Patiënten met
dwarslaesie
leren een
beetje lopen
LEVEN WELZIJN
Keerzijde
Een
juiste
diagnose
CeidócGoivuvnt
Bij
WOENSDAG 29 JULI 1992 4
In Nederland raken per jaar 300 mensen verlamd door een
dwarslaesie, meestal het gevolg van een ongeluk. Lang ging
de medische wetenschap ervan uit dat mensen met een
dwarslaesie voor de rest van hun leven aangewezen zouden
zijn op een rolstoel. In Europees verband zoeken medici, we
tenschappers en technici naar een oplossing en experimen
teren met de behandelmethode FES, Functionele Electro
Stimulatie. De resultaten zijn opmerkelijk.
Zij is plezierig bloot en groen
en om verwarring te voorkomen
van gips
Th. Sontrop
Wie van het leven wil leren ongeacht zijn
opleiding, plaats, functie in de maatschappij
komt welhaast dagelijks tot de bevinding dat allerlei
gebeurtenissen en situaties altijd twee kanten
hebben. Als ik op een of andere manier betrokken ben
bij een conflict of ernstig meningsverschil, weet ik
onderhand dat ik me niet te snel tot een oordeel moet
laten verleiden. Laat staan tot een veroordeling.
Of nu het gaat om gekrakeel tussen kinderen, een
politieke controverse of een hooglopende ruzie tussen
twee echtelieden, als ik echt wil ontdekken waar de
schuld ligt, wie het bij het verkeerde eind heeft, zal ik
hoor en wederhoor moeten toepassen.
Het probleem bij de media is dikwijls dat ons met veel
aplomb iets wordt voorgeschoteld, maar dat we geen
kans krijgen zeker niet onmiddellijk —om te
reageren. Ingezonden brieven in kranten proberen
weliswaar fouten of onjuistheden ingedane
beweringen te corrigeren. Maar toch: de begane fout
heeft zijn werk al gedaan. Rectificaties kunnen zinvol
zijn, ze „herstellen" echter zelden wat is misgegaan.
Ook op televisie speelt dat nogal eens. Niet zo lang
geleden werd in NOS Laat melding gemaakt van het
feit dat in het bisdom Den Bosch vier priesters waren
gewijd. Op zichzelf vond ik dat al opmerkelijk. Dat
was blijkbaar nieuws. Algemeen nieuws voor iedere
kijker. Vroeger zou een KRO-uitzending daaraan
zijn gewijd. Verder kwam dat niet in het nieuws. Nu
werden door Charles Groenhuysen aan een pater
allerlei vragen gesteld omtrent het worden van
priester en er was een televisieploeg in de kathedraal.
In een hele reeks beelden werd de plechtigheid
vastgelegd. Het indrukwekkende ritueel van het
languit voor de bisschop ter aarde liggen vlak voor de
wijding werd ook uitgelegd. Gelukkig werd duidelijk
gemaakt dat dit gebaar niet direct is bedoeld om
zondigheid, onwaardigheid te verbeelden; eerder om
bezinning op wat staat te gebeuren, uit te drukken. Er
werden vier mannen gewijd van wie maar één
Nederlander was. Toen de reportage ten einde liep,
werd meegedeeld dat men graag de wijdelingen voor
de camera had willen hebben om hen persoonlijk een
en ander te vragen. Commentaar: dat was niet
mogelijk, de bisschop had een spreekverbod
opgelegd. Einde uitzending. Ik sprong bijna van
mijn stoel. Stel je voor ik doceer zelf aan de
priesteropleiding te Bovendonk dat jepasgewijde
priesters verbiedt de pers te woord te staan. Mijn
echtgenoot maande me tot kalmte. „Zou het niet
kunnen zei hij fijn tjes, „dat heeft meegespeeld dat
ze merendeels buitenlanders zijn Misschien heeft de
bisschop willen voorkomen dat ze stuntelig zouden
antwoorden. Je weet zelf maar al tegoed, hoe de
moderne journalistiek mensen soms de
duimschroeven aanzet. Daartegen zijn deze mensen
toch niet gewapend?!"
Tja, wat zei ik ook al weer, een mens moet altijd de
keerzijde van een medaille bekijken. Voordat hij zich
een oordeel vorm t. Als hij de helft maar hoort.Net
als de dichter hierboven. Die suggereert in de eerste
versregel ook heel iets anders dan op de derde regel
blijkt.
