Schipper kan
'idiote'
informatie
niet missen
finale
Dmitry
Shapko:
Jonge Rus
klinkt
als
Dexter
Gordon
Ccidóc Qowiant
Schippers woedend op NOS
HILVERSUM De NOS heeft zich de woede op de hals gehaald van schip
persverenigingen en Rijkswaterstaat door de uitzendingen van de waterstanden
vanaf 1 oktober te beëindigen. De Nederlandse binnenvaart kan deze informa
tie, die dagelijks rond half tien wordt uitgezonden, nog niet missen, vinden de
klagende partijen. Zij willen eerst een onderzoek. Het NOS-bestuur besloot in
maart van dit jaar om de zogenaamde uitzendingen voor doelgroepen van Ra
dio 5 te weren. Dit om plaats te maken voor programma's die passen in het be
leid van de 'zenderkleuring'. Ook de land- en tuinbouwberichten moeten hier
door wijken. Bij de NOS vindt men bovendien dat er andere mogelijkheden zijn
om de schippers de informatie te leveren. De schippers stellen dat autotelefoon
en Teletekst te vaak onbruikbaar zijn door storingen. Voor het bepalen van hun
hoeveelheid lading zijn zij aangewezen op de waterstanden van de grote rivie
ren. Rijkswaterstaat en de schippersverenigingen, die vinden dat de NOS de
mogelijke gevolgen van de beslissing eerst moet onderzoeken, willen in augus
tus met de NOS om de tafel in een poging de uitzendingen voor nog eens drie
jaar veilig te stellen. De kans dat dit gebeurt, wordt door een NOS-woordv.oer-
der als nihil omschreven.
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1992 PAGINA D3
Schippers luisteren dagelijks naar de waterstanden op de radio. Wat voor buitenstaanders oersaai is, bepaalt voor hen de hoeveelheid lading die ze kunnen meenemen.
VAN MULKEN
I FOTO: PETER
ROTTERDAM/LELYSTAD -
„Konstanz... 366... min 1". Het
voorlezen van de waterstanden
op Radio 5 duurt dagelijks vijf
minuten. Terwijl onwetende luis
teraars gefascineerd dan wel ge
ïrriteerd luisteren, krabbelt de
bemanning op de schepen driftig
mee. Zo ging dat 58 jaar geleden
en zo gaat het tot 1 oktober. Het
NOS-bestuur besloot vanaf die
datum de dagelijkse portie „vol
komen idiote informatie" (Ra
dio 5-coördinator Jan Haas
broek) uit de ether te halen. Of
kunnen de schippers dit tij nu
wel eens keren?
De eendracht in schippersland valt te
verklaren uit het gezamenlijke belang
van de beroepsgroep. Het 'wassen' en
'vallen' van de rivieren bepaalt voor on
geveer 5500 binnenvaartschippers hoe
veel lading zij kunnen meenemen, hoe
diep hun schepen in het water mogen
liggen. Wie te veel laadt en op de bo
dem vastloopt, krijgt geen verzekering
zo gek de kosten van het lostrekken te
betalen. „Had je maar beter naar de
waterstanden moeten luisteren", rea
geert men daar. Er zijn zelfs tevoren
vastgestelde (extreem) lage waterstan
den waarbij de schippers een toeslag op
lading krijgen, omdat de tocht anders
niet rendabel zou zijn. Daarbij komt
nog de veiligheid op het water: bij laag
water is de vaargeul smaller.
Geheime codes
Het eerste voornemen om de uitzen
dingen met de waterstanden te schrap
pen dateert uit de oorlog. De bezetter
vreesde dat de waterstanden in werke
lijkheid geheime codes voor het verzet
bevatten. Hemel en aarde werden be
wogen om de nautisch onkundige Duit
sers te overtuigen van- het nut van de
gegevens, waarop dezen de gegevens
pas na lezing liet uitzenden. Anno 1992
moeten schippersverenigingen en
Rijkswaterstaat de NOS op andere ge
dachten brengen. Tijdelijk overigens:
„We hebben over twee of drie jaar
nieuwe informatiesystemen voor alle
schippers. Maar nu zijn die er nog
niet," zegt K. Wierenga, hoofd Berich
tencentrum bij Rijkswaterstaat. De ge
gevens voor de nieuwslezer worden
door zijn dienst vanuit Lelystad gele
verd. Niet alleen Wierenga's dienst,
maar ook de hoofddirectie van Rijks
waterstaat stellen zich op het standpunt
dat de waterstanden nog niet uit de
lucht kunnen.
