Pol Pot werpt dreigende schaduw
op wederopbouw van Cambodja
i
Amerika zoekt naar nieuwe rol
Wat doen Brussel
en Den Haag met
Frans Andriessen?
£«idócSouomit
BUITENLAND
DINSDAG 23 JUNI 1!
De dreiging van de fanatieke guerrillabeweging de Rode Khmer is nog dagelijkse werkelijkheid in Cambodja. B FOl
POIPET - Toen vorige
week de eerste zomer-
moessons Cambodja over
spoelden, leek de dreiging
van Pol Pot en zijn fana
tieke guerrillabeweging
de Rode Khmer ver weg.
De weerspiegeling van de volle
maan glinsterde op het stijgen
de water. Voor de honderden
Cambodjanen die dertien jaar
in vluchtelingenkampen had
den doorgebracht, kampend
met heimwee, was het of het
oude Cambodja van water,
rijstvelden en nevelige heu
vels op magische wijze was
herboren.
De vluchtelingen mochten ein
delijk naar huis en vertrokken
uit hun kampen langs de grens
tussen Thailand en Cambodja.
Toen zij in bussen de grens-
brug over reden, passeerden
zij een bord met de tekst: „Wij
wensen u een goede reis naar
uw moederland en geluk,
vrede en welvaart".
Met deze zegewens bereikten
ze het westelijke provincies
tadje Sisophon, waar een
„sneltrein" van negen wagons
met de blauwe vlag van de Ver
enigde Naties klaarstond voor
de reis van twaalf uur en 360
kilometer naar Phnom Penh.
De trein vertrok om drie uur 's
middags. Het was een roerend
tafereel.
De kinderen die in de vluchte
lingenkampen waren geboren,
vingen voor het eerst een
glimp op van hun vaderland.
Voor hun ouders was Cambod
ja een bijna abstracte herinne
ring geworden. Ze waren vroe
ger boeren en vissers geweest,
maar hadden hun landelijke
herkomst vergeten in de harde
wereld van de vluchtelingen
kampen, waar de rijst in zak
ken geleverd werd en water in
trucks werd aangevoerd door
buitenlandse welzijnswerkers.
Misère
Veel van de Cambodjanen die
dit weekeinde zijn terugge
keerd kwamen uit een kamp
van de Rode Khmer even in
Thailand, waar de misère groot
was. Ieder optimisme over de
wedergeboorte van het oude
Cambodja bleek evenwel een
illusie die wreed werd ver
stoord. In de week van de repa
triëring van deze groep vluch
telingen bracht de Rode
Khmer het vredesproces van
de VN op de rand van de af
grond. De troepen van dé VN
staan voor een bijzonder moei
lijke taak.
Zij zullen het komend jaar toe
zicht moeten houden op de de
mobilisatie van de elkaar be
strijdende legers en het bewa
ren van het staakt-het-vuren;
ze moeten mijnen opsporen zo
dat het land weer bewoonbaar
wordt voor de 370.000 terugke
rende vluchtelingen; ze
moeten illegale wapenzendin
gen tegenhouden en vijf grote
ministeries runnen, waaron
der die van defensie en bin
nenlandse zaken; en tenslotte
moeten zij ervoor zorgen dat
de verkiezingen in april of mei
eerlijk verlopen.
Het is de grootste en kostbaar
ste vredesoperatie die de Vere
nigde Naties ooit hebben uit
gevoerd. Tot dusver zijn onge
veer 11.000 troepen ingezet.
Wanneer de operatie als alles
volgens plan verloopt - het
geen onwaarschijnlijk lijkt -
volgend jaar wordt afgerond,
zal zij zo'n twee miljard dollar
gekost hebben en zou Cam
bodja voor het eerst van de de
mocratie moeten kunnen proe
ven.