Zijde en keerzijde hoor en wederhoor en dan
pas oordelen.
Doorwoekerde lever krijgt bloedtunnel
Het Academisch Ziekenhuis Rotterdam past sinds kort als eer
ste ziekenhuis in Nederland een nieuwe methode toe om zon
der operatie de bloedsomloop op gang te houden in een met
bindweefsel doorwoekerde lever (levercirrose).
De betrokken artsen, dr. J. Laméris en dr. H. Pieterman van
de afdeling radiodiagnostiek, verwachten dat deze behande
ling op niet al te lange termijn ook in andere Nederlandse zie
kenhuizen zal worden toegepast.
Het bindweefsel belemmert de bloedtoevoer uit de darmen via
de poortader naar de lever. In de meeste gevallen zoekt het
bloed zich dan een weg naar de kleine bloedvaten langs de
slokdarm. Die zetten daardoor uit tot een soort spataderen.
Een bloeding uit een van die aderen kan gevaarlijk zijn.
De druk op het poortadersysteem kan worden verminderd
door de poortader te verbinden met de onderste holle lichaam
sader. Daar is echter een langdurige en ingewikkelde operatie
voor nodig.
Bij de in Rotterdam toegepaste methode brengen de artsen,
via een catheter, een naald in de leverader. Daarna proberen
ze om met de naald door het leverweefsel een verbinding te
maken met de poortader. Als dat lukt wordt het „kanaal" door
de lever opgerekt met een balloncatheter en verstevigd met
een metalen buisje. Doordat de druk in het poortadersysteem
daalt, verdwijnen de spataderen rondom de slokdarm.
Een bijkomend voordeel van deze methode is volgens Laméris
en Pieterman dat ze geen problemen veroorzaakt bij een even
tuele levertransplantatie. Dat is met een operatieve ingreep
vaak wel het geval.
arts die een hond onderzoekt,
want die krijgt altijd nog een
duidelijke beschrijving van heti
baasje. j g(
De boven gestelde vraag is veel,
te vaag. Wat betekent 'zuur
niet verdragen'? Betekent dat jsj
pijn, of misselijkheid, of bra-!
ken? Hoe lang bestaat dej je
klacht al? Gaat ze gepaard met
gewichtsverlies, moeheid? Bij sc
verschillende ziektes kunt u p
deze klachten hebben: een e,
breukje in het middenrif, een V(
zweertje aan maag of twaalf- v.
vingerige darm, kanker van t(
maag of slokdarm, een vitami- zj
ne B12-gebrek. Het kan ook t)
nog zijn dat het puur psychisch k
is. I v
Als deze klachten niet binnen
een paar weken spontaan ver
dwijnen is het verstandig uw
arts te raadplegen. Een maag
foto of een scopie (via een slang
van glasflbervezels wordt in de
maag gekeken) zal meestal
snel duidelijk maken wat er
aan de hand is.
door
A. SCHUURMANS, huisarts
„Ik ben 69 jaar en heb altijd
een sterke maag gehad. Nu
kan ik geen zuur eten. meer
verdragen. Is het ouderdom?"
Dit is een vraag die mij niet vol
doende informatie biedt, maar
toch is er wel iets interessants
uit te halen.
Vaak is de voorgeschiedenis
van een ziekte voldoende om
een diagnose te stellen, zonder
dat de patiënt gezien wordt.
Voorwaarde is wel dat alle van
belang zijnde gegevens duide
lijk verteld worden.
Een voorbeeld. Als u gisteren
niet lekker werd, met wat vage
pijn in de bovenbuik, misselijk
heid, een temperatuur van
38,5 graden Celcius en als die
pijn vandaag meer naar rechts
onder in de buik is gezakt ter
wijl u duidelijk pijn in de buik
hebt als u over bobbels rijdt
met de auto, dan is de kans wel
erg groot dat u een acute blin
Door de behandelmethode FES kan een dwarslaesie-patiënt af en toe uit de rolstoel.
Sommige Amerikaanse we
tenschappers geloven dat de
medische wetenschap en de
techniek ooit zover komen,
dat dwarslaesie-patiënten
zij zijn goeddeels ver
lamd door een 'breuk' in de
ruggewervelkolom weer
kunnen lopen en sporten.
De meeste Europese dwars-
laesie-deskundigen zien
daarin meer een onpasselijk
commercieel verkooppraatje
van handelaren in menselijk
leed.
