Zuid-Afrika: honger
voorbode van opstand
Nostalgische Duitsers bezoeken massaal het oude Königsberg
lloedtest loopt
lit op diefstal
/an een nier
(i
Iers referendum staat in
teken van abortuskwestie
fciddceouwnt BUITENLAND
Ifrika onder gesel van droogte (1)
MAANDAG 15 JUNI 1992
door
MARY DEJEVSKY
KALININGRAD De provincie Kalining-
ad aan de westelijke rand van de voormali-
e Sovjetunie is waarschijnlijk de enige
laats in Rusland waar de mensen de waar-
eid vertellen wanneer ze zeggen dat er
een hotelkamers meer zijn.
dere week wordt de gelijknamige hoofdstad over-
Kield door duizenden Duitsers, die door de nieu-
t stadsvaderen geduldig worden beschreven als
lostalgische toeristen". Ze bezoeken de stad die
j of hun ouders altijd gekend hebben als Königs-
>rg in Oost-Pruissen. Tot een jaar geleden was de
ovincie Kaliningrad hermetisch afgesloten voor
litenlanders en het is nog steeds een van de
eest gemilitariseerde gebieden in Europa. Kali-
ngrad beschikt dientengevolge slechts over 1200
itelkamers die geschikt worden geacht voor bui-
nlanders. Er is geen geld om meer hotels te bou-
?n. De „nostalgische toeristen", zo zegt de stad,
ven niet genoeg marken uit.
Kaliningrad onderscheidt zich niet alleen door het
gebrek aan hotelkamers. De stad moet het ook stel
len zonder een commerciële passagiershaven en
een internationaal vliegveld. De plannen zijn er
wel, zoals zo vaak in wat eens de Sovjetunie was,
maar het ontbreekt de stadsvaderen aan daad
kracht. Dus arriveren de Duiters in de stad in grote,
glanzende bussen die de landwegen overheersen
als gestroomlijnde monsters uit een andere wereld.
Na een paar uur in Kaliningrad zijn de Duitsers zo
wel opgewonden als geschokt. Ze zijn opgewonden
omdat ze het land van hun oorsprong bezoeken. De
redenen van hun geschoktheid zijn niet zozeer de
verwoestingen, alswel de grijsheid, de armoede en
het verval, de erfenis van het Sovjetbewind. Wat ze
niet weten, en zich ook niet kunnen voorstellen, is
dat het verval en de armoede alleen maar groter
worden naarmate je verder naar het oosten gaat.
Het Königsberg dat de Duitsers zich vaag herinne
ren, stond in Europa op gelijke hoogte met de ande
re trotse steden in de Baltische landen Het had
winkels, banken en kantoren, op de straten heerste
bedrijvigheid. Het had een skyline met een woud
van kerktorens.
De stad die ze terugzien is een onelegante conglo
meratie van oud en nieuw, waarvan het merendeel
zwaar vervallen is. De skyline is verdwenen. De ruï
nes van de door de geallieerden platgebombardeer
de kathedraal liggen geïsoleerd op een grasrijk ei
landje. De kathedraal wordt overschaduwd door
een ruïne uit recenter tijden: het nooit afgebouwde
hoofdkwartier van de Communistische Partij, een
grijsbetonnen absurditeit op de plaats van het pa
leis van de prins dat in de jaren zestig door de Rus
sen met de grond werd gelijkgemaakt
Intact
Buiten het onmiddellijke centrum zijn echter de
oude Duitse buitenwijken nog intact. Langs de
lommerrijke straten staan solide, vrijstaande hui
zen die nu veelal in flats zijn opgedeeld en zeer in
trek zijn in de eerste privatiseringsgolf. Een paar
kerken worden gerestaureerd, maar minder dan el
ders omdat er geen kerkgemeenschap meer is om
ze te bevolken. De Duitsers die na 1945 werden ver
dreven waren roomskatholieken en lutheranen. De
bewoners die ervoor in de plaats kwamen waren
Russen en overwegend communistisch.
Het leger heeft zich een heel deel van de buiten
rand van de stad toegeëigend. Bouwvallige toren
flats met blauwe wandplaten staan in rijen rondom
binnenplaatsen waarop nog juist kakikleurig mili
tair materieel zichtbaar is tussen onregelmatige
platen beton. De poorten naar de grote barakken-
blokken worden bewaakt door jonge knullen wier
geravot onschuldig zou zijn, ware het niet dat ze be
wapend zijn. Bijna iedereen op straat draagt een
uniform.