Maar plotseling, bijna zonder
waarschuwing, heeft de Rode
Khmer opnieuw een schaduw
op het land geworpen. Doordat
de guerrilla's herhaaldelijk het
staakt-het-vuren hebben ge
schonden en zich onverzette
lijk opstellen, zijn belangrijke
aspecten van het vredesak
koord ontrafeld. Het is derhal
ve niet verrassend dat de be
langrijke internationale confe
rentie in Tokyo voor de were-
dopbouw van Cambodja, die
maandag een aanvang nam,
gekenmerkt werd door een cri
sissfeer.
Smoes
De crisis werd ontketend door
de weigering van de Rode
Khmer vorig weekend om zich
te schikken in de tweede fase
van het vredesakkoord. Deze
behelsde de demobilisatie van
70 procent van de vier strijden
de legers en de beperking van
de rest van de troepen en wa
pens tot kampen onder toe
zicht van de VN.
De Rode Khmers weigerden
hun wapens in te leveren en
troepen van de Verenigde Na
ties toe te laten tot het door
hen gecontroleerde gebied. Zij
rechtvaardigden zich met het
argument dat de VN eerst
moeten verifiëren of de Vietna
mese troepen zich wel hebben
terugtrokken. Dit is een door
zichtige smoes, aangezien de
Vietnamese bezetting van
Cambodja in 1989 is beëindigd
en Vietnam toen zijn laatste
troepen heeft teruggehaald.
De vredesoperatie van de VN
werd vorig jaar oktober onder
luid trompetgeschal ingeluid
met de ondertekening van een
vredesverdrag in Parijs. De
deelname van de Rode Khmer
aan het vredesproces was aan
leiding tot hevige controverse,
omdat de guerrillabeweging
nog steeds werd geleid door de
moordlustige Pol Pot, tijdens
wiens regime minstens een
miljoen mensen de dood von
den voor 1979.
Het Westen hoopte dat Cam
bodja veiliger zou zijn met de
Rode Khmer in de politieke
arena, dan met een guerrillale-
ger dat oorlog voerde langs de
grens. De hoop dat Pol Pot 'er
van weerhouden zou kunnen
worden een gooi te doen naar
de macht in Cambodja is nu
evenwel de grond in geboord.
Goudzoekers
Sinds de aanvang van de vre
desoperatie begin dit jaar heb
ben de Rode Khmers het
grondgebied dat onder hun
controle staat verdrievoudigd.
Zij hebben hun organisatie
verbeterd en zijn overladen
met wapens en geld. In de ge
bieden van de Rode Khmer in
West-Cambodja hebben de
guerrillastrijders lucratieve
concessies toegekend aan
goudzoekers en zakenlui,
voornamelijk uit Thailand, die
robijnmijnen exploiteren en
teakhout kappen.
Sinds begin vorige maand zijn
er meer dan achttien ernstige
schendingen van het staakt-
het-vuren gemeld. Duizenden
Cambodjanen zijn hun dorpen
ontvlucht. Veel VN-functiona-
rissen geloven dat de strategie
van de Rode Khmer eruit be
staat een wig te drijven door
het hart van Cambodja. De be
weging wil zijn politieke basis
in de aanloop tot de verkiezin
gen vergroten. t
Naar verluidt heeft een aantal
hooggeplaatste functionaris
sen van de Rode Khmer een
bezoek afgelegd aan wat het
vluchtelingenkamp in O'Tr^o
is geweest en voormalige
Khmersoldaten gevraagd zich
weer bij hen aan te sluiten voor
200 dollar per maand. In de
westelijke provincie Banteay
Meanchey heeft de Rode
Khmer volgens een boer die
nu een arm moet missen een
mijnenveld gelegd in rijstvel
den die door de VN waren be
stemd voor terugkerende
vluchtelingen.
In een ander deel van dezelfde
provincie heeft de Rode
Khmer op twee na alle elf de
rijstgebieden geannexeerd die
bestemd waren voor vluchte
lingen uit Thailand. Een trac
toreigenaar vertelde dat hij de
guerrilla's vijftig dollar had
moeten betalen om te mogen
ploegen in een gebied dat aan
vluchtelingen was toegewe
zen. Er zijn meer meldingen
binnengekomen dat de Rode.
