Soesdal
droomt
van het massa
toerisme
"finali
CeidócSotrumt'
ZATERDAG 27 JUNI 1992 PAGINA 32
Russisch kerkdorp
gokt op toeloop
uit het westen
SOESDAL Het stadje Soes
dal oogt als een Russisch-ortho-
dox openluchtmuseum. Waar je
kijkt stuit het oog op klooster
muren en torenspitsen. Negen
eeuwen kerkgeschiedenis zijn
hier in hout, goud, ijzer en steen
geconserveerd. Westerse reisgid
sen noemen Soesdal een parel in
de 'Gouden Ring', de keten van
pittoreske Oudrussische dorpen
die Moskou omzoomt. De reis
gidsen hebben gelijk.
Daarvan zijn ook de twaalfduizend zie
len die Soesdal bevolken heilig over
tuigd. Alleen kopen ze momenteel bit
ter weinig voor de internationale faam
van hun stadje. Zij leven zoals het Rus
sische platteland leeft: iets beter dan de
Moskovieten tweehonderd kilometer
verderop, dat wel, maar desondanks in
aan armoede grenzende eenvoud. Zij
wonen in verdiepingloze boerderijtjes
die in hun vervallen, verveloze staat op
mysterieuze wijze nog een zweem van
kleurigheid hebben behouden. De
meeste huizen staan in het gelid langs
de paar brede wegen die het dorp telt,
omgeven door rommelige erfjes. De
rondscharrelende kippen hoeven niet
bang te zijn voor passerende auto's
want die zijn er nauwelijks. Vrijwel elke
plek in het dorp biedt een weids uitzicht
op het golvende steppelandschap. In
het grasland staan her en der plukjes
huizen, stukken van de oude stadswal,
kapelletjes, kerkgebouwen.
Vrije markt
De inwoners van Soesdal hopen op be
tere tijden. Dat doet iedereen in het
reusachtige Rusland, waar de ombouw
van planeconomie naar kapitalisme
met horten en stoten verloopt. Rusland
is in verwarring, ook de leiders van het
land lijken niet goed raad te weten met
de situatie. Alle heil wordt verwacht
van de vrije markt. De eersten en tot
dusver de enigen die het marktmecha
nisme echt in de vingers hebben gekre
gen zijn de maffia en een opgroeiende
generatie van jonge 'fixers'. In een land
waar voor duizenden roebels niets fat
soenlijks te koop is, toveren zij in ruil
voor een vuistvol dollars elke gewenste
luxe tevoorschijn. In Rusland zorgt nu
ieder voor zich in de vage hoop dat God
straks voor de rest zorgt.
In deze atmosfeer van onzekerheid en
dadenloosheid enerzijds en massaal ge
ritsel en gerotzooi anderzijds vormt
Soesdal een positieve uitzondering. Het
stadje heeft twee grote voordelen bo
ven talloze andere stadjes en steden in
de GOS. Het beschikt over een in be
ginsel zeer rijke bron van inkomsten,
namelijk het toerisme. En het beschikt
over een groepje dorpsnotabelen dat
vastbesloten is die bron aan te boren,
en wel zo diep dat de dollars en marken
straks de grond uit spuiten.
Er komen sinds jaar en dag reeds toe
risten af op de bezienswaardigheden
van Soesdal. „Maar lang niet genoeg",
zegt de Duits sprekende gids die ons
een groepje Nederlandse journalis
ten op doortocht door de tuin van
het Verlosser Euthymiosklooster voert.
„En meestal zijn het niet de 'goede'
toeristen". Het is duidelijk wat zij be
doelt. Intourist heeft zojuist een busla
ding Russische scholieren aangevoerd.
Zij zijn welkom maar vallen niet in de
categorie 'goed'. Van hen zal de mid
denstand van Soesdal niet vet worden.
Er hangt een handvol Amerikanen
Bij de stadswal staat een replica van het eerste, houten kapelletje dat in Soesdal is gebouwd.
rond in de stad en in de ontbijtzaal van
het kloosterhotel hebben we vanoch
tend een Japans koppel gesignaleerd.
Het loopt niet storm aan de vooravond
van het vakantieseizoen.
