1
mal
Ie
„Politiek
heeft
niet
genoeg
vernuft"
Henk Hofstede verlaat CNV in
zieltogende overleg-economie
Beslissend
seizoen
voor
het Ouwehands
Dierenpark
a£eidóe Qowuvnt1
ZATERDAG 20 JUNI 1992 PAGINA 31
UTRECHT Voorzitter Henk
Hofstede (54), die vandaag in
aanwezigheid van ministers als
[Cok en De Vries afscheid neemt
van het CNV, komt tot een bi
zarre conclusie: voormalig minis
ter van financiën Onno Ruding
onderhield veel betere contacten
net de vakbeweging dan zijn op-
/olger, oud-FNV-voorzitter
Wim Kok.
De ogen van Hofstede gaan zelfs boos-
lardig twinkelen als hij tot zijn eigen
-verbazing vaststelt nog nooit een ge
sprek te hebben gehad met Kok als mi
nister. Een treffender voorbeeld van de
e tieltogende overlegeconomie had
ij Jofstede na 27 jaar vakbondswerk niet
li cunnen geven.
Desgevraagd herhaalt hij de zin nog
:en keer. „In die goede oude tijd met
"Ruding hadden we uitstekende contac-
en met het kabinet. Ja, Ruding had een
echts imago, maar hij belde wel zo
:ens in de paar maanden op óm even
le hoofdlijnen door te nemen. Sinds
iet aantreden van Kok heb ik het mi-
ïisterie van financiën niet meer van
linnen gezien, geloof ik. Nee, volgens
nij heb ik Kok als minister zelfs nog
looit apart gesproken". Naarstig op
pek naar een mogelijke leemte in zijn
'eheugen herhaalt hij peinzend: „Dat
nag inderdaad heel gek klinken, maar
och is het zo. En van Stekelenburg
loor ik hetzelfde".
De vries
^ijn opmerking krijgt nog meer gewicht
ils blijkt dat hij ook met de eerst aange
wezen minister, De Vries van sociale
:aken, nauwelijks contacten heeft on-
jerhouden. De geestverwante CDA-
Mninister heeft de CNV-voorzitter in
gpeze kabinetsperiode slechts één keer
ipgebeld en het onderwerp laat zich ra-
len: het ging over de wao. Het blijkt dat
le relatie tussen de vakbeweging en het
;abinet tot het nulpunt is gedaald on-
'.anks het feit dat uitgerekend De Vries
lerhaaldelijk pleit voor een betere
iverlegeconomie.
„Met de vorige ministers van sociale za-
en, Albeda en De Koning, hadden we
Uitstekende relaties. Maar met De
lories? Bij hem weet ik niet wat er be
doeld wordt als hij pleit voor de overle
geconomie. Blijkbaar hebben we het
"over totaal verschillende dingen. De
"Vries heeft me maar één keer eigener
beweging gebeld. Dat was vlak voordat
(lij de wao-plannen bekend zou maken.
ujToen heb ik me in alle bochten gewron
gen om er nog even met hem over te
e*unnen praten en te kijken of er nog
"Iets viel bij te stellen. Maar hij kwam
efeigenlijk vertellen dat bijstellen niet
;ejneer kon. Dat lijkt me niet zo'n hele
mooie invulling van het begrip 'overle-
;economie'. Ik heb bij hem absoluut
;een entree. En als je dan eindelijk met
em praat, dan verzand je binnen de
;ortste keren in de kleinste details. Bij
'.uding had je het echt over de hoofdlij-
len, maar De Vries start direct bij de
;leine lettertjes. Ik geef toe dat hij een
lagnifieke dossierkennis heeft, maar
iver hoofdlijnen valt echt niet met hem
te praten".