Khmer voedsel en geld van de
boeren eist.
Ondertussen doen de Verenig
de Naties hun uiterste best om
hun belofte te vervullen dat
alle vluchtelingen begin vol
gend jaar teruggekeerd zullen
zijn naar hun land om mee te
kunnen stemmen. Besloten is
om het repatriëringsprogram
ma te versnellen, al gaat dit
mogelijk ten koste van de
vluchtelingen zelf.
Nobel
Eerst was besloten dat de
vluchtelingen zelf hun be
stemming zouden mogen kie
zen. Ze zouden een stuk land
krijgen, materiaal om een huis
te bouwen, twintig vierkante
meter om te bewerken en een
jaar lang voedsel. Het was een
nobel idee om de vluchtelin
gen aan de grens te bevrijden
uit de handen van de Rode
Khmer en de andere facties die
hen meer dan tien jaar lang
wreed onderdrukt hebben in
de kampen.
Het is echter nu duidelijk ge
worden dat er niet voldoende
geschikt land is. Binnen het
opgevoerde programma krij
gen de vluchtelingen vijftig
dollar en zes maanden eten op
dat zij zich bij hun familie kun
nen voegen. „Ze proberen ge
woon de bussen vol te krij
gen", zegt een welzijnswerker
cynisch.
Afgelopen vrijdag werden de
strijdkrachten van de VN in
Cambodja ernstig getroffen
toen twee Bengaalse soldaten
door een mijn werden opgebla
zen. Zij zullen de laatste niet
zijn. Cambodja is het grootste
mijnenveld ter wereld, waar
een op de 85 mensen een lede
maat heeft verloren.
(c) The Times
Id
J
BRUSSEL - De EG-rege-
ringsleiders weten nog
steeds niet precies wat ze
volgende week op tafel
krijgen als ze, tijdens hun
topontmoeting Lissabon,
over een Verlenging van
het mandaat van de Euro
pese Commissie' gaan
praten.
In feite moet de Commissie,
het machtige uitvoerend en
toezichthoudend orgaan van
de Gemeenschap, voor twee
jaar worden herbenoemd. De
zaken liggen zo verwarrend
omdat de Commissie formeel
tot eind dit jaar dient. Maar in
plaats van dan een geheel
nieuwe Commissie te benoe
men, moet er zoiets als een
'college van tussenpausen'
aantreden. Dat gebeurt omdat
de ambtstermijn van de Com
missie en die van het Europees
parlement vanaf 1996 gelijk
moeten gaan lopen.
Wat niemand echt had ver
wacht dreigt intussen toch te
gebeuren: de 'tussenpausen'
zijn aan een heftig politiek
touwtrekken onderhevig. Ver
moed wordt dat Jacques De-
lors, na de bemoedigende uit
slag van het Ierse referendum,
opnieuw voor twee jaar als
Commissievoorzitter gaat die
nen.
Minder duidelijk is de positie
van Delors' tweede man. Dat is
mr. Frans Andriessen, de Ne
derlandse Euro-veteraan die er
bijna twaalf jaar op heeft zit
ten; eerst als commissaris voor
concurrentiezaken, vervol
gens als landbouwcommissa
ris en tenslotte als de man die
de externe- en handelsbetrek
kingen van de EG in handen
heeft.
Wat vier jaar geleden een nette
en draaglijke job leek voor een
hardwerkend en kundig man
als Andriessen, groeide even
wel prompt uit tot een domi
nante en machtige positie.
Vooral de gebeurtenissen in
Oost-Europa en de voormalige
Sovjetunie en de verwikkelin
gen rond de Gatt-besprekin-
gen over de vrijmaking van de
wereldhandel drongen An
driessen plotseling in de rol
van 'minister van buitenland
se zaken van de EG'.
