12.000 kilometer fietsen door Siberië
BINNENLAND
REIZEN IN DIENST
„Ze willen alles weten, je
mag geen steen overslaan"
Minachting voor
volksvermaak maakt
plaats voor trots
CeidóeSou/WMit
„Schrijven, dat is pas een avontuur'
ZATERDAG 25 JULI 1992
Reisleidster Dini Kouwijzer op culturele bustours:
Reizigers zijn grofweg te verdelen in twee categorieën: zij
die zich vanwege hun beroep of functie op reis begeven en
degenen die louter voor hun plezier reizen en doorgaans
als 'toerist' worden aangeduid. Vooral in de
vakantieperiodes komt het herhaaldelijk voor dat
personen van beide categorieën dezelfde wegen
bewandelen, gewoon omdat ze elkaar nodig hebben.
Daarover gaat deze serie. Zes gesprekken met
beroepsreizigers in dienst van plezierreizigers.
Idoor
DICK HOFLAND
HOEK VAN HOLLAND -
Pas nog, in Schotland, kwa
men ze één voor één naar haar
toe. Twaalf van de 28 passa
giers hadden buikgriep. Daar
gaatje vakantie. Niet bij Dini
Kouwijzer, een reisleidster die
wel iets gewend is. „Je zorgt
voor een dokter en de volgen
de dag kun je weer met z'n al
len verder".
Er gebeurt altijd wel iets,
maar om nou te zeggen dat er
ooit een trip echt volledig in
het water is gevallen: nee.
Dini Kouwijzer heeft dan ook
wat gemakkelijker mensen bij
zich dan gemiddeld op busrei
zen, omdat ze culturele trips
begeleidt. Geen holadiejee-rei-
zen naar de costa's, maar tien
dagen geheel verzorgd 'klas
siek' Griekenland. Bijvoor-
Wie met zo'n reis meegaat, is
gemotiveerd. Zéér gemoti
veerd. „Ze willen alles weten.
Je mag geen steen overslaan.
Zulke mensen zeuren ook niet
zo snel over een griepje of een
pijntje. Ik heb ooit een me
vrouw meegemaakt die haar
arm gebroken had. In de
plaats waar we op dat moment
zaten, was het niet mogelijk
die arm in het gips te zetten.
Daarom moest ze direct terug
met het vliegtuig naar Neder
land of met ons de volgende
dag naar Dublin. Ze koos voor
het laatste, waardoor ze met
een uiterst pijnlijke, gespalkte
arm de hele dag in een bus
heeft gezeten".
Maar, waar ze ter wereld ze
ook zijn, over één ding klagen
Nederlanders vrijwel altijd:
het eten. Zelfs op de trips met
Dini Kouwijzer, waar de va
riatie aan hotels en maaitijden
toch heel groot is en geen
nacht in hetzelfde onderko
men wordt doorgebracht,
wordt wel eens gemekkerd.
Maar volgens Dini valt het
mee: „De meeste reizigers
hebben een houding van: nou
ja, een keertje wat minder is
niet zo erg, morgen zal het wel
beter zijn. Maar ze fleuren op
als er een keuze-menu is. Daar
te beren zien, degenslikkers en
vuurspuwers".
Variété op hedendaagse ker
missen is zeldzaam. De vrouw
met de drie borsten is verdron
gen door spectaculaire attrac
ties voor waaghalzen en sterke
magen. Onder de dreun van
house-muziek gaan gondeltjes
van links naar rechts en over de
kop. De attracties zijn in aan
schaf zó duur dat de exploitan
ten in het na- en vooijaar naar
Spanje trekken om hun kostba
re investering zoveel mogelijk
te laten draaien.
En overal zijn de kermisexploi
tanten welkom. Het volksfeest
dat bijna een eeuw lang is ver
vloekt, wordt nu bezongen.
„Steeds meer steden willen een
gezellig imago omdat dat be
langrijk is voor het vestigings
klimaat. Een werkstad als Rot-
zijn Nederlanders echt gek
op".
