Kabinet gaat het f
oogstjaar in z
Europa moet worden teruggegeven aan de burgers
CcicbcSouAtmt
OPINIE
Macht partij
bestuur bedreigt
onafhankelijkheid
CDA-politici
CDA voor verantwoorde gezinsvorming
li
ZATERDAG 4 JULI 1992
2
Menige burger die jaren
lang vergeefs moeite heeft
gedaan de aandacht van
politici te trekken zal de
zer dagen verbijsterd zijn
over de opschudding die
een simpel CDA-rapport
in de christen-democrati
sche gelederen heeft te
weeg gebracht. Waar tallo
zen in de maatschappij de
immer drukke politici
slechts onder dwang van
een pistool voor hun zaak
kunnen interesseren, ligt
de zaak anders als de posi
tie van die politici zelf ter
discussie wordt gesteld.
Deze week verscheen het al
eerder uitgelekte rapport
'CDA-politici in functie', waar
in een CDA-commissie onder
leiding van oud-minister Jan
de Koning de aanbeveling doet
CDA-politici maximaal drie
zittingstermijnen (twaalf jaar)
te laten volmaken. „Politici
moeten niet vastgebakken zit
ten aan hun stoel, ze moeten
de maatschappij weer in. We
hebben te veel gevallen gehad
waar mensen te vanzelfspre
kend twintig jaar of langer in
dezelfde functie bleven zitten.
Dat is de theorie van de dorps
despoten, daar moeten we van
af', stelde De Koning woens
dag bij de officiële presentatie
van het rapport.
Het was voorspelbaar dat veel
christen-democratische oud
gedienden in gemeenteraden,
provinciale staten en parle
ment daar enige moeite mee
zouden hebben. De felste kri
tiek kwam tot nu toe uit de
Tweede Kamer. „Het kamer
lidmaatschap is geen baan
voor het leven, maar twaalf
jaar is wel erg kort", verklaar
de CDA-kamerlid Van Vlij
men, een van de zeventien
fractieleden die in 1994 vol
gens de maatstaven van de
commissie het veld moet rui
men, deze week in een inter
view.
Zijn fractiegenoot Van Noord,
die in hetzelfde schuitje zit, be
titelde het plan van de com
missie-De Koning als 'kapi
taalvernietiging'. En collega
Van Leijenhorst, een van de
fractie-senioren, zei: „Er zijn
politici van wie je na vier jaar
moet zeggen 'je kunt het niet',
maar anderen functioneren na
vijfentwintig jaar nog gewel
dig. Met het stellen van een
termijn wordt het CDA een bu
reaucratische partij". De
meest verregaande uitspraak
kwam van de toch al vertrek
kende Gualthérie van Weezei,
die het rapport in een inter
view in deze krant enigszins
dramatisch „het einde van de
politiek" noemt.
Risico
Overigens heeft niet alleen die
maximum-termijn van twaalf
jaar in de CD A-kamerfractie
verontwaardiging gewekt,
maar ook het jaarlijks terugke
rend 'functioneringsgesprek',
dat het risico met zich mee
brengt dat zelfs één termijn al
te veel wordt bevonden. Dat
gesprek met de volksvertegen
woordigers zal, aldus de aanbe
velingen van de commissie,
gevoerd moeten worden door
de partijvoorzitter (Van Vel-
zen) en de fractievoorzitter
(Brinkman). De macht die deze
twee sleutelfiguren daarmee
krijgen is vele kamerleden dan
ook een doorn in het oog. „In
de fractie is er nü al niemand
die zijn mond open durft te
doen", aldus Van Weezel.
Met de introductie van de
functioneringsgesprekken
wordt dat ongetwijfeld nog er
ger. CDA-politici in den lande
moeten worden beoordeeld op
de 'CDA-herkenbaarheid',
kennis van hun vakgebied, op
stelling tegenover de fractie,
het afdelingsbestuur, de le
denvergadering, het regeer- of
collegeprogram, andere partij
en, de pers en maatschappelij
ke organisaties, alsmede op
hun bereidheid tot samenwer
ken, hun spreekvaardigheid
en hun contactuele eigen
schappen. Wie niet goed func
tioneert, kan zich laten bij
scholen, maar wie de CDA-her-
kenbaarheid dan nog niet on
der de knie heeft krijgt van het
partijbestuur te horen maar
naar iets anders om te zien.
