Sint Jan is een regenman
Imago hond moet worden opgekrikt
Marokkaans kind heeft grootste kans op suikerziekte
BINNENLAND
INDUSTRIEEL ERFGOED
Baksteen en de geur van cacaol
üeidóe Souaont
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1992 C
Tbs voor verdachte Monumentenzorg hekelt Kamervragen na gewelddadige
doodslag Hema-bewaker masterplan IJ-oevers dood van Alkmaarse jongen
AMSTERDAM De officier van justitie bij de recht
bank in Amsterdam heeft gisteren tegen de verdachte
van het doodsteken van een Hema-bewaker zowel een
straf als een maatregel geëist. Twee jaar cel moet ge
combineerd worden met tbs met dwangverpleging. De
verdachte stak eind november vorig jaar de 27-jarige
Hans Aland dood voor de deur van de Hema-vestiging
op het Bijlmerplein in Amsterdam-zuidoost. Hij ge
bruikte daarvoor een mes dat hij een paar minuten
eerder bij de winkel gestolen had. De bewaker wilde
hem daarvoor buiten aanhouden, waarop de verdach
te hem vervolgens met het mes diep in het hart stak.
De verdachte, een 20-jarige Antilliaan, is door ge-
dragskundigen sterk verminderd toerekeningsvat
baar genoemd. Zij achten kans op herhaling van een
zelfde soort delict verre van uitgesloten.
AMSTERDAM Het concept-masterplan voor
de IJ-oevers doet op bepaalde plaatsen geen recht
aan de cultuurhistorische waarde van het oude
havengebied. In het plan verdwijnt het overgrote
deel van de interessante gebouwen en er wordt
een bebouwingsschaal geïntroduceerd die zich
niet verhoudt tot de historische bebouwing langs
de Prins Hendrikkade. Dat schrijft de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg (RDMZ) in het rapport
'Een nieuwe oever voor een oude havenstad'. De
dienst heeft de analyse aangeboden aan de ge
meente Amsterdam. De RDMZ gooit in het rap
port wat extra olie op het vuur van degenen die
vrezen dat de oude binnenstad straks volledig
schuil dreigt te gaan achter een muur van nieuwe
bebouwing langs de oevers van het IJ.
DEN HAAG De staatssecretaris van justitie moet laten on
derzoeken waarom de Raad voor de Kinderbescherming en de
rechterlijke macht besluiten hebben genomen, die indirect
hebben geleid tot de gewelddadige dood van de tienjarige Peter
Hoijtink uit Alkmaar.
De PvdA in de Tweede Kamer stelde dit gisteren in vragen aan
de bewindsman over deze zaak. PvdA-kamerlid Vliegenthart
wil weten waarom de Raad voor de Kinderbescherming niets
heeft ondernomen nadat de vader van de jongen herhaaldelijk
had gewaarschuwd voor de agressie van de nieuwe vriend van
zijn ex-vrouw. Ook vraagt zij zich af waarom de moeder na de
scheiding de voogdij over haar zoon kreeg, terwijl de jongen
zelf te kennen had gegeven dat hij liever bij zijn vader wilde
blijven. Peter Hoijtink is maandagnacht gestikt na langdurige
geestelijke en lichamelijke marteling door de vriend van zijn
moeder.
AMERSFOORT „Er moet
een eind komen aan de toe
nemende anti-hondenstem
ming, die zelfs door gemeen
ten in de hand wordt ge
werkt. Het houden van een
hond kan heel leuk zijn,
maar daar lees je weinig
In de ogen van directeur-secre
taris G. Ebert van de in Amers
foort gevestigde Dibevo, de or
ganisatie van dierenspeciaalza
ken, is de trouwe viervoeter ten
onrechte de gebeten hond. Hij
stoort zich in grote mate aan
alle negatieve publiciteit die het
imago van de hond steeds grote
re deuken bezorgt. „Door veel
mensen wordt de hond vereen
zelvigd met bijten, poepen en
blaffen".