Vanuit haar flat in Hoek van
Holland heeft ze een perfect
uitzicht op de veerboten van
en naar Harwich. Dini Kou
wijzer is ruim twintig jaar
reisleidster, de afgelopen 12,5
jaar bij De Jong Intratours, de
onderneming die busreizen
verzorgt onder de vlag van
Holland International. Ze
heeft het vak in de praktijk ge
leerd. Niet via zo'n officiële
opleiding. „Het staat die ande
re meiden best leuk, zo'n uni
form en een sjaaltje, maar het
zegt natuurlijk niets. Het gaat
er in dit vak vooral om dat je
kunt omgaan met mensen. En
ik denk dat je zoiets niet kunt
leren, het moet in je zitten".
Wintersport
's Winters is ze vier maanden
hostess tijdens wintersportva
kanties, 's zomers zit ze op de
bus, reist ze zo'n beetje heel
Europa door. Hoewel Oost-
Europa een tijdje buiten de
boot valt, zeker Joegoslavië.
„Daar zullen we de eerste tien
jaar niet meer komen, denk
ik". Ze is er wel geweest.
Mooie, pioniersachtige trips
waren dat. Plaatjes in de rim
boe, geen dokter te bekennen.
Dan is het maar wat handig
als je een EHBO-cursus hebt
gevolgd.
Nu doet ze andere dingen, zo
als een Vikingtour door Scan
dinavië, een Higlands-and-Is-
lands-tour door Schotland en
Ierland, maar ook 'eenvoudi
ge' rondreizen door diverse
landen, met de bekende bezoe
ken aan kathedralen, tuinen
en kastelen.
De vraag naar rust en stilte,
naar bestemmingen waar bij
na niemand komt, wordt met
het jaar groter. Maar zulke
reizen zijn onmogelijk in Eu
ropa. Als je in Athene een tem
pel wilt zien, sta je keurig in
een colonne bussen. Netjes
wachten op je beurt. „Mensen
vinden dat steeds vervelender,
maar ze gaan uiteindelijk wel
mee om iets te zien. Dus ze ne
men het voor lief'.
Soms gaat het niet allemaal
terdam wringt zich in alle boch
ten om ook gezellig te zijn.
Utrecht is het al gelukt. Met
veel terrassen maar ook een
voortreffelijk kermis", vindt
Jansen. Sinds vijfjaar wordt op
de Utrechtse Maliebaan een
kleine maar authentieke ker
mis gehouden met straatarties
ten, Bengaalse tijgers, levende
muziek, een openluchtmis met
sacrale koorzang op de botsau-
tootjesbaan (groot succes) en
zeer vriendelijke prijzen: elke
attractie kost slechts één gul
den. Omdat de gemeente
Utrecht weinig staangeld re
kent, kunnen de exploitanten
toch een goede boterham ver
dienen.
De prijzen op de Tilburgse ker
mis zijn vele malen hoger door
toedoen van de gemeente. „In
even soepel. Blijkt de tunnel
even buiten Madrid helemaal
onder water gelopen te zijn.
Moet je van 's avonds zeven
tot de volgende morgen in de
bus blijven. „Dan is er altijd
wel iets te drinken en te eten.
Het gekke is dat Nederlanders
over dat soort dingen juist niet
zo snel klagen. Men schikt
zich vrij gemakkelijk in zijn
lot". Maar als een paar reizi
gers de volgende dag het sta
dion van Real Madrid willen
zien, waarvoor er een uur
moet worden omgereden, dan
doet Dini Kouwijzer ook niet
moeilijk. „Je probeert het de
mensen zoveel mogelijk naar
de zin te maken. Als we ver
trekken zeg ik ook altijd: het is
uw vakantie. Zeg zoveel moge
lijk wat u wilt, wat u ver
wacht, dan zal ik proberen het
te realiseren. Is er, ik noem
maar wat, ergens een azalea-
tuin dicht, omdat de azalea's
zijn uitgebloeid, dan probeer
ik iets anders te vinden. En ik
zeg ook altijd: u hoeft niet mee
de kerk in, u mag uiteraard
ook lekker de stad in of in de
bus blijven zitten, als u maar
op tijd bent voor het vertrek".
