Beurs in beroering
bij overname Fokker
Fokker duikt onder bij onverslaanbare vrienden
Dagbladunie
lezuinigt
ECONOMIE
n">
Bouw in Nederland
slecht af
JSESZXÏÏSi Ook Fiat betaalde politici smeergeld
Soutcwit
AW
WOENSDAG 29 JULI 1992 I
Ld^ikkei opnieuw naar dieptepunt
OKYO De misère op de beurs van Tokyo is vandaag verder toe-
inomen. De Nikkei-index verloor 330,69 punten op 15.095,95, of-
el een verlies van 2,1 procent. Daarmee bereikte deze index het
agste punt in zes jaar.
>T11( e Nikkei bleef bij een matige omzet weliswaar boven de psycholo-
f sch belangrijke 15.000-grens, maar handelaren zijn bang dat
orgen deze barrière wordt doorbroken. Voor het eerst sinds lan-
tijd was er sprake van een lichte paniekstemming. Volgens een
'jpndelaar van het Japanse effectenhuis Nikko Securities werden
koersen door verkooporders van kleine beleggers onder druk
iet. De koersen kwamen onder druk te staan door de bezorgd-
id over de bedrijfswinsten. Daarnaast zouden buitenlandse ef-
ctenkantoren hun Japanse aandelen sinds enige tijd dumpen op
«Japanse effectenbeurs. Met het nieuwe dieptepunt op woensdag
duidelijk geworden dat de verlaging van het Japanse disconto
igin deze week niet veel indruk op de beleggers heeft gemaakt,
e aandeelhouders zijn bezorgd over de vertraging van de econo-
ische groei in Japan.
ïcht g
two :i,
BRUSSEL - De bouwactiviteiten in Nederland
zullen dit jaar, in vergelijking met vorig jaar, af
nemen met 5,7 procent. De Europese federatie
van bouwondernemingen liet dat gisteren in
Brussel weten. Voor 1993 houdt de federatie het
op een achteruitgang van 2,4 procent. Nederland
heeft daarmee van alle EG-landen de slechtste
vooruitzichten. Ook over Groot-Brittannië is de
Europese bouwfederatie niet optimistisch. Daar
verminderen de bouwactiviteiten dit jaar met 4,7
procent en volgend jaar met 0,5 procent. Voor de
hele EG houdt de federatie het voor dit jaar op
een achteruitgang van 0,7 procent. Daarmee is f?r
een einde gekomen aan een periode van groei die
zes jaar heeft geduurd. In 1993 zal er in de EG-
bouwsector weer een groei zijn van 0,6 procent.
Chrysler boekt
kwartaalwinst
DETROIT - Het Amerikaanse concern Chrysler, na
General Motors en Ford de grootste autoproducent
van de Verenigde Staten, heeft in het tweede kwartaal
van dit jaar een winst weten te boeken van 178 miljoen
dollar, zo is gisteren in Detroit bekendgemaakt. In het
tweede kwartaal van vorig jaar leed het concern nog
een verlies van 212 miljoen dollar. De omzet groeide
van 7,81 miljard tot 9,31 miljard dollar. De winst
kwam tot stand ondanks hoge kosten voor de introduc
tie van enkele nieuwe modellen. Chrysler wist zijn
marktaandeel in de VS te vergroten met 0,9 procent.
Volgens bestuursvoorzitter Lee Iacocca lijkt het erop
dat de Amerikaanse economie aan de beterende hand
is. Chrysler leverde in het tweede kwartaal 80.000 au
to's meer af dan in het eerste kwartaal. Over de eerste
zes maanden boekte Chrysler een positief resultaat
van 165 miljoen dollar.
