Fluisterboten bezetten idyllisch Giethoorn
CcidócSoivicMvt
lfc
25+^1
Van Dappere Dodo tot breedbeeld-tv
Bij Plons is spelen ook leren
I Vakantie
DINSDAG 30 JUNI 1992
Idyllisch wonen in Giethoorn, maar er komen wel
honderdduizenden toeristen langs.
Na enkele uren zouden we
het wel hebben gezien, was
de gedachte bij
binnenkomst. We waren
van plan de voeten droog te
houden en dat scheelde
meteen al meer dan de helft.
Maar pas tegen de avond
streken we vermoeid neer
op een terrasje. Giethoorn,
daar raak je niet
uitgekeken, daar heb je wel
een paar dagen voor nodig.
door AndreHorungs
„De enige manier om Giethoorn
goed te zien, is per punter", meldt de
Toeristische Atlas van Nederland
van de ANWB. „Bij de vaart door het
dorp, langs de aardige boerderijen
en het mooie geboomte, gaat men
onder talloze pittoreske hoge brug
getjes door". Maar het uitzicht tij
dens een wandeling over het Bin
nenpad, langs boerderijen en ge
boomte en over de bruggetjes heen,
is net zo goed de moeite waard. Al
thans in het voorseizoen, wanneer
het nog niet zo druk is. Volgens het.
VW ontvangt Giethoorn per jaar
800.000 a 900.000 bezoekers. Op
hoogtijdagen zouden het er volgens
sommige dorpsbewoners wel 30.000
kunnen zijn....
Gepunterd wordt er nauwelijks
me?r in Giethoorn; hooguit door va
kantiegangers. De tijd van 'Fanfa
re', de film uit 1958 waarin twee con
currerende muziekkorpsen elkaar
het leven zuur maken om uiteinde
lijk in goede harmonie één nummer
tje te blazen, is nostalgie geworden.
Maar onveranderd is nog steeds een
belangrijk deel van het dorp uitslui
tend over water bereikbaar. Daarom
reppen zich nu motorbootjes over
Dorpsgracht, Cornelisgracht en Bo
venwijde, volgeladen met eerste le
vensbehoeften voor het 2500 inwo
ners tellende dorp: levensmiddelen,
strobalen en toeristen.
Afhankelijk van de snelheid achter
volgd door kleine of grote golven.
Maar de tijd schrijdt voort. Volgend
jaar zijn er alleen nog maar 'fluister
boten' toegestaan, aangedreven
door elektromotoren.
Geytenhoren
Giethoorn zou volgens de overleve
ring rond 1230 zijn gesticht door
vluchtelingen uit gebieden rond de
Middellandse Zee. Sommige bron
nen spreken zelfs van flagellanten,
'zelfgeselaars', die in de 13e en 14e
eeuw door Europa trokken en zich
zelf pijnigden als boete voor alle
kwaad waardoor de wereld werd be
zocht.
Ze troffen er massa's horens aan van
wilde geiten, die tijdens de Allerhei
ligenvloed van 1170 waren verdron
ken. Daaraan dankt het dorp zijn
naam: 'Geytenhoren'.
„Zeilen, surfen, zwemmen, roeien,
wandelen, fietsen, natuurschoon,
oude stadjes, musea, kortom...", zo
beveelt de gemeente Brederwiede
zichzelf bij de toeristen aan. Eeu
wenoude veenarbeid heeft er zijn
sporen nagelaten. De werkers haal
den veen uit de bodem en lieten de
plakken drogen tot turf.
Door de vervening ontstonden plas
sen en meren. Sloten werden gegra
ven voor het vervoer. Het resultaat
is een wirwar van grote en kleine wa
terwegen. Evert van Benthem uit St.
Jansklooster leerde er schaatsen.
Sommige dorpjes, zoals Jonen, zijn
nog steeds uitsluitend per boot te be
reiken. Andere, als Dwarsgracht, be
schikken sinds kort over een (dood
lopende) weg. De naam van het ge
hucht Muggenbeet zal wel niet aan
de fantasie ontsproten zijn en het is
onverstandig de auto te parkeren op
drassige weiden naast de (betaalde)
parkeerterreinen
Alles wordt, noodzakelijkerwijs, in Giethoorn per boot vervoerd. Dat vereist, zoals in dit geval, enige stuurmanskunst.