Hofstede erkent dat zijn boosheid en
at'n oorlogsverklaring aan het kabinet
!Pha het besluit over de wao vooral voort-
'rkwamen uit frustratie over het gebrek
•3_pan overleg. „Afgezien yan het feit dat
■3e het ergens mee eens bent of niet, een
-besluit dat je helemaal is uitgelegd en
elpat je ten volle snapt is toch heel iets
anders dan iets wat je wild op het lijf
valt".
l,Als je het over de overlegeconomie
hebt, zie je dat het kabinet het de vak-
5bewegine eigenlijk helemaal niet moei-
ijk
lijk maakt. Men zou dat zo makkelijk
CNV-voorzitter Henk Hofstede.
kunnen doen. Geef bij een ingrijpend
voorstel bijvoorbeeld maar drie alter
natieven waaruit wij moeten kiezen.
Daarmee maak je het de vakbeweging
knap lastig. Tien tegen één dat de cen
trales er ook niet uitkomen, want dan
voelen ze zich medeplichtig. Dan heb je
hen in de tang. Maar dat vernuft heeft
men blijkbaar niet in dit kabinet". De
enige die om de bizarheid van Hof-
stedes relaas te onderstrepen wel
veel overleg met de vakbeweging voert
is de man die voor de bonden vaak on
acceptabele voorstellen doet, namelijk
minister Andriessen van economische
zaken: „Ja, dat is inderdaad een hele
coöperatieve man", aldus Hofstede
over de minister die onder meer een
drastische verlaging van het minimum
loon heeft voorgesteld.
Paleis
De drastische ingreep in de wao zal
Hofstede emotioneel gezien ongetwij
feld het beste bijblijven, ondanks het
feit dat zijn carrière als beroepsbe
stuurder voor de christelijke vakbewe
ging maar liefst 27 jaar heeft geduurd.
Desalniettemin hield hij ook aan zijn
eerste schreden op het onderhande
lingspad levendige herinneringen over.
Als bestuurder van de Nederlandse
Christelijke Agrarische Bond (nu In
dustrie- en Voedingsbond CNV) startte
Henk Hofstede zijn loopbaan als on
derhandelaar op paleis Het Loo. „Ko
ningin Juliana had nogal wat bosarbei-
ders in dienst die alles met de hand de
den. Door de-komst van tractoren en de
zaagmachine werden de paardenstallen
en veel bosarbeid overbodig. Er moes
ten enkele tientallen arbeiders vertrek
ken. Voor hen was een afvloeiingsrege
ling bedacht waarbij zij zeventig pro
cent van het laatstverdiende loon kre
gen. Maar daar ging ik niet mee ak
koord. Ik vond dat ze negentig procent
moesten hebben. Oudere collega's ver
klaarden me op voorhand kansloos,
want beambten die onder een andere
cao vielen waren wèl met die zeventig
procent akkoord gegaan, dus dat zou
den de bosarbeiders ook moeten doen.
Zelfs oud-vakbondsvoorzitter Ruppert,
die inmiddels bij de Raad van State zat,
had gezegd dat zoiets al een hele mooie
regeling was. Uiteindelijk werd ik uitge
nodigd op Het Loo om met de hoge
heren van de hofhouding te onderhan
delen. Ze waren getooid in prachtige
pakken inclusief versieringen en kwas
ten. Ze hebben me trouwens keurig
aangehoord en tenslotte werd er be
slist. Het is 85 procent geworden. Dat
was m'n eerste echte succes".
Volgens Hofstede waren de jaren zestig
en zeventig overigens onvergelijkbaar
met de jaren tachtig. „We kampten
toen met een overspannen arbeids
markt waarbij er meer werk was dan dat
er werknemers waren. Dus je kon alles
eisen wat je wilde. Alles kregen we ge
daan. Ik deed toen ook de tabakswer
kers. Die maakten sigaren met de hand.
Maar omdat het ene omblad, de buiten
kant van de sigaar, stugger was dan het
andere, werd per soort omblad een an
der tarief afgesproken. Zo had je bijna
elke week onderhandelingen over een
nieuwe tariefstelling. Bovendien werk
ten 2e op z'n hoogst vier dagen per
week. 's Maandags deden ze hoe dan
ook niks. Ze begonnen pas op dinsdag
en op vrijdagmiddag stopten ze er al
weer mee. Ze wilden in vier dagen ge
noeg verdienen voor de hele week. Dat
was inderdaad heel modern".