Gemengde reacties op
lage btw sierteelt
AALSMEER - De Nederlandse groothan
delaren en exporteurs van bloemen hebben
gemengde gevoelens over het besluit van de
EG om de btw op bloemen en planten niet
te verhogen. Dit melden het bedrijfschap en
de vereniging van groothandelaren in
bloemkwekerijprodukten. De EG-minis-
ters van financiën besloten maandag de lid
staten nog twee jaar de kans te geven het
lage btw-tarief te hanteren. De bloemen
handelaren zeggen daar blij mee te zijn. Ze
zijn echter teleurgesteld dat de dreiging
van het hoge btw-tarief niet definitief van
de baan is, waardoor het gevaar blijft be
staan van een afzetverlies van 400 miljoen
gulden en banenverlies in de sector.
Verrijkt uranium
UCN naar Japan
ALMELO - Ultra-Centriftige Nederland (UCN)
in Almelo gaat verrijkt uranium leveren aan Ja
pan. Urenco - waarin UCN zit met een Britse en
Duitse partner heeft een contract afgesloten
met Tepco uit Tokyo de bijna grootste elektrici
teitsmaatschappij ter wereld, aldus UCN vanmor
gen. Door het van 1995 tot 2005 lopende contract
krijgt Urenco voor het eerst toegang tot de Japan
se markt. Er is een totaalbedrag mee gemoeid van
ruim 500 miljoen gulden. Voor UCN betekent dit
een jaarlijkse extra omzet van zo n 15 miljoen gul-
den. Het bedrijf hoopt op vervolgopdrachten. Er
zijn in Japan nog kerncentrales in aanbouw. Het
land heeft in tegenstelling tot veel andere landen
kernenergie niet op een laag pitje gezet.
st Joi door
aan REET VOGELS
MSTERDAM Deoverne-
artil ing van Fokker door Dasa
aar eeft op de Amsterdamse
Loe ;urs voor heftige reacties
izorgd. De aandelenkoers
P™ ialde met 10 procent de af-
erha dopen twee dagen tot 25,90
c ïlden. De twee obligatiele-
^jS ngen van in totaal 300 mil-
en gulden op de beurs daar-
schieten juist om-
epog als gevolg van specula-
n, w<
n' mogelijkheid tot vervroegde
et ca ossing van de laagrentende
tier* ingen trekken speculanten
die tuk zijn op een finan-
1 el buitenkansje. Fokker gaf
iet 61937 twee obligatieleningen
!nen in het kader van de gezond-
vtiking van het bedrijf. Een van
leningen is een converteer-
0 re obligatielening met een
W(ntepercentage van 4,75 pro-
vont. Omruil van de lening in
ndelen kan plaatsvinden te-
Dasa aast op deel British Aerospace
MUNCHEN Dasa is al drie maanden bezig met een studie van
de verlieslatende ruimtevaartdivisie van British Aerospace (BAe).
Dat heeft een woordvoerder van Dasa meegedeeld. De Britse on
derneming - 1700 werknemers een omzet van ongeveer 480 mil
joen gulden - bevestigt dat er gesprekken gaande zijn, maar wil
niet zeggen met wie.
Doel van de studie is volgens de Dasa-woordvoerder overneming
van de ruimtevaartdivisie. BAe zal deze afdeling in zijn geheel van
de hand doen, aldus Dasa. De Britse onderneming zegt dat van ver
koop van haar ruimtevaartactiviteiten geen sprake zal zijn. BAe
zou alleen geïnteresseerd zijn in een deelneming of een joint ven
ture. De woordvoerder van het Duitse bedrijf zei dat beide partijen
nog geen concreet overleg hebben gevoerd.
Vorige maand halveerde BAe de capaciteit van haar satellietpro-
duktie. Bae schrapte daarbij 640 banen. Door de kosten in dit on
derdeel omlaag te brengen zou BAe de satellietproduktie klaar ma
ken voor verkoop.
gen een koers van 51 gulden per
aandeel. Met een huidige beurs
koers is geen belegger zo gek
dat te doen; de beleggers blijven
dus zitten met de obligatie. De
andere lening heeft een rente
percentage van 7,75. De obliga
ties van elk 1000 gulden nomi
naal gingen dan ook van de
hand voor 825 gulden voor de
4,75 procentsobligatie en 965
gulden voor de 7,75 procentso
bligatie. In de voorwaarden bij
dc uitgifte van de lening is ech
ter een interessante bepaling
opgenomen. Als de meerder
heid van de aandelen in andere
handen overgaat, kunnen de
beleggers een vervroegde aflos
sing eisen. Voor 825 gulden
koopt men dus een obligatie die
binnenkort 1000 gulden op
brengt.