De meeste deelnemers zijn bo
ven de veertig, goed voorbe
reid en zeer geïnteresseerd. Ze
weten vaak veel. „Soms vra
gen ze dingen waarvan ik
moet zeggen dat ik 't niet
weet. Dat is beter dan de
schijn ophouden, dat is niet
goed voor het contact. Vergeet
niet dat je acht, tien of nog
meer dagen intensief met el
kaar optrekt. Van 's ochtends
zes, zeven uur, tot 's avonds
laat. In het begin zeggen men
sen nog wel eens tegen me dat
ik zo'n mooie, glamourachtige
baan heb. Omdat ze denken
dat het voor mij precies het
zelfde is als voor hen. Ik eet
immers ook lekker mee, ik zit
ook met ze op een terrasje.
Maar dat is natuurlijk slechts
een deel van de waarheid. Het
is heerlijk werk, leuk en afwis
selend, maar ik moet natuur
lijk alles zeer intensief voorbe
reiden. Veel lezen, veel navra-,
gen, veel regelen, ook tijdens
de reis. Je moet altijd klaar
staan. Ik word niet zelden
midden in de nacht uit bed ge
beld, omdat er weer eens ie
mand niet lekker is geworden.
Geen punt, dat hoort erbij,
maar als ze dan vragen of ik
nog ergens met vakantie naar
toe ga, dan zeg ik altijd: ja,
naar m'n eigen flat, languit op
de bank, met een boterham
met kaas en een glas melk.
Heerlijk. Want hoe leuk elke
reis op zich ook is, als ik thuis
kom ben ik echt uitgeteld".
tegenstelling tot vroege
moeten kermissen nu geld op
brengen. Vroeger stuurde eei
exploitant de burgemeester eei i
kaartje waarop hij hem een za
lig nieuwjaar wenste en vroej
of hij in het nieuwe jaar wee:
welkom was. Nu laat een ge
meente zoals Tilburg de exploi
tanten tegen elkaar opbieder
voor een plaats op de kermis
Voor negen dagen kermis ont
vangt de gemeente 3,5 miljoen
gulden aan pachtgeld! Het ii
dat er een miljoen bezoekers
naar Tilburg komt, anders wa
ren de ritprijzen voor de klant
echt niet meer te betalen. De
kermisexploitanten zijn tol
gaarders geworden voor de ge
meente. We moeten uit die spi
raal van prijsopdrijven en terug
naar de gedachte dat volksver
maak zichzelf kan bedruipen".
Idoor
KARIN SWIERS
UTRECHT - Siberië. Als
tienjarige al werd Mark Jen
kins als een magneet aange
trokken door dat grote, lege
en duistere continent. Drie
jaar geleden fietste de inmid
dels 33-jarige Amerikaan er
in vijf maanden doorheen.
Van Nachodka tot St. Peters
burg, een tocht van 12.000
kilometer. Op zijn weg lagen
moerassen, spoorlijnen,
zandpaden, asfalt en onver
getelijke ontmoetingen.
Jenkins is een paar dagen in
Utrecht om reclame te maken
voor zijn boek over de onbe
schrijfelijke tocht: 'Modder en
muggen'. Hij mag de Nederlan
ders wel, „omdat ze begrijpen
dat een fiets meer is dan speel
goed". Ontspannen poseert hij
op een echte 'opoe-fiets' voor de
foto. Wel even wat anders dan
het lichte stalen ros waarmee
hij Rusland doorkruiste. Jen
kins kreeg zijn eerste fiets toen
hij vijfjaar was. Opeens kon hij
verder komen dan zijn benen
hem ooit konden dragen, en dat
betekende vrijheid. Iets wat hij
zich nooit meer zou laten afne
men.