Trucs
Hofstede heeft in zijn functie als onder
handelaar geen enkele truc geschuwd
om bij directies zijn gelijk te halen. De
dreigende sluiting van enkele Unilever-
fabrieken in Gieten en Uithoorn zette
hem echter voor den dilemma. Zo liet
hij door drie eigen vakbondseconomen
(onder wie het huidige CDA-kamerlid
Gerrit Terpstra) uitzoeken of de direc
tie van Unilever op goede gronden had
besloten tot sluiting van de fabrieken:
„Ze kwamen unaniem tot de conclusie
dat de fabrieken dicht moesten. Dat
rapport hebben we dus maar vriende
lijk naast ons neergelegd. Mondje dicht
tegenover de directie. In die tijd liepen
bestuurders bovendien nog niet zo snel
naar de pers, dus dat bleef geheim. De
fabrieken zijn vervolgens nog enige tijd
open gebleven".
Na de periode als disctrictsbestuurder
werd Hofstede lid van de verbondsraad
van het CNV waar hij met name de por
tefeuille ontwikkelingssamenwerking
beheerde. Vooral zijn reizen door La-
tijns-Amerika en de contacten die hij
aan die periode heeft overgehouden
hebben zijn vakbondsblik flink ver
ruimd. „Ik ben er toen van doordron
gen geraakt datje de vakbeweging niet
moet koppelen aan een politieke partij.
Dat is in Zuid-Amerika veel gebeurd en
dat heeft kwalijke gevolgen gehad.
Door de komst van een onafhankelijke
vakbeweging in Latijns-Amerika, het
CLAT, werd dat stramien doorbro
ken".
„Voor mezelf heb ik daar de les uit ge
trokken dat we ons niet moeten binden
aan enigerlei politieke organisatie. Dat
is met het CNV ook nooit het geval ge
weest. Natuurlijk hebben we veel
CDA'ers in onze achterban, maar er is
geen automatische uitwisseling van
functies. Het is wel zo dat in de jaren
zeventig elke connectie met het CDA
taboe was. Ik heb bijvoorbeeld heel
lang nooit bevestigd of ontkend dat ik
lid was van het CDA. In de jaren tachtig
is dat iets veranderd. Nu probeer je die
ingang bij het CDA goed te gebruiken.
Er zitten overigens ook CNv ers in ad
viescommissies van de PvdA, al is het
wel zo dat het aantal PvdA-leden in de
CNV-achterban dramatisch vermin
dert. Velen lopen over naar D66".
Weinig effect
Hofstede heeft in de laatste periode
van zijn CNV-voorzitterschap zijn hart
vooral verpand aan het christelijk soci
aal congres dat vorig jaar werd gehou
den. Hij geeft toe dat moeilijk is vast te
stellen of het congres een succes is ge
weest: „Het is waar dat je er relatief
weinig van merkt. Het is natuurlijk een
langzaam proces. Toen Abraham Kuy-
per zo'n twintig jaar na het eerste chris
telijk sociaal congres overleed wist hij
ook dat de sociale kwestie nog niet was
opgelost".
„Het moet een doorgaand appèl zijn.
Als je alleen op korte termijn kijkt, dan
zie je misschien weinig. Maar het was
goed om de verbinding weer eens te
leggen tussen economie en geloof. Het
heeft geleid tot verdieping van het den
ken. Anderzijds hebben we ook zorgen
dat we nog veel te veel achter de wel
vaart aanhollen. Gelukkig worden za
ken als milieu en eigen verantwoorde
lijkheid nu wel opgepikt als je het daar
over hebt tijdens spreekbeurten in het
land. Ook op avonden bij de CBTB ont
dek je beslist steun voor een koerswijzi
ging ten bate van het milieu of open
handelsgrenzen met Oost-Europa".
Terugkijkend op zijn vakbondswerk
constateert Hofstede dat de verrecht-
sing ook aan zijn vakbeweging niet is
voorbijgegaan: „Als de verrechtsing in
de maatschappij merkbaar is, dan is dat
ook bij het CNV het geval. Zo is ont
wikkelingssamenwerking geen onder
werp meer waarop je kunt scoren in het
CNV. Zuid-Afrika idem dito en zelfs
ten aanzien van de koppeling geldt dat
een beetje. De Vries herhaalt voortdu
rend dat de koppeling ook volgend jaar
niet doorgaat, maar de protesten daar
twinkelen
als hij tot
zijn eigen
verbazing
vaststelt
nog nooit
een gesprek
te hebben
gehad met
Wim Kok
als minister.