Het platteland moet nog grotendeels zijn zoals het
vroeger was, al is het misschien wat meer vervuild.
In de velden grazen vospdarden en Friese koeien.
Krottige houten huizen worden beschut door rijen
oude, Europese bomen. Maar de plaatsnamen zijn
veranderd. De namen van verafgelegen Russische
steden en gebieden verschijnen hier in een lande
lijke versie. De Duitse namen werden, zoals de
Duitsers zelf, weggevaagd.
Gasten
De inwoners van Kaliningrad lijken zich niet te sto
ren aan de „nostalgische toeristen". Ze beschou
wen ze meer als buitenlandse gasten dan als poten
tiële opeisers van de woningen die de geallieerde
aanvallen en de Sovjetisering doorstaan hebben.
Zij willen graag dat de stad haar geschiedenis her
wint; ze plakken Königsberg-stickers op hun au
to's, hangen Königsberg-posters aan de muur en le
ren Duits op de avondschool. Er is geen angst voor
wat mogelijk in het verschiet ligt.
Misschien zijn acht maanden een te korte tijd voor
de tweede generatie Russen in Kaliningrad om de
realiteit van hun situatie te bevatten, afgesneden
als ze zijn van Rusland door de onafhankelijke Bal
tische staten. Sommigen denken dat de toestand in
Kaliningrad alleen maar kan verbeteren. Ooit was
de stad een bloeiende haven die openstond voor de
hele wereld. Misschien dat de stad nu een tweede
bloei tegemoet gaat.
De ligging van Kaliningrad in het centrum van de
nieuwe constellatie van Europa zal goed van pas
komen. En als de Russische autoriteiten blijven
aarzelen over een vrije handelszone in de regio,
misschien zijn dan de Duitsers geïnteresseerd. En
als de Duitsers Königsberg zouden opeisen? Moge
lijk worden ze dan verre van vijandig ontvangen
The Times
Geschokt
door
STEPHEN BROOKES
1 )MBAY De bloeiende
k odel in organen in de
ippenwijken van India
vert talrijke verliezers
i: de donors. Want na-
urlijk krijgen de donors
n Villivakkam maar een
hijntje voor hun orga-
n. Ze zijn echter nog al-
d beter af dan hun lotge-
iten die letterlijk be-
ofd worden van orga-
i n.
b 1 jaar heeft een dergelijke
r ik tot veel rumoer geleid in
- dia, tot in het parlement toe.
t ging om een 'nier-diefstal'
het Nanavati-ziekenhuis in
r mbay. Hoewel er verschil-
-ide versies van het verhaal
omloop zijn en de betrokke-
n nog steeds onderling bek-
chten, beweert het slachtof-
-Sanaullah Khan uit Bom-
y. dat hij op listige wijze is
sleid. Hij meldde zich in een
kenhuis met buikklachten,
de wachtkamer werd hij be-
ierd door een man die hem
li dat hij gratis behandeld
n worden als hij bereid was
in de Nanavatie-kliniek
i bloedtest te ondergaan,
n paar weken later werd hij
genomen en onder narcose
bracht. Toen hij bijkwam, zo
rklaarde Khan tegenover de
litie, zei een verpleegster te-
o hem dat zijn maagpró-
*em was opgelost. Tien da
rt later werd hij uit het zie-
rthuis ontslagen, met een
'rifteiijke verklaring dat er
11 bloedklont uit zijn inge
ven was verwijderd.
Khans familie kreeg echter
argwaan en hij ging naar een
ander ziekenhuis, waar werd
ontdekt dat zijn linker nier
was verwijderd. Daarop be
sloot Khan naar de politie te
gaan.
In het parlement wordt nog
steeds over de zaak gedebat
teerd. Sommige parlementsle
den willen dat de betreffende
artsen worden aangeklaagd
wegens 'verduistering'. Maar
het ministerie van gezondheid
blijft beweren dat Khan liegt
en dat hij zijn nier verkocht
voor 30.000 roepies.
Risico's
Niet alleen de donors zijn de
klos. Ook klanten lopen grote
risico's, zelfs als ze een gezon
de nier krijgen.