Dierenwinkels en diervoederfa
brikanten hebben daarom be
sloten tot een grote landelijke
campagne in het najaar met de
bedoeling het aanzien van het
huisdier en dat van de hond in
het bijzonder op te krikken.
Het aantal honden in ons land
is volgens de organisatie de af
gelopen tien jaar gedaald van
1,8 naar 1,2 miljoen. Ebert ver
klaart een deel van die terug
loop door het groeiend aantal
werkende één-en tweeper
soonshuishoudens, waarin
geen plaats is voor een hond.
Maar het zijn, volgens hem,
vooral ook gemeentelijke maat
regelen die de populariteit van
de hond ernstig schaden. Ebert:
„In veel steden zijn hele gebie
den waar honden niet meer mo
gen lopen of worden uitgelaten.
Daarnaast gaat de hondenbe-
Het publiek draait de hond steeds meer de rug toe
i foto: milan konvaunka
lasting steeds verder omhoog
zonder dat dat geld ook daad
werkelijk aan goede voorzienin
gen voor honden wordt besteed.
Die hondenbelasting is in veel
gevallen een verkapte belasting
om de gemeentelijke begroting
sluitend te maken".
Uitwerpselen
Ebert meent dat gemeenten
hondenbezitters ernstig fruste-
ren. „Als iemand niet eerst zes,
zeven kilometer hoeft te rijden
om zijn hond uit te laten, is hij
ook eerder bereid zelf de uit
werpselen van zijn dier op te
ruimen", is zijn verwachting.
Van alle negatieve berichtge
ving en maatregelen is volgens
Ebert er ten onrechte maar één
de gebeten hond: de hond zelf.
Er is de organisatie van dieren
speciaalzaken alles aan gelegen
om het dalende hondenbestand
te keren. En niet geheel zonder
eigenbelang. Ebert: „Als het in
dit tempo doorgaat, hebben we
over tien jaar nog maar een half
miljoen honden". De trouwe
mensenvriend legt het in aantal
voorlopig af tegen het 2,1 mil
joen snorren tellende kattenbe-
stand.
De landelijke campagne in het
najaar zal zich richten op 'ver
antwoord huisdierenbezit' en
de actie beoogt ook de bezitters
in een goed daglicht te stellen.
Ebert denkt hierbij bijvoor
beeld aan het stimuleren van
gedragscursussen, waarbij hon
denbezitters beter kunnen le
ren omgaan met hun dier. Dat
laatste is geen overbodige luxe,
want uit een onderzoek van de
Universiteit van Utrecht kwam
onlangs naar voren dat ruim
één op de vier hondenbezitters
zijn viervoetige huisgenoot niet
aankan.
DEN HAAG - 'Is de eerste
week van augustus heet, zorg
dan voor een goed warm win-
terkleed'. Maar 'blijven de
zwaluwen lang, wees voor de
winter niet bang'. Boerenwijs
heid, weerspreuken, onze voor
ouders geloofden er heilig in.
Ook al zijn ze inmiddels ach
terhaald door het KNMI, uit
het boek 'Weerberichten' blijkt
dat niet alle gezegdes naar het
rijk der fabelen verwezen hoe
ven te worden.
Spreken over het weer is zo
oud als de mensheid zelf. Eén
met de natuur, afhankelijk van
de natuur, hielden onze voor
ouders de directe omgeving in
de gaten. Alles wat kroop,
vloog, liep, groeide en bloeide,
alles wat ogen konden waarne
men, straalde voor hen een
boodschap uit over het weer.
De auteur van 'Weerberich
ten', A. de Weijer, maakte een
keuze uit ruim vijfduizend
spreuken uit binnen- en bui
tenland. Opvallend is dat de
Nederlandse spreuken vaak
veel overeenkomst vertonen
met die van de ons omringende
landen.