Afscheid
Opvallend veel aandacht in het
CDA-rapport is er voor de poli
tici die op deze roemloze wijze
afscheid moeten nemen van de
politiek. „Van de partij mag
verwacht worden dat zij bij
zondere zorg besteedt aan be
stuurders die niet in aanmer
king kunnen komen voor ver
lenging van hun termijn. Juist
in een christelijke partij mag je
verwachten dat mensen zeker
in moeilijke momenten ver
antwoordelijkheid voelen voor
elkaar", stellen De Koning c.s.
in hun rapport.
De partij zal een ontslagen po
liticus waar nodig helpen bij
het vinden van een andere
baan, maar de mogelijkheden
daarbij zijn 'zeer beperkt', al
dus het rapport. Vandaar dat
het goed is als de betreffende
politicus al in het derde zit
tingsjaar van elke termijn van
het bestuur te horen krijgt hoe
hij of zij er voor staat, zodat er
tijdig naar een andere baan
kan worden omgezien. Daar
om ook zou het het beste zijn al
na twee termijnen afscheid te
nemen; de kans op een andere
baan is dan groter dan na een
zittingsperiode van twaalf jaar,
vindt de commissie De Ko
ning.
Donkere wolken
Wie het allemaal bij elkaar op
telt, kan zich voorstellen hoe
de kamerleden de donkere
wolken al boven zich zien sa
menpakken. Functionerings
gesprekken, beoordeling door
het partijbestuur, maximaal
twaalf jaar, uitkijken naar een
nieuwe baan, het kamerlid
maatschap wordt kortom een
wat onzekere en angstige erva
ring.
Maar misschien belangrijker
dan de aandacht voor het indi
viduele kamerlid, dat immers
behoort te weten dat de poli
tiek een tamelijk risicovolle
bedrijfstak is (al leek het lid
maatschap van het CDA tot
voor kort gelijk te staan aan
een baan tot aan het pensioen),
is de aandacht voor de rol van
het partijbestuur in de nieuwe
constellatie. Het bestuur be
oordeelt of kamerlid X wel
goed functioneert en er nog
een termijn aan vast mag plak
ken. Het bestuur heeft daar
mee de toekomst van dat ka
merlid in handen. De parle
mentariërs riskeren daarmee
te moeten dansen naar het pij
pen van het partijbestuur, op
straffe van ontslag. De toch al
niet door dualisme uitblinken
de CDA-fractie in de Tweede
Kamer wordt daarmee hele
maal monddood gemaakt. No
toire maar eenzame dwarslig
gers als Van Weezel en Mate-
man worden steeds zeldzamer,
om niet te zeggen onvindbaar
binnen de fractie. Het 'stem
vee', zoals CDA-senator Ka-
land zijn partijgenoten in de
Tweede Kamer heeft gekarak
teriseerd, zal dan alleen maar
luider blaten, zonder een dis
sonant te laten horen.
Paradox
Het in opdracht van het be
stuur geschreven rapport van
de commissie-De Koning bergt
daarmee de paradox in zich,
dat waar enerzijds wordt ge
pleit voor het neerhalen van de
kloof tussen burger en politi
cus, de aangedragen oplossing
die kloof alleen maar lijkt te
vergroten. De mensen hebben
nu al het idee dat politici alles
in achterkamertjes regelen,
stelt De Koning. Dat idee
wordt versterkt als straks in
een achterkamertje een hand
vol niet door de kiezer aange
stelde partijbaronnen gaat oor
delen over politici die wèl door
de kiezers zijn aangesteld.
Toch is er op zich niets mis
met idealen als doorstroming
in de fracties, regelmatige ver
versing van oud bloed en het
afrekenen met politici die aan
hun zetel vastgeplakt lijken.
Het zijn geluiden die trouwens
niet alleen bij het CDA te ho
ren zijn, maar sinds de komst
van Rottenberg als partijvoor
zitter ook bij de PvdA. De on
vrede binnen het politieke be
drijf over meer op hun routine
dan op hun inspanning teren
de politici is dus vrij algemeen.
