Restauratie Rietveld-meubelen Chapman laat muziek voor haar spreken KUNST/RTV Vier jaar voor uitlokking Frans Hals-roof Toby Rix: veel meer dan muzikale clown Dresdener Museum wil Van der Heyden terug DINSDAG 21 JULI 1992 zelf met het plan was gekomen en hem had gevraagd of hij gegadigden wist en dat hij lachende jongen met bier- slechts de betaling had doorgesluisd. In de nacht van 12 op 13 oktober werd in 'Het Hofje van mevrouw Van Aerden' inge- Leerdams museum. foto: anp broken. Drie mensen werden geboeid Opnieuw acties tegen NOS AMSTERDAM De Neder landse Toonkunstenaarsbond heeft gisteren besloten Jgte acties te blijven voeren tegen de is 0) voorgenomen ontslagen van wijk musici bij het Muziekcentrum de Omroep. Het NTB-be- tart stuur zegt hiermee door te gaan da ongeacht de uitspraak van de geo rechter in het kort geding dat a af de NOS tegen de Kunstenbond FNV heeft aangespannen. De NOS wil via een kort geding, wor dat dient op 23 juli, voorkomen va, dat NTB-leden in het Radio k0ll Symfonie Orkest de Internatio nale Dirigenten Meesterklas 'erstoren. Voor deze dirigen- incursus, die van 11 tot en met 29 augustus aanstaande wordt ehouden, komen meer dan 30 lirigenten uit de hele wereld ïaar Nederland. Filmopnamen Oeroeg' i/ zitten erop MUIDEN De filmopnamen voor 'Oeroeg' naar de debuut roman van Hella Haasse zitten irop. Alles is gefilmd en inge blikt. Dat meldt producent Ad- led Film Internationals in Mui den. De film wordt begin 1993 n de bioscopen verwacht. TraCyChapnnans,or,eenv,oedgo,faanF ran ruim acht miljoen gulden, rergaard in Nederland, Indone sië, Duitsland en België. In 50 draaidagen werd 39.000 meter ilm gemaakt op Java. De film- okaties waren onder meer Ja- tarta (Batavia) en Bogor (Bui- enzorg). •.oop Aan de* verfilming van het uit 1948 stammende verhaal van )eroeg en Johan, een Indische m een Nederlandse jongen' die vrienden zijn, maar tijdens de strijd om de onafhankelijkheid segenover elkaar komen te staan, werkten 80 acteurs en 2000 figuranten mee. De jongens worden gespeeld door respectievelijk Martin Schwab en Rik Launspach. Ver der werkten onder meer Jeroen Krabbé, Peter Faber en Josée Ruiter mee. De regie was in handen van Hans Hylkema, de camera werd gehanteerd door 'élix-winnaar Walther van den Ende. Jean van de Velde schreef het scenario. DEN BOSCH De rechtbank in Den Bosch legde gisteren vier jaar onvoor waardelijke gevangenisstraf op aan een 40-jarige Amsterdammer. De man heeft de roof uitgelokt van een schilderij van Frans Hals uit een Leerdams museum in oktober 1988. Er was vijfjaar geëist. Bij de politie verklaarde hij eerst dat hij voor een ander de opdracht tot de diefstal kneveld en met een vuurwapen bedreigd om informatie te verstrekken. De beheer der werd weer losgemaakt en moest het alarm uitschakelen. Toen de dief bezig was de 'Lachende jongen met bierkruik' van Hals van de muur af te halen en daarna Ruysdaels' 'Boslandschap met bloeiende vlier', wist de beheerder een tweede alarm in te schakelen. De inbreker verdween met de schilderijen die vijf mil joen en 20.000 gulden waard zijn. had doorgegeven. Later zei hij dat de dief De politie tastte aanvankelijk in het duis ter, tot in Breda bij een onderzoek naar een serie roofovervallen en in Den Bosch bij het onderzoek naar de Van Gogh schilderijen roof uit het Noord-Brabantsmuseum, de man naar voren kwam als een van de ver dachten in die zaken. Een 37-jarige man uit Sas van Gent kreeg in hoger beroep zes jaar voor twee overval len en van de Bossche rechtbank vier jaar