Niet alleen RAI druk door aidscongres
Joegoslaven opgevangen
in leegstaande kazernes
VERDER NOG WENSEN?
Pitloze kersen op siroop
BINNENLAND
CcidaeGougg/ni
VRIJDAG 17 JULI 1992 4
Zoals u ziet is de Fiat Tempra Skyline 31.750,-) naast hiervoor slechts 1.000,-in plaats van 5.500,-. Kom dus snel
standaard stuurbekrachtiging en een ruim interieur, voorzien een proefrit maken. Dan ontdekt u 't zelf, de Fiat Tempra
van alle denkbare accessoires. En het mooiste is: u betaalt Skyline laat niets te wensen over.
ÉÉN BROK TEMPERAMENT
Verdachte steekpartij
in tram aangehouden
AMSTERDAM De Amsterdamse
politie heeft een 28-jarige man ge
arresteerd die ervan wordt verdacht
op 23 november vorig jaar een 53-ja-
rige Amsterdammer te hebben
doodgestoken in een tram in Am
sterdam. De steekpartij had plaats
na een ruzie tussen het slachtoffer
en twee andere passagiers van de
tram. De Amsterdammer overleed
later in een ziekenhuis. Zijn 54-jari-
ge echtgenote werd eveneens ge
stoken. maar overleefde de steek
partij. De verdachte is maandag al
aangehouden. Gisteren pas bracht
de politie het bericht naar buiten.
De verdachte heeft nog geen be
kentenis afgelegd.
Bezoek aan casino's
met 10 procent gestegen
DEN HAAG Het aantal bezoekers aan casi
no's is vorig jaar opnieuw gestegen. In 1991 is
het totaal aantal bezoeken toegenomen met 10
procent in vergelijking met het jaar daarvoor.
In Scheveningen daalde het aantal bezoekers.
Dit staat in het jaarverslag van de Raad voor de
Casinospelen, dat vandaag is verschenen. Het
aantal bezoeken nam met 320.590 toe tot
3.520.327. Aan deze toename hebben vooral de
casino's van Valkenburg, Rotterdam, Breda,
Nijmegen en in mindere mate Groningen bijge
dragen. Bovendien is de opening van het Lido
in Amsterdam een belangrijke oorzaak geweest
voor stijging. Bij enkele casino's daalde het be
zoek. In Zand voort nam het aantal bezoekers
iets af, in Scheveningen zelfs met 15.202, aldus
de raad. Ook in 1990 kwamen er al minder men
sen in het Scheveningse casino.
Directeuren Gantelhaven
aangehouden en weer vrij
ROTTERDAM - De Rotterdamse
politie heeft gisteren twee directeu
ren van het opslagbedrijf Gantelha
ven aangehouden en even later weer
in vrijheid gesteld. De aanhoudingen
vloeien voort uit het onderzoek naar
de vondst van tweehonderd ondeug
delijke vaten met chemicaliën op 26
mei. Uit onderzoek bleek dat in 91
poreuze vaten de brandgevaarlijke
en giftige stof ethylbenzylchloride
was verpakt. Deze stof is een bijpro-
dukt van bestrijdingsmiddelen. Gan
telhaven zou niet over de benodigde
vergunningen voor de opslag van de
chemicaliën beschien. De officier
van justitie, mr. Moraal, weet nog
niet of de directeuren verder worden
vervolgd.
Nederlanders
zijn zonnebaders
DEN HAAG Van de Nederlandse
bevolking mag 73 procent gerekend
worden tot de zonnebaders. In de EG
scoort alleen Denemarken hoger met
74 procent. Het Europees gemiddelde
is 68 procent. Het EG-onderzoek, ge
publiceerd door de Nederlandse Kan
kerbestrijding, vond plaats in het ka
der van de actie „Europa tegen Kan
ker". De kankerbestrijders zitten de
zonaanbidders op de huid met de
waarschuwing om verstandig te zon
nen: niet te lang. niet op het heetst
van de dag en altijd crème gebruiken.
Jaarlijks komen er in ons land circa
20.000 nieuwe gevallen van huidkan
ker bij, die voor het overgrote deel
worden veroorzaakt door zonlicht.
