Ommezwaai Vaticaan niet onverwacht
Einde aan
2000 jaar
vijandschap
v
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Reis paus naar
Latijns-Amerika verkort
mm
s^.:
f
Zomer toptijd voor Waddenkerken
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de nieuwe regeling ééi
piepkleine theoretische ontsnappingsclausule biedt. In ge
val van overmacht kan een arts bij het in acht nemen vai
alle zorgvuldigheidseisen vrijuit gaan. Zeker is dat niet
omdat er niet of nauwelijks jurisprudentie is op dit gebied
Bovendien luidt een van de zorgvuldigheidseisen nu juis
dat de patiënt zelf een uitdrukkelijk verzoek kenbaar moe
maken. Daar kan, in het geval van een pasgeboren baby, pei
definitie geen sprake van zijn.
CcidócSommit
DONDERDAG 30 JULI 1992
MEXICO-STAD De reis van paus Johannes Paulus II naar La
tijns-Amerika is in verband met zijn gezondheidstoestand verkort.
De paus zal in oktober twee of drie dagen in de Dominicaanse Re
publiek doorbrengen, maar zijn bezoek aan Mexico, Nicaragua en
Jamaica is afgelast, zo heeft de pauselijke gezant in Mexico, mgr.
Girolamo Prigione, meegedeeld. Prigione is eergisteren door het
Vaticaan per fax van het besluit op de hoogte gesteld. Johannes
Paulus, die eerder een reis naar Sicilië in september afzegde, zal in
de Dominicaanse Republiek een deel van de vergadering van de
Latijnsamerikaanse bisschoppenconferentie (CELAM) bijwonen.
De bisschoppen herdenken de ontdekking van Amerika en het be
gin van de evangelisatie van het continent, dit jaar 500 jaar gele
den. De paus verliet dinsdag het Gemelli-ziekenhuis, waar twee
weken geleden een goedaardige tumor uit zijn dikke darm werd
verwijderd. Hij houdt minstens een maand rust in zijn zomerresi
dentie in Castelgandolfo ten zuiden van Rome.
Gereformeerde Bond blijft vrouw in het ambt afwijzen
Een kruis met rozen is
het mensenlot.
HUIZEN De Gereformeerde
Bond, de rechtervleugel van de
Nederlandse Hervormde Kerk,
blijft de vrouw in het ambt af
wijzen. Vrouwelijke predikan
ten, ouderlingen en diakenen
zijn strijdig met de bijbel en de
gereformeerde belijdenis.
Het is 'uitermate verdrietig'
dat er binnen de Bond een visie
op de bijbel opkomt waarin de
vrouw in het ambt mogelijk
wordt geacht, schrijft algemeen
secretaris ir. J. van der Graaf
namens het hoofdbestuur in
'De Waarheidsvriend', het or
gaan van de Bond. Van der
Graaf reageert op uitlatingen
van predikanten van de Bond
waarin het standpunt van het
hoofdbestuur wordt afgewezen.
Van der Graaf beschuldigt het
blad Kontextueel en de theolo
gische vereniging Ph.J. Hoede-
maker, die zulke predikanten
aan het woord laten, van een
'gestructureerde oppositie' te
gen het beleid van de Bond. Hij
herinnert de opposanten eraan
dat het hoofdbestuur tijdens de
jaarvergaderingen nooit kritiek
heeft gekregen op zijn stand
punt over de vrouw in het ambt.
Geen enkele Bondsgemeente
zit te wachten op een vrouwelij
ke ambtsdrager, meent Van der
Graaf. De algemeen secretaris
van de Bond onderstreept dat
de aanvaarding van de vrouwe
lijke ambtsdrager het opgeven
van de gereformeerde ambtsvi
sie betekent. Deze houdt in dat
het ambt het wezenlijke is en de
bedieningen daaruit voortvloei
en. Alleen als men het ambt de
gradeert tot een bediening, kan
men ruimte maken voor de
vrouw in het ambt, maar dat be
tekent wel dat het bijbelse ambt
wordt losgelaten. En juist met
dit bijbelse ambt staat of valt
volgens Van der Graaf de gere
formeerde visie op het toezicht
over de gemeente.
Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG - Het besluit
van het Vaticaan en Israël
om een commissie in te stel
len die het aanknopen van di
plomatieke betrekkingen
moet voorbereiden, komt
niet onverwacht. De afgelo
pen tijd waren er herhaalde
lijk signalen dat de leiding
van de RK Kerk bereid zou
zijn haar beleid tegenover Is
raël te herzien.
