Hoe een koe een boel geld vangt
finale
EG-regels op grote schaal ontdoken
Indonesië wil
kerncentrales
bouwen op Java
Hij is een 42-jarige
veehandelaar uit
Garderen op de
Veluwe. Hij wordt
verdacht van een
-4 miljoenenfraude.
Maandenlang zou
hij de torenhoge
importheffingen
van de EG hebben
ontdoken. Nog
deze maand stuurt
de recherche zijn
dossier naar
justitie.
Voor de FIOD en
j de AID is de zaak
m duidelijk: dit is een
*1 oplichter. De
verdachte en zijn
advocaat denken
daar uiteraard
t. anders over. Over
ionoplettende
douaniers, valse
I papieren en niet
je betalende
Algerijnen.
En: hoe
gemakkelijk is de
EG op
te lichten?
21 door
■'1 I HENK VAN ESS en
ERIK VAN DER STRUIJS
®jj GARDEREN Het is allemaal
a3 de kift van de concurrentie, zegt
a. de veehandelaar uit Garderen in
3 het kantoor van zijn advocaat
E. N. Bouwman. Hij heeft altijd
goed geboerd en dat kunnen ze
gewoon niet hebben. Dan gaan
ze praatjes rondstrooien dat je
de boel belazert. Nee, vertel hem
niks over de Nederlandse vee-ex
porteurs. Ze gunnen elkaar het
licht in de ogen niet.
Tien jaar geleden kon iedereen zijn var-
3/j kens bij hem kwijt. Hij wist altijd wel
een adresje. Hij had zijn contacten,
rj kende de prijzen en wist hoe je aan in-
J voervergunningen kon komén. Met Po-
len ging het eigenlijk precies hetzelfde.
Wie kon daar als eerste koeien kopen?
Juist, hij.
Twaalf keer was hij er voor niets ge
weest. Totdat hij in "89 in het Duitse
nj Krefeld een Pool ontmoette die hem
aan de juiste contacten kon helpen. De
een gaf hij een paar blikjes bier, met
vB een ander ging hij eens goed eten.
1| Want zonder steekpenningen doet nie-
i mand wat in dat land. Ze hebben een
v mentaliteit van Jut, maar dat terzijde.
10 Elke week liet hij een aantal vrachtwa-
N' gens van Polen via Nederland naar
i Spanje rijden. Daar werden de koeien
verkocht aan een tussenpersoon, die
zou zorgen voor het vervoer naar Alge-
I rije. Een maand of tien ging het hart-
n stikke goed, maar daarna kwam de klad
erin. De Algerijnen waren steeds later
met betalen of betaalden slechts een
-4 deel van de vracht. Voor hem was de lol
eraf. Ook omdat er vanuit Nederland
inmiddels een ware run was ontstaan
J op de goedkope Poolse koeien. Hij ging
weer wat anders doen.
Maar wat gebeurt er? In februari van
dit jaar, vijf maanden nadat hij is ge-
■i stopt, wordt hij aangehouden. Hij zou
de papieren hebben vervalst om EG-
heffingen te ontduiken. Nou, laten ze
het maar bewijzen. Hij heeft niets ver
valst. Op papier zijn de koeien uitge
voerd. Hij heeft zich alleen in Europa
laten betalen. Ja, je denkt toch niet dat
zijn chauffeurs met die beesten naar
Algerije gaan. Zo stom is geen enkele
veehandelaar. Stel je voor dat ze daar
niet willen betalen. Dan kun je geen
kant op. In Algerije heb je geen poot
om op te staan. Nee, je moet je laten
betalen in Europa. En niks cheques of
bankgarantie. Cash. Is deze veenande-
laar een gewiekste zakenman, een en-
j trepreneur die nieuwe markten ontdekt
en zijn concurrentie steeds op faire wij
ze de loef afsteekt? Het openbaar mi-
I nisterie gelooft er niets van. Justitie be
schouwt hem als de hoofdverdachte in
een omvangrijke fraudezaak, waarmee
tientallen miljoenen guldens zijn ge-
I moeid.
Binnen de Europese Gemeenschap is
een overschot aan vee. Dat drukt de
prijzen en is dus slecht voor de boeren.
Daarom hebben de EG-lidstaten een
beleid ontwikkeld, gericht op verklei
ning van de veestapel. Iemand die een
koe exporteert naar een land buiten de
EG, krijgt van Brussel geld toe. Maar
wie een koe importeert, moet aan de
buitengrens een hoge heffing betalen.