Van den Broek zei dat hij met
Alatas heeft gesproken over
Oost-Timor, waar het Indone
sische leger in november ii
hoofdstad Dili tientallen de
monstranten doodschoot. Den
Haag leverde destijds hevige
kritiek op het optreden van het
leger, waarop Indonesië in
maart aankondigde geen prijs
meer te stellen op Nederlandse I
ontwikkelingshulp. Het ziet er
overigens naar uit dat de vier
Nederlandse particuliere ont
wikkelingsorganisaties (No-
vib, Cebemo, ICCO en Hivos)
in de toekomst hulpgelden
kunnen blijven sluizen naar i
Indonesische niet-gouverne-
mentele organisaties. In de
Nederlandse delegatie die mo
menteel in Jakarta besprekin
gen voert met Indonesische
bewindslieden is het optimis
me hierover gisteren toegeno
men na een onderhoud met
minister Rudini van binnen
landse zaken.
NEDERLAND ZOETLAND
SUSKE EN WISKE - DE SCHERPE SCORPIOEN
Humana organiseert grootste vlooienmarkt
AMSTERDAM De vereniging Humana organiseert van 31 juli
tot 2 augustus de grootste vlooienmarkt ter wereld. De markt
vindt gelijktijdig plaats in Amsterdam, Londen en Stockholm.
De opbrengst van de verkoop is bestemd voor nood- en ontwik
kelingsprojecten van Humana in de Derde Wereld. Voor de
markt worden al enkele maanden spullen ingezameld op 12.000
adressen.
Van den Broek
praat over
mensenrechten
in Indonesië he
'hi
JAKARTA - Minister van
buitenlandse zaken Hans Ir
van den Broek heeft giste- r<
ren met zijn Indonesische 1<
collega Ali Alatas een ge- i
sprek gehad over mensen- 111
rechten en het verbeteren je
van de onderlinge samen
werking.
ten en nieuws over produkten
kenbaar te maken. Vele tien
tallen bijeenkomsten worden
buiten het RAI-complex ge
houden, terwijl de congresgan
gers van zondag tot en met
donderdag al continu moeten
oppassen niets te missen. Een
frivool programma-onderdeel
is door Key en de haren dan
ook niet ingelast. „Er moet zo
veel gebeuren, we hebben
geen recreatieve zaken voor de
bezoekers op de agenda gezet.
Het nadeel van al die randge-
beurtenissen, of in ieder geval
een deel ervan, is dat het wel
licht de concentratie bij het
congres weghaalt".
Randgebeuren
Er valt in het randgebeuren
heel wat te beleven. Zo heeft
een aantal hotels voor zondag
een diner op de Dam georgani
seerd waarvan de opbrengst
bestemd is voor aids-onder-
zoek. En woensdag zal in het
Concertgebouw een benefiet
concert worden gegeven waar
sterren als Roberta Alexander
en Carmen Linares hun op
wachting maken. Kaartjes
voor het concert kosten 100 tot
250 gulden, de opbrengst is be
stemd voor aidsprojecten. In
de Beurs van Berlage hangen
'quilts' van over de hele we
reld, veelkleurige doeken van
vrienden en familieleden die
ze maakten ter ere van gestor
ven aidspatienten.
Key zal van het randgebeuren
niet veel meemaken. Zij zal
met haar mensen dagelijks
moeten bijsturen in de RAI. En
dat is niet altijd gemakkelijk.
Zo heeft Key onder meer al
moeten ondervinden dat we
tenschappers doorgaans niet
al te veel begrip hebben voor
logistieke problemen („ze dern
ken datje zomaar 5000 mensen
van de ene naar de andere hal
krijgt"). Maar er zijn ook ande
re ervaringen. Een van de be
langrijkste daarvan is voor
Key de dagelijkse omgang met
aidspatienten, die ook aan de
organisatie hebben bijgedra
gen. „Voordat ik dit congres
organiseerde, behoorde ik ge
woon tot de grote groep Neder
landers die weet wat aids is. Nu
heb ik eigenlijk vooral bewon
dering voor jonge mensen die
ernstig ziek zijn en toch mee
helpen de ziekte te bestrijden.
Zoveel energie en enthousias
me als ze hebben, verbazing
wekkend. Mensen voor wie het
einde nadert en die weten dat
hier volgende week de oplos
sing ook niet wordt gevon
den... en die toch niet op een
wereldreis gaan, maar hier
staan te werken. Fantastisch.
Terwijl je hun verdriet en hun
eenzaamheid ziet".
Als minister Pronk van ont
wikkelingssamenwerking zon
dag het congres opent, met in
zijn nabijheid aids-activiste
Liz Taylor, begint voor Key
een week van bijstellen en bij
schaven. En dan te bedenken
dat vorig jaar zomer, vlak voor
de contacten met Harvard be
gonnen, op het ministerie van
WVC een notitie werd gemaakt
om het wereld-aidscongres van
1995 of 1996 naar Nederland te
halen. Het kan verkeren.