De keus voor een zittingsperio
de van maximaal twaalf jaar is
weliswaar arbitrair, maar niet
eens zo slecht. Kamerleden die
menen toch nog wat te bieden
te hebben kunnen via voor
keurstemmen proberen alsnog
een plaatsje in de Kamer te
veroveren. Maar politici hele
maal afhankelijk makpn -van
het oordeel van het partijbe
stuur is net een stapje te ver.
Juist dat schaadt het vertrou
wen in de democratische werk
wijze van een partij en in de
politiek. Wie niet goed functio
neert moet de fractie uit, dat is
duidelijk. Maar zou het niet be
ter zijn dat oordeel primair
over te laten aan de kiezers en
in tweede instantie aan de frac
tie zelf?
Overigens is het opvallend dat
het rapport van De Koning
vooral gaat over provinciale en
gemeentelijke politici. Slechts
in een zinnetje in de inleiding
(„dit neemt niet weg dat een en
ander ook van toepassing is op
landelijke politici zoals Eerste
en Tweede-Kamerleden")
wordt duidelijk dat de politie
ke toekomst van in elk geval
zeventien kamerleden aan een
zijden draadje hangt. De harde
boodschap moest blijkbaar
enigszins verholen worden
overgebracht. Ook dat is poli
tiek.
(Koos van Wees is parlemen
tair redacteur van onze krant).
Welke op zijn minst 'veertiger'
herinnert zich niet de naoor
logse mentaliteit ten aanzien
van buren of kennissen met
luxe-aankopen op krediet? In
alle lagen der bevolking werd
een zodanig gerunde huishou
ding niet voor vol aangezien.
Dit had vooral te maken met
het alom nog heersende ver
antwoordelijkheidsbesef van
eenieder betreffende eigen en
andermans structurele huis
houdelijk beleid. Er was dus
sprake van een algemeen be
wustzijn van de realiteit van
lange-termijnbeleid.
Heden ten dage begint de
Staat der Nederlanden als ge
heel steeds meer te lijken op
zo'n 'dubieuze debiteur' uit de
jaren vijftig. En vele Neder
landse huishoudens zijn al
lang niet meer in het bezit van
een balans-opmakend boekje,
laat staan dat er kritiek: komt
op het eventuele gebrek aan de
credit-zijde. Hoe is dat zo geko
men?
Men kan daar ingewikkeld
over doen, maar in grote lijnen
is als hoofdoorzaak aan te ge
ven het simpele feit dat het de
biteurschap niet meer van fa
tale betekenis is voor de indivi
duele huishouding. Zoals long
ontsteking in de jaren vijftig
levensbedreigend was bij ge
brek aan effectieve antibiotica,
zo was een niet kloppend huis
houdboekje een gezinsdrama!
Terwijl anno negentiennegen
tig de overheid ambulante eer
ste hulp bij ongelukken ver
strekt.
Deze levensstijlverandering
en daarmee gepaard gaande
kentering in de morele denk
trant, komt tot uiting in het ac
tuele vraagstuk van de gezins
hereniging en gezinsvorming.
Op de CDA-bijeenkomst in
Poeldijk op 24 juni sprak
Brinkman, fractievoorzitter in
de Tweede Kamer, zich uit
voor een rem op gezinshereni
ging en -vorming. En in de
dagbladen van 26 juni wordt
gemeld dat het kabinet serieus
overweegt om mensen met een
uitkering op bijstandsniveau
te verbieden een buitenlandse
huwelijkspartner naar Neder
land te laten komen. Het recht
op gezinsvorming wordt in dat
geval beperkt tot mensen die
in hun eigen onderhoud kun
nen voorzien. Leuk is anders!
Wie wil vandaag de dag niet ie
der mens 'belonen' al is het
maar voor het enkele feit dat
hij ook op deze aardbodem
leeft? Wie maakt zich tegen
woordig nog zorgen indien
zoon of dochter zonder eigen
inkomen samen gaat leven
met een geliefde?
Dat was wel anders zo'n veer
tig jaar terug; een groot punt
van zorg voor beiderlei ouders,
aangezien men wilde dat de
toekomstige nieuwe huishou
ding niet een luchtkasteel zou
worden. Er was niemand die
bij onverantwoord gezinsbe
leid zomaar even bijsprong.