Drie jaar lang zeurt hij de Rus
sische autoriteiten aan de kop
om toestemming voor een fiets
tocht door Siberië. Met dezelfde
vasthoudendheid krijgt hij njet
njet en nog eens njet als ant
woord. Totdat de filmer Carl
Jones plotseling toestemming
krijgt om een documentaire te
maken over de eerste poging om
het ontoegankelijke Siberië per
fiets te doorsteken. Jenkins
wordt opgenomen in de zeven
koppige ploeg. Tezamen met
twee andere Amerikanen en
vier Russen begint hij op 20 juni
1989 met het dopen van zijn
fiets in de Japanse Zee.
Siberië is zo'n zeventig jaar af
gesloten geweest voor wester
lingen. Jenkins krijgt als een
van de eerste de kans dat land
en zijn bewoners eens van heel
dichtbij te bekijken. „Als fietser
kom je veel gemakkelijker bij de
mensen over de vloer. Je staat
dichtbij ze, je bent niet bedrei
gend. Je wordt beschouwd als
een van hen, als een doodnor
maal mens, net zoals ze zelf
zijn. Daarom hoor je ook het bij
zondere verhaal dat achter die
gewone mensen schuilt". Maar
voordat het zover is, moeten de"
fietsers eerst het Russische po-
litie-escorte en de filmploeg van
zich afschudden. Dat lukt op
het moment dat de weg op
houdt.
„Zo ver het oog reikte: modder.
Vloeibaar en zwart als olie. Een
oceaan van modder waar bo
men en gras in groeiden". Fiet
sen is niet meer mogelijk, de
spoorlijn is de enige weg die
door het moeras voert. Jenkins
en zijn maatjes lopen, dagen
lang. De fietsen worden geduwd
of gedragen, ook al vinden ze
dat eigenlijk heiligschennis.
Geen seconde is Jenkins bang
geweest het spoor bijster te ra
ken. „Verdwalen is gezond. Als
je steeds maar veilig thuis leeft,
altijd maar weet waar je bent,
word je lui. In de wildernis ben
je pas echt op jezelf aangewe
zen. Dan realiseer je je pas hoe
nietig je bent. Thuis kom je niet
in aanraking met je sterfelijk
heid. Op avontuur wel. En soms
is dat beangstigend, maar even
goed is het reuze opwindend".
Uiteraard verdwaalt onderweg
iemand van de ploeg, wordt een
fiets gestolen en wordt Jenkins
ziek, maar dat mag de pret niet
drukken. Dank zij de bijzonde
re ontmoetingen met de Russen
vergeten ze bijna het dagelijkse
geploeter. Al wonen de mensen
in een hutje langs de spoorlijn,
in een vervallen blokhut, in een
goudzoekerskamp of in een
modderdorp, de fietsers zijn
Mark Jenkins: „Als fietser kom je
over de vloer. Je staat dichtbij ze, j'
welkom. De koeien worden ge
molken, de groenten worden uit
de tuin opgegraven, zolang de
gasten maar te eten en te drin
ken hebben. Jenkins is vooral
onder de indruk van de 'ba-
boesjka's'. „Om in hun huizen
te komen, om met deze vrou
wen te praten over hun leven.
Dat zijn voor mij de beste mo
menten geweest. Ik bewonder
de eenvoud en de kracht in deze
vrouwen. Hoe meer baboesjka's
je ontmoet, hoe dichter je bij de
ziel van Siberië komt".
'eel gemakkelijker bij de mensen
bent niet bedreigend.
FOTO:'t STICHT
Na ruim 1200 kilometer is het
zover: Jenkins is weer terug op
de kaart, terug in de Sovjet-
Unie, terug op een asfaltweg. Al
veranderen deze ideale omstan
digheden weer na het Baj kal
meer, als de ploeg in het Westsi-
berisch Laagland terechtkomt.