AMSTERDAM - „Namen
worden personen", zegt
Jet Key, directeur van de
stichting Aidscongres Ne
derland. Maandenlang
ontving zij telefoontjes en
fax-berichten van mensen
uit alle delen van de we
reld, dezer dagen ontmoet
zij ze daadwerkelijk.
Aardbeien, één van de produkten die jaarlijks door Jonker Fris in 40 a 50 miljoen blikken en potten
worden verwerkt.
FOTO JET BELGRAVER
Nederlanders zijn een volk van snoepers en
zoetekauwen. Tientallen miljoenen kilo's
suikerwaren vinden jaarlijks vanuit fabrieken in
binnen- en buitenland hun weg naar de Nederlandse
consumenten. Maar wie staat er ooit bij stil hoe al die
zoetigheden worden gemaakt? Vijf verslaggevers
maakten onlangs een 'snoepreisje' in eigen land en
een zesde dook, de gevolgen van onze snoeplust
overziend, in de geheimen van de tandpasta.
halve verantwoordelijk voor
de kwaliteit van alle 40 'a 50
miljoen blikken en potten
met vruchten en groenten die
de fabriek elk jaar weer pro
duceert.
HEUSDEN Een zoetpro-
dukt dat mij van kindsbeen
het meest heeft geïntri
geerd is de geconserveerde
kers. De pitloze variëteit wel
te verstaan. U kent ze wel:
van die 'kersen op lichte si
roop' in glazen weckpotten.
Hoe krijgen ze de pitten uit
de kersen zonder deze vruch
ten ernstig te beschadigen?
Zo jong als ik was begreep ik
dat dit niet met de hand ge
daan kon worden.
Niet dat ik kon worden be
stempeld als een wonderkind
op economisch gebied, dat
zonder enige studie alles be
greep van de noodzaak tot
minimalisatie van produktie-
kosten. Maar wel drong het
toen al vroeg tot me door dat
in één pot van bijvoorbeeld
het merk 'Jonker Fris' al
gauw zo'n tweehonderd ker
sen zaten en dat het dus vrij
wel onmogelijk was dat de in
houd van al die tientallen pot
ten in de winkel het resultaat
waren van handarbeid. Die
pitten waren natuurlijk met
een machine verwijderd.
Maar welke machine kan uit
zoiets kleins als een kers een
nog veel kleiner ding als een
pit verwijderen? De fabriek
van Jonker Fris zou me dat
%vast wel kunnen en willen
vertellen. Zou die nog be
staan? Wis en waarachtig.
Even buiten het prachtige
Noordbrabantse vestingstad
je Heusden blijkt al zo'n veer
tig jaar een fabriekscomplex
van die naam te staan. „Mag
ik 'ns komen kijken?", vraag
ik per telefoon. „U komt maar
gerust", luidt het antwoord
van de heer J.M. Ruiter. Hij is
levensmiddelentechnoloog
van Jonker Fris BV en der-
Cupjes
Eenmaal in Heusden blijk ik
helaas een maand te vroeg te
zijn. Het 'wecken' van de ker
sen begint pas midden juli,
nadat de vruchtjes gerijpt en
geoogst zijn. Maar levens
middelentechnoloog Ruiter
acht zich heel goed in staat
mij ook zonder aanschouwe
lijk voorbeeld duidelijk te
maken hoe in zijn bedrijf de
pitten machinaal uit de ker
sen gehaald worden.
De kersen, vooral afkomstig
uit Hongarije, het vroegere
Joegoslavië en België (onze
eigen Betuwe levert nog
maar heel weinig), worden
aangeleverd met de steeltjes
er nog aan en de pitten er nog
in. Ruiter: „Nadat de steeltjes
er machinaal afgehakt zijn
worden de kersen op grote ta
bleaus geschud waarin zich
honderden kuiltjes bevin
den. Die cupjes - zoals wij ze
hier noemen - zijn met rub
ber gevoerd".
„Zodra de kersen in hun cup
jes zijn gerold, worden ze van
bovenaf doorboord door flin
ke 5-kantige naalden. Ja, een
klein soort appelboortje, zou
je kunnen zeggen. De rubbe
ren voering zorgt ervoor dat
de kersen vast liggen en dat
de naalden niet beschadigd
worden. Zo kunnen de naal
den de pitten als het ware uit
de kersen ponsen. Daarna
worden de kersen weer van
de plateaus afgeschud en via
een lopende band verder ver
voerd voor de volgende be
werkingen".
„Ja maar...", sputter ik tegen,
„in enkele van die geconser
veerde kersen, zelfs in die
van Jonker Fris, zit tóch nog
een pit, zoals men soms tot
schade van zijn gebit be
merkt. Hoe kan dat dan?"