Deze importbelasting geldt niet als de
EG alleen 'doorvoerhaven' is: wie een
kalf koopt in Hongarije en deze via de
Gemeenschap uitvoert naar Marokko,
is Brussel niets verschuldigd.
De Garderense handelaar zegt zijn
Poolse koeien te hebben doorgevoerd
naar Noord-Afrika. Maar in de ogen
van justitie heeft hij dat helemaal niet
gedaan. Hij verkocht de beesten binnen
de EG en had dus een importheffing
moeten betalen.
Bobby Buttinger, persofficier van justi
tie in Zutphen: „Het gaat om geweldige
bedragen. Het ontduiken van de hef
fing scheelt per vrachtwagen al snel
zo'n zestigduizend gulden. En als je be
denkt dat de verdachte wekelijks tien
wagens op Polen liet rijden, dan loopt
het heel snel op".
Het Produktschap voor Vee en Vlees in
Den Haag voegt daar aan toe dat de
meeste Nederlandse exporteurs het vee
wèl in Noord-Afrika verkopen. Secreta
ris Jos Jongerius: „In veel gevallen ver
loopt de handel via een tender. Hande
laren doen een bod wat zij voor welke
prijs kunnen leveren. Krijgen zij het
contract, dan openen de Noordafri-
kaanse bedrijven via hun banken een
kredietlijn, waarna de dieren worden
verscheept. Dat gaat altijd goed. Ik kan
me tenminste niet herinneren dat er
ooit problemen over de betaling zijn ge
rezen". Koeien in Spanje aan Algerij
nen verkopen is niet verboden, zegt
Jongerius. „Maar dan moet de hande
laar wel kunnen aantonen dat de dieren
ook zijn uitgevoerd. Het geld innen en
de papieren laten afstempelen is niet
voldoende. De handelaar heeft van de
EG een vrijstelling gekregen voor de
importheffing, dus nij blijft verantwoor
delijk".
Het parket in Zutphen kan deze maand
het dossier tegemoetzien dat het re
chercheteam van de Fiscale Informatie-
en Opsporingsdienst (FIOD) en de Al
gemene Inspectiedienst (AID) over de
zaak hebben opgesteld. Persofficier
Buttinger kan en wil daarom niet in
gaan op alle details.
„We zullen geen mededelingen doen
zolang de zaak onder de rechter is.
Maar ik denk dat we binnen enkele
maanden kunnen inschatten of we de
fraude voor de rechter kunnen bewij
zen". Bij de AID heeft men daar alle
vertrouwen in. „Het klinkt misschien
makkelijk uit mijn mond. Maar volgens
ons is deze zaak rond", zegt een recher
cheur.
Vijf miljoen
Nu is de veehandelaar uit Garderen
niet de enige die wordt verdacht van
zwendel met EG-heffingen. Een vee-
exporteur uit het Brabantse Reek heeft
volgens het openbaar ministerie in Den
Bosch vorig jaar zeker vijf miljoen gul
den verdiend aan het ontduiken van de
importbelasting. Duizenden slachtstier-
tjes en koeien uit Polen werden aan de
grens aangeboden voor doorvoer naar
Noord-Afrika. Daarmee ontliep de
transporteur de heffing die normaal ge
sproken contant aan de grens betaald
moet worden. Ook de Duitse douane
accepteerde de papieren.
Om het vee onopvallend in de EG te
kunnen slijten, werd een nieuw, vervalst
document gebruikt. Daarop stond dat
de heffingen al waren betaald. Deze
verbazingwekkend simpele constructie
heeft volgens justitie zeker een jaar ge
duurd. Per vrachtwagen werd ten min
ste tachtigduizend gulden verduisterd.
De bewijsvoering van deze zaak is ech
ter rond, meldt het openbaar ministe
rie. Vier verdachten zitten vast in ver
lengde hechtenis en de zaak komt over
anderhalve maand voor de rechter.
Beide zaken roepen de vraag op of er in
de veehandel niet veel meer wordt ge
fraudeerd met EG-regels. Volgens cij
fers van het ministerie van economi
sche zaken telt Nederland circa veertig
ondernemingen die zich bezighouden
met de export van 'levend vlees'. Geza
menlijk voeren zij jaarlijks voor een be
drag van 1,5 miljard gulden uit. Hoe
veel belasting zij aan de EG zijn ver
schuldigd, is echter niet bekend.