Dwaasheid
Geen wonder dat hij zich aan
zijn baan vastklampte, ook
toen andere Commissieleden
met een mengeling van jaloe
zie en kritiek lieten weten dat
Andriessens job 'te zwaar'
werd. Andriessen reisde de af
gelopen vier jaar de aardbol et
telijke keren af, sprak met de
groten der aarde, probeerde de
Gemeenschap overeind te
houden in het eindeloze en
zeer gecompliceerde debat in
de Gatt, pakte de hulp aan de
Oost-Europa en later aan de
Sovjetunie voortvarend aan en
poogde Japan en de VS tot
vriend te houden aan de ge
spannen internationale han
delsfronten. IJver, kennis van
zaken en totale toewijding
hielden Andriessen op de
been.
Toch werd gaandeweg duide
lijk dat Andriessen de flair, de
vindingrijkheid en de diplo
matieke spitsheid miste om
echt indruk te maken. „Hem
nu tot opvolger van Delors te
bombarderen, zou een dwaas
heid zijn", schreef het Britse
blad The Economist afgelopen
week.
De onder Eurocraten zeer in
vloedrijke Financial Times,
omschreef Andriessen als 'een
teleurstelling'. „De commissa
ris heeft zoveel om handen dat
hij nooit weet waarop hij zich
moet concentreren. Hij is een
eenzaam figuur in de Commis
sie en hij is te territoriaal om
echt vrienden te maken. Hij en
MacSharry de EG-land-
bouwcommissaris verdie
nen een ruime onvoldoende
als het gaat om de Gatt-onder-
handelingen', aldus de krant.
Tragiek
Andriessens tragiek is dan
ook, dat na zijn twaalf bestuur
lijke tropenjaren, niemand
echt op zijn herbenoeming zal
aandringen. Dat doet hij zelf
trouwens ook niet. Mocht Ne
derland hem werkelijk in
Brussel willen houden, dan wil
Andriessen Den Haag die poli
tieke vriendendienst verlenen.
Maar de eergevoelige Andries
sen zal geen genoegen nemen
met een uitgeklede portefeuil
le. Hij zal zich niet als 'kroon
prins' van de Commissie laten
verdringen en hij zal daarom
wellicht geen van zijn taken
uit handen geven.
Het probleem is evenwel dat
mogelijk een paar commisaris-
sen hun mandaat niet meer
zullen verlengen. De kans dat
landbouwcommissaris Ray
MacSharry en milieucommis
saris Ripa de Meana niet meer
terugkeren is groot.
Dat betekent dat Jacques De
lors zo hij zelf al aan
blijft - duchtig met de porte
feuilles moet gaan rommelen.
Of Andriessen die 'shake-up'
overleeft is de vraag.
Dat brengt dan de Nederland
se alternatieven in bfeeld. De
PvdA wil Piet Dankert naar vo
ren schuiven. Weliswaar heeft
Dankert in Europa enkele
blessures opgelopen, maar hij
is voor Brussel nog steeds ac
ceptabel. Als oud-voorzitter
van het Europees Parlement
weet hij hoe hij met het
Straatsburgse bijltje moet hak
ken. Als staatssecrek gj
Europese Zaken heeft
een uitgebreide, soi
specialistische doss»
gedemonstreerd.
mag, als hij officieel rfir
ten treedt, de indruk
dat hij een overgespec ei
en enigszins fanfasieLc
roeraat is, bij inform<
genheden is hij een gf F
lijk te benaderen en z<
man en als zodanig h« ft
beeld van Andriessen.
Averij
Merkwaardigerwijze gis:
ook voor Gerrit Braks
steun van premier
lijkt te hebben. Braktie
niet onder stoelen of i:
dat hij als KRO-voorzi
geheel op zijn plaats i$la
litieke averij die hij ii e
land heeft opgelopei
hem in Brussel nauwe
schaad. Daar staat hij cI
als een van de weiniiji
van de hoed en de ran r
zeker als het om de
technische landboif"
gaat. Bovendien
men zich in de Europe l
bouwlobby's nog ste
vriendelijke en ben;
Braks een bijna perfe©
voor het compromis ha
Als het tenslotte om dj
landse invloed in Eur<L
dan is het veel beter ejl
driessen op aan te drirl
twee jaar te blijven. W
de eventuele komst vj
kert die alleen maat,
soort junior-commissa^
binnenkomen - v™
die invloed goeddeels
Braks landbouwcöm£<
worden, dan is hij in lv<
nelijke nadeel dat hl
groot politiek project by
vatten. Hij kan de ty
twee jaar niet veel ma,
dan het verder afwerfc,
datgene wat blijvend j0
wapenfeit van MacShL
worden gezien: de henj
van het Gemeenscha*.