Heiligen spelen een grote rol in
de gezegdes. Bijvoorbeeld Sint
Medardus, die op 8 juli de rij
van de beruchte 'regenheili
gen' opent. Als een van deze
heiligen met water gaat spren
kelen op de dag van zijn of haar
feest, duurt het drie tot zes we
ken voordat het met regenen
ophoudt. Sint Medardus wordt
niet voor niets 'de grote pisser'
genoemd. 'Sint Jan (24 juli) is
een regenman en een verzo
pen Sint Pieter (29 juli) ge
bruikt nog lang zijn gieter'. De
regenheiligen vieren tot in de
maand augustus hoogtij. En
volgens de statistieken blijkt
dat de maanden juli en augus
tus aardige neerslagpieken tel
len.
Wintermuggen
Niet alle weerspreuken zijn
even betrouwbaar. 'Dansen de
muggen in januaar, dan wordt
de boer een bedelaar' kan
ronduit als onzin betiteld wor
den. De boeren vonden in vroe
ger eeuwen dat muggen in de
zomer thuishoorden. De dan
sende beestjes op een zachte
winterdag konden alleen maar
een voorbode zijn van een
slechte oogst in de zomer. Van
het bestaan van wintermuggen
hadden ze nog nooit gehoord.
'Als de kippen schuilen gaan, is
het met regenen gauw gedaan',
is een gezegde dat volgens De
Weijer wel klopt. Hij heeft het
namelijk met eigen ogen ge
zien.
De meeste weerspreuken zijn
aan de winter gewijd. 'Mist
heeft vorst in de-kist' of 'Al is
de ijzel nog zo koud, na drie da
gen valt hij van het hout'. Veel
regen en hoge temperaturen in
dit jaargetijde konden voor de
boer enorm veel bederven. Als
de oogst mislukte, betekende
dat honger. 'Is januari nat, le
dig blijft het koren vat'. Een
flinke vorst en een goede laag
sneeuw om de akker warmpjes
toe te dekken, dat waren de
wensen van de boeren. 'Eind
januari sterke vorst, lijden we
Tijden veranderen, weerspreu
ken worden nauwelijks meer
gebruikt. Laat staan geloofd.
Volgens De Weijer ligt dat niet
alleen aan het KNMI, Tele
tekst en Meteo Consult. De
mensen hebben verleerd om
zelf naar de natuur te kijken en
de echte taal van de natuur en
dus ook van het weer te ver
staan. Wat dat betreft is het
dan maar goed dat hij vele
weerspreuken verzameld en
gerangschikt heeft.
A.H. de Weijer Weerberich
ten. Spreuken en boerenwijs
heid als weervoorspellers. Uit
geverij Bigot Van Rossum,
Baarn (306 blz met foto's,
27,50).
Sta eens stil bij een oude fabriek, een monumentaal gemaal of
een verbouwd pakhuis. Het zijn tastbare herinneringen aan
ons industriële verleden. Steeds meer mensen ontdekken deze
monumenten van bedrijf en techniek. Het boek 'Langs pak
huizen, fabrieken en watertorens' (samengesteld door Peter
Nijhof, uitgeverij Kosmos) met routes langs industrieel erf
goed is gebruikt als reiswijzer. Vandaag deel 6 (slot): de Zaan
streek.
Even voorbij de Bartelssluis, bij de brug naar Wormer, staan oude rijstpellerijen. De panden v
samen 'De Zaanwand', een van de belangrijkste industrieel-archeologische complexen 1
Nederland. foto: dijksj
Zaandam: staalkaart van zestig jaar fabrieksbouitf,
ZAANDAM Langs de
oevers van de Zaan liggen
heden en verleden samen
gepakt als een trui gebreid
van restjes wol. Windmo
lens en rood bakstenen fa
brieken wisselen af met
glimmend staal en moderne
kranen. Groene houten hui
zen, afgebiesd met roomwit,
leunen tegen sfeerloze rijt
jeshuizen. Zaandam is het
kerkgebouw aan de Lage-
dijk, waar het kruis heeft
plaatsgemaakt voor lichtge
vend 'Heineken'.