De obligaties worden beheerd
door de Centrale Trust Compa
ny van de ABN Amro. Een
woordvoerder van de bank ver
klaarde dat er eerst gewacht
wordt op een definitieve over
eenkomst voor er een besluit
wordt genomen over de ver
vroegde aflossing. De obligatie
houders kunnen de Trust ech
ter dwingen tot zo'n stap, als de
meerderheid daar om vraagt.
Een woordvoerder van Fokker
probeert echter het enthousias
me wat te temperen. Ten eerste
kan het nog maanden duren
voor er een contract ligt. Daar
naast is de regeüng van ver
vroegde aflossing bedoelt om de
obligatiehouders te bescher
men tegen een overnemende
partij die minder kredietwaar
dig is. De nieuwe partij zou mis
schien niet aan de aflossings
verplichting kunnen voldoen.
Om dat te voorkomen is de be
paling opgenomen dat Fokker
dan tot vervroegde aflossing
overgaat. In het geval met Dasa
is daar echter geen sprake van.
Beurskoorts in balzaal
Effecten-makelaars voeren orders uit op de vloer van de Chinese beurs in Shanghai. De omgebouwde voormalige t
is het brandpunt van beurskoorts sinds de communistische leiders in 1990 de markt openden voor het kapitalisme.
'TTERDAM - Als laatste
er heeft de
fbladunie uitgeefster
Algemeen Dagblad en NRC
indelsblad besloten tot
luinigingen. Voorlopig geldt
vacaturestop tot eind van
itjaar.
]e reden voor de bezuiniging
in de tegenvallende adverten-
■inkomsten, zijn geen onbe-
id fenomeen in krantenland,
laatste jaren lijkt de terug-
kng echter een structureel ka-
jkter te hebben. Vooral de te-
Ivisie lokt grote landelijke ad-
trteerders weg bij de kranten,
je afgelopen jaren werd dat op-
fvangen door een toeneming
kn het aantal personeelsad-
èrtenties, maar die groei is in-
jiddels omgeslagen in een da-
jig. Bij de Dagbladunie, een
hderdeel van het Elsevier-con-
>rn, verloor het Algemeen
1 in de eerste helft van
het jaar zeven procent aan ad
vertenties. Directeur G. van
den Berg heeft nu besloten een
vacaturestop in te voeren tot
eind van het jaar. Ook wordt ge
dacht over het bezuinigen via
het drukcontract.
Eerder dit jaar kondigde de
VNU, uitgeefster van zeven re
gionale krap ten, al een perso
neelsvermindering van vijf pro
cent aan. De Perscombinatie,
uitgeefster van Volkskrant Pa
rool en Trouw, moet dit jaar 15
miljoen gulden bezuinigen. Ook
Sijthoff Pers, uitgeefster van
het Binnenhof en de Haagsche
Courant, heeft besloten tot
drastische bezuinigingen om de
rentabiliteit te verbeteren. De
grootste uitgever van regionale
kranten, Wegener Tijl in Apel
doorn, gaat bezuinigen, onder
meer via kostenverlaging door
samenwerking tussen regiona
le kranten en later het in elkaar
schuiven van redacties.
Ontslagen arbeiders van Volkswagen in Mexico staan t
van de platgelegde fabriek in Pueblo.
stakende arbeiders
PUEBLO Volkwagen heeft
dinsdag 14.300 stakende arbei
ders bij een dochtervestiging in
de Mexicaanse plaats Pueblo
voor onbepaalde tijd de toegang
tot de fabriek ontzegd.
De maatregel werd maandag
avond laat aangekondigd door
de voorzitter van de raad van
bestuur van Volkswagen, Mar
tin Josephi Wellman. Politie
mannen hielden gisteren de
wacht bij de gesloten poorten
van de fabriek, waar nog steeds
de klassieke Kever werd ge
maakt.