Landbouwbeleid. p
Voor het overige heblL
driessen noch Dan%,
Braks veel keus. Hunt
hangt af van het resullr
veel politieke getrouvL
Den Haag en nog meert
geschuif in Brussel. L
betreft is geen van dn
eigen baas.
WASHINGTON - Hij
duwt het kartonnen be
kertje krampachtig voor
zich uit, zijn blik gericht
op elke voorbijganger.
Zijn ogen schreeuwen zijn
nood prangender uit dan
zijn mompelend 'a quarter
please'.
Even lichten zij op als het wis
selgeld in het bekertje glijdt,
en met een 'may God bless
you' zet hij zich neer op een
stuk karton in de tuin van het
Smithsonian Institute, zijn
huis voor die dag. Dit is 'bro
ther can you spare me a dime'
in al zijn brutale wreedheid.
Maar dit is niet de Grote De
pressie van de jaren dertig, dit
is een warme lentezondag in
1992 in het Amerika dat zich de
enige supermacht in de wereld
noemt.
Er is veel veranderd de afgelo
pen jaren in de Amerikaanse
steden, en helaas niet in goede
zin. Van New York tot San
Francisco en van Chicago tot
Houston worden de 'cardboard
cities', de 'kartonnen steden',
steeds groter, maar dit is geen
berookte industriestad. Dit is
het hart van Washington, twee
straten van het Witte Huis. Of
ficiële statistieken klinken an
ders, maar deze bedelaars zijn
een scherpe waardemeter dat
het niet goed gaat met het
Amerika van George Bush.
De massale politiepatrouilles
vertellen de rest. Op alle
straathoeken in Georgetown
staan ze met vier, vijf bij elkaar
terwijl een helikopter met
zoeklichten boven de huizen
cirkelt. Op zoek naar de moor
denaar van een collega, zegt
een 'cop' grimmig. Ruim vier
duizend kilometer van Los An
geles is ook hier de nasleep
van de rellen fysiek voelbaar.
De orgie van geweld heeft het
land door elkaar geschud en
het weer op zichzelf terugge
worpen. Dit is eens te meer een
Amerika op zoek naar zichzelf,
om Theodore White te citeren.
De zelfgenoegzaamheid van
de jaren tachtig is verscheurd
door de nieuwe realiteit.
Buitenland
De uitwerking van de explosie
in LA op het Amerikaanse be
leid moet nog ten volle duide
lijk worden, maar nu al staat
vast dat het een keerpunt is ge
worden. In de nasleep van LA
wordt de Amerikaanse politiek
helemaal anders. Meer dan
ooit zullen binnenlandse the
ma's beslissen wie in novem
ber de volgende president
wordt en dat maakt George
Bush ontzettend kwetsbaar.
Hij zal al zijn kracht en al zijn
geluk nodig hebben om de
vloedgolf genaamd H. Ross Pe
rot tegen te houden.
Niet alleen voor Bush, maar
voor alle Amerikanen is de
Golfoorlog en de overwinning
op Saddam Husayn bijna ver
geten. Het lijkt een scène uit
een ver verleden toen generaal
Norman Schwarzkopf aan het
hoofd van zijn troepen liep tij
dens een 'Fourth-of-July-para-
de' zoals Washington er nooit
een had gezien en toch is
dit minder dan een jaar gele
den.
Met het vervagen van die her
inneringen kan Bush niet
meer bogen op zijn 'nieuwe
wereldorde' om zijn getaand
prestige wat op te fleuren. Het
concept is geschrapt uit alle
beleidsplannen in Washington
en het ziet er niet naar uit dat
het daar snel weer in opgeno
men zal worden.
