De Koude Oorlog van
belastingbaas Boersma
Defensie opereert
steeds internationaler:
CctdücGomant
BINNENLAND BUITENLAND
Beloning kan gouden tip
wel boven water krijgen
L
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1992
Voor journalisten geen
uitzondering bij PTT
AMSTERDAM PTT Telecom is niet bereid de ge-
spreksgegevens van journalisten op een bijzondere ma
nier af te schermen van gebruik door justitie. Dat heeft
PTT Telecom gisteren aan de journalistenvakbond
NVJ en het Genootschap van Hoofdredacteuren laten
weten. Volgens de PTT bestaan er geen goede argu
menten journalisten in een speciale positie te plaatsen.
De beroepsgroep kent geen wettelijk verschonings
recht. Het treffen van een uitzonderingspositie is daar
om tegenover andere beroepsgroepen niet te rechtvaar
digen. Over het verstrekken van gegevens aan justitie
bestaan nauw omschreven afspraken die niet openbaar
worden gemaakt. De NVJ heeft teleurgesteld gerea
geerd. Samen met het Genootschap en werkgeversor
ganisatie NDP wordt nader overleg gevoerd over moge
lijk nieuwe stappen om de positie van journalisten te
versterken.
Autorijden
kan duurder
DEN HAAG Het voornemen van
Duitsland om de accijns op benzine te
verhogen, maakt het mogelijk om ook
in ons land het autorijden duurder te
maken. Minister Maij (verkeer) heeft
dat donderdag laten weten in ant
woord op schriftelijke vragen van het
Tweede-Kamerlid Lankhorst (Groen
Links). Duitsland wil zowel de benzi-
ne-accijns met ruim 10 cent per liter
verhogen als een heffing voor vracht
verkeer invoeren voor het gebruik van
de autowegen. Voor een besluit tot ver
hoging kan worden genomen moet re
kening gehouden worden met de ac
cijnstarieven in België en de grensef-
fecten met dat land.
Taken van
kinderrechter
beperkt
DEN HAAG Het kabinet is gisteren ak
koord gegaan met een wetsvoorstel van
staatssecretaris Kosto van justitie, dat het
aantal taken van de kinderrechter beperkt. In
de toekomst zal hij zich alleen bezighouden
met rechtspraak. De uitvoering van de kin
derbeschermingsmaatregel ondertoezicht
stelling (ots) wordt overgeheveld naar de in
stellingen voor gezinsvoogdij. Deze instellin
gen doen hun werk nu nog onder leiding van
de kinderrechter. Doel is een duidelijke schei
ding aan te brengen tussen de taken en be
voegdheden van de instantie, die verantwoor
delijk is voor het verloop van de ots, en die van
de rechter, die bij verschillen van mening een
beslissing neemt.
PTT'er mede ontslagen door lidmaatschap SAP
DEN HAAG Het lidmaatschap van de
Socialistische Arbeiders Partij (SAP)
heeft meegespeeld bij het ontslag van een
medewerker van PTT Telecom. Dit heeft
minister Maij (Verkeer en Waterstaat)
toegegeven in antwoord op schriftelijke
vragen van de kamerleden Rosenmöller
en Willems van Groen Links.
De man werd aan het eind van zyn proef
tijd ontslagen. De medewerker was door
de Binnenlandse Veiligheids Dienst
(BVD) na een zogeheten veiligheidson
derzoek niet geschikt bevonden om een
vertrouwelijke functie binnen PTT Tele
com te vervullen. Het onderzoek is onder
deel van de wervingsprocedure voor ver
trouwensfuncties. Volgens Maij zijn
uit dat onderzoek gegevens naar voren
gekomen, waarvan redelijkerwijs kan
worden betwijfeld of de werknemer onder
alle omstandigheden 'zijn verplichtingen
voor de vervulling van zijn functie ge
trouwelijk zal volbrengen'. Zijn lidmaat
schap van de SAP, en het feit dat hij zich
voor deze partij kandidaat had gesteld bij
de verkiezingen in 1987 voor Provinciale
Staten, droegen bij tot dit oordeel.
In haar antwoord zegt de minister dat het
enkele lidmaatschap van een partij als de
SAP niet voldoende is voor weigering van
of ontslag uit een vertrouwensfunctie.