M FOTO'S:
BRAND
OVEREEM
tegen blijven achterwege. Het lijkt min
of meer te zijn geaccepteerd. Iedereen
denkt dat het verder toch vechten tegen
de bierkaai is geworden".
„Je hoort bijvoorbeeld ook de kerken
niet meer als het gaat om sociaal on
recht. Ze denken dat het een gelopen
race is. Ik zal het kabinet vandaag nog
eens voor de laatste keer waarschuwen.
Je kunt je kansen op succes natuurlijk
wel erg relativeren, maar dat is ook niet
juist. Als je te veel relativeert, dan zeg
je nooit meer wat".
Politieke functie
De in het Overijsselse Wilsum geboren
en getogen vakbondsman zal vanaf van
daag uit de publiciteit treden als hij de
voorzittershamer overgeeft aan Anton
Westerlaken. Hofstede verwacht niet
dat hij de publiciteit zal missen. „Dat is
de eerste tijd erg leuk, maar nadat je
een paar keer op televisie bent geweest
loop je ook niet meer zo hard. Op een
bepaald ogenblik moet je op iedere uit
spraak van bepaalde bewindspersonen
reageren, van 's morgens vroeg tot
's avonds laat. Die kant zal ik niet erg
missen".
Binnenkort begint Hofstede met zijn
deeltijdbaan als directeur van de ar
beidsvoorziening in Brabant. Voorts
blijft hij bestuurslid van de Financie
ringsmaatschappij Ontwikkelingslan
den en mogelijk wordt hij nog bestuurs
voorzitter van een grote scholenge
meenschap of hogeschool. Hofstede
sluit overigens evenmin uit dat hij ooit
de weg gaat van zijn CNV-voorganger
Harm van der Meulen, die voor het
CDA in de Eerste Kamer zit. „Ik heb
eerder gezegd dat ik niet een in het oog
springende politieke functie ambieer.
Maar ik denk dat de Eerste Kamer
vooral in de luwte opereert. Ik sluit niet
uit dat ik daar nog eens terechtkom,
maar dat is nu echt niet aan de orde".
RHENEN Ouwehands Die
renpark in Rhenen bestaat zestig
jaar. Voor het familiebedrijf is
dat echter geen reden om uitge
breid feest te vieren. Aan het
eind van het vorige seizoen
moesten acht mensen, onder wie
één van de directeuren, worden
ontslagen wegens de sterk terug
lopende omzetcijfers en een ver
lies van 1,2 miljoen gulden. Een
omvangrijk reorganisatieplan
moet de dierentuin weer lucht
geven.
„We moeten vechten tegen het idee dat
een dierenpark ouderwets en een beet
je saai is", aldus G.W. Baars, de huidige
directeur van de dierentuin en achter
kleinzoon van oprichter C.W. Ouwe
hand. De dierentuin 'bij Rhenen op de
Grebbeberg' heeft per jaar een kleine
700.000 bezoekers nodig om rendabel
te kunnen draaien. Vorig jaar kwamen
er 610.000 mensen. „Tot onze verba
zing blijkt uit onderzoek dat de dieren
tuin een extraatje is; mensen plannen
zo'n bezoek niet. Het komt een dag te
voren bij ze op, in tegenstelling tot een
bezoek aan bij voorbeeld de Efteling
dat al maanden van tevoren vast staat.
Als je bedenkt dat een gemiddeld gezin
van vier personen toch zeventig gulden
kwijt is aan entree bij ons, dan snap je
waarom er minder mensen naar de die
rentuin komen", legt voorlichtster Pe
tra Pouwels uit.