'Europa' wil dwarslaesie-pa
tiënten niet blij maken met
technieken die er misschien
nooit komen. Zoals revalidatie
arts J.H.C. Vorsteveld van het
Enschedese revalidatiecen
trum Het Roessingh, die in Ne
derland samen met de Techni
sche Universiteit Twenthe
toonaangevend onderzoek
doet op het gebied van dwars-
laesies.
Maar ondanks de wat relative
rende woorden van Vorsteveld
gebeurt er wel degelijk veel
voor mensen met een dwars
laesie. Het Roessingh en de TU
paren sinds kort medische we
tenschap en techniek binnen
het gloednieuwe onderzoeks
centrum Research en Develop
ment in Enschede. Het cen
trum test onder andere nieuwe
technische ontwikkelingen op
het gebied van dwarslaesies.
Het Roessingh en de TU zijn
ook de Nederlandse schakel in
het Europese onderzoekspro
ject Calies. Nederland, Duits
land, Groot-Brittannië en
Frankrijk werken binnen Ca
lies samen aan een nieuwe toe
komst voor mensen met een
dwarslaesie.
Zenuwbanen
Bij een dwarslaesie raakt de
ruggewervelkolom beschadigd,
meestal als gevolg van een ver
keersongeluk. Zoals bij Chan-
tal van Dijk (28) uit Apeldoorn,
die elf jaar geleden op de Duit
se autobahn verongelukte. Bij
het ongeluk sloeg ter hoogte
van haar borst een ruggewer-
-vel weg. Later, tijdens een ope
ratie, werd de wervel onder een
schouderblad getraceerd en
weer teruggeplaatst.
In de ruggewervelkolom lopen
ruwweg 30 miljoen zenuwba
nen als directe 'stroomverbin-
ding' tussen hersenen en rest
van het lichaam. Bij dwarslae
sie 'valt de stroom uit'. Prik
kels van hersenen komen niet
meer aan.
Chantal van Dijk is vanaf haar
borst verlamd. Hart, longen,
lever, nieren en spijsvertering
doen hun werk nog wel. De rest
is verlamd. Ze is rolstoeler en
lang zag het er naar uit dat ze
nooit meer zou kunnen lopen.
Tot ze lucht kreeg van de ont
wikkelingen bij Het Roessingh,
dat van oorsprong Engelse
technieken verder heeft ont
wikkeld, waarmee ze straks
een half uur per dag kan lopen.
Het Roessingh heeft met de
techniek inmiddels vier dwars
laesie-patiënten letterlijk op de
been geholpen. Op zich al een
technisch hoogstandje van for
maat, maar het is nog veel te
vroeg voor een hallelujastem
ming.
Pionier
„Lopen, oké. Maar daarmee
houdt het voorlopig ook op.
Dat je boodschappen kunt
doen, naar de bakker gaan, dat
zit er niet in. De rolstoel heeft
wat dat betreft nog straatleng
ten voorsprong", aldus Vorste
veld. „Wat we doen, is pio
nierswerk. Veel van de tech
nieken waar we mee bezig zijn,
verkeren nog in laboratorium
fase".
Het Roessingh concentreert
zich op de behandelmethode
'Functionele Electro Stimula
tie', FES. Daarbij worden elec
trodes op de benen geplakt die
kleine stroomstootjes afgeven
en spieren aanzetten tot sa
mentrekking. In feite nemen
de stroomstootjes 'een stukje
hersenfunctie' over.
Heup-, knie- en enkelgewricht
komen via electrodes in bewe
ging. Vorsteveld: „Je geeft kor
te stroomstootjes. Zo krijg je
een reflex die vergelijkbaar is
met de reactie van een niet-
dwarslaesie-patiënt die op een
spijker trapt".
De techniek is niet nieuw. De
wetenschap gaat terug naar
1780 toen Gal van i als eerste
met behulp van electro-stimu-
latie een kikkerpoot liet sa
mentrekken. FES waar
naar sinds 1961 al onderzoek
wordt gedaan borduurt
daar in feite op voort.
Parallel daaraan doen weten
schappers onderzoek naar een
Meestal is een verkeersongeluk de oorzaak van een dwarslaesie.
echte oplossing voor dwarslae
sie-patiënten: het verbroken
contact tussen de zenuwbanen
in ruggewervels herstellen;
min of meer letterlijk de eind
jes aan elkaar te knopen. De
behandelingen waarbij on
der andere embryonaal weefsel
wordt ingespoten in het rugge-
merg, in de hoop dat het her
stelproces op gang wordt ge
bracht zijn experimenteel
en Vorsteveld heeft er ook wei
nig vertrouwen in dat dat op
korte termijn wat oplevert. Hij
gokt vooral op FES.