Vooral na het bezoek van de
d van New York en
vertrouweling van de paus, kar
dinaal John O'Connor, eind vo
rig jaar en de bedevaart naar
het Heilige Land van een van de
hoogste Vaticaanse prelaten,
kardinaal Joseph Ratzinger, dit
jaar verwachtten velen dat het
Vaticaan officiële gesprekken
met Israël zou openen.
O'Connor zei enkele maanden
geleden dat het Vaticaan zijn
eis had laten vallen dat Israël de
stad Jeruzalem onder interna
tionaal toezicht zou moeten
stellen, voordat van het opne
men van diplomatieke betrek
kingen met de joodse staat
sprake zou kunnen zijn. Het
Vaticaan zou het nu voldoende
vinden als de toegang tot de hei
lige plaatsen voor joden, chris
tenen en moslims in de stad zou
zijn gewaarborgd.
De status van Jeruzalem geldt
als de belangrijkste hinderpaal
voor het aanknopen van diplo
matieke betrekkingen. Israël is
onder geen voorwaarde bereid
afstand te doen van de stad.
Ook de nieuwe Israëlische rege
ring wil niet tornen aan Jeruza
lem als hoofdstad van de joodse
staat.
In joodse kringen is er altijd
veel kritiek geweest op de hou
ding van het Vaticaan. Deze
werd ook steeds in verband ge
bracht met het feit dat het Vati
caan de relaties met de christe
nen in de Arabische landen niet
in gevaar wilde brengen.
De felle kritiek op het Vaticaan
tijdens de Golfoorlog, toen de
paus lang wachtte met het uit
spreken van zijn solidariteit
met Israël dat het zwaar te ver
duren had, leidde tot een bij
zondere verklaring waarin het
Vaticaan er opnieuw op wees
dat het geen diplomatieke be
trekkingen met Israël kon aan
gaan. Het onderstreepte tegelij
kertijd dat het nooit het be
staansrecht van Israël heeft be
twist. Er werd onder meer op
gewezen dat een Israëlische de
legatie mocht deelnemen aan
de plechtigheden bij het begin
en het einde van het Tweede
Vaticaans Concilie (1962-1965).
Bovendien werden de Israëli
sche premiers Golda Meir en
Shimon Peres door de paus in
audiëntie ontvangen en heeft
de huidige paus de staat Israël
diverse keren bij naam ge
noemd.
Het Vaticaan stelde dat Israël
'in zijn bestaan en veiligheid'
moet worden beschermd en dat
het respect had voor de binding
die joden uit de gehele wereld
met Israël voelen. Maar van het
aanknopen van diplomatieke
betrekkingen met dat land zou
pas sprake kunnen zijn, als een
aantal 'juridische problemen',
zoals de annexatie van de 'heili
ge stad Jeruzalem' en de aan
wezigheid van Israël in de be
zette gebieden zou zijn opge
lost.
De vredesconferentie over het
Midden-Oosten, die vorig jaar
oktober in Madrid begon, leek
een Vaticaanse erkenning van
Israël dichterbij te brengen. De
aartsbisschop van Lyon, kardi
naal Albert Decourtray, die
nauw betrokken was bij de on
derhandelingen met het Joods
Wereldcongres over de ver
plaatsing van het karmelietes
senklooster in Auschwitz, zei
toen niet uit te sluiten dat het
Vaticaan snel diplomatieke be
trekkingen met de joodse staat
zou aangaan. Het Vaticaan wil
de graag aan de conferentie
deelnemen, maar kreeg niet
zijn zin.
Een verbetering van de i
zou de vervulling van een har-
tewens van Johannes Paulus
mogelijk maken: een bezoek
aan het Heilige Land om daar
samen met moslims en joden te
bidden voor vrede in het Mid
den-Oosten. Hij zou de tweede
paus zijn die een bezoek aan Is
raël brengt. In januari 1964
ging paus Paulus VI als pelgrim
naar het Heilige Land. De paus
werd ontvangen door de toen
malige Israëlische president,
Zjasar, maar beklemtoonde het
religieuze karakter van zijn reis
en vermeed elke politieke uit
spraak.
1| Restauratie
gouden
koepel
TEL AVIV Als de onder
handelingen leiden tot het
uitwisselen van ambassa
deurs tussen Jeruzalem en
het Vaticaan, zal eindelijk
een streep worden gezet on
der tweeduizend jaar vijand
schap tussen het joodse volk
en de katholieke kerk.