De arbeiders waren sinds 21 juli
week in staking uit protest te
gen een door een vakbond afge
sloten arbeidsovereenkomst.
De fabriek zou een verlies van
ruim 58 miljoen gulden hebben
geleden sinds het begin van de
staking. „We zullen niet verder
onderhandelen, omdat de sta
kende arbeiders slechts hun on
verantwoordelijkheid hebben
laten zien", zei Wellman. Hij
zei dat hij verplaatsing van de
fabriek naar elders in Mexico of
naar een ander land niet uit
sloot.
Id
i
ROME Ook Fiat heeft de po
litici van Milaan smeergeld ver
strekt in ruil voor overheidsop
drachten. Dat heeft Giancarlo
Cozza, de managing-director
van Fiat Savigliano, een doch
teronderneming van Fiat die
treinstellen produceert, toege
geven tenover van de rechtbank
van Milaan.
Uit zijn verklaring blijkt dat
Italiës grootste particuliere on
derneming, die tot nu toe elke
betrokkenheid heeft ontkend,
volop heeft meegedraaid in de
Milanese steekpenningencar
rousel.
De bekentenis van de vorige
week gearresteerrde Cozza is
een indirect gevolg van de ver
klaring van de socialistische po
liticus Sergio Radaelli, die voor
zijn partij fungeerde als 'steek
penningenkassier'. Twee
maanden geleden besloot Ra
daelli om een bekentenis af te
leggen, waarin hij ook de rol
van de Fiat-dochter uit de doe
ken deed. Daarmee geconfron
teerd zat er ook voor Cozza
niets anders op dan maar sa
men te werken met de magi
stratuur.
Uit Cozza's verhaal blijkt dat
Fiat een ingenieus systeem had
ontwikkeld om de inhalige Mi
lanese politici discreet te bedie
nen. Centraal daarin staat het
Argentijnse bedrijf Mater Fer,
een producent van spoorwegbe
nodigdheden, die voor 100 pro
cent eigendom was van Fiat Sa
vigliano, maar niet in de boeken
voorkwam. Aan het begin van
de jaren '80 werden via deze in
Buenos Aires gevestigde maat
schappij steekpenningen over
geheveld naar de bankrekenin
gen van Latijnsamerikaanse
potentaten van wie Fiat een op
dracht in de wacht probeerde te
slepen.
Wanneer in 1983 Mater Fer
wordt verkocht, wordt het voor
smeergeld bestemde fonds
overgebracht op een geheime
rekening in Lugano. Daar blijkt
dat wat goed was voor Zuidame-
rikaanse dictatoren minstens
zo goed werkt bij de politici van
Milaan. De betaling van smeer
geld verliep via een Tessiner ad
vocaat die van Cozza telefo
nisch opdracht kreeg bedragen
over te maken. Bij een van deze
operaties werd zo ruim 4 mil
joen gulden overgemaakt, in
ruil voor opdrachten. Het totale
bedrag dat Fiat Savigliano aan
corrupte politici heeft geschon
ken, is moeilijk te achterhalen;
aan wijzigingen werden vernie
tigd.
Cozza heeft in zijn verklaring
wel geprobeerd om zichzelf zo
veel mogelijk schoon te wassen
en de leiding van het Fiat-con
cern volledig vrij te pleiten. Hij
omschrijft de Milanese steek
penningen als afpersing door
politici en beweert dat buiten
hemzelf niemand in de hogere
regionen van de Fiat-holding
wist van het bestaan van het ge
heime steekpenningenreser
voir. Gezien de bedragen waar
het om ging lijkt dat echter op
zijn minst verwonderlijk, te
meer omdat tenminste twee an
dere Fiat-dochters eveneens bij
de Milanese affaire betrokken
zijn gebleken.