Moe en murw
Felle westenwinden teisteren
de fietsers op deze zandvlakte.
Ongedierte maakt de hotels tot
een hel. En de Sovjets blijven
maar banketten, toespraken en
rondritten door saaie steden or
ganiseren. „Rusland is een land
waar je vreselijk depressief van
kan worden".
Het asfalt tussen Omsk en St.
Petersburg maakt echter weer
veel goed. In ieder dorp worden
ze uitgenodigd, ze eten en sla
pen bij mijnwerkers, bij artsen,
bij boeren en buschauffeurs. Op
25 oktober 1989 fietsen ze St.
Petersburg binnen. „Daar ston
den we, schrijlings op onze fiet
sen, en ergens diep, diep in ons
binnenste wilden we juichen als
gekken van trots en triomf,
maar deden het niet. We had
den zin om te huilen en met
onze vuisten te schudden en
vervolgens weg te sukkelen,
maar ook dat deden we niet. We
waren moe. We waren murw".
Eigenlijk is Jenkins geen fiet
ser, vertelt hij nu pas, hij is
bergbeklimmer. En een goede
ook. Hij beklom zijn eerste berg
toen hij tien was en inmiddels
heeft hij de toppen van de Hi
malaya en Antartica al bedwon
gen. Hij heeft meer reizen op
zijn programma staan, liefst
gaat hij twee keer per jaar op
expeditie, „want de wereld is
groot en telt nog zoveel fantas
tische plekken". Momenteel
werkt hij aan een boek over de
rivier de Niger in West-Afrika
die hij per kano heeft bevaren.
„Ik ben geen bijzonder mens
hoor. Iedereen heeft zo zijn uit
dagingen, zoekt op zijn manier
het avontuur. Ik ben toevallig
opgegroeid met bergbeklim
men. Mijn vrienden zijn veel be
tere klimmers dan ik, omdat ik
veel te veel tijd achter de com
puter zit. Schrijven, dat vind ik
pas een avontuur. Ik had meer
moeite met dit boek dan met de
tocht door Siberië".
Mark Jenkins: Modder en mug
gen. Een fietstocht van 12.000
kilometer door Siberië. Uitgeve
rij A.W. Bruna, Utrecht. Prijs
29,90.
UTRECHT - Volksvermaak
mag weer. Werksteden bij uit
stek wringen zich in alle boch
ten om een gezellig imago te
verwerven. Kermissen en ge
meenten spinnen garen bij de
opleving van het volksvermaak.
Naar schatting een miljoen
mensen bezoeken deze dagen
de kermis van Tilburg, die de
gemeente 3,5 miljoen gulden
aan pachtgelden oplevert.
Een 'doorgezaagd meisje' en
een houten paard uit een heuse
carrousel sieren de hal van zijn
grachtenhuisje in Utrecht. Kof
fie schenkt hij in een beker met
opdruk van zwierende en
zwaaiende mensen. Prof. dr. G.
Jansen is niet alleen kenner
maar ook liefhebber pan ker
missen. Met de verwondering
van een kind en de beroepsma
tige belangstelling van een we
tenschapper, slentert hij over
de Tilburgse kermis. 'De groot
ste kermis van de Benelux!',
schreeuwt het stadsbestuur
van de daken. Een sliert van
220 attracties door de gehele
binnenstad maakt Tilburg de
zer dagen tot een pretpark dat
dagelijks meer bezoekers trekt
dan Eurodisney in Parijs. Ge
durende negen dagen sjokken
per dag meer dan honderddui
zend mensen door de Tilburgse
binnenstad. Ambtenaren in het
stadhuis kregen afgelopen
week 's middags vrijaf vanwe
ge het allesoverheersende ker-
misgeweld dat om twaalf uur
losbarstte. Een handjevol ker-
mishaters ontvlucht de binnen
stad, de massa dompelt zich on
der tot en met zondag. Jansen:
„De Tilburgse kermis is een
enorm spektakel. Alles wentelt
en wiekt. Als dan 's avonds ook
nog miljoenen lichtjes branden
gaan, dan is de aanblik zó over
donderend dat ik helemaal uit
de bol ga".