Het Produktschap voor Vee en Vlees
zegt geen inzicht te hebben in de om
vang van -de fraude. Secretaris Jonge
rius: „Ik denk, maar dat weet ik niet ze
ker, dat er niet veel ondernemingen zijn
die bewust frauderen. Als hef voor
komt, gaat het om eendagsvliegen:
mensen die even in de handel zitten en
er dan weer uitstappen. Een normaal
bedrijf kan het zich absoluut niet per
mitteren de regels te ontduiken. Dat
brengt immers grote gevaren met zich
mee voor het voortbestaan en de werk
gelegenheid".
Gemakkelijk
Uit de hoek van de veehandelaren klin
ken echter andere geluiden. Wim van
der Kooy uit Pijnacker, die jaarlijks
125.000 varkens exporteert naar Frank
rijk, Spanje en Italië: „Frauderen is
ontzettend gemakkelijk. Het enige wat
je nodig hebt, is een douanier die niet
oplet. En met name in het zuiden van
de EG zijn er daar genoeg van. In Ne
derland en Duitsland is de controle
streng, maar hoe zuidelijker je komt,
des te eenvoudiger wordt het".
„Stel: je stuurt een vrachtwagen naar
Hongarije om daar varkens op te halen.
De dieren zijn daar goedkoper dan
hier, maar je betaalt wel een importhef
fing van ruim drie gulden per kilo le
vend gewicht. Dan loont het bijna niet.
Dus wat doe je: je geeft bij de douane
een veel lager gewicht op dan je in wer
kelijkheid vervoert. Het verschil steek
je in je eigen zak. Een douanier kan dat
gewicht toch niet schatten. En als je 'm
een envelop met inhoud of een fles whi
sky toestopt, dan wil hij dat ook hele-
ijiaal niet kunnen".
Van der Kooy zegt zelf geen moment te
hebben overwogen om de EG-heffin
gen te gaan omzeilen. „Het mag mak
kelijk zijn, ik doe het niet. Ik zit nu
twintig jaar in deze branche en als je
hard werkt is er best een snipper te ver
dienen. Maar als de belastingdienst
komt, wil ik geen rode vlekken in mijn
nek krijgen. Eerlijkheid duurt toch het
langst. Op korte termijn verdien je mis
schien zakken vol geld, maar uiteinde
lijk hou je niets over. Vroeg of laat
komt justitie erachter en dan begint het
hele gesodemieter. Daar heb ik geen
trek in".
Henk Hop uit Putten, goed voor een
jaarlijkse export van achtduizend var
kens, onderschrijft dit verhaal. „Ik zou
niet zo een-twee-drie kunnen vertellen
hoe je moet frauderen, maar daar is
snel achter te komen. Als je iemand
hebt die je papieren in orde maakt, ben
je al een heel eind. Bovendien controle
ren ze toch niet wie de afnemer is van
de varkens. Ik kan bij wijze van spreken
op de papieren zetten dat u de dieren
van mij hebt gekocht. Geen haan die er
naar kraait".
Het Produktschap voor Vee en Vlees
wijt veel van de huidige problemen aan
de onduidelijke EG-regels. „Het is een
typische compromis-wetgeving", zegt
secretaris Jongerius. „De lidstaten ge
ven en nemen en iedereen wiheijn eigen
standpunt erin kunnen herkennen. Dan
moet je niet verwachten dat je heldere,
uitvoerbare en controleerbare regels
krijgt".
Fokvee
Voorzitter R.J. Tazelaar van het Pro
duktschap vindt dat de Europese Ge
meenschap veel strengere wetten moet
opstellen en beter moet controleren.
„Neem de fraude waar we in Europa
recentelijk mee zijn geconfronteerd.
Veehandelaren exporteren slachtvee
naar Polen, maar zetten op de papieren
dat het fokvee is. Dat levert hen extra
subsidies op, waardoor de waarde van
de dieren met twintig, dertig procent
kan stijgen. Daarop is nauwelijks con
trole, een stamboekverklaring is vol
doende. Wij zeggen: controleer aan de
grens de leeftijd van de koe en kijk of
het dier drachtig is. De Europese mo
lens malen echter langzaam. Onze
voorstellen liggen al maanden in Brus
sel zonder dat er iets mee gedaan
wordt".