voor zijn aandeel in de Van Gogh-roof. De 47-jarige J.v.d.S. uit Aalten in België, mede verdachte in de Van Gogh-affaire en in de overvallen is nog niet veroordeeld. Hij zou ook de dader zijn van de Leerdamse schilde rijenroof. De Amsterdammer zelf zei dat de suggestie van de officier dat hij te maken zou hebben gehad met de groep rond Klaas Bruinsma, die vorigjaar in het criminele circuit in Am sterdam is geluiqideerd, voor hem levens gevaarlijk was. ,,Dan kunt u mij beter tot tien jaar veroordelen, dan ben ik mijn leven tenminste zeker", zei hij tegen zijn rech ters. 3 als een waterval uit over het publiek. i foto: jet belgraver Concert Tracy Chapman met vijf man begeleiding. Doelen, Rotterdam. Gis teravond. Boe-geroep viel Tracy Chap man ten deel tijdens haar een malige optreden in Nederland. Niet omdat het publiek gister avond in een volgepakte Rotter damse Doelen ontevreden was over de verrichtingen van deze, nog altijd bijzondere, Ameri kaanse zangeres en gitariste, maar omdat ze, na slechts een toegiftje, definitief voor de kleedkamer koos. Het zaallicht was onverbidde lijk en bleef branden, dus restte slechts de herinnering aan het een uur en veertig minuten du rend optreden dat bij vlage een geïnspireerde Tracy Chapman had laten horen. Wat haar con cert vooral duidelijk maakte, was dat er van het introverte meisje, dat nauwelijks voor de microfoon durfde bewegen, laat staan iets zeggen, niet veel meer over was. Okee, ze laat nog steeds de muziek voor zich spreken en opent eigenlijk al leen haar mond als ze moet zin gen, maar die danspassen waar mee ze in de tweede helft van haar optreden (soms) aan de haal gaat, tonen dat ze zich in middels echt thuis voelt onder de schijnwerpers. Er is echter een, nee eigenlijk twee problemen: haar begelei dingsgroep en haar wat zwakke derde elpee 'Matters of the he art'. Bij muziek zoals Tracy Chap man die schrijft en componeert, luistert de begeleiding heel nauw. Tracy zet als het ware haar hart voor iedereen te kijk en als dan een drummer bij voorbeeld de kransslagader af klemt omdat hij te houterig en op een behoorlijk irritante ma nier zijn stokken gebruikt, dan loopt dat hart paars aan en tikt het niet meer zoals voorheen. Gisteravond klonk hierdoor een een andere manier moeten ge bruiken. Niet direct op het po dium kiezen voor een groepsge beuren, maar telkens de instru menten uitzoeken die een wer kelijke bijdragen kunnen leve ren aan de compositie. Op die manier kan het dan gebeuren dat de gitarist maar voor vier nummers onder de schijnwer pers staat. Dat moet dan maar. Dat Tracy Chapman (soms) weinig begeleiding nodig heeft, bleek tijdens haar solo-uitstap- deel van het concert te wollig, je, op het moment dat ze de overstemde de niet altijd even groep naar de coulisse had ver wezen. In dat kwartier over tuigde ze het meest. Toch wa ren haar begeleiders geen nut teloze bijwagens. Tijdens 'Fast car' zorgden ze ervoor dat de vloedgolf aan passie als een wa terval over het publiek werd swingende de zangeres. En als dat dan ge beurt bij het zwakste materiaal dan zitje als publiek met krom me tenen te luisteren. Eigenlijk zou Tracy Chapman haar muzikale employees op uitgestort. Op die sentimentele momenten bleek Chapman ook verantwoordelijk voor muziek om bij te knuffelen. Dan werd het luidruchtige en over-en- thousiaste publiek muisstil en was de hartstocht soms niet al leen zichtbaar, maar ook te voe len. In die liefdesliedjes is de combinatie van Tfhcy Chap- mans stem en haar gitaar zo sterk dat het soms tot