Bewustwording
Toch benadrukte Lubbers,
eveneens daar in Poeldijk te
genover de toegestroomde
tuinders terecht: „Het is uw
geld" dat wordt uitgegeven
aan voorzieningen voor illega
len. Op langere termijn wordt
de rekening aan iedere burger
gepresenteerd, hetzij via belas
tingverhoging, hetzij via de" lo
nen en prijzen. Lubbers ver
oordeelde terecht de enkele
verantwoording door de onder
nemer van het eigen bedrijf,
zonder de structurele gevolgen
voor ons allen in het oog te
houden. Het is dus anno 1990
nodig om deze totaalvisie op
ons aller status quo weer be
wust te maken. Wat na de oor
log vanzelf sprak, wat direct de
eigen positie benadeelde, be
rokkent heden ten dage pas in
direct en op langere termijn
zichtbaar schade.
Wij zijn ons maar al te bewust
geworden van de internationa
le grondrechten en dat is op
zichzelf zeer goed, maar op
korte termijn wel (schijnbaar)
vrijblijvend voor de burger en
daarom gemakkelijker om te
'belijden'. Moeilijker wordt het
als de gevolgen zichtbaar wor
den: jaarlijks veertig- tot vijf
tigduizend grotendeels op bij
stand aangewezen zielen, zal
onvermijdelijk leiden tot een
verlaging van ons aller mate
riële status quo, inclusief bij
standsuitkering, wao en wel
licht aow. Zijn we hier werke
lijk toe bereid of steken we de
kop in het zand ten aanzien
van deze gevolgen? In dit ver
band beperkt de 'gezinspartij'
niet zomaar even de gezinsvor
ming (Marcel ten Uooven,
Trouw 26 juni) of maakt zij een
'ongerijmde keuze' in het min
derheden vraagstuk: het CDA
is niet tegen gezinsvorming
(Brinkman benadrukte het be
lang van genuanceerdheid in
Poeldijk), maar het CDA is
voor verantwoorde gezinsvor
ming!
Mensen zullen er weer aan
moeten wennen wat bewuster
te wikken en te wegen over
dergelijke kwesties. Zoals de
twintigers van nu weer kriti
scher staan tegenover absolute
feministische idealen, zo is er
bij de jeugd die er volgens de
CDA-fractievoorzitter nu nog
wel eens 'op los winkelt', toch
ook weer nieuw besef aan het
ontstaan van de oude waar
heid: voor niets gaat de zon op.
Hoe we na de oorlog ook in be
wondering keken naar Uncle
Ben en zijn gulle landgenoten,
het ongezonde en dure Ameri
kaanse wittebrood werd al
lengs weer vervangen door de
Zeeuwse krop en het Zaans
volkoren! En hoewel witte
brood steeds goedkoper werd,
kochten we het om goede rede
nen steeds minder.
Zo moet en zal het ook gaan
met de 'nikes en bites'. Want
de 'verborgen gebreken' van
de uit balans gegroeide samen
leving komen aan het licht, zo
dat sobere fiets- en wandel
tochten en Brinkmanshuffels
weer 'in' raken, terug van weg
geweest! Het wellicht wat over
dag gecreëerde kroost anno
1950, tevreden met Molenaars
kindermeel en een appeltje
voor de dorst, zag vader en
moeder met beide benen op de
grond staan. En dat was en is
heel leerzaam en essentieel
voor die eerste, beslissende
stapjes richting samenleving.
Nostagisch terugverlangen is
niet zinnig. Primitieve voor
oordelen en tandartsboren
kunnen we missen als kies
pijn. Echter wij moeten van
het verleden leren dat niet al
leen Simons een te grote broek
aanheeft!
Of om met de minister-presi
dent te spreken op die avond
in het Westland: wij moeten
staan voor een sterk, sober en
sociaal Nederland.
De Tweede Kamer is na
een zeer forse eindsprint
het zomerreces ingegaan.
Naast enige tijd van va
kantie en ontspanning
zullen de meeste kamerle
den zich in de komende
weken aan een fikse por
tie huiswerk moeten zet
ten.