ilCHARD SCHUURMAN
laatstee1
handel i
notering F
eldeleninb
dcouf
!N HAAG - If you can'l
^at them, join them (Als je
niet kunt verslaan, maak
dan tot je vriend). Dit En-
se gezegde lijkt welhaast
>r Fokker de reden te zijn
weest om zo nadrukkelijk
kiezen voor overname
or Deutsche Aerospace
lasa).
len. F Xl
bieden, Dju afgelopen vrijdag de over-
ïid de laatste bezwaren tegen
i overname heeft laten vallen,
in het definitieve akkoord
ik dPrden opgesteld. Dan moet
50b I4ik duidelijk worden hoe Fok-
[j® |4r en Dasa nu precies vorm
I40 allien geven aan hun samen-
50 Clerking en welke rol er voor de
Jakker-vliegtuigen is wegge-
lOfeliswaar zijn het Franse Aé-
ISjspatiale en het Italiaanse Ale-
1-Ua nog niet direct bij het ak-
betrokken, maar het lijkt
130 Onvermijdelijk dat zij reeds nu
140 25ün invloed zullen uitoefenen
70 25^ werkverdeling van het
115 #er driejaar te vormen nieuwe
350b 28hropese vliegtuigconsortium.
3 70b gebeurt er met de toestel-
100 28in van de vier fabrikanten?
2 60a IF6 moet er een e*Sen ontwerp
4 503 ^leveren?
B.OO 28lat er offers gebracht zullen
140a 2^oeten worden is onontkoom-
330 2Saar- De samenwerking tussen
Dasa, Fokker, Aérospatiale en
Alenia moet de kleine tot mid
delgrote Europese vliegtuigpro
gramma's op termijn aanzien
lijk 'stroomlijnen'. Zoals de
vooral grote Europese vliegtui
gen binnen Airbus zijn onder
gebracht, zo worden de regiona
le verkeersvliegtuigen van de
vier samengevoegd in een nog
naamloos consortium. Het gaat
hierbij om zes bestaande projec
ten en zes ontwerpstudies. Bri
tish Aerospace en Saab gaan
voorlopig hun eigen weg.
Fokker krijgt in het consortium
de technische leiding over het
belangrijkste segment dat het
gaat vertegenwoordigen, de ca
tegorie vliegtuigen met 65 tot
130 stoelen. Het brengt in deze
klasse de technisch hoogwaar-
diqe Fokker 100 in, waarvoor
de drie andere partners op kor
te termijn geen alternatief heb
ben.
Hierdoor ontstaat de situatie
dat de Fokker 100 de komende
jaren de reputatie van 'speer
punt' van het consortium ge
niet. Dit vooruitzicht is voor
Fokker zeer aantrekkelijk. Het
toestel kan rekenen op de volle
steun van de partners en geeft
de Nederlandse fabrikant een
sterke positie.
Variant
Een soortgelijke situatie zit er
aan te komen met de Fokker 70,
een kleine variant van de '10O'.
Als Dasa snel kiest voor een 130-zitter, zit Fokker goed; de Fokker 100 wordt dan uitgangspunt van het nieuwe
toestem FOTO: ANP
Hierover moet dit jaar een defi
nitief besluit vallen, wil het eer
ste exemplaar in 1994 de lucht
in kunnen. Ook voor de Fokker
70 is in het consortium niet di
rect een alternatief, of het moet
het ATR72-propellervliegtuig
zijn.
In de wetenschap dat een goed
vliegtuigontwerp het met enke
le aanpassingen zeker twintig
tot dertig jaar kan volhouden
voordat een opvolger nodig is,
lijkt Fokker met de '100' en de
'70.' dus een goede toekomst
voor zich te hebben. Als de nu
gemaakte afspraken met Dasa
worden nageleefd, is de produk-
tie van deze vliegtuigen in Ne
derland nog vele jaren veiligge
steld.
Toch kan Fokker zijn aanvan
kelijk sterke positie in het con
sortium kwijtraken en ook de
Fokkers 100 en 70 verliezen
aan de partners. Dit zal geheel
afhangen van de vraag hoeveel
macht Fokker als technisch lei
der nu daadwerkelijk heeft.