Maij vindt dat daarom geen sprake is van
beroepsverbod. De ontslagen medewer
ker heeft beroep aangetekend bij een
ambtelijke commissie die nog een oordeel
moet vellen.
„Nederlandse offshore j
is niet veilig genoeg"
UTRECHT - Hoewel de Nederlai
offshore-industrie tot de veiligste if"
wereld behoort, is ze nog niet veililjf
noeg. Dat stelt het hoofd van|l(
Staatstoezicht op de Mijnen, ir. G.P
keioen. „Het aantal doden ligt r
steeds op twee a drie per jaar. Datf"
andert niet, evenmin als het aai
van circa 80 ongelukken per jaar. jj,
moet-dus iets veranderen". Het L
bleem zit 'em volgens Ockeloen nie|r
de directies van de maatschappij
maar bij het midden-kader, dat binta
een bepaald budget en een bepajn
tijd moet werken. „Ze moeten efc
een gevarenplaatje maken, en dan|e
kostenplaatje".
(vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG Voor de in
gang van zijn werkkamer
staat een loodzware met
smeedwerk beslagen kist.
Het is een reliek uit de tijd
dat de belastingpenningen
van Nederland nog door een
paar uit de kluiten gewassen
kerels van de grond getild
konden worden. Maar 's
lands economie en dus ook
het aandeel van de fiscus
is aanzienlijk gegroeid. Zou
den de belastingen en
premies nog steeds a contant
geïnd worden, dan was er een
hele vloot vrachtwagens voor
nodig om de 'buit' te ver
plaatsen.
Op zich mag het een wonder he
ten dat de belastingdienst, zo'n
30.000 werknemers sterk, er
jaar in jaar uit in slaagt onge
veer de helft van het nationale
inkomen (ruim tweehonderd
miljard gulden) te incasseren.
Niemand betaalt immers met
plezier belasting en premies,
stelt directeur- generaal Cor
Boersma van de dienst vast. Al
15 jaar zwaait hij er de scepter
en hij zegt breed lachend: „Nee,
ik ben echt nog nooit iemand te
gengekomen die zei: fijn dat er
een belastingdienst is, ik betaal
mijn aandeel in de collectieve
voorzieningen met vreugde".
Fraude
Waar de geldbuidel in de knel
komt, wordt de geest gewillig.
Naarmate de jaren verstreken
en de belastingdruk opliep,
werd belasting betalen steeds
meer iets voor de dommen. Wie
niet creatief omsprong met zijn
aftrekposten en neveninkom
sten was een dief van zijn eigen
portemonnee. Maar pas eindja
ren zeventig kregen ook de be
leidsmakers van het zich nog
steeds braaf wanende vader
land deze collectieve 'zonde' in
het vizier. „Er wordt op vrij
grote schaal gerommeld met de
aangifte inkomstenbelasting",
zo onthulde onderzoeker Van
Bijsterveld, oud-directeur-ge-
neraal van de belastingdienst.
Boersma: „Zijn rapport was
heel schokkend. Tot dan toe
ging men er min of meer van uit
dat fraude niet of sporadisch
voorkwam. Ook bij de belas
tingdienst lag het accent meer
op het innen van de belastingen
dan op het Controleren. Om een
voorbeeld te geven: in 1984
werden" bedrijven gemiddeld
eens in de vijfentwintig jaar ge
controleerd. En dan nog door
zo'n zeven verschillende dien
sten die niet bepaald uitblon
ken in samenwerking".
Boersma was intussen direc
teur-generaal van de belasting
dienst geworden. Hij had een
bijna klassieke ambtenarencar-
rière achter de rug: niet storm
achtig maar wel gestaag op
klimmend. Zeer tegen zijn zin
was de jonge inspecteur in de ja
ren vijftig naar het Haagse de
partement gehaald. Tree voor
tree steeg hij in de hiërarchie,
een gang die naar eigen zeggen
af en toe werd bespoedigd door
het voortijdige vertrek van lei
dinggevenden. In 1977 vroeg de
toenmalige minister Duisen-
berg hem plaatsvervangend di
recteur-generaal te worden.