De kamervoorzitter heeft nu al
laten weten, dat er direct na
het zomerreces langer zal wor
den vergaderd dan in de aan
loop naar Prinsjesdag te doen
gebruikelijk is. Dat is een heel
opmerkelijk voorstel. Onbe
grijpelijk is het niet. Voor het
najaar is alweer een nieuw
stuwmeer ontstaan van wets
voorstellen en nota's. Op korte
termijn lijkt er dan ook hele
maal niets terecht te komen
van het voorstel dat vorig jaar
in de bekende commissie-
Deetman werd geboren, om
vanaf begin 1992 als Kamer
minder te gaan vergaderen.
Kamerleden krijgen zodoende
voorlopig niet meer tijd om te
besteden aan werkbezoeken
en contacten met de kiezers.
Oogsten
Als het kabinet er de komende
weken in slaagt de begroting
van 1993 rond te krijgen, gaat
het kabinet als het ware het zo
geheten oogstjaar in. Met het
oog op de nieuwe kamerver
kiezingen in maart 1994 zal de
coalitie CDA/PvdA uiterlijk in
1993 tot scoren willen komen
om zodoende de kiezers met
vertrouwen tegemoet te kun
nen treden. Dat oogsten kan
zowel in kwantitatief als kwali
tatief opzicht worden gereali
seerd, al zal de kiezer voor al
les op de kwaliteit en het effect
van de politieke besluitvor
ming letten. Het wijst er even
wel keer op keer op dat slechts
een enkel in de media scherp
belicht politiek debat alle an
dere debatten en besluiten vol
ledig doet vergeten. Er blijft
dan zelfs voor de meest betrok
ken kiezer nauwelijks een mo
gelijkheid over om tot een
evenwichtige verantwoording
te komen bij het maken van
een nieuwe keuze. Er van uit
gaand dat het kabinet de ko
mende begrotingsbesprekin
gen overleeft ik heb op dit
punt geen aanleiding om an
ders te veronderstellen
vraag ik me toch af of er op cru
ciale onderdelen van het be
leid zodanig geoogst kan wor-i
den dat kiezers in 1994 positief
over de coalitie zullen oorde-
Hoog ingezet
Het kabinet heeft in het re
geerakkoord op diverse be
langrijke punten hoog ingezet.
Een deel daarvan is gereali
seerd. Van enkele van de gere
aliseerde actiepunten uit het
regeerakkoord kun je je echter
afvragen of het kabinet daar! 7
voor de handen op elkaar zalV
krijgen. Ik denk met name aan
de onlangs door de Eerste Ka
mer aanvaarde Basisvorming! 7
Ook de lastenverzwaringen di^r
gepaard gaan met het milieu-
béleid (accijnzen, rioolheffingj de
etc.) zullen niet door iederej J.
kiezer op prijs worden gesteld*
De sociale vernieuwing, eery
van de speerpunten van het je
kabinetsbeleid, is nog niet zoJÏk
danig van de grond gekomenen
dat dit vele kiezers aan het ka-jit
binet zal binden. Hier schorttq^,
het met name aan de presenta
tie van het beleid. Wat andere
onderdelen van het kabinets-l0C
beleid betreft, stuit het kabinetpt
op regelrechte tegenstand bijlnt
grote delen van de samenle-xd
ving. Te noemen zijn de besluip
ten met betrekking tot de wao^r
voor zover betrekking heb
bend op het aantasten van deev
uitkeringen van de huidige33
uitkeringsgerechtigden. Het is£H
nog maar afwachten of dezqei-
laatste maatregel daadwerke
lijk zal worden gerealiseerd eniat
of de wao-besluiten in zijn al-ve<
gemeenheid nog tijdig voor degle
verkiezingen zodanig vruchtjch
zullen afwerpen dat de kiezeifen
zich daarin kan herkennen.^
Tenslotte zijn er voornemensen
die zo niet mislukt zijn, danam
toch in ieder geval geen success
zijn geworden. De door deer
PvdA vurig bepleite koppeling^
is slechts een jaar toegepast^
De stelselherziening ziekte-g
kostenverzekeringen is een tqat
grote en omvangrijke operatic
geworden om nog in de loop»cI
van deze kabinetsperiode intern
graal door te voeren. De al darioli
niet voorziene neveneffecten^
van de eerste fasen van de stel-jcl
selherziening wekten zoveeljte
onrust in het land dat forse bijvei
stelling van de plannen nood-fge
zakelijk werd. De invoeringyei
van verdere fasen is in ieder-hi
geval met jaren vertraagd. at
fek
Onderbelicht
Een en ander heeft de aan-j0(
dacht afgeleid van wat het ka-g
binet wel degelijk heeft be-gn
reikt, maar, ten onrechte, vaakjee
onderbelicht is gebleven. Er i%e,
een aanscherping van het mi-aa
lieubeleid tot stand gekomen, g
en het Nationaal Milieube-gn
leidsplan is in uitvoering. Er i% j;
meer geld uitgetrokken voor3k
investeringen in de infrastruc-jn,
tuur en niet onbelangrijke la
cunes in het wetboek van straf-.,
recht zijn gedicht. Er worcWl*
(eindelijk) werk gemaakt var^e
de sanering van de subsidie%ol
en het terugbrengen van het fi-yn
nancieringstekort loopt vol-jm
gens schema.
