'£eidóc6owiant
Alles is mogelijk
in 'Batman Returns'
mal
Ie
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1992 PAGINA D8
Idoor
BERT JANSMA
AMSTERDAM De kans is
klein dat bij de Nederlandse pre
mière van 'Batman' over enkele
weken een aantal levende, tam
me Koningspinguïns aanwezig
zal zijn. Aan Nederland gaat de
'Batman-hype' een beetje voor
bij. Maar vanuit een aantal ande
re landen kwamen via filmmaat
schappij Warner Bros diverse
smeekbedes binnen bij Richard
Hill (eigenaar van 'Birdland',
een natuur- en pretpark in de
Amerikaanse Cotswolds) om
een paar van zijn pinguïns in hun
richting te sturen.
Waarom eigenlijk niet, denk je, als je
'Batman returns' gezien hebt. Alles is
toch mogelijk? Vier grote pinguïns die
hun misdadige leider, Danny de Vito
alias The Penguin, als volleerde dood
gravers op zijn laatste buiklanding rich
ting de eeuwige wateren begeleiden. Of
een heel legertje pinguïns dat gewa
pend met kleine raketten op de rug
probeert Gotham City te onderwerpen..
De raketten worden inderdaad afge
vuurd. Alles is mogelijk. In Amerika
stonden de activisten van de Vereni
ging Dierenrechten voortdurend bij
Warner Bros op de stoep. Of ze gek wa
ren om pinguïns tot zulke oneerbare
daden aan te zetten. Bij Warner waren
ze niet echt gek. Richard Hill had een
lijst met garanties die de filmmaat
schappij hem moest geven, wilden ze
zijn pinguïns, bij hem opgegroeid uit ei
eren die hij in '89 in Antarctica verza
melde, gebruiken. Een aantal pinguïns
had inderdaad een namaak-raketje op
de rug. Maar ze waren zo tam (Hill:
„Ze denken dat ik hun moeder ben, en
ze gedragen zich als kinderen") dat ze
het zich lieten welgevallen. Eén niet, en
die werd volgens Hill in het blad
Empire door de filmcrew onmiddel
lijk 'Michael Keaton' gedoopt. Omdat
hoofdrolspeler Michael Keaton blijk
baar ook wel eens dagen had dat hij
zich niet achter de voorgevormde borst-
partij van zijn eigen Batman-kostuum
wilde verschansen.
Kleine mensen
Nee, de beelden van de pinguïns in
'Batman returns' bestaan uit opnames
van echte Zwartvoet- en Koningspin
guïns; dertig pinguïn-robots, gemaakt
en bewogen door de 'special-effect'-
studio van Stan Winston, vier Konings
pinguïn-kostuums voortbewogen door
kleine mensen binnenin en drie-dimen
sionale door de computers van Boss
Film gegenereerde pinguïnbeelden.
Want alles is mogelijk op film, maar
met enige moeite en tegen een prijs.
Maar wat dat laatste betreft waren de
limieten bij Warner Bros vanleen rede
lijke kwaliteit elastiek. Dat mocht ook
wel. In '89 kwam de maatschappij met
de eerste 'Batman', een bescheiden
produktie die een van de grootste geld
makers werd in de filmgeschiedenis:
opbrengst 406 miljoen dollar uit bios
coopkaartjes, 150 miljoen dollar aan vi
deorechten en nog eens 750 miljoen
dollar uit de 'merchandizing' van Bat-
man-produkten. Met zijn kleine hono
rarium en z'n paar procent uit de op
brengst van de film werd Jack Nichol
son in één klap multimiljonair. Met
zo'n film in je achterzak kun je nog eens
een gokje wagen. Die gok is inmiddels
al geslaagd. Ondanks dat hoofdrolspe
ler Michael Keaton nu ook wel multi
miljonair wilde worden met z'n tweede
optreden als de 'Caped Cruisader', dat
Michelle Pfeiffer de zwangere Annette
Bening slechts voor drie miljoen dollar
kwam vervangen als 'Catwoman', en
ondanks dat ditmaal de hele film in de
duurste studio's van Amerika werd op
genomen. Een blik op het 'Weekly Box
Office Report' uit Variety van 20 juli
toont een bruto-recette in alleen de
Verenigde Staten en Canada van ruim
141 miljoen dollar. 'Batman returns'
zou tachtig miljoen dollar gekost heb
ben. Op het moment van de peiling
draaide de film pas vier weken in de
Amerikaanse bioscooptheaters.