bloedstol lend mooie versies leidt. Jammer is dat tussen ijzerster- ke composities als het (nog al tijd) bewogen 'Talkin' bout a revolution' en het sentimentele a-capella-nummer 'Behing the wall' het zwakke werk van haar derde langspeler zit. Het geeft het optreden een wat wisselval lig karakter. En dat kan nooit de bedoeling zijn. a! Letjj! Misschien hadden ze maar één hit, misschien meer. Maar ooit stonden ze in het volle licht van de schijnwerpers, waren ze niet weg te branden uit 'Arbeidsvitaminen', werden ze grijsgedraaid. Daar is verandering iii geko men. Hoe is het eigenlijk met hen? Doen ze nog wat en zo nee, wat doen ze dan wel? Deze week nog een keer de kij ker op: Toby Rix, muzikale showman, op 28 februari 1920 als Tobias Lacunes (Hugenoten-afstamming, vandaar) in Amsterdam geboren, waar hij vijfendertig jaar bleef. Woont nu, na een slordige dertig jaar Loosdrecht, in Lely stad. En beleeft plezier in zijn werk als nooit tevoren. Net terug van een serie optredens op Terschelling. AMSTERDAM - Het Am sterdamse advocatenbureau Russell is door de Duitse overheid ingeschakeld om een schilderij van Jan van der Heyden (1637-1712) te rug te krijgen in de Gemalde- galerie in het Duitse Dres den. Het doek, getiteld 'Klooster in Landschap' werd na de Tweede Wereldoorlog door het Russi sche Rode Leger uit het mu seum gestolen. Een Amster dams zakenman is de huidige eigenaar ervan. Hij zou het voor een bedrag van 100.000 gulden hebben gekocht. Twee jaar geleden werd het schilderij, aangeboden aan het veilinghuis Christie's in Am sterdam. De expert Oude Mees ters van Christie's, M. Aarts, vertrouwde de waar toen niet en schakelde de politie en de Centrale Recher che Informatiedienst (CRI) in. Het schilder-ij werd vervolgens namens de Duitse overheid in beslag genomen. Volgens ken ners zou het doek een half mil joen gulden waard zijn. Het schilderij staat opgenomen in de 'Kriegsverlust der Dresde ner Gemaldegalerie", vernich- tete und vermisste werke' uit 1963 en de catalogus 'Verlorene werke der Malerei' in Duitsland over de periode 1939-1945. Ook staat het vermeld als krijgs- waar in een in 1971 verschenen Nederlands boek over Jan van der Heyden. Volgens advocaat mr. P. Russell is de zaak nu onder de civiele rechter. Wanneer de rechter uitspraak doet, is „nauwelijks te voorzien", zo meent hij. Leoni Jansen en het North Sea Jazz door RENE DE COCQ Het is heel mooi van de NOS-televisie dat ze (al is het alleen maar in de zomer) zoveel aandacht, tijd en geld besteedt aan jazz. De doelgroep van deze muziekvorm heeft wat dat betreft immers vele jaren lang op een houtje moeten bijten, afgezien van een enkel AVRO- programmaatje waarin Pim Jacobs een leuk jazzy loopje mocht spelen. Het is alleen een beetje jammer dat ze bij de NOS, te oordelen aan de vele uitzendingen rond het North Sea Jazz Festival, zo 'n rare smaak hebben. Niet alleen lieten ze die programma 's presenteren door nou niet bepaald als jazzkenners genoteerde grootheden als Tom Egbers en Leoni Jansen, maar vooral werd uit het enorme en zeer gevarieerde aanbod in Den Haag een keuze gemaakt met een wel extreem laagjazzgehalte. Maar liefst driemaal kregen we, bij voorbeeld, de (sympathieke) zanger Lou Rawls voorgeschoteld, die wel zwart is maar wiens muziek vrijwel niets met jazz heeft te maken: het is gewoon een soort gezellige soul. De NOS legt trouwens toch een merkwaardige voorkeur voor vocale bijdragen aan de dag: van de geselecteerde muziek was zeker tachtig procent zang (en dan nog van 'performersdie