Henk van Hoorn, plaatsvervangend di
recteur radio bij de NOS, luisterde ook
wel eens naar de waterstanden. "Het
heeft wel iets," zegt hij over de mystiek
van de onbegrijpelijke plaats- en cijfer
reeksen. Een enkeling gebruikte de vijf
minuten wellicht als rust-therapie, Van
Hoorn weet dat dergelijke uitzendin
gen voor doelgroepen het grote publiek
van de zender afjagen. De 'zenderkleu
ring' bij de NOS moet daar een einde
aan maken. Van Hoorn: "We willen de
hele dag een pakket radio bieden dat
geschikt is voor een breder publiek.
Daarin passen de waterstanden niet.
Evenals de land- en tuinbouwberichten,
die verdwijnen ook. Dat soort informa
tie kunnen de regionale zenders beter
verzorgen. De schippers hebben toch
ook Teletekst, de autotelefoon en de
marifoon?" vindt Van Hoorn.
"Onzin," zegt Wierenga van de Berich
tendienst. "De waterstanden zijn voor
de schippers die juist niet regionaal
werken. De Waal, de Rijn, de Neder-
rijn-Lek, de IJssel, de Maas... dat gaat
allemaal naar het buitenland en terug".
Volgens Wierenga zijn de autotele
foon, Teletekst en de marifoon welis
waar alternatieven voor de uitzendin
gen op de FM-band, maar deze midde
len zijn niet altijd even goed bruikbaar.
"Voor Teletekst moet je het schip stil
leggen omdat je anders niets ontvangt
en nog lang niet alle schippers hebben
autotelefoon aan boord. Bovendien
werken die niet overal", aldus Wieren
ga. Zijn dienst is wel al bezig een infor
matiesysteem via een computer aan
boord en (toch) een 06-lijn te maken.
Verrast
„Na al die jaren zo'n maatregel zonder
overleg". Wierenga en diens chef Scha-
fer kunnen zich het telefoontje niet her
inneren waarin de NOS de beslissing
aankondigde of besprak. Schafer: „Ter
wijl we altijd zo'n goed contact met ze
hadden". Ook bij de schippersvereni
gingen waren ze verrast, blijkens de op
merking van secretaris R. Zwiers van
de koninklijke schippersvereniging
Schuttevaer: "We hebben de NOS kort
voor hun besluit zelfs nog gevraagd de
waterstanden eerder uit te zenden, tus
sen zeven en acht 's ochtends in plaats
van om half tien. Dan kunnen de schip
pers ze nog gebruiken voor hun lading
van die dag".
„Wat doet de rivier?" Op de Onafhan
kelijke Schippersvereniging (ONS)
worden ze nogal eens gebeld door
schippers die in het buitenland geen
waterstanden konden luisteren. „Of er
worden'familieleden ingeschakeld om
in Nederland de waterstanden te luiste
ren, zodat ze die later telefonisch door
kunnen geven" zegt J. de Vries van
ONS. Ook bij de Koninklijke Schip
persvereniging Schuttevaer kennen ze
het belang dat de schipper aan informa
tie hecht: "Een centimeter kan het ver
schil betekenen van twee tot acht ton
lading meer of minder, afhankelijk van
de grootte van het schip," zegt Zwiers.
„De schippers laden hun schip op die
gegevens af. Als er wordt gezegd een
centimer stijging bij Keulen, dan weet
een schipper dat een dag later die stij
ging bij Duisburg is, en weer een dag la
ter bij Nijmegen".
In Duitsland is een proef om de water
standen uit de ether te halen inmiddels
teruggedraaid. Of de zenderkleuring in
Hilversum ook voor enkele minuten zal
wijken, is echter de vraag. De schip
persverenigingen en de berichtendienst
van Rijkswaterstaat hebben om een ge
sprek verzocht. "Als daar niets uitkomt
zou het kunnen zijn dat minister Maij
(verantwoordelijk voor rijkswaterstaat,
red.) met minister D'Ancona (verant
woordelijk voor de NOS, red.) om de
tafel gaat zitten. Die laatste zal sowieso
een oordeel moeten vellen omdat een
besluit van het NOS-bestuur alleen
door de minister kan worden herroe
pen. Zwiers: "Kijk, over een paar peil-
stations valt te praten, die kunnen er
misschien uit. Maar dan praten we over
enkele seconden tijdwinst, meer niet".