andere Amerikaanse fenomeen. En
zoeken we dan tóch iets Europees, dan
vinden we dat alleen in een naam. Want
de éndere tegenstander van Batman,
een door Christopher Walken gespeel
de spijkerharde zakenman, heet Max
Shreck. Hij heeft de C in z'n achter
naam verloren, maar het is de naam van
de acteur die beroemd werd door zijn
rol in een van de eerste beroemde Eu
ropese griezelfilmprodukties: Max
Schreck uit 'Nosferatu'. „Nee, geen
toeval, moedwillig gekozen" aldus de
makers.
De misdadige Danny de Vito alias The Penguin Batman (Michael Keaton), strijder tegen het kwaad.
VERVOLG VAN TACHTIG MILJOEN DOLLAR
Enorme snavel
'Batman returns' is inderdaad een bete
re film geworden dan 'Batman'. Niet
door de visuele overdaad, niet door de
in een ballonpak gestoken, en met een
enorme snavel onherkenbare Danny de
Vito als 'The penguin', maar hoofdza
kelijk omdat de rol van Keaton als de
zakenman met een dubbelleven iets
meer werd uitgediept, en omdat Mi
chelle Pfeiffer als de Katvrouw een
mooi tegenwicht vormt en er tussen
beide gespleten persoonlijkheden een
spanning ontstaat die werkt. Het is bij
na onthutsend te stellen dat het een
dóódsimpel dramatisch element is dat
alleen een beetje nadenken en wat pa
pier heeft gekost, dat die gigantische
produktie beter bij elkaar houdt en bo
ven het eerste deel uittilt. Laat geen
Amerikaan het horen. Die wil popcorn
eten, en kijken naar de 'over the top'-
beelden van een verloederend Gotham
City, een slappe burgemeester, de mis
daad die de stad overneemt, schurkach
tige presidentskandidaten die de massa
manipuleren. En lezen hoe de ontwer
per van het rubberkostuum van kat
vrouw Michelle Pfeiffer zwoegde om de
kruispartij ervan draagbaar te houden.
Hoe Danny de Vito zich elke draaidag
twee uur moest laten volsmeren met
meer schmink dan het hele Nationale
Toneel in één week gebruikt. Hoe 'dub
bel' de verhouding tussen Keaton en
Pfeiffer was omdat zij ooit iets in wer
kelijkheid met elkaar 'hadden'.
En in welk land zou een actrice zoveel
pijnlijke moeite voor een rol doen als
Sean Young deed voor Pfeiffers rol als
Catwoman. Young brak in '89 een van
haar ledematen en kon zo niet de rol
van Vicky Vale vervullen in de eerste
'Batman'. Ze vond dat ze recht op re
vanche had: de katvrouw dus. Ze liet
zich een kostuum aanmeten, liep er
'live' een beroemde talkshow (van Joan
Rivers) mee binnen, huurde een privé-
vliegtuig naar Los Angeles, en reed
daarna met haar broer Don achter het
stuur van een limousine in kostuum de
studio's van Warner binnen om ieder
een te overtuigen dat zij de ideale kat
vrouw was. Regisseur Tim Burton c.s.
vonden dus van niet. En Sean Young
zal de eerste jaren door haar eigen
stunt achtervolgd worden in de pers.
Poeha
Met 'Batman returns' redden ze het op
nieuw wel bij Warner Bros. 'Batman'
staat er gelijk aan 'Jackpot'. Met de ook
al enorm succesvolle 'Lethal Weapon
III' moet de maatschappij bezig zijn
aan een van de betere jaren uit haar be
staan.
In Nederland wilde het niet zo met
'Batman'. Rond de première van de
eerste 'Batman' op 9 oktober '89 werd
een hoop poeha gemaakt, er was een
voor ons land enorm bedrag aan betaal
de reclame uitgegeven, maar Neder
land ging er niet voor door de knieën.
De filmpers al helemaal niet. Want die
kreeg de film niet eens te zien. Een oe
kaze van het Europese hoofdkantoor
van Warner Bros: het creëren van een
sfeer van geheimzinnigheid en ver
wachting. Zoiets kan tegen je werken.