Ruiter schiet in de lach. „Dat
komt doordat de pit niet al
tijd precies in het midden
van de kers zit. Bevindt hij
zich een beetje aan de zij
kant, dan gaat de naald er ge
heel of gedeeltelijk langs en
blijft de pit dus in de kers.
Maar op een pot van 250 ker
sen, waarvan wij er straks ge
durende twee weken weer
zo'n 80.000 per dag zullen ma
ken, is het hooguit 1 kers die
nog een pit bevat. Als u re
kent dat u voor zo'n pot maar
een paar gulden betaalt, vin
den wij dat een heel aan
vaardbaar resultaat".
Ik kom de fabriek niet uit
zonder een rondgang te heb
ben gemaakt door de vele
produktie- en voorraadhal-
len. Vandaag worden er on
der meer heerlijk geurende
diepgevroren aardbeien ver
werkt. De zomerkoninkjes
worden razendsnel ontdooid,
van hun kroontjes ontdaan,
gewassen en dan geweckt of
ingeblikt en in potten of blik
ken gesteriliseerd, dan wel
gepasteuriseerd. En dat alle
maal met knap ontworpen
machines.
In de magazijnen, die de af
metingen hebben van vlieg
tuighangars, staan miljoenen
en nog eens miljoenen blik
ken en potten te wachten om
per truck naar de winkels van
Albert Heijn en andere super
marktketens, ook in het bui
tenland, vervoerd te worden.
Ook 'mijn' pitloze-kersen-op-
lichte-siroop blijken goed
vertegenwoordigd. Het water
loopt me uit de mond bij het
zien van de onvoorstelbare
hoeveelheden heerlijk-sappi-,
ge vruchtjes. Een gratis pot
kersen, al was het alleen
maar om even te proeven,
kan er bij Jonker Fris echter
niet af. Zouden ze bang zijn
dat ik dat zou opvatten als
een poging tot omkopen?
Duizenden tasjes worden in de Europahal van de RAI opgestapeld. Ze zijn bestemd voor de deelnemers
aan het internationale aidscongres dat zondag in Amsterdam van start gaat.
FOTO:ANP
„Tot nu toe heb ik die mensen
alleen telefonisch gesproken
en hebben we ons best gedaan
ze hiernaar toe te krijgen.
Vooral voor mensen uit ont
wikkelingslanden was dat
moeilijk; daar waren subsidies
voor nodig. Nu kan ik ze de
hand schudden, dat is toch
mooi?", zegt Key, die vanaf
september vorig jaar werkt aan
de organisatie van het wereld-
aidscongres dat zondag in Am
sterdam begint.
Normaal gesproken vergt de
organisatie van zo'n congres
jaren. Maar pas in september
vorig jaar werd definitief dat
het congres van 1992 in Am
sterdam zou worden gehou
den. Aanvankelijk zou dit in
Amerika gebeuren, maar het
werd de organisatoren van de
Harvard University in Boston
duidelijk dat hun regering niet
van zins was het Amerikaanse
toegangsverbod voor HIV-
geïnfecteerden op te heffen.
Daarop werd uitgekeken naar
een partnerland waar het con
gres zou kunnen worden ge
houden. Want, vinden de orga
nisatoren, een belangrijke
voorwaarde voor een aidscon
gres is dat juist zij die aan de
ziekte lijden, de bijeenkom
sten kunnen bezoeken.
Tienduizend congresmappen
zijn de laatste dagen in Am
sterdam door werkstudenten
in elkaar gelegd, bijna hon
derdduizend speciale punaises
liggen klaar om 'posters' met
wetenschappelijke bijdragen
aan de wand te houden, 300
mensen in het congrescen
trum RAI zullen dagelijks in
Idoor
RIK IN 'T HOUT
DEN HAAG - De vluch
telingen uit het voormali
ge Joegoslavië zullen wor
den opgevangen in onder
meer leegstaande kazer
nes in Zuid-Laren, Den
Bosch en Roermond. Het
Nederlandse Rode Kruis
roept vrijwilligers op om
daarbij te helpen.
„Het voordeel daarvan is dat
mensen die uit deze toch ellen
dige situatie komen met gewo
ne Nederlanders kennis ma
ken en dat yinde*1 wij een
groot goed in het kader van de
humanitaire hulpverlening",
aldus woordvoerder J. Cenze
van het Rode Kruis.