De 'stroomstootjes-techniek'
FES is sinds 1961 ook al op an
dere terreinen toegepast. Spor
ters van de voormalige DDR
gebruikten de techniek om tij
dens blessures als ze niet
konden trainen de spieren
op krachten en in conditie te
houden. Chantal van Dijk ge
bruikt FES op dit moment ei
genlijk op eenzelfde wijze. Ze
zit nog in de beginfase van de
behandeling. Ze krijgt twee
weken lang dagelijks via vier
electrodes stroomstootjes op
haar benen. FES prikkelt spie
ren en strekt haar benen. Op
zet is om haar beenspieren, die
ze tien jaar niet heeft gebruikt,
op krachten te brengen. Vor
steveld: „Als je zolang je spie
ren niet hebt aangesproken,
zijn ze zo dun als paardeha-
Chantal van Dijk moet thuis
nog een paar maanden verder
trainen, straks ook met ge
wichten van vijf kilo. En nog
later moet ze vooral kilometers
maken op een oefenfïets, een
soort home-trainer.
Complex
De technieken zijn uiterst ge
compliceerd. Vooral de bestu
ring is een probleem. Chantal
van Dijk moet bijvoorbeeld
straks zelf de knoppen bedie
nen om te lopen. Dat vergt alle
aandacht. Vandaar ook dat van
'eventjes boodschappen doen'
geen sprake kan zijn. Fysiothe
rapeut J. Cloostermans van
Het Roessingh: „Zolang je nog
maar met vier knopjes moet
omgaan, gaat dat wel. Maar als
je bij wijze van spreken een pa-
FOTO: MILAN KONVALINKA
neel voor je krijgt met zes of
acht knoppen, is dat een pro
bleem". Punt is dat spiergroe
pen om beurten en voor een be
perkte tijd stroomstootjes
moeten krijgen. Exact afge
stemd. Het Roessingh en de
TU werken daartoe aan een
computerprogramma
Cloostermans: „De computer
werkt straks standaard een
programma af. Je drukt een
knopje in en vervolgens krijg je
een zogenaamde 'reutel'; de
ene na de andere spiergroep
wordt geprikkeld. Op zich is
dat nog te doen. Het probleem
is alleen dat zo'n computer ook
moet reageren op verschillen
de andere zaken. Je kunt bij
voorbeeld iemand via de com
puter in drie seconden laten
opstaan, maar wat als je op dat
moment je evenwicht kwijt
raakt?"
Het Roessing en de TU Twente
zijn op zoek naar een compu
terprogramma, dat als het
ware zichzelf controleert en
z'n programma even afbreekt
als dat nodig is. Uiteindelijk
doel van het Europese onder
zoeksprogramma is om in 1994
te komen tot een acht-kanaals-
systeem waarbij acht electro-
den in het lichaam worden
geïmplanteerd. In Enschede
wordt daarmee al geëxperi-
3 menteerd op geiten.
I Een ander moeilijk punt is dat
j spieren door stroomstootjes
i snel vermoeid raken, sneller
dan normaal. Met als gevolg
fj dat dwarslaesie-patiënten in
dat geval 'door de knieën zak
ken'. Voor een deel is dat op te
vangen door verfijning bij toe
dienen van stroomstootjes.
Maar ook ortheses kunnen
goede diensten bewijzen. Or
theses zijn kunststof hulpmid
delen, waarmee in dit geval be
nen worden ingepakt.
Wildgroei
Niet alle dwarslaesie-patiën
ten komen in aanmerking voor
FES. Veelvoorkomend pro
bleem bij dwarslaesie-patiën
ten is dat er bot-wildgroei op
treedt. Dat kan een goede FES-
behandeling hinderen of zelfs
onmogelijk maken. Bovendien
haken veel patiënten die aan
FES beginnen na verloop van
tijd af. Cloostermans: „Negen
tig procent van de mensen die
met FES beginnen, hangt uit
eindelijk de apparatuur in de
kast. Kijk, in het begin is het
leuk, alles nieuw. Daarna ga je
steeds meer de bezwaren onder
ogen zien. Je moet steeds de
apparatuur aansluiten, dat
kost veel tijd. Een rolstoel is
praktischer. We bereiden ze
goed voor en toch zie je dat ve
len teleurgesteld zijn; ze had
den er meer van verwacht".