Van Hoorn: "Misschien zouden we
moeten bekijken, als die schippers die
berichten toch eerder willen hebben, of
we niet vóór zeven uur 's ochtends iets
kunnen regelen. Op*lie tijd is Radio 5
nog niet in de lücht. Later is uitgeslo
ten, dat weet ik zeker".
Personeel
Bij het Berichtencentrum in Lelystad
zal een dergelijke vervroeging on
overkomelijke problemen opleve
ren. De gegevens van de peilstations in
het buitenland kunnen daar niet eerder
dan half acht 's ochtends binnen zijn.
„Het zou in ieder geval tot een verho
ging van de personeelskosten leiden,"
aldus het algemeen hoofd Schafer. Hij
weet nog wel een paar redenen waarom
de waterstanden op de radio moeten.
„Wat bijvoorbeeld te denken van de ca
ravans en de koeien die in de uiterwaar
den staan?"
Dmitry Shapko: ,Jazz maken met liefde voor de traditie
I FOTO: REMY WVLMS
DEN HAAG Hij heeft jazz Ie
ren spelen door tussen de
staatsstoringen door naar
The Voice of America te luiste
ren. Naar het programma van de
Amerikaan Willis Connover.
Diens Jazz Hour begon met El
lingtons Take the A train' en
heel jazzliefhebbend Oost-Euro-
pa zat ervoor met het oor tegen
de luidspreker. In het geniep.
Ook Dmitry Shapko, een jonge
Rus uit de plaats Ufa in de
Oeral.
Dmitry Shapko heeft Rusland inmid
dels tijdelijk achter zich. Hij is in Ne
derland beland. Blijven steken eigen
lijk, want hij had een uitnodiging van
jazzleraar Dave Liebman om op de be
faamde Berklee School of Music verder
te studeren. Shapko had in Rusland een
bandje gemaakt en dat aan een Ameri
kaan meegegeven. Die moest het over
handigen aan jazzpublicist Jamey Ae-
bersold. Het kwam via-via in handen
van Liebman. Shapko kreeg diens invi-
tatiebrief drie maanden te laat door de
post thuis bezorgd en had daarna moei
lijkheden om een visum voor Amerika
te krijgen. Maar Liebman gaf ook op
het Koninklijk Conservatorium in Den
Haag les. Dus pakte Shapko alsnog z'n
koffers en volgde een aantal workshops
van hem in de Nederlandse residentie.
Hier speelt de jonge tenorsaxofonist in
middels samen met onder anderen Rob
Agerbeek en Hein van der Gaag. Shap
ko is een klein wondertje uit de koker
van de jazzcommunicatie. „Ik luisterde
stiekem, zoals zovelen, naar het pro
gramma Jazz Hour van The Voice of
America", vertelt hij. „Daar sprak je
natuurlijk niet in het openbaar over,
want dat kon je lelijk opbreken. Ik had
zelf een klassieke basisopleiding gehad.
Onder meer van mijn moeder die op
het plaatselijke conservatorium les gaf.
Ik kom uit een muzikale familie. Mijn
vader is klarinettist en mijn grootvader
was een beroemde klassieke zanger.
Van de radio pikte ik de jazz op, leerde
ik allerlei vormen van improvisatie ken
nen en ik begon stukken na te spelen.
Lesboeken voor jazzmuziek waren er
niet. Wat er in omloop was, was soms
wel tien keer van elkaar gekopieerd".
Hij kreeg aanvullend jazzmateriaal van
ervaren muzikanten die door het land
trokken met dansorkesten en voor het
bal begon nog even een uurtje pure jazz
speelden voor collega's en liefhebbers.