De stroom vluchtelingen uit
vooral Kroatië en Bosnië zwelt
de weer zijn voor de 9000 con
gresgangers en 800 journalis
ten uit de hele wereld. Alle gro
te Amerikaanse televisiesta
tions zijn aanwezig.
De inhoudelijke opzet van het
congres kon, met kleine aan
passingen, van Harvard wor
den overgenomen, maar voor
de logistiek moest in korte tijd
een reuzenklus worden ge
klaard. Voor de 39-jarige Jet
Key, organisatrice van het Am
sterdamse Sail '90 en verant
woordelijk voor de logistiek tij
dens het aidscongres, was het
sinds september een race te
gen de klok.
nog steeds aan. De visum
plicht waarmee de Nederland
se regering de komst van deze
mensen wilde indammen,
wordt volstrekt genegeerd.
Kroatiërs en Bosniërs die aan
het oorlogsgeweld willen ont
snappen en tijdelijk in Neder
land onderdak hopen te krij
gen, zijn formeel verplicht
eerst door de linies van de Ser
vische milities heen te breken,
om vervolgens in Belgrado op
de Nederlandse ambassade
een visum aan te vragen. Maar
nu komen er al een kleine vier
honderd van deze mensen per
week onze grens over en vrij
wel niemand van hen heeft een
visum.
Ambtenaar K. Rooze van het
ministerie van justitie geeft
dat ook toe: „U weet zelf wel
dat er allerlei mogelijkheden
zijn om zonder zo'n document
binnen te komen en daar
wordt - gezien de enorme in-
Vannacht liep ze door een op
getuigde, maar nog lege RAI.
De grote borden met de naam
van het congres hingen al op
de buitenzijde van het com
plex. „Toen dacht ik: daar heb
ben we nou zo hard voor ge
werkt, en het ziet er naar uit
dat alles gaat lukken". Meer
dan 5000 hotelkamers werden
voor bezoekers geboekt. De
doorgaans rustige zomer voor
de duurdere Amsterdamse ho
tels wordt aldus een weekje on
derbroken. Het tijdstip van het
congres, hartje zomer, is overi
gens gekozen'omdat de enige
plaats waar een congres van
stroom - ook grootscheeps ge
bruik van gemaakt. Het is in
elk geval zo dat wij (van het de
partement van justitie) de
mensen als zij eenmaal in Ne
derland zijn, hen het ontbre
ken van een visum niet tegen
werpen. Het gaat om een hu
manitair probleem en dat zul
len wij op een goede en waardi
ge manier oplossen".
Vluchtelingenwerk Nederland
is niet zo blij met die houding
van Justitie. Woordvoerder J.
Hoekstra: „Dat is dubbelzin
nig. Wat wij op dit moment no
dig hebben is een duidelijk
antwoord op de grote uitda
ging die dit vluchtelingenpro
bleem biedt. Dus geen visum
plicht, maar gezamenlijk in
EG-verband dit probleem op
lossen. Tot de vrede in Joego
slavië is hersteld en de mensen
naar huis terug kunnen. Want
dat zullen de meesten van hen
ongetwijfeld willen".
een dergelijke omvang in Ne
derland kan worden gehou
den, de RAI, slechts in deze
week nog vrij was.
Het wereld-aidscongres speelt
jaarlijks een voorname rol in
de strijd tegen het HIV-virus
dat de dodelijke ziekte aids
veroorzaakt. Wereldwijd lijken
de onderzoeksinspanningen te
verminderen; in Amsterdam
moet deze ontwikkeling omge
bogen worden. En niet voor
niets zijn er met zware subsi
dies van de wereldgezond
heidsorganisatie WHO. de mi
nisteries van WVC en ontwik
kelingssamenwerking, de EG
en andere instellingen veel
congresgangers uit Afrika en
Derde-Wereldlanden van an
dere continenten gehaald.
Want juist daar zorgen gebrek
kige medische zorg, onwetend
heid en culturele gebruiken
voor een ongekend hoog aan
tal HlV-besmettingen. Als over
enkele jaren de HIV-infecties,
zoals wordt verwacht, in die
gebieden tot massale sterfte
leiden, is het te laat om daar
nog iets aan te doen. De ziekte
zal zich, zoveel is nu al bekend,
sowieso als een golf over deze
landen verspreiden. Een po
ging de schade te beperken zal
in Amsterdam moeten begin
nen; tijdens het achtste we
reldcongres is de situatie in
ontwikkelingslanden dan ook
een van de hoofdthema's.
Aan de zijlijn van het congres
verkeren actiegroepen en far
maceutische bedrijven, die
van de wereldwijde belangstel
ling in Amsterdam gebruik
maken door er hun standpun-