De bemiddelaars ronselen hun
donors vooral in de kringen
van alcoholici, chronisch on
dervoeden en druggebruikers,
dat zijn tenslotte de meest
wanhopige mensen. De kans
op aids, hepatitis-B, malaria en
tuberculose is daardoor groot.
Veel Indiase klinieken zijn
slecht uitgerust, de bekwaam
heid van het medisch perso
neel laat vaak te wensen over.
Veelal doen zich na de operatie
allerlei complicaties voor als
inwendige bloedingen en
openspringende hechtingen.
In 1989 deed een team van Ku-
waytse artsen een onderzoek
naar 59 landgenoten die in In
dia waren geweest voor een
niertransplantatie. Zes van de
Kuwayti's waren al snel na de
operatie gestorven een van
hen overleed al in het vliegtuig
naar huis. Bij velen werden bo
vengenoemde infecties en
bloedingen geconstateerd,
1HANNESBURG - Ter-
jl een ongekende droog-
haar genadeloze wurg-
eep op het Afrikaanse
ntinent verstevigt, kij-
n boeren en agronomen
hoopvolle verwachting
t naar de zegenbrengen-
regens van september.
dit ogenblik is de toe-
md hachelijk.
i we in september geen re-
n krijgen, bevindt Zuid-Afri-
zich in zware moeilijkheden
igt Frans Hugo, hoofdinge-
ur bij het direktoraat be-
beiingwese van het minis-
1e van landbouw. Frans
go is ook een van de rege-
gsambtenaren die verant-
ordelijk zijn voor de verde-
g van 3,6 miljard rand die de
;ering ter beschikking ge
ld heeft voor de slachtoffers
de droogte. Dit bedrag zal
volgende drie jaar aan boe-
i in nood worden uitge-
eld.
t ministerie van landbouw
iet klaar met een omvangrij-
studie om die streken van
land waar de nood het
agste is te identificeren. Het
eld dat daaruit naar voren
komen is, is zo schrikwek-
ïd dat de enige hoop op red-
ig de regens in september
;t alleen in Zuid-Afrika,
de woordspeling 'Don't be
Maastricked' (zeg maar: laat je
niet bedriegen door Maas
tricht).
Katholieke moraal
Het door de Ierse regering in
het verdrag afgedwongen pro
tocol, dat Ierse vrouwen een
negatieve uitzonderingsposi
tie geeft in de vrijheid zich el
ders in de EG te laten aborte
ren of zelfs maar informatie te
krijgen over de mogelijkheden
daartoe, bleek onhoudbaar in
het dramatische geval van de
14-jarige scholiere die door de
vader van haar vriendin was
verkracht. Na internationale
kritiek en zelfmoorddreige
menten van het slachtoffer
kwam het Ierse Hooggerechts
hof uiteindelijk terug op de be
slissing, waarmee tegelijk een
regeringscrisis werd voorko
men. Volgens de 'pro-life' groe
pen zet een 'ja' voor Maastricht
de deur open naar abortus, wat
onaanvaardbaar zou zijn voor
de katholieke moraal.
Maar ook organisaties die
vechten voor een vrije keuze
van de vrouw bestrijden Maas
tricht, juist vanwege het
eerder genoemde protocol.
Voor de regering van premier
Reynolds is het EG-referen
dum daardoor een test-case ge
worden voor een tweede volks
raadpleging, later dit jaar. Dan
zal het gaan Om de vraag of
abortuS geliberaliseerd kan
worden. Volgens opiniepeilin
gen zou een meerderheid der
Ieren hier voorstander van
zijn.
Overigens is de man die het 14-
jarige meisje verkracht zou
hebben afgelopen week in
staat van beschuldiging ge
steld na een positieve DNA-
test. Toen de politie hem thuis
wilde ophalen kreeg men te
horen dat hij met vakantie in
het buitenland verbleef
maar ook in de buurlanden
heeft de. droogte zulke afme
tingen aangenomen dat we-
zeer snel het kritieke punt be
reiken dat de mensen door
hun behoefte aan voedsel en
water over alle politieke en tra
ditionele grenzen overschrij
den, alleen maar om te overle
ven.