De Rhenense dierentuin voelt ook de
hete adem van Burgers' Bush en Zoo
(en in de toekomst Burgers' Desert) in
Arnhem in de nek. „Maar daar hebben
alle kleinere parken in dit door toeris
ten druk bezochte gebied last van", zegt
Pouwels, „want ook in Amersfoort, op
de Apen heul en op de Hoge Veluwe
komen minder mensen. Een recreatie-
gulden kan maar één keer worden uit
gegeven en kennelijk kiezen de meeste
mensen dan voor het bekendste park in
de omgeving".
In het reorganisatieplan van de zestig
jarige dierentuin worden tal van moge
lijkheden genoemd om het park er weer
bovenop te helpen. De maatregelen va
riëren van zuinig zijn met energie en
water en verstandig omgaan met die-
renvoeding tot een miljoenen kostende
modernisering van het lommerrijke
park. „De duurste investering die we
tot nu toe hebben gedaan, is de aanleg
van een Noordzeewad in het voormali
ge zwembad. Dat kostte 1,5 miljoen.
Dat geld verwachten we terug te verdie
nen door stijgende bezoekcijfers", al
dus Pouwels.
Het zwembad bleek een paar jaar gele
den te duur in onderhoud en bovendien
erg ouderwets. Nu zwemmen zeven
zeehonden zeer tevreden in het voor
malige (nog herkenbare) bassin. In het
ondiepe gedeelte van het bad is een
wad aangelegd waarop vele vogelsoor
ten nestelen. Op een dijk lopen Texelse
schapen. „De Filosofie achter het
Noordzeewad is dat de meeste dieren
tuinen kiezen voor het tonen van exoti
sche gebieden die worden bedreigd.
Kijk maar naar de Bush in Arnhem. Wij
zeggen: In onze eigen omgeving wor
den ook schitterende natuurgebieden
bedreigd. Laat de mensen dat zien, zo
dat ze er van overtuigd raken dat die
gebieden niet mogen verdwijnen", legt
Pouwels uit. De bedoeling is dat de zee
honden jongen krijgen. Die worden
vervolgens in de Waddenzee losgelaten
waarmee de zeehondenstand daar
wordt verbeterd.
Ouwehand wacht al twee jaar op toe
stemming van de EG om uit Grieken
land een aantal bruine beren te laten
overkomen voor de aanleg van een Be-
renbos in een nog ongebruikt stuk bos
achter de dierentuin. De beren zijn
door de Griekse autoriteiten bij zigeu
ners weggehaald bij wie ze aan een ket
ting moesten dansen. De eventuele jon
ge beertjes die worden geboren, zullen
worden losgelaten in de bossen van
Griekenland en Italië. Daar leven nu
nog maar enkele exemplaren in het
wild.
„Dat is een plan dat niet zoveel geld
kost, want het bos is er. We moeten na
tuurlijk wel een deugdelijke omheining
maken. Wel zal de aanleg van een kin
derzoo veel geld kosten. Deze zoo,
waar kinderen via hun zintuigen kennis
kunnen maken met het gedrag van die
ren die ze kunnen aaien, moet op ter
mijn de kinderboerderij vervangen. We
schatten de kosten van aanleg op ruim
een miljoen gulden, maar het kan in fa
sen worden gedaan".
Aan alle plannen kleeft één groot voor
behoud: alles hangt af van het komende
hoogseizoen. Dat moet goed worden,
anders komt het Rhenense dierenpark
steeds verder in de rode cijfers. Het
Mexicaanse festiviteiten- annex con
grescentrum Casa del Loro, nog geen
vier jaar geleden gebouwd, is al voor
een goede prijs aan een particulier ver
kocht. Het is niet uitgesloten dat meer
delen van het uitgestrekte park moeten
worden verkocht, als er niet minstens
630.000 mensen naar Rhenen komen
dit jaar. Pouwels: „We moeten dus ho
pen op een niet al te mooie zomer. Wel
droog, maar vooral geen zwemweer,
want dan willen de mensen naar het wa
ter. Terwijl het hier waarschijnlijk dan
koeler is, maar dat schijnt moeilijk dui
delijk te maken te zijn. Pasen, Hemel
vaart en Pinksteren, doorgaans tradi
tionele dierentuindagen, waren wel re
delijk, maar het moet nog veel beter".