Niettemin heeft beiaardier Joerie Joe-
rilov, een regionale beroemdheid, niet
over toeloop en aandacht te klagen als
hij klokslag elf uur aan het werk gaat in
de klokkestoel van het Euthymios
klooster. Zijn optreden is een speciale
service van de plaatselijke VVV. Bijna
een kwartier lang danst Joerilov als een
bezeten marionet aan de touwen van
het klokkenspel. Het harmonieuze gal
men van de klokken overstemt even het
pauzeloze gekrijs van nestelende kraai
en en kauwtjes in de kloostertuin. „In
Soesdal wordt in de bomen heel wat
meer gebouwd dan op de begane
grond", zegt onze gids niet zonder bit
terheid. Zij ziet jaar na jaar de monu
menten van Soesdal verder in verval ra
ken.
Partnerstad
De machtige Maria Geboortekathe
draal, het aartsbisschoppelijk paleis,
het klooster van de Deposito van het
Gewaad, ze hebben een lik verf en een
nieuw stukje pleisterwerk hard nodig.
Het is ook de bedoeling om de boel op
te knappen, zegt de burgemeester van
Soesdal, maar de gemeente heeft de
centen niet. Het is een kwestie van de
kip en het ei. Eerst moeten de buiten
landse toeristen komen met hun devie
zen, dan kan Soesdal zijn gevels ver
fraaien en verder worden opgestoteg in
de vaart der volkeren. De burgemeester
hoopt op steun uit het Westen bij de
verwezenlijking van zijn droom om van
gemeenschap zich nooit afgegeven met
de communisten. Met de gulle gaven
van Russische emigranten werd de
rechte, anti-communistische leer over
eind gehouden. Nu worden de vruchten
geplukt van de langjarige beginselvast
heid. De,kerkvorst, kolossaal van ge
stalte en de mond vol gouden tanden,
toont ons trots de pas ingerichte school
annex dorpsbibliotheek. In aanbouw is
een dorpshuis, eveneens gefinancierd
met Russisch kapitaal van over de
grens. Don Camillo heeft het beslissen
de gevecht met Peppone overtuigend
gewonnen. Eerder die dag hebben wij
een kerkdienst bijgewoond temidden
van een overwegend bejaard publiek.
Een vijfstemmig koor van oude besjes
zong de regenwolken van de hemel.
Jeugd was er niet. „Wij hebben dezelf
de moeite als de kerken in het Westen
om jongeren aan ons te binden", geeft
de bisschop toe. Voorlopig heeft hij
met zijn school, zijn bibliotheek en zijn
dorpshuis een paar stevige, aardse ij
zers in het vuur.
Oppositie
Het zal trouwens niet meevallen een
Nederlandse partnerstad te vinden die
qua cultuuraanbod kan opboksen tegen
de zingende tweelingzussen van Soes
dal. De trotse vader van het duo is een
ex-beroepsmilitair. Hij heeft het Rode
Leger de rug toegekeerd toen hij tot het
besef kwam dat zijn beide broers, even
eens beroepsofficieren en gelegerd in
respectievelijk de Oekraïne en Tadzji
kistan, van de ene dag op de andere zijn
vijanden zouden kunnen zijn. Hij is uit
Oost-Duitsland teruggekeerd naar zijn
geboorteplaats en heeft zich daar ont
popt als de lokale oppositieleider. Soes
dal kan en mag zich niet losmaken van
zijn wortels, zegt hij. Het is fout om al
les te zetten op de kaart van de toeris
tenindustrie. Soesdal heeft altijd ge
leefd van de landbouw en daar moet de
eerste prioriteit blijven liggen. Wij
moeten het landbouwbedrijf moderni
seren in plaats van te gokken op een
toekomstig bestaan als toeristenstad.
De grijze Michail Michailovitsch is het
grondig met hem oneens. Michailo
vitsch gaat over, het eten en drinken in
Soesdal. Hij staat aan het hoofd van
een cateringbedrijf en bij topdrukte
heeft hij naar eigen zeggen vierhonderd
vrouwen aan het werk. Waar en wan
neer die topdrukte zich voordoet blijft
enigszins vaag, maar de plannen en am
bities van Michail Michailovitsch laten
aan duidelijkheid niets te wensen over.
De voormalige jachtvlieger, wiens rijk-
bespelde borst een heldhaftig verleden
doet vermoeden, heeft hoogst persoon
lijk het verloren gewaande recept van
de legendarische plaatselijke honing-
wijn hervonden. Zegt hij tenminste.
Maar hij vertelt ook aan iedereen die
het horen wil dat hij is opgeleid tot as
tronaut, en dat hij dikke maatjes met
Neil Armstrong is geweest. Alleen om
dat zijn longen het lieten afweten heeft
hij de maan niet bereikt. Hoe dan ook,
het wijntje dat hij ons in de enige bar
van Soesdal voorzet laat zich uitstekend
drinken, vooral, in combinatie met de
bijgeserveerde Moldavische cognac.