th uishoren in de B- categorie, óf in het museum, zoals Cab Calloway die in Den Haag voor de honderdste keer zijn Hi-De-Hi- kunstje uit de thirties kwam vertonen). Uitgerekend zang is een onderdeel dat bij de meerderheid van de jazzliefhebbers de minste waardering geniet. Uit een paar interviewfragmenten konden we gewaar worden dat de Nederlandse avantgarde internationaal een heel bijzondere plaats schijnt in te nemen. Maar dat werd dan weer niet geïllustreerd met een gepaste muziekkeuze. Ja, wat flarden van een paar seconden, een onwaardige vertoning als je de bijgeleverde pretenties van de NOS-programmering Heel gênant was ook de slechte voorbereiding van Leoni Jansen op haar taak als presentatrice. Ze maakte bij voorbeeld stomme fouten in een gesprek metMichiel de Ruyter (waarvoor was die gerenommeerde kenner niet betrokken bij de samenstellingen presentatie van deze programma 's En wat de denken van die ergerlijke blunder in dat interviewtje met gitaarwonder Stochelo Rosenberg Ze noemde zijn drie piepjonge neefjes, ookgitaarvirtuoosjes, 'deStochelo's'. Terwijl ze natuurlijk gewoon 'de Rosenbergsheten. Zelfs als het gaat om niet door de NOS zelf samengestelde jazzprogramma's maar aangekocht materiaal valt er nog te mopperen. Die Engelse documentaire over de Belgisch-Franse jazzgitarist Django Reinhardtbij voorbeeld: de film bevatte wel aardig hedendaags materiaal (zijn specifieke snarenstijl wordt door veel mensen nagevolgd en elk jaar is er een festival in het Franse plaatsje waar hij te jong is overleden), maar vrijwel geen millimeter authentiek beeldmateriaal van de grote meester zelf. Dat is natuurlijk belachelijk. Het is te hopen dat de van oorsprong Noorse filmdocumentaire die vanavond (op Nederland 3 om 20.55 uur) in de Zomerjazzreeks is te zien over Charlie Parker, de grote jazzvernieuwer in de jaren veertig, het er beter afbrengt. Inmiddels zijn we 'Spiegels' kwijtgeraakt uit de Nederlandse programmering. Dit vrijdagse praatprogramma is door de NCRV, naar eigen zeggen, wegens interne meningsverschillen per direct afgevoerd. Intrigerend, zoiets. Wie zou ruzie hebben met wie, en waarom We hebben een vermoeden dat het kan gaan om de enkele malen dat een gast in de rech tstreekse uitzending dingen zegt of toont (kunstenaar Aat Veldhoen!) die bij het gemiddelde NCRV-publiek wel eens als choquerend kunnen overkomen. Dat is bij zo'n als gematigd-conservatief geprofileerde omroep wellicht reden voor gekrakeel achter de spiegels. Overigens missen we er niks aan: 'Spiegelswas gewoon een stukje modale, redelijk overbodige middagbabbeltelevisie, toevallig in de late avonduren geprogrammeerd. En de visuele gimmick van al die spiegels in het decor was vooral vervreem dend omdat de gesprekspartners elkaar op de buis nooit recht aankeken maar zo te zien juist langs elkaar heen. Nogal hinderlijk. -ELYSTAD - Wat hij ook leed: altijd ging het met een twe tnipoog. En altijd was er, te be- n Rij [innen in 1947/'48, de toeterix. Idoer ^at rare instrument dat alleen bezit en dat alleen hij kan B0(iespelen. Het heeft, net als hij, hele ontwikkeling doorge- Heel wat sloperijen af- teerd 'ssjouwd voor het compleet ie ije val n e n het begin zat het verscholen, gelde iïj had een speeltafel met xylo- s 7_( bon, waar hij Circus Renz op lakte 'peelde. Op een gegeven mo- i Bal nent tijdens het optreden wer- 5 3.