„Rome heeft ons tot nu toe
nooit vergeven dat wij Jezus
niet hebben aanvaard als de
Messias", zegt de Israëlische
deskundige op het gebied van
jodendom en christendom, dr.
Kaufman Kaniel. „Het is die
ontkenning, waarop door de
eeuwen heen de problemen zijn
gebaseerd tussen ons en de
kerk".
Sinds de stichting van de staat
in 1948, hebben de Israëlische
regeringen erop aangedrongen
officiële betrekkingen aan te
gaan met de Heilige Stoel. Het
was en is nog steeds voor Israël
belangrijk de officiële stempel
van het Vaticaan te krijgen voor
haar betrekkingen met de
christelijke wereld.
De contacten daartoe waren
veelvuldig en moeizaam. Een
keerpunt kwam in 1965, toen
het Vaticaan onder leiding van
Paus Johannes de XXVI offi
cieel liet vastleggen dat het
joodse volk niet meer de schuld
hoeft te dragen voor de kruisi
ging van Jezus. Op deze, voor
het joodse volk, historische ge
beurtenis, volgden officiële be
zoeken van Israëlische rege
ringsleiders aan het Vaticaan.
Het meest ontroerende was het
bezoek van de toenmalige Is
raëlische premiers Golda Meir,
die tegen haar gewoonte in ter
gelegenheid van haar audiëntie
een klein zwart hoedje op haar
grijze kapsel had gezet en na af
loop zeer geëmotioneerd ver
klaarde diep onder de indruk te
zijn, nu zij 'als dochter van het
joodse volk' door de Heilige Va
der was ontvangen.
Maar voodat de vlag met de Da
vidster in het Vaticaan kanv
worden gehesen, moet er nog
heel wat gebeuren.
Zo moet Israël volgens dr. Ka
niel, van het Vaticaan financië
le vergoeding eisen voor de tal
rijke kostbare bezittingen die
de Kerk door de eeuwen heen
van het joodse volk heeft afge
nomen. Volgens hem gaat het
niet alleen om onroerend goed,
maar ook om ontelbare waarde
volle boeken, manuscripten en
joodse rituele voorwerpen, die
de Kerk zich heeft toegeëigend.
„Alles bij elkaar gaat het om
een waarde van miljarden dol
lars", zegt hij.
Maar meer nog dan dat gaat het
wat Israël betreft om een more
le boetedoening voor het lijden
dat het joodse volk heeft onder
gaan in de naam van het chris
tendom. Het is voor de Israëli's
bijvoorbeeld nog steeds moeilijk
te verwerken, dat Paus Pius XII
zweeg, toen tijdens de Tweede
Wereldoorlog miljoenen joden
naar de nazi-gaskamers werden
gevoerd. „Wij mogen verwach
ten, dat het hoofd van de Kerk
zijn oprechte verontschuldigin
gen aanbiedt aan het joodse
volk", zegt de Israëlische des
kundige.
Éli{MP-*
Op de Tempelberg in
Jeruzalem bevindt
zich de heilige rots
waar Mohammed zijn
voeten zou hebben
gezet. Daarboven
werd in 691 de
prachtige Koepel van
de Rots gebouwd. De
voorbereidingen voor
het restaureren van
het gouden dak van
deze moskee zijn
gisteren begonnen.
De restauratie wordt
gefinancierd door
koning Hussein van
Jordanië en zal
ongeveer 12 miljoen
gulden gaan
bedragen.
foto: ap
Bisschop Möller
aan de
beterende hand
GRONINGEN - Bisschop
J.B.W.M. Möller van Gronin
gen is na een maandenlang ver
blijf in het ziekenhuis aan de
beterende hand. Sinds een
week verblijft hij weer op zijn
thuisbasis aan de Markstraat in
Groningen. In een brief aan de
priesters, diakens en pastorale
werkers' in het bisdom meldt
Möller dat zijn gezondheid 'zich
voorspoedig aan het herstellen
is'. Wel zal de bisschop enige
tijd nodig hebben om volledig
op krachten te komen. In maart
vorig jaar onderging mgr. Möl
ler een niertransplantatie in
het Academisch Ziekenhuis in
Groningen. Hoewel het herstel
voorspoedig leek te verlopen,
traden later complicaties op.