De chaos van Zaandam heeft
alles weg van het rommelige
Vlaanderen, waar welstands
commissies niet lijken te be
staan. Wonen en werken lig
gen naast elkaar in de meest
uiteenlopende verschijnings
vormen. Vaak lelijk, maar al
tijd boeiend. 'De Zaanse
Schans', het 17e-eeuwse mo
numentale buurtje waar het
verleden zorgvuldig gerecon
strueerd en bewaard wordt, is
ongetwijfeld het mooiste stuk
je Zaandam maar door zijn
perfectie ook saai. Honderden
toeristen slenteren dagelijks
van de tingieterij naar het
klokkenmuseum, om na een
bezoek aan een windmolen
een vers glaasje karnemelk te
drinken bij de kaasboerderij.
Favoriete souvenirs zijn foto's
van windmolens en de typisch
houten Zaanse huizen. Hout
bouw was vroeger een uit
komst voor de weke Zaan
streek. De moerassige bodem
kon geen zware funderingen
verdragen en door de vele za
gerijen in de omgeving was
bouwmateriaal dicht bij huis
en betrekkelijk goedkoop voor
handen.
Het hout werd gezaagd met
behulp van de wind. Aan de
Zaan stonden vroeger duizen
den molens die balken zaag
den, olie persten, verfstoffen
maalden, gerst en rijst pelden
of papier vervaardigden. Het
Molenmuseum aan de Mu
seumlaan weet er alles van.
Windmolens
In het molenrëservaat van de
Zaanse Schans staan vijf ge
restaureerde molens met fiere
Hollandse namen zoals 'De
Kat' en 'De Zoeker'. Aan de
overzijde van de Zaan slaat
een imposante stenen adelaar
zijn vleugels uit op zeepziede-
rij 'De Adelaar'. De karakte
ristieke oude zeepfabriek, een
van de mooiste fabriekspan
den aan de Zaan, is tachtig
jaar oud en ontworpen door de
architecten Van Rossum en
Vuijk te Amsterdam, die ook
circustheater Carré in Am
sterdam ontwierpen. De oude
fabriekspanden bieden het
mooiste aanzicht vanaf het
water. Vanuit de rondvaart
boot (start vanaf de Zaanse
Schans) is ook het Zaanse ge
bruik 'Goedjaarsend' te be
wonderen: fraaie aanbouwsels
aan het huis na een
jaar.
Wie de kronkelende ringdijk
langs de molens verder af
fietst en de gedempte Bar
telssluis passeert, belandt
weer in de chaos van wonen en
werken, van oud en nieuw.
Maar nog overheersender dan
de aanblik is de geur. De weeï
ge lucht van cacao, die in
Neerlands provisiekast is
neergeslagen. Zaandam is de
fabriek van soepen, sauzen,
pindakaas, suikerwerk en
zoutjes, maar bovenal van ca
cao. Jaarlijks worden per dek
schuit 75.000 ton cacaobonen
aangevoerd en tot poeder
Rijst y
In de vorige eeuw was het floi
len van rijst een van de je<
langrijkste takken van indjj.,
trie. Vanuit Java en BirL
werden vrachten rijst aaiifc
voerd die in Zaandam metf
hulp van stoommachines \\iV€
den gepeld en daarna over[a
gehele wereld gedistribue|®
Even voorbij de Bartelsslftj'
bij de brug naar WorriL
staan oude rijstpellerig
'Mercurius', 'Lucellus' V
'Hollandia' vormen sari
'De Zaanwand': een van dep'
langrijkste industrieel-arj
ologische complexen van r
derland. Het betonnen 'Lu(-c
lus' staat leeg en is in verr
maar daardoor niet minr
sfeervol. 'Mercurius' is gff
noveerd en door Lassie F
nieuw als rijstfabriek in
bruik. Een kijkje aan de aF
terzijde van het complex isL
leszins de moeite waard. Iv
ker in de zomer staat er al|
wel een deur open.