Een aantal filmjournalisten ging toen
naar Londen, een aantal trok bij Ant
werpen de grens over om daar 'Batman'
in een reguliere bioscoopvertoning te
zien. Het bleek een hoop decor en wei
nig film. Een opgepompte strip die bij
vertoning met fluittonen leegliep. 'Bat
man' liep goed in Nederland, maar van
een rage was geen sprake. En of er na
aftrek van de reclamegelden nog iets
van de recettes overbleef is de vraag.
De nieuwe lichting bij Warner Bros
doet het wat Nederlandser. De film
wordt gewoon voorvertoond voor de
pers. Ook al werd in Amerika bij de op
name opnieuw zeer geheimzinnig ge
daan. Diverse filmtijdschriften hadden
foto's van Michael Keaton op de 'front'
waarop hij in 'Batman'-cape een dienst-
deur opent waarachter je een glimpje
van decors kan zien. Op de deur de
Tom poes
Ach, het hele 'Batman'-gebeuren is ten
slotte ook een typisch Amerikaans fe
nomeen. Naast jazzmuziek en in zekere
zin de bioscoopfilm, hebben de Vere
nigde Staten alleen de cartoonstrip als
eigen bijdrage aan de wereldcultuur ge
leverd. En Bob Kane's 'Batman', met
z'n hyperbolen van een samenleving
van uitersten, z'n strijd van eenmansvi-
gilante Bruce Wayne (alias Batman) te
gen megalomane misdadige breinen, is
typisch een produkt van een land waar
'the sky the limit' is. Als Amerika 'Bat
man' koestert, knelt het z'n bloedeigen
baby aan de borst. Tegenover Bob Ka
ne's oerstrip, hadden wij Tom Poes, Ka
pitein Rob en de Donald Duck. Er
werd toch wat vreemd aangekeken te
gen de tv-films in de vijftiger en zestiger
jaren rond de gemantelde misdaadbe
strijder. Pure 'camp' voor wie ze nu
weer ziet. Met Adam West in een knul
lig uitgebouwd interlocje tegen de mis
daad en met adembenemende speciale
effecten waarin hij tegen muren opliep,
bereikt door de camera op z'n kant te
zetten. Met de eerste 'Batman' paste
Amerika z'n eigen geesteskind aan de
tijd aan. Dat gebeurde toen nog in En
geland, vanwege de kosten. En de enor
me sets van de vorig jaar door zelf
moord om het leven gekomen Anthon
Furst staan daar nog. Ongebruikt. Nu
blijkt dat regisseur Tim Burton toen
óók niet echt tevreden geweest was
over het verhaal dat hij moest verfil
men. „Er waren gedeeltes die ik leuk
vond, maar soms was het een beetje
vervelend", bekent hij nu. En hoofdrol
speler Michael Keaton: „De leiding
werd Burton toen een beetje te veel uit
handen genomen".
Americana
Om de zekerheid te hebben dat 'Bat
man returns' puur en puur Amerikaans
zou zijn, er geen smetjes van een Euro
pese cultuur aan zouden kleven, liet
men de sets van Furst in de Britse stu
dio's staan en begon men opnieuw in
Amerika. Mèt Amerikanen. De groot
ste set van de Warner Studio's (Stage
16) werd volgebouwd met de enorm de
cors van Gotham City en Gotham Pla
za, een cartoonversie van New Yorks
Rockefeller Centre. Tegelijkertijd werd
Stage 12 bij Universal City Studio's in
gehuurd om daar de ondergrondse rio
len te bouwen waar Batmans tegenstan
der, 'The Penguin', moest huizen. Alle
maal binnen, op 'sound stages'. Op het
studioterrein van Warner Bros, werden
enkele stukken straat van Gotham City
nagebouwd. Met gebruikmaking van de
decors van twee beroemde Warner-hits
uit het verleden die daar nog stonden.
Die van de befaamde gangsterfilm 'An
gels with dirty faces' (uit 1938) en van
John Hustons verfilming uit 1982 van
de musical 'Annie': twee typische brok
stukken 'Americana' van de laatste vijf
tig jaar verbonden met 'Batman', dat
IL