Boersma waarschuwde hem:
van organisatorische kwesties
had hij geen 1
Centurion
Ze hebben het geweten. Boers
ma initieerde er samen met zijn
tweede man Van Lunteren een
reorganisatie waarbij zelfs de
operatie-'Centurion' van Phi-
lips-topman Timmer nog ver
bleekt. Na enkele jaren voorbe
reiding kregen alle dertigdui
zend werknemers een briefje
thuis dat zij uit hun functie zou
den worden ontheven. Alle 350
eenheden van de belasting
dienst werden opgeheven en
vervangen door 90 nieuwe afde
lingen. Het doel: de krachten te
bundelen en de controle op de
belastingplichtigen veel effec
tiever te maken.
Boersma vertelt: „We hebben
de organisatie van boven naar
beneden opnieuw ingedeeld. Al
leen Van Lunteren en ikzelf
bleven zitten. Natuurlijk heeft
zo'n ingrijpende operatie een
hele voorgeschiedenis. Al in
1979 zijn de we dienst gaan
doorlichten. Uit de bijna hon
derd rapporten die toen zijn
verschenen bleek dat het werk
ons boven het hoofd was ge
groeid. Aan controle kwamen
we nauwelijks nog toe. De ver
schillende diensten werkten
langs elkaar heen. Uitwisseling
van gegevens over één en de
zelfde cliënt was er gewoon
niet. In 1983 was ik zover dat ik
zei: je kunt praten wat je wilt,
maar je zult de organisatie
moeten aanpassen".
Onrust
Riskant was de onderneming
wel. Er dreigde onrust onder
het personeel, er was het risico
dat de belastinginkomsten zou
den tegenvallen als gevolg van
het geschuif met mensen en af
delingen. „Ik heb mijn hart wei
eens vastgehouden", bekent
Boersma nu de reorganisatie
formeel is afgerond. „Om een
voorbeeld te geven: stel dat de
inkomsten ook maar één pro
cent waren tegengevallen, dan
hadden we al moeten praten
over over een strop van twee
miljard gulden. En dat was voor
velen teveel geweest".
En of de duvel ermee speelde:
de belastinginkomsten vielen in
1990 en 1991 tegen. De link met
de reorganisatie was snel ge
legd. Oud-inspecteurs klaagden
hun nood in de krant. De Twee
de Kamer riep staatssecretaris
Van Amelsvoort op het matje.
Ging het nog wel goed bij de be
lastingdienst? Onderzoeken
werden ingesteld naar de oor
zaak van de tegenvallers. Ook
de bewindslieden begonnen te
twijfelen, vertelt Boersma.
„Maar ik heb steeds volgehou
den dat de problemen, die er
wel degelijk waren, beheers
baar waren".
Pas vorig jaar kwam het verlos
sende woord: de belastingte
genvallers bleken niets met de
reorganisatie te maken te heb
ben. Het waren de ramingen die
niet klopten. De wind die Boers
ma eerst bar om de oren had ge
waaid, draaide 180 graden. De
belastingdienst kreeg compli
menten van organisatie-advies-
bureaus. Managers van grote
bedrijven roemden de dienst
vanwege de reuzezwaai die was
gemaakt.
De reorganisatie typeert de stijl
van Boersma: vastbijten en
doorzetten. Op dezelfde manier
slaagde hij er in het beginjaren
tachtig nog verfoeide fiscaal
nummer ondanks forse opposi
tie ingevoerd te krijgen. Bevor
derde hij de koppeling van gege
vensbestanden tussen sociale
diensten en de fiscus. Kwam hij
met het voorstel de rentebeta
lingen van banken aan indivi
duele cliënten automatisch te
laten doorspelen naar de belas
tingdienst. Door deze zogehe
ten rente-reseignering werd
600 miljoen aan belastinggeld
en circa 11 miljard gulden aan
zwart vermogen achterhaald.
Voor de gewone particulier, zo
stelt Boersma vast, zijn er door
al deze acties inmiddels vrijwel
geen mogelijkheden meer om te
frauderen. Hij somt op: „Alle
gegevens over lonen, pensioè-
nen en uitkeringen komen via
het Sofi-nummer bij ons bin
nen. Ook de rentegegevens krij
gen we automatisch. De aftrek
van sociale premies is met de in
voering van het plan-Oort ver
vallen en de aftrek buitengewo
ne lasten beperkt. Straks krij
gen we ook een automatische
registratie van de waarde van
het onroerend goed".