Iets verderop, nog ste(
langs de Zaan, liggen de pi
huizen en fabrieken 'Batavj
'Saigon' en 'Java': Hoogstai
jes van de baksteenarchitl
tuur van de fabrieksbouwj,
Nederland. Rode, soms zwi
geblakerde baksteen, recj{
toe-rechtaan gebouwd mety(
bere raampjes en een degeli
water- en klokketoren. ijl
droom voor de liefhebbers
baksteen. Wie niets met be
steen heeft, gaat de brug oW
naar Wormer om de fabrik*
tenhuizen te bekijken of ji
de arbeiderswoning 'J
Blaauwe Hof aan het Henf
pad, die papierfabrikant Dif
Blaauw eind 18e eeuw F
bouwen voor zijn molenas
knechten. L
Oplossing I
cryptogram nr.!
DELFT Het aantal jeugdi
ge diabetici is in tien jaar tijd
met 21 procent toegenomen.
Marokkaanse kinderen lo
pen verhoudingsgewijs het
grootste risico op de chroni
sche ziekte. Waar komt die
toename vandaan? En van
waar die vatbaarheid bij de
Noordafrikanen? Een nieuw
onderzoek naar de omvang
van suikerziekte bij Neder
landse kinderen stelt weten
schappers voor raadsels.
Zijn het de eetgewoonten van
de kinderen zoet eten en
veel vlees heeft het te ma
ken met hun gewoonten (onre
gelmatig leven) of spelen virus
sen een rol? Het Nederlands In
stituut voor Preventieve Ge
zondheidszorg (NIPG) heeft ge
noeg vermoedens, maar wil
harde bewijzen na een onder
zoek onder ruim 700 internis
ten en 350 kinderartsen. Uit
gangspunt was een landelijk
onderzoek naar nieuwe geval
len van suikerziekte. Naar oor
zaken is niet gekeken.
De resultaten hebben iedere
deskundige verrast. Suiker
ziekte komt het meest voor bij
Marokkaanse kinderen. Ze ma
ken 1,6 keer zo veel kans op de
chronische ziekte als Neder
landse leeftijdsgenoten. Verge
leken met de Turkse jeugd lo
pen jonge Marokkanen zelfs
vier keer zo veel risico. En pas
sant werd ontdekt dat verhou
dingsgewijs veel allochtone kin
deren in een kindertehuis te
recht komen, omdat de ouders
geen raad weten met de ziekte.
Nog zo'n onverklaarbaar resul
taat: in 1988 steeg het aantal
jonge diabetici in de provincie
Groningen schrikbarend, maar
het daalde een jaar later fors. In
de Randstad bleef het aantal
nieuwe gevallen nagenoeg ge
lijk, maar in Zeeland was de af
gelopen tien jaar sprake van
een daling.
Feitenbrij
De bizarre feitenbrij schreeuwt
om vervolg-onderzoek, vindt de
NIPG. Want inmiddels spuiten
vijfduizend kinderen elke dag
insuline en komen er jaarlijks
509 nieuwe jeugdige personen
bij. Het is één van de belangrijk
ste chronische ziekten onder
jeugdigen. Het betekent dage
lijks een forse belasting van
kind, ouders en hulpverleners.
Of het nieuwe onderzoek er
komt is niet zeker. Het Diabe
tes Fonds Nederland in Amers
foort heeft de afgelopen jaar erg
veel geld gestopt in de behande
ling van suikerziekte en ver
houdingsgewijs minder in het
voorkomen ervan, vindt kinder
arts Remy Hirasing. Hij is de
projectleider van het nationale
onderzoek.
De behandeling is een stuk be
ter geworden, vindt ook Hira
sing. Zo is het dieet van een sui
kerpatiënt minder streng ge
worden door een handige, pen-
vormige spuit met digitale uit
lezing van de bloedsuikerspie-
gel. Een slagroomgebakje op
een verjaardag kan weer, als de
bloedsuikerspiegel vervolgens
goed in de gaten wordt gehou
den. En zo kan ook Gary Mab-
butt, aanvoerder van voetbal
ploeg Tottenham Hotspur, op
topniveau sport bedrijven.