Daardoor moest de bisschop,
die sinds 1969 het bisdom Gro
ningen leidt, zich opnieuw laten
opnemen. De 68-jarige bisschop
is bijna anderhalf jaar uit de
roulatie geweest.
f
,11»
<r
Oud en
bekend
Een
Egyptische
moslim leest
bij de duizend
jaar oude Al
Azhar Moskee,
de oudste en
misschien ook
bekendste
moskee in de
Islamitische
wereld, uit de
Koran.
Extremistische
moslims
neigen ertoe
bekende
moskeeën als
deze te
mijden. Zij
bezoeken
moskeeën, die
Idoor
STEVEN EMMENS
L liggen in
armelijke
wijken.
foto: ap
LEEUWARDEN - De zo
mermaanden zijn voor de
kerken op de vaste wal niet
de gezelligste. Lege kerkban
ken grijnzen menig predi
kant toe, als die zelf al niet
met vakantie is. De Friese
waddeneilanden bieden ech
ter een totaal ander beeld.
Daar heerst in de zomer een
topdrukte, waar veel kerken
graag op inspringen.
De samen-op-weg-gemeente
van Vlieland komt normaal
slechts één keer per zondag bij
een. Tijdens de zomer verdub
belt dat, vertelt ds. L.C.P. De
venter. Dan worden er op zon
dagavond speciale lofprijzings
diensten georganiseerd.
Duitse badgasten komen ook
aan hun trekken op Vlieland.
Voor hen worden Duitse dien
sten gehouden. De kerken in
Duitsland organiseren die ove
rigens zelf. Net als de Gerefor
meerde Kerken (vrijgemaakt),
die gedurende de zomer de mo
numentale hervormde kerk op
Vlieland afhuren.
Datzelfde gebeurt in Midsland
op Terschelling, waar de gere
formeerde kerk in deze tijd
wordt afgestaan aan de vrijge
maakte broeders en zusters.
Ook de rooms-katholieken op
Terschelling kunnen tijdens de
vakantie elke zondag een dienst
meemaken, een luxe die in de
slappe tijd niet genoten kan
worden. Er is gedurende deze
periode constant een pastor
aanwezig, vertelt Immink.
Op Ameland was dat vroeger
wel wat anders. Tenminste, de
hervormde kerk zal niet voor
niets hebben geadverteerd met
de leegstaande pastorie als va-
kantiehuis-tegen-gereduceerd-
tarief. Die vormde de tegen
prestatie voor de predikant die
er wilde komen preken. Sinds
COMMENTAAR
Het lijden van de arts
HOE ondraaglijk is het lijden van de arts, wanneer hij ge
confronteerd wordt met ongeneeslijke comapatiënten of ge
handicapte maar levensvatbare pasgeborenen? Die vraag^r
komt op naar aanleiding van het deze week uitgelekte
vies van een groep kinderartsen om onder bepaalde omstan
digheden levensbeëindiging bij baby's met ernstige afwij
kingen mogelijk te maken. „Dit is een delicate zaak", zei
Utrechtse kinderarts Versluys, een van de opstellers vai
het concept-advies, in een toelichting. „Het gaat hier boven
dien om onmondigen die niet zelf kunnen aangeven dat zj
hun leven willen beëindigen. Maar evenmin dat ze kiezen
voor een eindeloze, uitzichtloze lijdensweg met zinloze ope
raties. Wij willen met ons advies de artsen die met deze zaai
worstelen houvast geven".
HET is op zich onthullend dat een vooraanstaand kinder
arts de gewetensnood rondom het leven of de dood van pas
geboren baby's zo klip en klaar formuleert. In het
blijkbaar niet de worsteling van de patiënt zélf (lees: d
baby) maar de worsteling van de arts. Die moet houvast krij
gen.
de:
IN het geval waarin artsen besluiten tot levensbeëindigew
handelen, zo suggereerde Versluys, doen zij er verder ver
standig aan dit niet te vermelden op de overlijdensakte
Over dit laatste is in politiek Den Haag een klein stormpji
van verontwaardiging losgebarsten. De verontwaardiginj
over de oproep het niet zo nauw te nemen met de overlij
densverklaring doet echter zachtjes gezegd wat naïef aan
Bij de kamerbehandeling van de nieuwe euthanasieregelinj
was immers al duidelijk dat van een verplichte melding vai
levensbeëindiging bij wilsonbekwamen in de praktijk wei
nig terecht zal komen. In het debat wees de D66'er Kohn
stamm er op dat artsen nooit zo dom zullen zijn zichzelf vrij
willig in de boeien te laten slaan. En dat is het geval zolanj
het actief doden van wilsonbekwamen meldingsregelinj
of niet strafbaar blijft volgens het wetboek van straf
recht.