Heiligen
Willis Connover (z'n naam is een ver
bastering van de achternaam Couwen-
hoven; hij is van Nederlandse afkomst)
mag je bijna de vader van de jazz in
Oost-Europa noemen. Jazzcriticus en -
muzikant Ruud Kuyper speelde ooit in
Joegoslavië op een festival waar Con
nover eregast was tezamen met pianist
John Lewis. Kuyper: „Ze werden er bij
na als heiligen van de jazz begroet".
Dmitry Shapko vertelt nog een fabu
leus verhaal rond de legendarische jazz -
presentator. Op een gegeven ogenblik
hoort hij in diens Amerikaanse pro
gramma de Russische jazztrompettist
Valerie Ponomarev spelen. In Rusland
heëft hij hem nog nooit gehoord. Pono
marev is op dat moment een van de
Jazz Messengers van drummer Art Bla-
key. Shapko: „Ik was zo verbijsterd dat
een Rus zo goed jazz kon spelen, dat ik
er tegen vrienden over begon. Ssstt,
waarschuwden die onmiddellijk, wist je
dat niet? Ponomarev heeft jaren in
Rusland in allerlei obscure clubs
moeten spelen, hij is naar Amerika ge
gaan en zijn naam kun je hier nu beTer
niet noemen. En", vervolgt Shapko,
„weetje hoe Ponomarev jazz had leren
spelen? Via datzelfde Jazz Hour van
Willis Connover. Ponomarev kende het
repertoire van Art Blakey daarvan zó
goed, dat hij zonder repeteren met The
Jazz Messengers kon meespelen. Bla
key was verbijsterd".
Archie shepp
De 29-jarige Dmitry Shapko geeft de
indruk voor jazz en jazz alleen te leven.
Wanneer ik hem zie op het North Sea
Jazz Festival waar hij met pianist Rob
Agerbeek speelt, ziet hij saxofonist Ar
chie Shepp binnenkomen. „Hem moet
ik horen", zegt Shapko gehaast. „Ik heb
hem nog nooit 'live' gehoord, en ik ben
net zoals hij nogal experimenteel be
gonnen. Hij schijnt ook weer terug te
zijn bij een klassiekere manier van jazz
improvisatie". Na het concert van
Shepp zie ik hem weer. Shapko is te
leurgesteld. Heeft niet gehoord wat hij
verwachtte. Hij komt ook even kijken
bij een groep zeer jonge Haagse jazz
musici-conservatoriumstudenten, maar
besluit toch maar niet mee te 'jammen'.
Het niveau is hem duidelijk te ongelijk.
Shapko neemt z'n jazz en zichzelf se
rieus. Hij heeft z'n 'klassieken' grondig
bestudeerd. Niets nieuws voor een jazz
muzikant. Maar op de Nederlandse
conservatoria krijg je daar riant de
ruimte voor. Shapko moest 't allemaal
achter de Russische stoorzenders van
daan pulken. Wat de toon betreft die
hij uit zijn tenorsax haalt, zou hij een
kind van wijlen Dexter Gordon kunnen
zijn. „Ik houd erg van Gordon, maar ik
houd ook van Coleman Hawkins en
Lester Young. Ik wil in m'n spel de bin
ding met die traditie bewaren".
Trots
We zullen Dmitry Shapko nog wel even
in Nederland blijven tegenkomen. Op
allerlei plekken waar jazz gemaakt
wordt. Maar uiteindelijk wil hij toch te
rug naar Rusland. Hij is trots op z'n
Russische cultuur, trots op zijn geboor
testad Ufa waar ook Rudolf Nurejev
vandaan kwam. En hij is blij dat hij als
Rus midden tussen de jazzgroten op
het North Sea Jazz heeft kunnen spe
len.
„Vorig jaar was er nog een Oosteuro-
pese avond" zegt hij. Hij kijkt er wat
moeilijk bij. „Eén zaal met allerlei mu
sici uit het voormalige Oostblok bij el
kaar".
Dat hoeft voor hem dus niet zo. Er is
geen verschil tussen jazz daar en jazz
hier. Russische jazzmensen horen niet
apart. Dmitry Shapko hoort bij de grote
traditie. „Een traditie die het waard is
om van te houden" zegt hij. „We
moeten goed oppassen wat we ermee
doen. Als we 'm niet verder dragen,
gaat hij verloren. Ik wil met liefde voor
die traditie mijn muziek maken".