De watersport is op afstand de be
langrijkste vorm van vrijetijdsbeste
ding. Punters, roei-, motor-, fluister-
rondvaart- en (buiten het centrum
zeilboten zijn overal te huur; een uit
spanning aan de Bovenwijde is zelfs
uitsluitend over water bereikbaar.
Een reeks van activiteiten gon
delvaarten, punterzeilwedstrijden
en (op 22 en 23 augustus) een 'drijf-
in' bluesfestival zijn op en rond
het water georganiseerd.
Zeekaarten
Maar ook aan land is een gevarieerd
aanbod aan onverwachte beziens
waardigheden. Op de museumboer
derij 't Olde Maat Uus uit 1826 na,
waar huisraad en gebruiksvoorwer
pen een beeld geven van 100 jaar
Gieters leven, zijn het vooral elders
uit de hand gelopen hobby's die in
Giethoorn een plaats hebben gevon
den. De verkoop van al dan niet aan
verwante souvenirs is er het hoofd
middel van bestaan. „Hier komen
tenminste nog weieens mensen
langs", zegt oud-duiker Pieter Hen
driks met gevoel voor understate
ment.
Zijn museum 'In den Coop'ren Duik-
helm' bestaat twee jaar. Er zijn dui
kersattributen en oude zeekaarten
te zien, er draaien continue video
films over het leven onder water en
er is zelfs de mogelijkheid voor een
duik in een origineel pak van 120
kilo met een koperen helm uit 1891
in een speciale tank.
Eén van de oudste attracties is het
mineralogisch museum 'De Oude
Aarde', met een permanente exposi
tie van mineralen, edel- en «ierste-
nen, en terrariums met 1
leguanen, kaaimannen, chinchilla's
en tropische vogels. Iedere bezoeker
van 'De Speelman' krijgt een rond
leiding met uitleg over de vele origi
nele instrumenten van straatmuzi
kanten die er te zien zijn.
In de schelpengalerij 'Gloria Maris'
is een stemmige tentoonstelling van
schelpen en koralen te bezichtigen
en een zee-aquarium met tropische
vissen.
Pottenbakkerij Rhoda vervaardigt
oud-Hollands aardewerk en kunst
objecten en geeft regelmatig hand-
draaidemonstraties. Even buiten
het dorp, richting Dwarsgracht, is
'Histo-Mobil' te vinden, een mu
seum met antieke auto's en andere
vervoermiddelen zoals landbouw
werktuigen, koetsen en rijwielen. In
Dwarsgracht zelf toont een zuivel-
boerderij hoe de ambachtelijke be
reiding van zuivelprodukten in zijn
werk gaat.
Giethoorn is een onderdeel van het
natuurmonument 'De Wieden', met
een ongekende rijkdom aan water
en moerasplanten en vele soorten
watervogels. Meer informatie over
de natuur van moerassen en meren
is te krijgen in het bezoekerscen
trum in St. Jansklooster. Het cen
trum organiseert tevens excursies
per boot langs een eendekooi-; aal
scholvers- en hooi- en rietlandroute.
VW-kantoor, Beulakerweg a/b
ark, tel. 05216 - 1248 en 2111, dage
lijks van 9 tot 12 en van 13 tot 18
uur.
'Pottenbakkerij Rhoda, Binnen
pad 41, tel. 05216 - 2040, open van
10 tot 18 uur, toegang gratis.
'De Oude Aarde', Binnenpad 43,
foto net
tel 05216 - 1313, open van 10 tot l|
uur, entree 3,50, van 4 tot en m»
12 jaar 1,75.
Museumboerderij 't Olde Ma^
Uus', Binnenpad 52, tel. 05216j
2244, open van 10 tot 17 uur, entr^
incl. rondleiding 3, kinderen 1. j
'In den Coop'ren Duikhelm', Birl
nenpad 62, tel 05216-2211, opefe
van 10 tot 18 uur, toegang gratis, a
Schelpengalerie 'Gloria Mari$
Binnenpad 115, tel. 05216 - 1585j
open van 10 tot 18 uur, toegang gr$
'De 'Speelman', Binnenpad 123c
tel. 05216 - 1776, open van 10 tot lt
uur, entree 3, voor kinderen t
65+2,50.
'Histo-Mobil', Cornelisgracht 4Ï(
tel 05216 - 1498, open van 10 tot ll
uur, s maandags vanaf 13 uur, en
tree 5, van 4 tot en met 12 jaar 2|i
Veel mensen zouden zonder
televisie niet meer kunnen
leven. Toch werden de
eerste beelden pas begin
jaren twintig getoond. En
nu gaan we op weg naar
breedbeeld-televisie. Een
leerzaam tochtje door het
Omroepmuseum.