Of het kabinet er alsnog ir%e<
slaagt deze positieve resulta-,e,
ten zodanig voor het voetlicht
te brengen dat in het oogstjaar_
daadwerkelijk verkiezings-^
winst geoogst kan worden^
moet in het komende jaar wor-_
den afgewacht.
do:
Wie over de plotselinge
crisis in de Europese Ge
meenschap een modieus
woordje wil meepraten,
doet er goed aan het
woord 'subsidiariteit' aan
zijn lijst van gangbare be
grippen toe te voegen.
Volgens Van Dale gaat het hier
om 'het beginsel dat zaken die
door een lager orgaan kunnen
worden verricht niet door een
hoger (orgaan) ter hand beho
ren te worden genomen'.
Toegepast op de EG betekent
'subsidiariteit' derhalve dat za
ken die op regionaal of natio
naal niveau kunnen worden
geregeld, zeker niet door Brus
sel moeten worden aangepakt.
Toch is het niet uitgesloten dat
duizenden, zoniet ettelijke
miljoenen Europeanen bang
zijn dat Brussel juist alles naar
zich toetrekt, zich overal mee
bemoeit, te veel regelt en al-
doende de nationale staten uit
de markt prijst.
Het moet de Denen worden na
gegeven dat ze met hun 'nee'
tegen de akkoorden van Maas
tricht, aan die vrees lucht en
vorm hebben gegeven. Er is
geen twijfel mogelijk: Brussel
wordt door veel Europese bur
gers als te machtig en tegelij
kertijd als te ver weg en te on
begrijpelijk ervaren.
Wijsneuzigheid
Ondanks het feit dat het woord
'subsidiariteit' nergens zoveel
wordt gebezigd als in de Heili
ge Hallen van de Brusselse eu-
rocratie, wordt er ook nergens
zoveel bedilzucht en supra-na-
tionale wijsneuzigheid aan de
dag gelegd als juist in de Belgi
sche hoofdstad. Het algemeen
heersende wantrouwen tegen
de Gemeenschap is door de po
litici en in zekere zin ook
dóór de al te volgzame pers
niet voldoende begrepen en
daarom achteloos weggewuifd.
Het verenigd Europa zit de
spreekwoordelijke 'man in de
straat' allerminst om het lijf
gegoten. Nemen we de Duit
sers. Die hebben er jaren van
hard werken voor over gehad
om van hun land een soort eco
nomische supermacht te ma
ken, compleet met een keihar
de D-Mark die nu dekampioen
van de internationale valuta
markten is. Diezelfde Duit
sers, die hun munt derhalve
beschouwen als een soort ma
terieel, maar ook sociaal plech
tanker, moeten hun D-Mark
nu opofferen omwille van een
Europese eenheidsmunt die
niet alleen is samengesteld uit
harde guldens, tamelijk harde
francs en niet te harde ponden,
maar ook uit wankele lires, pe
seta's en wat dies meer zij. Die
laatste munten worden gedra
gen door op hol geslagen natio
nale economieën die zich ken
merken door enorme staats
schulden en begrotingstekor
ten. De D-Mark op sleeptouw
laten nemen door landen die
huishoudboek noch geldkist
op orde hebben, is voor menig
Duitser net iets te veel van het
goede.