Onzedelijk
Er mag weer naar hartelust ge
zwierd en gezwaaid worden.
Het oorspronkelijke kerkinwij-
dingsfeest (kerkmis) is lange
tijd vervloekt geweest. In de ja
ren vijftig nog werden vlam
mende protestschriften ge
schreven tegen het verderfelij
ke volksfeest. Het verzet was
het hevigst in de negentiende
eeuw toen een waar bescha
vingsoffensief losbarstte. „Van
uit een opvoedende bezeten
heid wilden bestuurders af van
'die achterlijke kermissen waar
dronken mensen van de kroeg
de mallemolen inzwieren'. Het
was het begin van de strijd te
gen drank en volksvermaak en
vóór het gezin en beter wonen.
Kermissen pasten niet in de
moderne tijd van vooruitgang,
ze waren' minderwaardig en on
zedelijk", vertelt Jansen. Rond
1870 werden aan de lopende
band kermissen afgeschaft. In
Amsterdam leidde dit besluit
tot een grimmig oproer. Met
scherpe patronen en blanke sa
bels sloeg het leger de opstand
neer. In het bourgondische Zui
den werd volgens Jansen met
evenveel minachting over ker
mis gesproken als in Amster
dam, maar het trommelvuur
van zedenprekerij sloeg er min
der aan. „De kermis in Tilburg
werd drooggelegd. Maar dat
heeft ook maar een paar jaar ge
duurd. Mensen laten zich geen
feest ontnemen. Overal waar
kermissen zijn afgeschaft, zijn
ze vroeg of laat weer teruggeko
men".
Veluwe
Jansen toont een kaart van Ne
derland met daarop meer dan
tweeduizend stippen. Elke stip
staat voor een kermis, die er
gens tussen april en november
wordt gevierd. In Limburg ziet
het bijna zwart van de stippen,
op de voet gevolgd door Brabant
en de katholieke kop van
Noord-Holland. De Veluwe ver
toont het minste kermisvertier.
„Van het in de jaren vijftig nog
sterke anti-kermisfront is
haast niets meer over. Het op
voedingsoffensief is veel min
der agressief, de samenleving
toleranter en minder gediscipli
neerd. Daarnaast is de kermis
veel beschaafder geworden in
vergelijking met een eeuw gele
den. Carnaval neemt nu eigen
lijk de rol van de negentiende-
eeuwse kermis over. Want men
sen willen toch uit de sleur van
de dag treden. Het najagen van
dromen en illusies is in mensen
ingeboren. Ook op de Veluwe
willen mensen loskomen van de
grond. Alleen gebeurt het daar
niet in de openbaarheid, maar
op bruiloften en partijen", al
dus Jansen.
De aantrekkingskracht van de
kermis schuilt sinds jaar en dag
in de presentatie van novitei
ten. Jansen: „Kermisexploitan
ten zijn altijd met de techniek
meegegaan. De eerste films
werden vertoond op de kermis.
Pas daarna kwamen er vaste
bioscopen. De droom van een
auto was te koop op de kermis.
Voor een habbekrats kon je ach
ter het stuur van een autoscoo
ter zitten. De kermis was ook de
voorloper van de dierentuin en
het circus. Je kon er levensech-
SUSKE EN WISKE - DE SCHERPE SCORPIOEN
c Standaard Uitgeverij/Wavery Productions
De kermis is een bron van inkomsten voor gemeenten.
Een busgezelschap tijdens een tussenstop. „Je probeert het de mensen zoveel mogelijk naar de zin
te maken. Als we vertrekken zeg ik ook altijd: het is uw vakantie". foto: sp