Studio's zijn er niet te vinden en be
kende mensen als Ron Brandsteder
en Jos Brink zal je er ook niet in le
vende lijve tegenkomen. Maar ver
der heeft het Omroepmuseum vrij
wel alles op omroepgebied, van Nip-
kowschijf tot CD-video, van de eer
ste radio met lampen tot stereo-ra
dio.
Ook het pand waarin het museum is
gevestigd, heeft alles te maken met
de omroephistorie. Eerst was vond
de Radionieuwsdienst van het ANP
er een onderkomen en later nam de
hoorspelkern haar intrek in het
pand achter de AVRO-studio's. On
danks dat het museum met ruimte
gebrek te kampen heeft, geeft het
toch een vrij compleet overzicht van
de historie van radio en televisie.
foto k. Smid
In het Omroepmuseum in Hilversum zijn onder meer allerlei
oude radio's in fraaie kasten te zien.
In het radio-gedeelte van het mu
seum (op de tweede en derde verdie
ping) verloochent men de vorige 'be
woners' van het museum niet. Naast
de historie van de radio en de omroe
pen, die met foto's en apparatuur
wordt getoond, is er onder meer een
hoorspeldeur en een windmachine
te zien. Deze 'apparaten' werden
vroeger in de hoorspelstudio van de
VARA gebruikt voor effecten bij de
hoorspelen. Bij de hoorspeldeur is
het ook mogelijk fragmenten te be
luisteren van beroemde hoorspelen,
zoals Paul Vlaanderen en de familie
Doorsnee.
Op de bovenste verdieping van het
museum is een radiowinkeltje anno
1935 ingericht, waar een schat aan
materiaal uit de begintijd van de ra
dio staat. Zo staan er radio's uit on
der meer 1929 en 1933 en kan er een
werkplaats van een radiowinkel uit
die tijd bekeken worden.
Nipkowschijf
ka de radio deed de televisie zijn in
trede en wie de Nipkowschijf aan
schouwt, zal zich erover verbazen
dat deze schijf, waarin spiraalvor
mig gaatjes zijn aangebracht, ooit
het begin vormde van wat wij nu te
levisie noemen. Toch werden er met
deze schijf, waar later de prijs voor
het beste TV-programma naar ge
noemd is, al in 1923 'uitzendingen'
verzorgt.
In het museum staat een replica van
zo'n schijf, zodat de bezoeker een
idee kan krijgen van de techniek van
de televisie. Want de techniek mag
dan sterk verbeterd zijn; het princi
pe van de Nipkowschijf wordt nog
steeds gehanteerd.
De televisie nam later een grote
vlucht; Philips begon in 1935 met
experimentele uitzendingen en in
het begin van de jaren vijftig kwa
men de eerste televisietoestellen op
de Nederlandse markt. Helaas al
leen voor de 'happy few', want de ap
paraten kostten in die tijd zo'n 1.000
gulden; voor veel mensen een ver
mogen. Foto's in het museum laten
zien dat een handelaar die een tele
visie in zijn etalage zette dan ook
veel belangstelling trok en dat dege
ne die een televisie in huis had,
mocht rekenen op veel visite.
De eerste televisie (die ook in het
museum te zien is) Vormt een groot
contrast met de huidige toestellen.
Het 'hondehok', zoals dit toestel
vanwege zijn vorm werd genoemd,
zou dan ook beslist niet meer passen
in de huidige tijd.
Eén van de grote attracties van het
Omroepmuseum is de cameraketen,
die tussen 1955 en 1967 dienst heeft
gedaan. Kinderen, maar ook oude
ren, mogen (na overleg met één van
de gastheren of -vrouwen) eens zelf
cameraman of -vrouw spelen, terwijl
de anderen zichzelf op de monitor
kunnen zien.
Na de intrede van de televisie veran
derden in veel huiskamers de plaats
van bank en stoelen, want men
moest de buis goed kunnen zien van
af de zitplaats. In het museum is een
huiskamer anno 1965 ingericht.
Vanaf de bank die daar staat, heeft
men een uitstekend zicht op de mo
nitor waarop onder meer fragmen
ten van oude Journaalbeelden te
zien zijn.