Nemen we - opnieuw de
Denen. De akkoorden van
Maastricht garanderen hen
geenszins dat ze hun zorgvul
dig gecultiveerde nationale ei
gengereidheid overeind kun
nen houden. Ze vrezen de
macht van de grote EG-part-
ners, die met Europa zo hun ei
gen bedoelingen hebben, zeer.
Was het niet Jacques Delors
die, nog niet zo lang voor het
Deens referendum, zei dat de
kleine landen minder, en de
grote landen meer invloed in
de EG moesten hebben? Zo'n
uitspraak is niet aan Deense
dovemansoren gezegd.
Eiland
Nemen we de Engelsen. Die
hebben altijd op een eiland ge
woond en daar een deel van
hun unieke historische besef
en hun zeer eigen tradities aan
overgehouden. De vrees dat de
Politieke Unie straks leidt tot
een gelijkgeschakelde econo
mie en de ineenschrompeling
van beproefde, oer-Engelse in
stituties als Lagerhuis, monar
chie en Pond Sterling, zit er
aan gene zijde van de Noord
zee diep in. De Engelsen vin
den dat op het stuk van Europa
nagenoeg alles mag, zolang de
nationale soevereiniteit van
het Verenigd Koninkrijk on
aangetast blijft.
Of nemen we de Vlamingen.
Die vormen slechts een deel
van een land dat op het punt
staat alle nationale samenhang
te verliezen. Zonder de be
scherming van een krachtig
nationaal bestel, loopt Vlaan
deren de kans straks op drift te
raken in een groter Europa.
Wat blijft er dan over van al die
dingen - de taal voorop
waarvoor de Vlamingen ettelij
ke decennia geleden nog van
de Brusselse straten werden
geknuppeld? Kan de Vlaamse
cultuur vooral nu de Neder
landse taalgenoten zich daar
zo bitter weinig aan gelegen la
ten liggen - zich handhaven
in een Europa van culturele
grootmachten als Duitsland en
Frankrijk?
Mister Europe
Geschrokken van wat Duit
sers, Denen, Britten en Vla
mingen en wellicht nog tal van
andere Europeanen voelen,
hebben 'federalisten' als Jac
ques Delors het woord 'subsi
diariteit' dan ook halsoverkop
tussen de punten en komma's
van de Maastrichtse akkoor
den vandaan geplukt. Het ge
bruik van dat woord is in Brus
sel opeens een 'must' gewor
den. Delors - tot voor kort
nog als 'Mister Europe' geaffi
cheerd denkt er nu zelfs
over bepaalde door Brussel op
geëiste bevoegdheden terug te
geven aan de lidstaten. Ande
ren hebben het er over de na
tionale parlementen die
voornamelijk door eigen toe
doen buiten spel zijn komen te
staan in de Europese dis
cussie te betrekken. Delors be
weert opeens dat hij nooit
In de EG-hoofdkwartieren is snel het besef doorgedrongen dat de
Denen Europa van het Brussels voetstuk hebben gehaald en het
hebben neergezet waar het hoort: in de hoofdsteden. foto: pr
heeft gezegd dat de invloed
van de kleine landen zou wor
den teruggedrongen, dat hun
het halfjaarlijkse EG-voortzit-
terschap zou worden ontzegd
en dat ze alleen nog maar aan
de hand van een grote natie
door het nieuwe Europa zou
den worden meegevoerd. De
onlangs als voorzitter van de
Europese Commissie herbe
noemde Fransman, heeft zelfs
niet meer de moed om de 'in
tellectuele schok' te veroorza
ken die hij, met betrekking tot
de uitbreiding van de EG, in
het vooruitzicht had gesteld.
Sterker nog, dit Europa kan
- zelfs als er vijf landen bij
komen - plotseling met de
huidige institutionele midde
len toe. Een week of zes gele
den werd daar in de boezem
van de Europese Commissie
nog volstrekt anders over ge
dacht. In de EG-hoofdkwartie-
ren is snel het besef doorge
drongen dat de Denen Europa
van het Brussels voetstuk heb
ben gehaald en het hebben
neergezet waar het hoort: in de
hoofdsteden.