Chantal van Dijk ziet in FES
meer een kans om stukjes te lo
pen, maar meer ook niet. „Aan
de andere kant zie je dat de
ontwikkelingen steeds verder
gaan. Ik wil erbij zijn, er klaar
voor zijn, als er straks nog
meer mogelijk wordt". FES
biedt veel voordelen, vindt ze.
„Iedereen met een dwarslaesie
zou 't moeten doen. Al was het
alleen maar omdat het bij een
Stukje lichaamsverzorging
hoort. FES vervangt weliswaar
niet het normale lopen, maar
brengt de spieren wel in condi
tie, zorgt ervoor dat de been
spieren een normale omvang
krijgen Vorsteveld: „Esthe
tisch een winstpunt" en
FES vermindert de kans op
doorliggen. Bovendien voelen
patiënten zich vaak psychisch
beter.
*s_
Een niersteenvergruizer blijkt voor meerdere doelen te kunnen worden ingezet dan alleen
het wegwerken van nierstenen.
FOTO: SP
Niersteenvergruizer remt tumor bij dieren
Niersteenvergruizers verstoren de door
bloeding van (nier-)tumoren en remmen
daardoor de groei. Vorige maand promo
veerde drs. G. Smits aan de Katholieke
Universiteit in Nijmegen op een onder
zoek daarnaar.
Volgens Smits is nog niet duidelijk of de
techniek in de toekomst voor mensen ge
bruikt kan worden. Niersteenvergruizers
geven drukgolven af. Die verpulveren de
stenen. In 1990 ontdekte een andere Nij
meegse arts dat tumoren door de golven
geremd worden in de groei. Uit dierexperi
menteel onderzoek is nu gebleken dat
deze drukgolven bloedvaatjes in de tumor
kapot maken. Deze stopt daardoor met
groeien en neemt in combinatie met medi
cijnen in omvang af.
Hoewel onduidelijk is of de vergruizers
ook bij mensen effectief zijn, worden Nij
meegse urologen daar wel steeds optimis
tischer over. Eerst moet echter vastge
steld worden met welke intensiteit de
drukgolven toegediend kunnen worden.
Bovendien moet onomstotelijk vast ko
men te staan dat drukgolven geen uitzaai
ingen veroorzaken. Daarvan is bij dierex
perimenten nog niets gebleken, maar vol
gens Smits moet er een waterdicht bewijs
worden gevonden.
tijdens het sporten klaagde
over pijn op de borst en hij
daarna onwel is geworden, is
de kans erg groot dat hij weer
een hartinfarct heeft.
Als het een man betreft, die al
tijd gezond is geweest, die tij
dens het sporten door zijn en
kel ging en klaagde over hevige
pijn in zijn enkel, als hij daarna
alsmaar bleker werd en uitein
delijk van zijn stokje ging, ziet
hij er misschien wel hetzelfde
uit als de man met het hartin
farct maar de kans is veel gro
ter dat hij alleen van de pijn
flauwgevallen is. Dat laatste is
mijzelf een keer gebeurd: nog
net op tijd kwam ik'bij en kon
de goedwillende omstanders
ervan weerhouden mij op bru
te wijze te gaan reanimeren.
Beschrijving
Omdat een zinvolle beschrij
ving van de ziektegeschiedenis
ontbreekt, is het behandelen
van patiënten die niet dezelfde
taal spreken als de dokter zo
moeilijk: deze heeft het dan
nog moeilijker dan de dieren
dedarm-ontsteking hebt. Zo is
heel vaak uit een duidelijke be
schrijving van de ziektever
schijnselen een diagnose te
stellen.
Als iemand tijdens het sporten
onwel is geworden en de dokter
ziet de patiënt bewusteloos op
de grond liggen, dan is het niet
zo eenvoudig om heel snel te
zeggen wat er aan de hand is.
Als hij van de omstanders de
voorgeschiedenis hoort, maakt
dat het een stuk makkelijker:
als de man twee jaar geleden
een hartinfarct heeft gehad,
Zonder het
verhaal van de
sporter over hoe
zijn klachten zijn
ontstaan, moet de
arts via onderzoek
komen tot een
juisté diagnose.
FOTO: DIJKSTRA