AAN deze praktijk zal nooit iets veranderen zolang de poli
tiek het oordeel over levensbeëindiging bij wilsonbekwa
men overlaat aan rechters, hoewel zij weet dat die zich nooi
over de kwestie kunnen uitspreken zolang artsen
overlijdensverklaringen blijven invullen. Een treffender il
lustratie van bestuurlijke onmacht is nauwelijks te vinden
Het is te prijzen dat de oppositiepartijen WD en D66 (overi
gens beide voorstander van euthanasie op verzoek) de on
macht van de patiënt jegens zijn arts belangrijker achtei
dan de onmacht van de arts jegens het lijden van zijn
tiënt. Samen met de kleine confessionele fracties betoogdei
zij dit voorjaar dat een letterlijk levensgevaarlijk pun
wordt gepasseerd zodra de deur voor het doden van wilson
bekwamen ook maar op een klein kiertje komt te staai
Voor'mensen met een christelijke oriëntatie biedt de bijb<
tot slot ook nog enig houvast: doden uit liefde is óók dood
slag, zo wordt al in Genesis 9:4,5 aangegeven.
HET zou van moed getuigen als ook de regeringspartijen
met name het CDA, eindelijk een beleid zouden willen voe
ren dat op het punt van levensbeëindiging van wilsonbe
kwamen geen enkel misverstand laat voortbestaan: zuil
handelen is strafbaar en dient strafbaar te blijven.
brj
Hi.
Ht
een jaar of vier is de pastorie
echter verkocht, aldus ds. C.
Glashouwer. „Maar we houden
echt wel in de gaten welke pre
dikanten hier hun vakantie
doorbrengen, hoor".
Ameland stelt gedurende de zo
mer de kerken voor een aantal
uren per dag open voor bezoek.
Naast de gewone diensten wor
den er op het eiland Duits-Ne
derlandse zangdiensten gehou
den. Bovendien zijn er op twee
kampeergelegenheden cam
pingdiensten. De rooms-katho-
lieke gemeenschap op het
eiland is zomers druk met het
organiseren van missen voor
het grote aantal katholieke gas
ten uit Duitsland.
„De doopsgezinde broeder
schap op Ameland verdient het
meest aan al het vreemde volk"
grapt ds. D. Kamminga. De
doopsgezinden verhuren hun
gebouwen in Nes en Hollum
aan de vrijgemaakten („tijdens
de topdrukte houden die drie
diensten") en de nieuw-aposto-
lischen.
mtr CcidócSouAcmt
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Peri
Kantoor redactie Apothekersdijk 34. Leiden
Kantoor advertentie- en
abonnementenafdeling Stationsweg 37, Leiden
Telefax 071 -134 941
Postadres Postbus 112300 AA Leiden
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
070-3190 933
070-3906 717
Postbus 9. 2501 CA Den Haag
Hoofdkantoor:
Telefoon:
Postadres
Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08 30 tot 17.00 uur
Directeur/hoofdredacteur J. Leune
Adjunct-hoofdredacteur J. Timmers.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot
Leiden en omgeving (tel. 071 -144 046/047/48/49) G- J Onvlee (chef-redacteur),
F Buurman, K van Kesteren, R. Kleijn, drs R Koldenhof, M Kroft. T Pieters en
M Roso.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel. 070 - 3190815)
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. R. Edens, drs. Chr van der Hoff, A van
Holstein, E Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R de Roo.
Sport (tel. 070 - 3190 826): in samenwerking met sportredactie Sijthoff Pers.
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B. Jansma, H Piët.
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef) en S. Evenhuis
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied,
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, een r
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland f
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H. Leber, drs K. Swiers,
M van de Ven en P. Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout
(chef), H Bijleveld, D Hofland, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus,
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs. D. J. van den Bergh
(Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R Hasselerharm
(Johannesburg), drs A Heering (Rome), B van Huët (Londen), M. de Koninck
(Washington), F. Lindenkamp (Sao Paulo), B Schampers (Brussel). W Voordouw
(Parijs), drs R Vunderink (Moskou), W Werkman (Jeruzalem), G van Wijland
(Belgrado), F Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- en
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster drs
M de Cocq.
n 08.30 tot 17.00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart
per maand
per kwartaal
per jaar
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient v
it te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 -141 905 Voor uitsluitend het door
geven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -140 680
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