De vraag blijft intussen waar
om de over het algemeen pro-
Europese politici zich zo in de
kritische en terughoudende
burgers hebben kunnen ver
gissen. Het Deense parlement
haalde Maastricht met 130 te
gen 25 stemmen binnen. De
bevolking zei niettemin 'nee'.
Zoiets kan ook in Frankrijk en
mogelijk zelfs Duitsland ge
beuren. Er is een gat geslagen
in wat de politici voor ogen
staat en wat hun kiezers willen
tolereren. Vermoedelijk willen
de burgers alleen maar sociale
en culturele geborgenheid in
het nationale bestel waarmee
ze zijn vergroeid en waar ze
kennelijk nog steeds in gelo
ven. Diezelfde burgers verkie
zen bovendien de hebbelijkhe
den van hun thuisland boven
de Brusselse gelijkschakeling.
Natuurlijk spelen ook eenvou
dige sentimenten een rol, zoals
een eigen munt, een door dien
ders en douaniers bewaakte
grens, een zekere hoeveelheid
buitenland, de romantiek van
grens- en piketpalen die de ge
schiedenis overal in de grond
heeft geslagen en misschien
wel de nationale identiteit die
zo heeft de allerjongste ge
schiedenis geleerd - veel
hardnekkiger is dan de voor
standers van internationale in
tegratie hebben vermoed. Het
oude Europa mag dan zijn ge
breken hebben, het is
niettemin een knus geheel van
verschillen, waarin het moge
lijk is gewoon 'nee' tegen je
buurman of mogelijk zelfs te
gen je lïele buurt te zeggen.
Daar komt nog bij dat de natio
nale staten - hoe klein ze in
sommige gevallen ook zijn
vitaal zijn gebleken. Ze heb-
flt
ben zich na de Tweede Wereld|di
oorlog kunnen handhavenloc
hebben de Koude Oorlog opJOJ
merkelijk goed doorstaan en
zijn - om zich de vijand van
het lijf te houden - alliantiesjg
aangegaan met anderen, zon-
der zichzelf op te geven. Hefli<
heeft nog gewerkt ookIe:
tei
De boodschap die de Europesqei
burger de afgelopen wekeme
heeft gegeven, lijkt dan ook alqel
volgt te luiden: verdun het venpi
maledijde Eurofederalismols
met een fikse scheut subsidiaoe
riteit. En staat het mengsel onaid
dan nog steeds niet aan, dann<
drinken we het eenvoudiger
niet. Gun de Deen zijn eigeniu
gereidheid, de Duitser zijnv<
Mark, de Fransman zijn granen
deur, de Brit zijn vorstenhuisjo<
de Italiaan zijn chaos en de Ne*ei
derlander zijn vermeendeta
gidsfunctie, en alles is voor eins
kaar. Grondvest op al die eifo<
genaardigheden een 'Europaë
van de Naties'. Laat Brussel iiinc
die omstandigheid alleen datfrc
gene doen wat de nationalde]
staten afzonderlijk niet meems
kunnen. Trek samen op zonris:
der je eigen gezicht te verlieilil
zen. Gooi de reusachtige hoelai
veelheid ambtelijke kletspraatiie
die Brussel produceert op dair
mestvaalt van de geschieden
nis. En vertel de burger vervolfei
gens in de meest heldere taala'
die maar denkbaar is waar jata
mee bezig bent. in
Op die manier is het een stulitr
minder moeilijk te verklareifte
waarom de armere zuidelij kal
landen een tijdje op de zak van
de rijkere noordelijke landeij/-
moeten teren. Op die manier
kunnen de Europese idealeGe
weer van het stof worden ontgic
daan waaronder ze door overijou
verige Euro-zeloten zijn bedolifa
ven. En op die manier hervindLa
de burger zijn geloof in een irwa
tegratie die alleen maar op basp-
sis van de grootst mogelij kmi
concensus tot een goed eindbe
kan worden gebracht. Da
Kortom, geeft Europa teru^a
aan de burgers.
(Jo Wijnen is corresponderiftu
van deze krant in Brussel). je