Waar er geen water en voedsel
zijn, zullen mensen in hun
wanhoop overgaan tot stelen
en zelfs moord om in leven te
blijven. Water en voedsel zijn
maar levensmiddelen, maar ze
zijn absoluut noodzakelijk
voor het behoud van de vrede,
zegt Frans Hugo.
Hoewel moderne technologie'
de wurggreep van de droogte
in Zuid-Afrika ietwat heeft
kunnen verlichten, ziet de toe
komst er voor de landbouw be
paald somber uit...
In de Oostkaap, vooral in de
omgeving van Steytlerville, is
het nu al zo droog dat boorput
ten, die tot onlangs nog net ge
noeg water leverden om boe
ren en dieren van drinkwater
te voorzien, zijn opgedroogd.
Het leger moet water aanbren
gen in citernen.
In de omgeving van Visrivier,
vooral in de buurt van Cra-
dock, is men al sedert twee jaar
gestopt met sproeien. De Visri
vier ligt feitelijk helemaal
droog. Alleen wordt er nog een
beetje water via de Visrivier-
tunnel uit de Hendrik Ver-
woerddam aangevoerd. De
boeren, die onmiddellijk aan
Links: Deze noodkreet in het
Zuidafrikaanse Eshowe (Natal)
stond er onder meer al in 1980
en wordt ook nu weer actueel.
Rechts: Het droge thuisland van
de Zulu's.
FOTO'S: AP
de oever van de Visrivier wo-
nen, hebben nog wel wat water
voor hun velden ter beschik
king, maar de boeren die ver
der van de oever wonen, zitten
helemaal zonder.
Op het Hoeveld in Oranje-Vrij
staat en Transvaal, waar hoofd
zakelijk maïs wordt gezaaid,
was er dit jaar helemaal geen
oogst. Zuid-Afrika. dat tradi
tioneel een van de grootste uit-
voerlanden van maïs is. moet
dit jaar maïs invoeren.
In het noordoosten van Oran
je-Vrijstaat - in normale tij
den een graanschuur - wordt
normaal in juni en juli gezaaid.
Eerste vereiste is echter dat de
grond goed doorweekt is. Het
vorige regenseizoen was ech
ter zo droog dat er geen tarwe
gezaaid kon worden. Zuid-
Afrika zal zich gedwongen zien
tarwe in te voeren.
Tenzij er in de winter veel wa
ter uit de hemel valt, is de tar
weoogst van dit jaar al verloren
zegt Frans Hugo.
Verder noordwaarts, in noord-
oost-Tansvaal in de buurt van
Nelspuit. is de besproeiing
vanuit de Krokodilrivier al tot
een minimum beperkt. De
oogst van suikerriet en citrus
vruchten is erg bedreigd. De
belangrijke Komatirivier staat
reeds volledig droog.
Woestijn
Het noordwesten van Trans
vaal, dat traditioneel een vee-
houdersgebied is. Ijkt momen
teel meer op een woestijn. Er
groeit geen sprietje gras meer.
De boeren moeten voeder ko
pen om hun beesten in leven te
houden. En het water is zeer
schaars. Er' is zelfs niet genoeg
drinkwater om het huishou
den te doen.
Ook in het oosten van Trans
vaal, waar nomaal voldoende
regen valt, begint het water
schaars te worden. Omdat er
toch altijd genoeg regen viel,
vertrouwden de boeren op hun
wateropslagplaatsen, maar die
staan nu helemaal droog. Er
zijn boeren die per maand
30.000 liter water moeten aan
voeren om niet kopje onder te
gaan.
In het centrum van Natal is de
toestand nog draaglijk, maar
in het noorden wordt het voor
de suikerrietplanters en de
veeboeren benard. Veel boeren
hebben al drie misoogsten ach
ter elkaar achter de rug. Daar
om is op dit ogenblik overle
ven belangrijker. De boeren
die ten gevolge van de droogte
in hoogste nood geraakt zijn,
worden door de regering ge
holpen. Dit is noodzakelijk om
de mensen ervan te weerhou
den naar de steden te vluch
ten, waar ook geen werk'is.