„Maar nu is het zaak om naar
de oorzaken van suikerziekte te
kijken door bij voorbeeld te ach
terhalen waarom Marokkaanse
kinderen zoveel meer risico lo
pen", vindt Hirasing. In een
doorsnee Marokkaans gezin
wordt veel onregelmatiger ge
geten dan de 'drie vaste maaltij
den per dag' in de Nederlandse
cultuur. Is dat een aanwijzing?
Of is een aantal kinderen bevat
telijker voor virussen, waar
door de erfelijk bepaalde ziekte
sneller wordt 'geactiveerd'? Hi
rasing: „Ik verwijs voor dit
raadsel altijd naar acute reuma.
Dat was jarenlang een onbegre
pen ziekte met ernstige gevol
gen. Forse injecties met antibi
otica waren nodig en dan nog
traden dikwijls hartcomplica-
ties op. Er is stevig naar de oor
zaak gezocht. Die is uiteindelijk
gevonden: het was een bacterie.
Nu weten we precies waar we
op moeten letten en hoor je vrij
wel niets meer over nieuwe ge
vallen van acute reuma. Zo zou
het ook moeten gaan met sui
kerziekte onder kinderen".
Het Diabetes Fonds Nederland,
dat het onderzoek deels finan
cierde, reageerde begin deze
Een diabeet heeft tegenwoordig tal van moderne middelen tot zijn
beschikking om zich te injecteren en om te meten hoe hoog zijn
bloedsuikergehalte is. Maar een pretje is deze ziekte zeker
niet. FOTO. SP
week opmerkelijk formeel.
Coördinator A. Peltenburg:
„Wij zullen de aanvraag voor
een nieuw onderzoek beoorde
len, zoals we dat met alle aan
vragen doen". Overigens nodig
de ze meteen Hirasing uit voor
een persoonlijk gesprek over
een vervolg-onderzoek.
Borstvoeding
Aart van Rhijn, kinderarts in
ziekenhuis Eemland in Amers
foort, weet ook niet waarom het
ene kind meer risico op diabetes
mellitus loopt dan het andere.
Hij werkte tot voor kort in kin
dertehuis Kinabu in Zeist. Daar
worden net als in Goirle regel
matig jonge suikerpatiënten
opgevangen die voor het gezin
een te zware belasting vormen.
Dat lot treft steeds vaker Ma
rokkaanse en Turkse jongeren.
Van Rhijn: „Ik merk op mijn
spreekuur dat de chronische
'ziekte soms in verband wordt
gebracht met bovennatuurlijke
krachten en dat een technische
uitleg van de behandeling heel
moeilijk wordt. Dat is frustre
rend. De ziekte wordt heel an
ders beleefd en geeft soms grote
problemen in een dergelijk ge
zin. Een kindertehuis is dan
soms de enige oplossing, 't Is
ook moeilijk om eikaars den
kwereld te begrijpen. Misschien
moeten we wel wachten op een
volgende generatie".
Eén ding staat wel vast: borst
voeding biedt bescherming te
gen het onstaan van suikerziek
te. Van Rhijn: „Dat is dan ook
het enige wat vaststaat. Ik vind
het essentieel om verder te zoe
ken. Het belang van het voorko
men van suikerziekte wordt on
derschat. Het kost de samenle
ving miljoenen en berokkent de
patiënten veel leed. Het verkort
je leven met gemiddeld tien jaar
en op latere leeftijd krijgje vaak
ernstige problemen: blindheid,
last van de nieren, uitval van je
'gevoel'. De kinderen die ik be
handel, wacht een schrikbaren
de toekomst".
Winnaars cryptogram nr.
C. Rotteveel, Sotaweg 106
GG Roelofarendsveen.
C. van Lieshout-Vergeer
Oliver Eiland 41,
2551JV Den Haag.
R.A. Paalvast, Justus v.
hove 139,2717 VD Zoeter
G.C. Borst, OudendijkseM
2481KE Woubrugge.
Zij krijgen hun prijs binnj
weken op hun bank- of
kening bijgeschreven o
cheque toegestuurd.