(len met een paar handgrepen ront en tafel verwijderd en dan twamen die toeters te voor- ichijn. Want zo was dat: in het mi )rhle begin waren er alleen de oeters. Om een uitgesproken 'ariété-act ging het toen. Nu liet meer. Koeiebellen, cimba- en, een revolver: stukje bij leetje vervolmaakte hij het in strument. En nu kan hij er alles Te> spelen. Trompetconcert van alve Geen probleem. Twee Ann( iaar geleden was de televisie- Bethlf première daarvan, op oude- aarsavond. R» De jonge Toby begon in groep- van gevarieerd pluimage, litaar, banjo. Cowboygroepjes, tawaiiangroepjes. The young erhorjrambling cowboys. Gelijk met de Kilima's. „Dan praat je over .een halve eeuw. Niet voor te 0Gj itellen, hè?" Had eigen ensem- der G™es! een Spaans trio daarbij. |Nog een tijd een vpcalgroup ('maar nooit alleen zang, altijd met show') met daarin Joop de Knegt, één van zijn ontdekkin gen, zou je kunnen zeggen. An deren: Maria Zamora, kunst fluiter Jan Tromp. „Die heb ik een beetje gecoacht, in het be gin". Neven, noemen hij en Jan elkaar, maar eigenlijk is hij een neef van zijn vrouw. Ex-vrouw. Na 43 jaar gingen ze toch maar uit elkaar. Drie kinderen kre gen ze. Zoon Jerry kwam ook in het vak terecht en dochter Ma- roesja zullen velen kennen als de dochter van Ti-ta-tovenaar. „Die heeft twee vaders buitenissige instrumenten. Heeft een slappe klarinet, bij goed aanslaat, zo omschrijft hij het. En jazz doet hij ook. Vorig voorbeeld, zo'n worst met klep- jaar nog op het North Sea Jazz- pen, waar wel een echt geluid uit komt. Een piepklein concer- tinaatje (uit de accordeon-fami lie), een 'glasinstrument' (der tig glazen op een tafel). En in de loop der jaren leerde hij daar naast een aantal normale be spelen, Een van de belangrijk ste: de mondharmonica. „Het Hongaarse repertoire ligt mij het best". Saxofoon, banjolele, trompet, typische soorten flui ten. Plus de al genoemde. Op piano en accordeon kan hij zich Ton Lensink en ik". Nee, hij is ook wel redden, maar die wil hij geen grootvader. Misschien dat niet meetellen. „Ik ben geen Johnny Meijer". Met 'gepaste trots' evenwel: „Mijn muzikale achtergrond is zo dat ik niet al leen 'Zie de leliën op het veld' speel of 'Drie kleine kleuter tjes'. Ik wil toch bewijzen dat ik serieus met muziek bezig bén. Hij heeft het bewezen. De malle Toby van weleer is uitgegroeid tot veel meer dan een muzikale clown (al heeft hij dan nog wel eens een pruik en een neus op). De toeterix is gebleven, het pu bliek verwacht dat gewoon. Maar pas tegen het eind van zijn optredens gaat hij daar nog even flink op te keer. Eerst is er het serieuze werk. Klassiek, speelt hij. „Echt volgens parti tuur, daar komt geen flauwekul aan te pas". Hoewel, de instru mentkeuze heeft op zich na tuurlijk al wel een komisch ef fect. „En in de cadensen kan ik ook wel uitpakken". De knip oog weer, zeg maar. Een waan zinnige combinatie die heel dit zijn jongste dochter, een nako mertje. De doorbraak op platengebied kwam voor Toby met 'Heer in 't yerkeer', waarin de toeterix een grote rol speelde. En een groot succes werd ook 'Malleventja', een parodie op 'Malaguena' van Los Paraguayos. Nederlandse versie van André Meurs en wel zo, dat die naar de oorspronke lijke tekst klonk. „Ik had een fake-harpje gemaakt, gewoon van een stel planken uit de schuur, en er wat snaren op ge spannen. Maar dat klonk zo echt dat ik het weer moest ont stemmen. Te mooi, eigenlijk". Later kwam hij nog met Los Pa raguayos te werken. „Die moes ten er vreselijk om lachen". Wie of wat hem bewoog de kant op te gaan die hij koos? Twee men sen waren van belang: George Formby en Spike Jones. Hij speelt wel meer op van die festival gestaan. „Dat had ik tien jaar geleden niet