Als het niks wordt met Soesdal, ligt het
zeker niet aan de gemankeerde ruimte
vaarder en zijn honingwijn.
Jagersparadijs
Evenmin aan het enthousiasme van de
jongeman die is ingehuurd om Soesdal
als toeristenstad te promoten. Nikolai
Bulaev wil behalve de culturele rijkdom
Soesdal een Russisch Valkenburg te
maken. Willen de Nederlandse gasten
niet helpen zoeken naar een geschikte
partnerstad? De Russen vlassen op be
stuurlijke, sociale en culturele uitwisse
ling met een in grootte en geaardheid
vergelijkbare gemeente in ons land, een
landbouwgemeente met toeristische in
slag dus. Wij beloven ons best te doen.
Wat moetje anders?
Een beetje hulp uit het Westen is mee
genomen, maar bedelen en de hand op
houden is er niet bij. We zullen het op
eigen kracht moeten doen, verklaart de
burgemeester, en de bisschop van Soes
dal en Vladimir zegt het hem na. De
bisschop staat aan het hoofd van de
'emigrantenkerk' in de streek. Anders
dan de officiële kerk heeft zijn geloofs
Het
Euthymiosklooster
waarin een museum
van oude kerkschatten
is ingericht,
m FOTO'S: PERS UNIE
en de honingwijn een ander sterk punt
van Soesdal uitbuiten, en wel de bos- en
wildrijke omgeving. Een busrit van
twintig minuten brengt ons van hartje
Soesdal naar een pas gebouwde, ruime
jachthut aan de rand van een 70.000
hectare groot natuurgebied. Blijkens de
aanwezige trofeeënverzameling kan op
de vrije wildbaan worden gejaagd op
zo'n beetje alles wat vier poten en een
staart heeft; van sporadisch aanwezige
wolven via herten tot bevers. Westerse
jachtgezelschappen zoeken in toene
mende mate de ongerepte bossen van
Oost-Europa op waar ze ongehinderd,
en helaas ook vaak ongecontroleerd, al
les kunnen neerknallen wat zij voor de
loop van hun geweer krijgen. Onze
Russische begeleiders begrijpen niets
van onze morele bedenkingen bij de
plezierjacht. „Je hebt gezien hoe we
hier leven", zegt een van hen. „Wij kun
nen ons jullie kinderachtige houding te
genover de jacht niet permitteren, net
zomin als jullie overdreven sentimente
le gedoe met huisdieren. Bij ons gaan
de mensen voor". Om zijn woorden
kracht bij te zetten schopt hij met een
geërgerde voetbeweging het vriendelij
ke hondje de bus uit dat de gasten en
thousiast is komen begroeten.
De vroege lentemorgen aan de rand
van de steppe is een getrouwe kopie
van de vroege lentemorgen die Ivan
Toergenjev honderdveertig jaar gele
den in zijn 'Jagersverhalen' heeft be
schreven. Door het dampende bos
schalt een uitbundig vogelconcert.
Voor natuur- en/of jachtliefhebbers is
de omgeving van Soesdal inderdaad
een paradijs.
Kleinschalig
Het gedroomde, welvarende toeristen
centrum is Soesdal zeker nog niet. On
danks de aanwezigheid van de 'fraaiste
Russische sauna van heel Rusland', de
paardekoetsjes, het binnenmuseum
met kerkelijke kunstschatten en het
buitenmuseum met voorbeelden van
oud-Russische architectuur. Het is alle
maal net te kleinschalig en te amateu
ristisch van opzet. De gemiddelde toe
rist is in een dag uitgekeken, luidt het
kriti$ch-deskundige oordeel van de
Russische touroperator die zich in ons
gezelschap bevindt. Er valt domweg te
weinig te beleven. Maar over de iets
verdere toekomst van Soesdal hoeft
niemand zich zorgen te maken. Tenzij
men het perspectief van een door cam
pings en zomerhuisje omgeven vakan
tiedorp, compleet met hamburgertent,
niet echt aanlokkelijk vindt. Ooit zal
het er van komen en het succes zij de
inwoners van Soesdal gegund. Wie het
monumentale Russische stadje nog in
vrijwel ongerepte staat wil aanschou
wen moet haast maken. Want Soesdal
maakt ook haast.
-
-