Big Brother
Maar nog is Boersma niet hele
maal tevreden. Hij kondigt aan
dat de rente-reseignering wat
hem betreft ook wordt uitge
breid tot de rentebetalingen
aan bedrijven, stichtingen en
verenigingen. Verder breekt hij
in het in september uit te bren
gen fraudebestrijdingsplan op
nieuw een lans voor het opleg
gen van een administratieve
boete als blijkt dat belasting
plichtigen hun aangifte bewust
verkeerd hebben ingevuld. Wat
Boersma betreft mag de fiscus
straks ook in zo'n geval navor
deringen opleggen over de laat
ste vijfjaar.
Naarmate Boersma en zijn in
specteurs met de fraudebestrij
ding meer succes boeken dringt
de vraag zich echter wel op of de
belastingdienst langzamer
hand niet al te veel op Big Bro
ther is gaan lijken. Welke finan
ciële transactie kan welbe
schouwd straks nog aan de aan
dacht van de dienst ontsnap
pen? Zouden ook de goedwillen-
Belastingbaas C. Boersma: „Ik durf te stellen dat corruptie bij ons haast niet voorkomt".
de burgers niet een wat bekneld
gevoel krijgen? De directeur-ge
neraal schraapt de keel. „Mis
schien heeft men wel dat Big
Brother-gevoel, misschien ook
niet. Kijk, ik vind het niet erg
als de harde fraudeurs fors wor
den aangepakt. Daar willen we
de komende jaren samen met
politie en justitie juist veel meer
aandacht aan geven. Dan heb je
een tweede groep mensen en
bedrijven die weieens over de
schreef gaan en die je moet la
ten merken dat je controleert.
De derde en grootste groep is
goedwillend. Die proberen we
in het.gareel te houden door een
klantvriendelijke behandeling
en door de ruimte voor fraude
zoveel mogelijk te beperken.
We verkopen een vervelend
produkt, daarom is het juist zo
belangrijk dat we dat op een
dienstbare manier doen".
Bij het 'beknelde gevoel' van de
categorie goedwillende burgers
zegt Boersma zich niet veel
voor te kunnen stellen. „Er
wordt weieens aangevoerd dat
wij in strijd met de privacy han
delen. Maar dat is niet waar.
Want als een aangifte eerlijk is
ingevuld komen wij niets
nieuws te weten. Dan kloppen
onze gegevens simpelweg met
de informatie die de belasting
plichtige zelf al aan ons heeft
verstrekt. Belangrijker is het
dat die goedwillende burger
weet: mijn buurman wordt óók
gecontroleerd! Want door dat
gevoel 'ik wel, maar hij niet'
wordt de moraal uitgehold".
Maffia
Over de belastingmoraal van de
gewone burgers zegt Boersma
zich geen al te grote zorgen te
maken. Somberder ziet hij het
in met het rap uitdijende crimi
nele circuit en de bijbehorende
geldstromen, met name in de
drugswereld.
„Daar zijn langzamerhand mil
jarden aan fiscale fraude mee
gemoeid en dat gaat van de cri
minele leiding tot op de koe
riers. In de VS is dat al heel ver
voortgeschreden. Daar bemoeit
de fiscus zich al niet meer met
bijvoorbeeld gokhuizen die door
de maffia geexploiteerd wor
den. Dat zijn twee werelden
naast elkaar. Ik vrees dat dat
ons voorland is, als we niet nu
hard ingrijpen. Via onze zesen
twintig zogeheten kaalpluk
teams proberen we er samen
met de politie meer greep op te
krijgen. Die aanpak moeten we
intensiveren. In dit verband zeg
ik altijd: de overheid draagt het
zwaard niet voor niets".
In het verlengde van fraude ligt
corruptie via steekpenningen.
Een verschijnsel waar de belas
tingdienst tolerant mee om
moet gaan als het zich in de
sfeer van de aangifte afspeelt.