Volgens het Bureau Nederlandse Vee
export zou justitie veel meer werk
moeten maken van de EG-fraude. Ei
genlijk maakt het bureau liever reclame
dan dat het over criminele activiteiten
praat. De organisatie heeft nu eenmaal
als doelstelling dat er promotie ge
maakt moet worden voor het vak. Di
recteur Tom Wetemans zegt daarom
pas na een lang betoog over 'een fantas
tische branche waar fraude een grote
uitzondering is' wat hij er wérkelijk van
denkt.
„De bestrijding van dit soort zaken, zo
als die van de Garderense handelaar, is
te slap. Het zou sterker aangepakt
moeten worden. Want leg me maar
eens uit hoe het komt dat deze inciden
ten mogelijk zijn en dat het zo lang
duurt voordat de bewijslast rond is,
mocht die al rondkomen! Justitie is ge
woon onvoldoende ingespeeld op de
complexe materie van de EG-regelge-
ving. Ik begrijp wel dat er andere drin
gende zaken zijn, maar fraude is ge
woon niet goed te praten, ook niet als
het ingewikkeld is".
Wetemans noemt het 'diep droevig' dat
onverlaten 'miljoenen guldens aan
veesmokkel verdienen'. Het is ook do
delijk voor de mensen die te goeder
trouw zijn. „Eigenlijk is het best goed,
dat dit soort vervelende kanten van de
branche naar buiten komen. Misschien
schudt het wat meer mensen wakker".
In Rotterdam is officier van justitie
Paul van de Beek sinds 1 mei speciaal
belast met de opsporing van EG-frau
de. Hij is aangesteld omdat het open
baar ministerie vermoedt dat er op een
breed terrein (niet alleen in de veehan
del) EG-regels worden ontdoken. „Wij
denken dat fraudeurs hiermee veel geld
verdienen en we vrezen dan ook voor
een toenemende belangstelling van cri
minelen. Bövendien is het oplichten
van de EG een vorm van internationale
concurrentievervalsing. Eerlijke onder
nemers worden er door benadeeld".
Lastig
Van de Beek zegt niet te weten voor
welk bedrag er jaarlijks wordt gefrau
deerd. Evenmin kan hij iets zeggen over
de meest voorkomende vormen van be
drog. Maar hij ontkent met klem dat
justitie op dit gebied te weinig doet.
„Het zijn lastige onderzoeken, die veel
tijd, geduld en kennis van zaken vragen.
Allemaal niet eenvoudig. Maar de aan
dacht is er zeker. In de komende jaren
gaan meer officieren van justitie zich
met EG-fraude bezighouden. Er zullen
speciale rechters worden aangewezen.
Bovendien wordt de controle geïntensi
veerd. Dat is eigenlijk nog het belang
rijkste: er moet goed en efficiënt wor
den gecontroleerd. We moeten de pak
kans vergroten. Dan wordt er vanzelf
minder gefraudeerd".
Tot die tijd zal het openbaar ministerie
in Zutphen moeten roeien met de rie
men die het nu heeft. „Met de zaak te
gen de verdachte uit Garderen betre
den we relatief nieuw terrein", verzucht
persofficier Bobby Buttinger. „Het zal
ons ontzettend veel tijd gaan kosten,
die we eigenlijk niet hebben. Een snelle
oplossing van geweldsmisdrijven vindt
ook iedereen belangrijk, net zoals
drugshandel of welke andere vorm van
criminaliteit dan ook. Onze middelen
zijn beperkt".
Op de vraag of er dan wel voldoende
kennis en aandacht is om bewijsmateri
aal rond te krijgen en eventueel herha
ling te voorkomen, zegt Buttinger dat
hij 'licht-cynisch' moet reageren. „Het
is al moeilijk om de gaten in de Neder
landse wetgeving te dichten. Dan pra
ten we maar niet over de Europese re
gelgeving. Zo'n importheffing is der
mate fraudegevoelig dat je bijna zou
zeggen: schaf'm af, dan kun je 'm ook
niet meer ontduiken. Ik vrees echter
dat die hoop ijdel is. We zullen veel
meer met ÉG-fraude te maken krij
gen".
ZATERDAG 27 JUNI 1992 PAGINA 29
Het landschap van het dichtbevolkte Java
zal binnenkortals het aan de Indonesi
sche regering ligt, ontsierd worden door
kerncentrales.
FOTO: SP
JAKARTA Indonesië wil, in
afwijking van de internationale
trend om de rem te zetten op het
commercieel gebruik van kern
energie, nieuwe kerncentrales
bouwen.