De videoband 'Close-up', die op de
tweede verdieping van het museum
wordt gedraaid, geeft een kijkje ach
ter de schermen bij het maken van
een televisieprogramma. 'Close-up'
laat onder meer zien hoe decors wor
den gemaakt.
Daaruit blijkt bij voorbeeld dat een
boekenwand er heel echt uit kan
zien, maar dat er geen boek aan te
pas hoeft te komen. Verder wordt
onder meer het werk in de studio en
de regiekamer belicht. Wie nog
steeds niet begreep waarom er altijd
zoveel namen op de aftiteling van
een tv-programma staan, zal er na
het zien van deze video-band onge
twijfeld meer begrip voor hebben.
Volwassenen kunnen verder even
terug in de tijd gaan met een video
waarop fragmenten van kinderpro
gramma's uit vroegere jaren staan,
zoals Dappere'Dodo, Pipo de Clown,
Ja Zuster, Nee zuster en Floris. Het
museum is geschikt voor kinderen
vanaf ongeveer tien jaar. Kinderen
die gauw zijn uitgekeken kunnen
zich vermaken met computerspelle
tjes, Kindernet of een speurtocht
door het museum.
In juli en augustus en in de eerste
week van september staat het mu
seum overigens in het teken van de
televisie van morgen. Er worden dan
dagelijks programma's vertoond van
de Nederlandse breedbeeld satelliet
zender TV Plus.
Wie na het zien van de tentoonstel
ling een bezoek wil brengen aan een
televisiestudio om een programma
bij te wonen, kan daarvoor tijdens de
zomermaanden terecht bij RTL4 en
de VARA. Wel is telefonisch contact
tevoren noodzakelijk.
Nederlands Omroep Museum,
Melkpad 34, Hilversum (achter de
AVRO-studio), tel. 035- 773.756.
Open: van morgen tot 6 september
van maandag tot en met vrijdag van
10 tot 17 uur en op zaterdag en zon
dag van 12 tot 17 uur. Na 6 septem
ber op woensdag van 10 tot 17 en op
zondag van 12 tot 17 uur. Toegang:
vrijwillige bijdrage.
Inlichtingen over het bijwonen van
programma's in de zomeripaanden
bij publieksservice RTL 4 (035 -
718.718) en publieksservice VARA
(035-711.911).
Hout drijft. IJzer zinkt. Simpel.
Zelfs een kind weet dat. Niemand
verbaast zich er dan ook over dat een
houten boot keurig blijft drijven.
Maar hoe komt het dan dat ook een
ijzeren schip de golven kan berijden?
De Griekse bolleboos Archimedes
bracht al twee eeuwen vóór Christus
het antwoord boven water: „Een li
chaam geheel of gedeeltelijk onder
gedompeld in een vloeistof, onder
vindt een opwaartse kracht die gelijk
is aan het gewicht van de verplaatste
vloeistof'. Maar leg dat nu maar
eens uit aan een kind van pakweg 4
tot 14 jaar. Zelfs menig volwassene
begrijpt geen jota van dit schitteren
de staaltje uit de trucendoos van
Moeder Natuur.
In het Maritiem Museum 'Prins
Hendrik' in Rotterdam draaien ze
voor het uitleggen ingewikkelde pro
blemen de hand niet om. Het mu
seum heeft er sinds kort zelfs een
speciale afdeling voor: Professor
Plons. Dit kindermuseum doet aan
de hand van 21 opstellingen allerlei
nautische vraagstukken glashelder
uit de doeken. Neem nu die brein
breker van dat ijzeren schip en die
opwaartse druk. Kliederend in een
waterbak brengen de jeugdige be-
zoekertjes de Wet van Archimedes
spelenderwijs in praktijk. Ze doen
dan met behulp van speelgoedboot
jes, schepjes en zand.
Hoe meer zand, hoe dieper het boot
je in het water komt te liggen. Wordt
de lading te zwaar, dan voltrekt zich
een miniatuur-scheepsramp. Ook
een aquarium waarin een schaalmo
del van een duikboot dobbert brengt
inzicht. Als de ballasttanks vol zijn
ligt de ijzeren boot op de bodem ge
parkeerd. Maar zodra met behulp
van een handpompje lucht in de
doorzichtige tanks wordt gepompt,
verheft de onderzeeër zich majes
tueus naar de oppervlakte.
Met rode konen van opwinding be
dienen de kinderen de toestellen die
bijvoorbeeld de werking van sluizen
of van scheepsschroeven duidelijk
maken, of die inzicht geven in zoiets
onzichtbaars als magnetisme.