Aan de Witwatersrand met de
grootste concentratie van in
dustrieën in Zuid-Afrika zou
de watersituatie ook kritieke
afmetingen aangenomen heb
ben, als een ploeg vooruitzien
de ingenieurs niet de nodige
voorzorgen had genomen. De
Vaaldam. die traditioneel de
Witwatersrand van water voor
ziet, is op dit ogenblik op zijn
laagste peil. Toch kan het wa
ter van de Sterkfonteindam in
de Drakensbergen, zo'n 400
km van Wiwatersrand verwij
derd, naar de Vaaldam ge
pompt worden. Twee jaar gele
den was de Vaaldam ook volle
dig leeg en kon het water van
de Sterkfonteindam naar de
Vaaldam gepompt worden.
Zonder dat ingenieursvernuft
en zonder die wonderbaarlijke
toekomstvisie zou het indus
triële hart van Zuid-Afrika tot'
stilstand gekomen zijn.
DUBLIN Na de Deense
afwijzing van 'Maastricht'
zijn de Europese ogen ge
richt op Ierland. Want
wanneer ook de Ieren
donderdag 'nee' zeggen
tegen de principes van
nauwere economische en
politieke samenwerking
kan dat de doodsklap zijn
voor de idealen van EG-
voorzitter Delors.
De Ierse premier Albert Rey
nolds.
FOTO: AP
nen worden opgeroepen voor
dienstplicht in een Europees
leger - dat bijvoorbeeld zou
worden ingezet in Joegosla
vië - heeft velen doen huive
ren. Een onderzoek van de
krant Sunday Press geeft aan
dat 54 procent van de Ieren
voor het verdrag is, 22 procent
is tegen en 24 procent heeft
nog niet besloten hoe zij zal
stemmen.
Nog meer onzekerheid bestaal
over de implicaties van Maas
tricht voor de immer actuele
abortus-kwestie. Zowel voor
als tegenstanders hebben ac
tief campagne gevoerd tegen
het verdrag van Maastricht, zij
het om verschillende redenen
De 'pro-life' beweging, de abor
tustegenstanders, gebruiken
Vermogende Kuwayti's overleven een orgaantransplantatie vaak niet.
Een van de Kuwayti's had een
zieke nier gekregen, die opera
tief verwijderd moest worden.
Een ander, die klaagde over
buikpijn, werd in een Kuwayts
ziekenhuis onderzocht. Men
trof in zijn onderbuik een ope-
ratieschaar aan.
Ondanks al deze gruwelijke
kanten van deze handel ziet
het er niet naar uit dat nieuwe
wetten in de arme landen, als
die er al komen, iets uithalen.
Daarvoor is er gewoonweg te
veel armoede en is de verlei
ding van het grote geld te
groot. Internationaal wordt al
sinds 1970 geprobeerd de han
del de kop in te drukken, maar
zonder degelijke afspraken en
afschrikwekkende straffen
zijn al die pogingen tot misluk
ken gedoemd.
(Dit is het derde en laatste deel
van een serie over handel in or
ganen. Stephen Brookes werkt
als journalist voor het Ameri
kaanse tijdschrift Insight Ma
gazine).
De verwachting is niettemin
dat de Ieren de Deense tegen
valler zullen compenseren.
Niet vanwege verheven Euro
pese idealen, maar eenvoudig
omdat de EG Ierland zes keer
meer oplevert dan er aan wordt
betaald. Zonder Brusselse
steun is Dublin veroordeeld tot
misère.
„Dit is een tijd voor de grootste
nationale eenheid. De voorde
len voor Ierland wegen zwaar
in de steun aan Maastricht", al
dus een verklaring van de vier
grootste Ierse partijen, inclu
sief de Fine Gael- en Labou-
roppositie. De ondertekenaars
van de pro-Maastrichtverkla
ring haalden gezamenlijk 88
procent van de stemmen bij de
laatste parlementsverkiezin
gen in 1989. Van de 165 zetels
in de Dail Eireann, het Ierse
Lagerhuis, hebben de 'pro'-
partijen liefst 154 zetels.
Toch is de Ierse premier Albert
Reynolds voorzichtiger gewor
den in zijn optimistische prog
noses sinds de Deense verras
sing. Aanvankelijk verwachtte
hij dat meer dan zestig procent
van de kiezers goedkeuring
aan Maastricht wilde geven.
Een zo hoog percentage is twij
felachtig. De gedachte dat Ier
se jongens en meisjes in een
verre toekomst zouden kun-
