodig om te
zien dat de pijlrog, een snelle
platte vis, model heeft gestaan.
Het voertuig is Sun Favor (fa
voriet van de zon) gedoopt en
zal binnenkort worden ingezet
bij een aantal zogeheten zonne-
races. Ook zal de Sun Favor
gaan fungeren als publiekstrek
ker tijdens.
De aërodynamische Sun Favor
beschikt vóór over twee wielen
en achter over één. Er kan
slechts één persoon in zitten.
De lichtgewicht carrosserie is
gemaakt van moderne kunst
stofvezels. De zonne-energie
wordt opgevangen in cellen en
opgeslagen in batterijen. De
elektromotor drijft via een ket
ting het achterwiel aan. Tijdens
de ontwikkeling van de Sun Fa
vor, welke een ongeveer jaar in
beslag heeft genomen, heeft
Nissan twintig patenten geregi
streerd.
Het lichtgewicht zonne-voer
tuig heeft een lengte van bijna
zes meter, een breedte van twee
meter en een hoogte van iets
meer dan een meter. Als wielba
sis wordt 2,20 meter opgegeven
en een spoorbreedte van 1,42
meter. Zijn draaicirkel is zes
meter en als zonnecel is een en
kelvoudig kristallen silicoon
toegepast. Zijn maximum snel
heid ligt boven de 120 km/u.
Auto in Duitsland na 1993 niet goedkoper
Hoewel de prijs van auto's in
Duitsland goedkoper blijft dan
in Nederland kan de Neder
landse consument er niet zon
der meer vanuit gaan dat hij na
het opengaan van de EG-gren-
zen in 1993 in Duitsland voor
deliger terecht kan dan in eigen
land.
Dit blijkt uit de brochure die
het Duits-Nederlandse samen
werkingsverband Euregio heeft
De Nederlander krijgt bij de
aankoop van een auto welis
waar de Duitse btw terug, maar
hij moet bij de invoer van de wa
gen wel de hogere Nederlandse
btw en bvb (bijzondre ver
bruiksbelasting) betalen. Het
voordeel valt hierdoor weg. Het
is zelfs zo dat de aanschaf door
de hogere belasting duurder
uitpakt dan wanneer de auto in
Nederland zou worden gekocht.
Slechts in een enkel geval kan
het lonend zijn een auto uit
Duitsland in te voeren, waar
schijnlijk bij sommige tweede
handswagens en bij de duurde
re (Duitse) merken, zo is Eure-
De brochure van Euregio over
de aanschaf van auto's in zowel
Duitsland als Nederland is de
eerste in een serie van zes over
consumentenvoorlichting in
het gebied van Euregio.
De volgende brochures gaan
over kooprecht, reizenrecht,
aankoop van onroerendgoed,
betalingsverkeer en verzeke
ringen. In het project werken
Nederlandse en Duitse consu
mentenorganisaties samen. Fi
nancieel is het mede mogelijk
gemaakt door de Europese
Commissie.
Tot voor kort zag Opel
geen brood in
vierwielaangedreven
terreinauto's. Maar
moeder General Motors
dacht daar anders over.
Omdat GM voor veertig
procent ook eigenaar is
van het Japanse Isuzu -
terreinautospecialiast
bij uitstek - werd
besloten voor Europa
deze naam te
veranderen in Opel.
door Henk Lambregtse
De serie Frontera's is nog niet
eens compleet of Opel gaat al
weer een nieuwe terreinauto
lanceren, maar dan wel een éch
te, de Montery. Deze alleskun-
ner wordt eind augustus voor
de Nederlandse markt geïntro
duceerd, maar het zal nog wel
tot aan het begin van het vol
gende jaar duren, eer de wagen
in de showrooms staat. De Mon
terey krijgt weliswaar ook de
naam Opel, maar wordt geheel
gemaakt bij Isuzu in Japan en is
eigenlijk de opvolger van de
Trooper.