De centrales moeten verrijzen op Java,
het overbevolkte hoofdeiland van de
Indonesische archipel dat 28 actieve
vulkanen telt en als gevolg van verschil
lende geologische breuklijnen geregeld
wordt getroffen door aardbevingen.
Kritici vrezen dat het op drie na volk
rijkste land van de wereld een ramp van
de omvang van die in 1986 in Tsjerno-
byl riskeert. Daarnaast stellen zij dat
Indonesië over voldoende andere vor
men van energie beschikt om in zijn be
hoefte te voorzien. De regering in Ja
karta beaamt dat Indonesië over meer
dan genoeg olie, aardgas en kolen be
schikt om het land economisch verder
te ontwikkelen. Maar het grootste deel
van de reserves aan fossiele brandstof
fen ligt in het noorden van Sumatra, op
grote afstand van Java, waar ruim de
helft van de 180 miljoen Indonesiërs
woont.
In 1989 kondigde president Suharto
voor het eerst plannen aan om een deel
van de energiebehoefte op Java te dek
ken met kerncentrales. Volgens Suhar
to is inzet van kernenergie nodig, om
dat de Indonesische olie- en gasvoorra
den niet onuitputtelijk zijn. Daarnaast
doen zich in Jakarta geregeld urenlan
ge stroomstoringen voor. De regering
vreest dat met name buitenlandse in
vesteerders en bedrijven zullen worden
afgeschrikt als geen nieuw, betrouw
baar energiebeleid - mede drijvend op
kerncentrales - wordt ontworpen.
Onderzoek
De beoogde lokatie van de eerste cen
trale ligt bij de berg Muria, een sluime
rende vulkaan in het midden van Java.
Hoewel de Muria sinds mensenheuge
nis niet meer actief is, worden toch veel
vraagtekens geplaatst bij deze lokatie.
Er zijn momenteel op Java al drie expe
rimentele kernreactoren in bedrijf, in
Bandung, Jogjakarta en Serpong. Maar
die. dienen alle drie voor onderzoeks
doeleinden en leveren geen stroom aan
het openbare net. Het is de bedoeling
dat na de bouw van de eerste centrale
bij de Muria de komende tien tot vijfen
twintig jaar circa tien nieuwe kerncen
trales met een capaciteit van elk 600 tot
1.000 megawatt in gebruik worden ge
nomen; licht Djali Ahimsa, hoofd van
het regeringsbureau voor kernenergie
toe.
„We zouden wel eens een nieuw Tsjer-
nobyl onder ogen kunnen krijgen, ge
zien de vrees voor aardbevingen in het
gebied," is de reactie van Jean McSor-
ley, leidster van de acties tegen kern
energie van Greenpeace in Australië.
Maar die zorgen worden niet gedeeld
door de Indonesische regering. „Uit
een haalbaarheidsstudie werd de con
clusie getrokken, dat de lokatie (bij de
Muria) veilig is en dat zich daar geen
vulkaanuitbarstingen zullen voor
doen", verklaart minister B.J. Habibe,
belast met wetenschap en technologie.
Mislukking
De studie werd verleden jaar uitge
voerd door een Japans adviesbureau.
Maar een verleden maand gepubli
ceerd rapport van drie milieu-organisa
ties -het Amerikaanse Worldwatch In
stitute, de in Parijs gevestigde World
Information Service on Energy, en
Greenpeace in Amsterdam - kwam tot
geheel andere bevindingen. Het rap
port stelt dat Indonesië uit de pas loopt
met de ontwikkeling vrijwel overal el
ders in de wereld, waar het gebruik van
kernenergie na een onafgebroken groei
van veertig jaar een onmiskenbare da
ling doormaakt. Het rapport wijst erop
dat men overal elders langzaam tot het
besef komt dat aan kernenergie zeer
grote nadelen kleven: de. hoge kosten,
de onveiligheid en steeds opnieuw fa
lende technologie, en het nucleaire af
valprobleem. De opstellers van het rap
port geven de regering Suharto in ge
dachten dat veel nucleaire projecten
zijn uitgedraaid op een miljardenmis
lukking en dat wereldwijd bijna één op
de zes kerncentrales na grotere of klei
nere ongelukken moest worden geslo
ten.
£eidóe<3owumt
De handel in vee in de EG is aan regels gebonden. Het ontduiken van die regels kan vaak miljoenen opleveren.
FOTO: SP