De beleidsmakers hadden de
nieuwe wereldorde in feite al
een stille dood laten sterven
omdat zij impliceerde dat de
VS een groot deel van hun
macht zöuden moeten over
dragen aan de Veiligheidsraad
van de Verenigde Naties, en
dat zint velen in Washington
duidelijk niet. De nieuwe we
reldorde was bovendien nooit
populair bij brede lagen van de
bevolking. Het verval van de
binnensteden, de schandalen
bij de spaarbanken waardoor
miljoenen Amerikanen gedu
peerd zijn en de onzekere toe
komst treffen iedereen wel
persoonlijk. Mocht er bij de be
volking nog bereidheid heb
ben bestaan voor een groot
buitenlands engagement, dan
heeft LA die weggeveegd. De
burgers eisen dat de miljarden
die op defensie zullen worden
bespaard, worden geïnves
teerd waar ze echt nodig zijn:
in het onderwijs, de gezond
heidssector en een sociaal
vangnet voor de pechvogels.
Even heeft de regering-Bush
nog getracht bevolking en
Congres te overtuigen van de
noodzaak van buitenlandse
verplichtingen, maar de ideo
logische drijfveer die zij meer
dan veertig jaar heeft kunnen
hanteren, is er niet meer. Met
de instorting van het Sovjet
rijk is de vrees voor het com
munisme verdwenen. Een
nieuwe vijand kondigt zich
niet aan.
Come home
In vrijwel alle verkiezingscam
pagnes sinds de trauma's van
1968 schermden democraten
en republikeinen om beurten
met de slogan 'Come home,
America'. De ondertoon was
duidelijk, het land moest zich
eindelijk ontdoen van zijn ei
gen kwelduivels. Een kwart
(eeuw na Vietnam lijkt het
daarmee ook bezig, maar niet
in de zin die velen hadden be
doeld. Velen zullen eraan
moeten wennen, vooral in Eu
ropa, dat de VS zich meer met
het thuisfront bezig zullen
houden. Maar betekent dit dat
Amerika zich in een isolatio
nisme gaat hullen, zoals in de
jaren twintig toen de jonge su
permacht weigerachtig leek
om haar in de Eerste Wereld
oorlog verworven status te be
vestigen?
Geen sprake van, zegt ieder
een die betrokken is bij het uit
stippelen van het beleid.
„Amerika gaat zich niet meer
opsluiten, we kunnen niet
meer terug", zegt Reginald
Bartholomew, een van de spe
De tot in het hart van Washington opgerukte zwervers geven aan hoe slecht het gaat met het Amerika van George Bush.
ciale ambassadeurs van Bush
en een oude rot in internatio
nale relaties. Isolationisme zal
volgens hem nooit aanslaan bij
de bevolking omdat zij dat per
tinent niet wil. De regering
wordt daarin voor een keer ge
steund door de Democraten.
Ook de waarschijnlijke presi-
buitenlands beleid en een part
nership met de bondgenoten.
dentskandidaat Bill Clinton
pleit openlijk voor een actief
De voorverkiezingen hebben
duidelijk aangetoond dat de
burgers geen isolationisme
willen. „Het 'America first' van
Pat Buchanan heeft totaal ge
faald", zegt Dr. Janne Nolan
van de Brookings Institution,
de bekendste democratische
'denktank'. Zij werkt als advi
seur voor de Clinton-campag-
ne.
Maar tezelfdertijd maakt nie
mand er een geheim van dat
het buitenlandse beleid gron
dig zal veranderen. Vooral Eu
ropa zal daarmee rekening
moeten houden. Als de Ameri
kaanse troepen naar huis
gaan, zal het zelf meer moeten
betalen voor zijn veiligheid.
Hoe zeer de VS Europ:
hart blijven dragen, del
niet onvoorwaardelijkj
den sharing', het bijd
de kosten, wordt de bo<
die Washington sterkK
ooit aan de bondgen<$
voorleggen.