De Frontera is bij ons nog al
leen te koop in verlengde uit
voering. De korte Frontera
Sport, komt pas tegen het einde
van dit jaar. Toen Opel meldde
met een terreinachtige auto te
zullen komen, waren wij ervan
overtuigd waren dat het een
Isuzu zou zijn met de naam
plaatjes van Opel. Niets was
minder waar. Zo is de carrosser-
rie van de twee Frontera-mo
dellen wel degelijk door Opel
ontwikkeld. Het zijn voor
80 echte Opeis. Wie onder
de motorkap kijkt zal nergens
de naam Isuzu kunnen ontdek
ken. Daar is het alles Opel wat
de klok slaat, tot en met de mo
tor toe. Wel heeft Isuzu bij de
ontwikkeling flink geholpen.
Als specialist op het gebied van
terreinwagens is het dus niet zo
vreemd dat de Japanners de
versnellingsbakken en de on
derstellen leveren.
Terrein
We reden ter kennismaking de
Frontera met de 2.3 liter turbo-
dieselmotor. Dat de Frontera
foto Henk Lambregtse
De Opel Frontera is een vrijetijdsauto bij uitstek, maar een échte terreinauto is
het niet.
niet bedoeld is voor het rijden in
het ruige terrein had Opel al
duidelijk laten weten bij de in
troductie. Het is een fraaie vrij
etijdsauto, geschikt voor het rij
den in licht terrein en voor het
trekken van een zware caravan,
boot of paardentrailer. Voor
alle duidelijkheid met licht ter
rein wordt hier niet bedoeld een
gladgeschoren grasveldje. Zan
derige en modderige bospaden
bij voorbeeld vormen voor de
ruim bemeten Frontera beslist
geen probleem. Voor zwaar ter
rein schieten de Opel-motoren
(benzine zowel als turbodiesel)
gewoon tekort.
Niet voor niets is het accent
door Opel gelegd op functionali
teit, comfort en luxe. Wie op
zoek is naar een dergelijke auto
en niet van plan is de Camel
Trophy te gaan imiteren, heeft
aan de Frontera een beste auto.
Wie echter pittige prestaties
verlangt, zal aan deze Opel
moeten wennen, want ondanks
de turbodiesel is hij (te) lang
zaam. In de lage toerentallen
trekt hij nog wel aardig door,
maar al snel is het afgelopen en
is de fut er nagenoeg geheel uit.
Zijn topsnelheid is 147 km/u,
maar doortrekken na de 100
km/u vergt engelengeduld.
Trekkracht
De viercilinder turbodieselmo
tor heeft een inhoud van 2290
cm3 en levert bij 4200 toeren
per minuut zijn maximale ver
mogen van 74 kW/"l00 pk. Zijn
maximale trekkracht (koppel)
van 215 Nm bereikt hij bij 2200
toeren. Vanuit stilstand naar de
100-kilometergrens vergt maar
liefst 19,3 seconden. Standaard
heeft de Frontera een goed
schakelende versnellingsbak.
Voor het zwaardere werk kan
in de eerste plaats de vierwiel-
aandrijving worden ingescha
keld. Is dit niet voldoende, dan
kan de terreinversnelling (lage
gearing) worden ingeschakeld.
Wanneer de vierwielaandrij-
ving is uitgeschakeld heeft de
aandrijving via de achterwielen
plaats. Het verbruik hangt
sterk af van hoe er met de Fron
tera wordt gereden. Op de nor
male weg, met uitgeschakelde
vierwielaandrijving zal het ver
bruik rond de 1 op 10 uitkomen.
De Frontera is een ruime com
fortabele auto. Comfortabel
geldt ook voor de vering al zou
deze, naar onze smaak, deze
iets straffer mogen. Los daar
van daarvan is de eerste vrije
tijdsauto van Opel een auto
waaraan veel plezier valt te be
leven. Voor de vijfdeurs Fronte
ra moet 71.490 gulden worden
neergeteld. De benzineversie
kost 66.480 gulden.
Op grond van zijn prestaties is
het moeilijk om concurrenten
te noemen. Ga je af op het mo
del en de prys dan komen de
Landrover Discovery, de Nis
san Patrol, de Toyota Land-
Cruiser in aanmerking.