De testcase hiervoor lijkt zich
aan te dienen als er een besluit
moet worden genomen over de
bouw van een vliegtuig met 130
stoelen, iets waarbij alle part
ners groot belang hebben. In
dien Fokker het voor elkaar
krijgt een besluit over dit toe
stel binnen drie jaar te force
ren, dan is er niets aan de hand.
In dat geval zal de Fokker 130
als basis dienen voor dit project.
De ontwikkeling van deze lange
variant van de '100' kost 1,1
miljard gulden.
Hoewel zeker geen kleinigheid,
is dit bedrag toch bijna een
kwart van dat van een project
dat vrijwel zeker op tafel zal
worden gebracht, mocht pas
over driejaar over de 130-zitter
wordt beslist: de Regioliner.
Dit project van Dasa, Aérospati
ale en Alenia was tot voor enke
le maanden de toekomstige con
current voor Fokker en voor
Dasa het wapen om Fokker
angst aan te jagen. De overeen
komst met Dasa heeft het pro
ject op een zijspoor gezet, maar
de drie fabrikanten hebben
steeds gezegd er in een later
stadium mee door te willen
gaan. Vooral de Fransen en Ita
lianen zullen hierop blijven ha
meren om hun aansluiting in
Europa niet te verliezen en zien
de Regioliner als instrument.
Argument
Wanneer Aérospatiale en Ale
nia naar verwachting over drie
jaar gaan deelnemen in de hol
ding van Fokker en Dasa (en de
Nederlandse staat haar aandeel
en vetorecht kwijt is), zou dat
het moment kunnen worden
om de Regioliner er door te
drukken.
Dasa, Aérospatiale en Alenia
hebben een belangrijk argu
ment om de Regioliner R122 te
verkiezen boven de Fokker 130:
het ontwerp is moderner en be
vat de technologisch gezien
laatste stand van zaken, waar
mee het een ideaal toestel is om
het consortium tot ver in de vol
gende eeuw een vliegtuig te ge
ven. Fokker bestrijdt overigens
dat de Regioliner zoveel moder
ner is als de '130'.
Er kan dus een machtsstrijd
ontstaan. Verliest Fokker als
technisch leider de '130' en
wordt gekozen voor de Regioli
ner, dan dreigt op termijn een
situatie waarvoor de afgelopen
maanden regelmatig door poli
tiek en bonden is gewaar
schuwd. Dan zal er na de grote
Regioliner ongetwijfeld ook een
kleine variant komen (de R92),
die een rechtstreekse bedrei
ging vormt voor de Fokker 100.
In dat geval heeft het technisch
leiderschap nauwelijks nog in
houd en moet Fokker dansen
naar de pijpen van de drie part
ners, met mogelijk nadelige ge
volgen voor de werkgelegen
heid.
Toegegeven, Fokker zal er alles
aan doen om dit schrikbeeld te
voorkomen en wellicht komt
het tot een samensmelting tus
sen de Fokker 130 en de tech
niek van de Regioliner, maar
het blijft een reële optie.
Over de positie van de Fokker
50 lijkt geen twijfel mogelijk, al
wil topman Nederkoorn anders
doen geloven. Dit propeller
vliegtuig valt buiten de in
vloedsfeer van Fokker en zal
zich moeten bewijzen in recht
streekse gevechten met de con
currentie uit eigen huis, de
ATR42 van Aérospatiale en
Alenia. Die zijn zelfs van plan
om in oktober het groene licht
te geven aan de grotere ATR52.
Met het uitblijven van orders is
het doodbloeden van de Fokker
50 niet te voorkomen.
Fokker hoeft dus van de over
name door Dasa niet bepaald
slechter te worden. Vooral op
korte termijn zijn belangrijke
voordelen te bedenken. Over
enkele jaren moet blijken of de
gemaakte afspraken werkelijk
inhoud hebhen. Een juiste ti
ming van besluiten door Fok
ker kan in de komende driejaar
wel eens van cruciaal belang
blyken.