Onlangs werd bekend dat een
Limburgse aannemer met de
plaatselijke inspectie was over
eengekomen dat hij de helft van
de betaalde steekpenningen
aan bestuurders mocht aftrek
ken. Een gevolg, aldus Boers
ma, van het feit dat de belas
tingdienst krachtens de wet
geen oordeel geeft over recht
matig danwel onrechtmatig
verkregen inkomsten of gedane
uitgaven. „De consequentie is
dat een boekhouder die een ton
uit de kas steelt dat bij zijn be
lastbaar inkomen moet optel
len. Zodra hij gesnapt wordt en
het moet terugbetalen, mag hij
het weer aftrekken. Dezelfde
richtlijn staat het ons toe de in
komsten uit drugshandel te be-
I FOTO STEPHEN EVEN)
Fraude-gevoelig
Maar de belastingdienst is J
zelf gevoelig voor fraude en J
ruptie. De hoogleraar Hoe«
stelde vorig jaar dat corruJ
op de loer ligt waar burgers J
geld ambtenaren met mal
ontmoeten. Een omstandig™
die zich bij de belastinginspl
ties regelmatig moet voordol
Boersma: „Jazeker. We heb»
hier dertigduizend mensen f
dienst en dat zijn zeker nietl
lemaal heiligen".
Is de aanpak van corruptie tol!
rant bij de aangifte, als het ini
gen huis voorkomt reageert»
dienstleiding volgens Boers»'
onverbiddellijk. „We zien I
ook een enkele keer gebeurd
maar de lijn is dan steeds: op
slag op staande voet en een n
ding aan justitie. Er is ook a
forse interne en sociale cond
le. Als een eenvoudige bela
tingambtenaar plotseling
dure auto's begint te rijden d
valt dat op. Daarom durf ikf
stelling aan dat corruptie f
ons toch nauwelijks
komt".
DEN HAAG Het uitloven
van beloningen bij opsporingen
heeft wel degelijk zin. Dat zegt
het ministerie van justitie in
een reactie op de uitspraak van
het openbaar ministerie in Gro
ningen 'dat een beloning niet
meer of betere tips oplevert'.
Omdat de Groningse officier
van justitie weinig heil ver
wacht van het uitloven van een
beloning stelt een aantal Ne
derlandse zakenmensen nu
100.000 gulden in het vooruit
zicht voor de gouden tip die
leidt naar de verblijfplaats van
de al bijna een jaar vermiste
Nymphe Poolman (7) uit het
Groningse Vriescheloo.
Rendement
Justitie heeft dit jaar in 23 za
ken toestemming gegeven voor
het uitloven van een beloning.
In vijf zaken is de beloning uit
gekeerd omdat de tip leidde tot
aanhouding van de daders.
Twee jaar geleden werden 13
beloningen uitgeloofd, maar
geen enkele daarvan is tot nu
toe uitbetaald. „Er is dus moei
lijk een gemiddeld rendement
te geven. Elke zaak is er één, en
dus de moeite waard", vindt E.
Riks van de afdeling opsporing
van het ministerie van justitie.
Wanneer een opsporingsonder
zoek niet tot het gewenste re
sultaat leidt, kan iedere hoofd
officier van justitie het ministe
rie vragen om een beloning voor
de gouden tip. Nog nooit heeft
het ministerie een dergelijk
verzoek geweigerd. In overleg
met de officier wordt de hoogte
van de beloning vastgesteld.
Die varieert van 5000 tot
100.000 gulden. Het laatste be
drag is zeer uitzonderlijk en
werd bijvoorbeeld in het voor
uitzicht gesteld na de IRA-aan-
slag in Roermond. Voor de gou
den tip in een moordzaak wordt
gemiddeld 25.000 gulden uitge
loofd. Maar ook in een onder
zoek naar de daders van graf
schennis kan een beloning in
het vooruitzicht worden ge
steld.
Geschokt
„Niet alleen de aard van het
misdrijf speelt een rol, maar
ook de impact op een gemeen
schap. Zo was de rechtsorde in
de Brabantse gemeente Oss zo
danig geschokt, dat is besloten
tot een beloning van vijfdui
zend gulden voor een tip die zou
leiden tot de aanhouding van de
grafschenners", aldus Riks.
Ook voor vermissingen zijn di
verse malen beloningen uitge
loofd. In 1989 werd 5000 gulden
in het vooruitzicht gesteld voor
de tip die zou leiden tot de op
sporing van de zwakzinnige
Poldermans. Na een bruikbare
aanwijzing werd zij terugge
vonden in Frankrijk. De belo
ning voor de opsporing van de
heer Zwakke (1990) is nooit uit
gekeerd. Riks wil best geloven
dat de Groningse politie ko
mende tijd zal worden belaagd
door non-tips van op geld belus
te mensen maar dat is volgens
hem geen reden om van een be
loning af te zien.