durven dromen". Showelement En met wie treedt hij veel op? Met Willem Breuker en de Mondriaan Strings. Hij noemt zich het showelement. Het be valt hem uitstekend. „Ik voel mij er kiplekker bij". Jong pu bliek, prachtig. Hij denkt voor lopig dan ook niet aan stoppen. Dat is anders geweest, zo'n vijf tien jaar terug. „Ik dacht: ...ei genlijk ben je wel een ouwe man, met zo'n ouwe kop... Ik heb genoeg gezien die afgingen en dat wilde ik niet. Je kunt je natuurlijk altijd nog als clown schminken, die kan honderd tachtig worden. Maar het is tot nu toe niet nodig. Ik werk met Breuker, dat zegt genoeg". En hij noemt het een geluk dat zijn genre tijdloos is. „Je kunt geen ouwe man van zeventig met een gitaar 'I love you' laten zin- gen". Zoals het nu gaat heeft hij er zelfs meer plezier in dan vroe ger. „Ik heb toch lang moeten vechten, hard moeten werken en nu. heb ik het gevoel: ik heb veel over. Niet van: dat doe ik wel effe, er blijft steeds span ning, gezonde spanning, hoor, maar mijn basis is veel breder dan dertig jaar geleden". Zo zeer houdt hij van zijn werk dat hij het voor niets zou doen, als het moest.' UTRECHT - Ongeveer der tig meubelen van de Neder landse architect en vormge ver Gerrit Rietveld (1888- 1964), die deel uitmaken van de collectie van het Centraal Museum in Utrecht, zullen door meubelrestaurator Jur- jen Creman worden gecon serveerd en gerestaureerd. Dit gebeurt ter gelegenheid van een grote overzichtstentoon stelling met werk van Rietveld, die vanaf 28 november tot en met 21 februari 1993 in het Centraal Museum is te zien. Na februari reist de tentoonstel ling naar het Centre Pompidou in Parijs en het Guggenheim Museum in New York. De restauratie is volgens Cre man nodig, omdat de meubelen ,iconstructief niet sterk in el kaar zitten". Bij zijn werk zaamheden ziet Creman zich voor een dilemma geplaatst. Moet hij het voorwerk slechts conserveren, en als document met alle bijbehorende schades behouden, of moet hij het daad werkelijk restaureren zodat het min of meer in de oorspronkelij ke staat wordt teruggebracht? Tot nog toe staat het behoud van de meubelen in de huidige staat voorop. Bij de restauratie van de moderne meubelen (de sign) is nog geen sprake van een algemene norm die kan worden gehanteerd, zo meldt het mu seum. Tegelijkertijd met de restaura tie wordt de opbouw en de sa- De stoelen van Gerrit Rietveld ...constructief niet sterk... menstelling van de verflagen op een aantal vroege meubels van Rietveld onderzocht. Daarvoor zijn in samenwerking met het Centraal Laboratorium kleine verfmonsters genomen. Op ba sis van het onderzoeksresultaat kan onder meer duidelijk wor den wat voor reinigingsmidde len moeten worden gebruikt voor de verschillende verflagen. Het onderzoek naar de opbouw en de samenstelling van de verflagen, wordt gecombineerd met een bronnenonderzoek. Bij het Centraal Museum is sinds enige jaren het Rietveld Schro der Archief in beheer, waarin originele tekeningen van Riet veld zijn bewaard. Sommige te keningen geven duidelijk aan welke materialen en technie ken Rietveld gebruikte. onderzoek naar de verflagen meer duidelijkheid geven over de originaliteit van bepaalde voorwerpen. Het blijft echter mogelijk dat Rietveld bij de uit eindelijke fabricage is afgewe ken van zijn tekeningen. De meubelmaker die sinds het al lereerste begin bij het maken van Rietvelds meubelen betrok ken is geweest, G. van de Groe- nekan, zou in sommige gevallen uitkomst kunnen bieden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 11