Kortom, wie in Plons duikt ontdekt
dat spelen ook leren kan zijn. En dat
is precies de bedoeling, vertelt Anne-
lies Visser, educatief medewerkster
en voorlichtster van het Maritiem
Museum. „Professor Plons is weten
schappelijk,
maar niet al te
zwaar. Wij zijn
hier niet bele
rend bezig. Het
moet leuk blij
ven. Kinderen
moeten op een
prettige manier
experimenteren
en ontdekken.
Door spelend le
ren kunnen ze
een hoop kennis
opdoen over
schepen en
scheepvaart".
In Professor
Plons ontbreken
strenge suppoos
ten die de bezoe
kers voortdurend beloeren en on
middellijk uit hun slof schieten zo
dra er iemand in de buurt van een
voorwerp dreigt te komen. Kinderen
(èn hun ouders) worden juist aange
moedigd om de handen uit de mou
wen te steken. Professor Plons is im
mers een doe-museum. Er zijn wel
twee 'educators'. Die geven tekst en
uitleg. Eén van hen is John Hagen,
een archeoloog, die als gewetensbe
zwaarde zijn plaatsvervangende
dienstplicht in het Maritiem Mu
seum vervult. Alleen als kinderen
het al te bont maken grijpt hij in. Tij
dens ons gesprek degradeert een be-
zoekertje een container-hijskraan
tot draaimolen. De lading zwiept ge
vaarlijk in het rond. De educator
snelt op het woeste kraanmachinis-
tje af en legt geduldig uit dat er in de
Rotterdamse haven nooit zo bruusk
met containers wordt omgespron
gen. „Er kunnen wel videorecorders
in zitten, joh!".
Ook voor kleinere kinderen is er in
Professor Plons het nodige te bele
ven/ Zij kunnen het casco van een
scheepje uit losse onderdelen opbou
wen, om ten slotte als kapitein ach
ter het stuurrad te gaan staan. Ook
is er een grote wandpuzzel van een
stoomschip. De puzzelaars leren dat
zaken en mensen aan boord van een
schip anders heten dan op de wal.
Een slaapkamer heet hut, de keuken
kombuis.
Een favoriet onderdeel van de expo
sitie is het onbewoonde eilandje,
waarop kinderen leren uit welke
hoek de wind waait. Krachtige föhns
tekening maritiem museum
Professor Plons in
Rotterdam.
maken bovei
dien het versch
duidelijk tusse
windkracht 3 i
een fikse storm
De absolute to
per van Profe
sor Plons is
scheepsbrug.
Een beel
scherm toont
meest recen
weerkaarten, z
als het KNMI
dagelijks maal
voor de televis
of voor
scheepvaart.
Een marifoon
radio-ontvange
laat de bezo
kers meeluisteren naar walstatioi
langs de Nieuwe Waterweg en sti
tions voor havenverkeer. Op de bru|
zijn ook drie computerspellen te sp$
len. Zo kunnen kinderen bijvoor
beeld een reusachtig containerschip
vanaf zee de haven binnenloodsen
Een moeilijke klus, want de kapi
tein-in-spé moet rekening houde'
met windrichting, stroomsnelheil
en het overige scheepvaartverkeer
Een jongetje dat met de punt van d
tong tussen de tanden door de haver
manouvreert, is de wanhoop nabil
Hij is duidelijk niet voor zeekapiteil
in de wieg gelegd. Met zijn conta
nergigant ramt de brokkenpiloq
een file olietankers, vaart een reeö
boeien omver en loopt vervolgeit
spectaculair aan de grond. Gan^
over.
Laat hij eerst maar eens leren vare?
in een zeilbootje. f
Professor Plons is gevestigd op dl
tweede verdieping van het Maritieq
Museum 'Prins Hendrik', Leuveh^
ven 1, Rotterdam, telefoon Olft
4132680.
Openingstijden: Dinsdag tot er
met zaterdag 10.00-17.00 uur, zoi$
en feestdagen 11.00-17.00 uur.
Toegangsprijzen: tot 16 jaar gratia
volwassenen 3,50, pas CJP en 651
1,75. Op woensdag gratis toegangi
Openbaar vervoer: Vanaf Rotteé
dam CS metro, halte Beurs/Chui
chillplein. NS-dagtocht nummer 6^
(een combinatie van Maritiem Mii
seum, IMAX-theater en Spido-ha
venrondvaart). I