Flamingo
baby
Onwennig scharrelt
dit flamingo-jong
tussen de benen van
zijn oudere
soortgenoten in het
Amersfoortse
dierenpark. Uit
zestien eieren zijn
inmiddels vier
jongen geboren. Het
is de eerste
uitbreiding van de
Amersfoortse
kolonie.
FOTO: ANP
DEN HAAG - Het lijkt strij
dig met de voortgaande be
zuinigingen op het defensie
budget, maar het Nederland
se militaire apparaat krijgt
een steeds internationaler
gezicht. Inclusief de VN-ope-
raties in Bosnië-Hercegovina
is Defensie straks tegelijker
tijd actief bij negen verschil
lende internationale vrede-
sacties.
Het eerste VN-verzoek aan Ne
derland om deel te nemen aan
acties in het buitenland dateert
nog maar van 1978, veertien
jaar geleden. Toen vlogen 740
landgenoten naar Libanon als
onderdeel van de Unifil-vredes-
macht die tot 1985 in het land
gelegerd was. Sedertdien zijn
steeds nieuwe eenheden naar
het buitenland afgereisd. Soms
voor relatief kortdurende ope
raties (Untag, Namibië), dan
weer steeds terugkerend in de
zelfde oorlogsregio, zoals bij de
eerste (1987) en tweede (1990)
Golfoorlog en bij het bescher
men van Kurden in het noorden
van Irak, vorigjaar.
Nieuw leven
Het actiever worden van Ne
derland is 'het directe gevolg
van het feit dat de decennia
lang vleugellam gebleven VN
sedert 1986 aan een nieuw le
ven is begonnen. De ontspan
ning tussen Oost en West
maakte niet alleen een eind aan
de jarenlange sabotages in de
Veiligheidsraad, maar had ook
tot gevolg dat de instabiliteit
groeide in gebieden die buiten
de invloedssferen van de 'oude'
machtsblokken kwamen te val
len. Zo werd internationaal in
grijpen niet alleen mogelijk,
maar ook steeds noodzakelij
ker.
Vandaag de dag is Defensie bij
een veelheid van operaties be
trokken. De logistiek van het
geheel stelt de top van het mi
nisterie soms voor grote be
proevingen. In zijn vorig jaar
uitgebrachte Defensienota stelt
minister Ter Beek dan ook een
reorganisatie voor die zijn ap
paraat niet alleen slagvaardi
ger, maar ook mobieler moet
maken.
Een overzicht:
Cambodja: 750 Nederlandse
mariniers werken in Untac-ver-
band aan het beveiligen en mij-
nenvrij maken van een grensre
gio.
Angola: 27 waarnemers zien
in Unavem-II verband toe op
het staakt-het-vuren tussen
Angolese troepen en Unita.
Sinaï: 80 verbindingsofficie
ren en marechaussees controle
ren hier vanaf 1982 het vre(
akkoord tussen Egypte en
raël.
Israël: 15 officieren contn
ren de wapenstilstanden tus
Israël en de Arabische buurl
den, onder de vlag van de
organisatie Untso
Irak: twee Nederlanders
men deel aan VN-inspecties
chemische wapens.
Rusland: enkele militai
verlenen in EG-verband toe
voedseltransporten en -dis
butie
Kroatië en Bosnië-Hercegt
na: circa driehonderd m
schappen verzorgen de comi
nicatie tussen VN-eenheden
Bosnië en Kroatië. Ook zijnt
waarnemers actief in het
Servië: Voor de kust van
vië patrouilleert het fregat
de Pie ter Florisz, ter conti
van het VN-handelsembai
Twee Orion-vliegtuigen 0
nen dezelfde taak uit in W1
verband.
Aan deze vrij lange lijst kan,
de VN daarom verzoekt, str
een nieuwe activiteit won
toegevoegd. De Tweede Kan
ging er deze week mee akko
dat Nederland nog eens
waarnemers en een trans]
teenheid met 200 militai
naar het voormalige Joego
vië zendt. In totaal zijn er
ruim 1300 Nederlandse Wl
nemers en militairen in hetl
tenland actief.
