Feestgevoel in honderd-jarige
Gereformeerde Kerken blijft uit
Fatima en de kogel van de paus
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
COMMENTAAR
9T fieldde (Souuwt
C&klóe Qounant
ZATERDAG 13 JUNI 1992
KRO-omroepparochie
naar Nieuwegein
UTRECHT De omroepparochie van de KRO
verhuist dit najaar van Amersfoort naar Nieu
wegein. De KRO en het aartsbisdom Utrecht
voeren de laatste besprekingen met het bestuur
van de Barbarakerk in Nieuwegein, bericht
'Een-twee-een', het blad van de RK Kerkprovin
cie. Voor Nieuwegein is gekozen, omdat jong en
oud er beter vertegenwoordigd zijn dan in de
vergrijzende Sint Franciscus Xaveriusparochie
in Amersfoort. Ook wonen er meer allochtonen
dan in Amersfoort, waar de omroepparochie
sinds de oprichting in 1974 gevestigd was. Be
gin dit jaar werd besloten Amersfoort te verla
ten. Een omroepparochie met een andere leef
tijdsopbouw en sociale structuur moet er voor
moeten zorgen dat het omroeppastoraat aan
trekkelijk blijft voor een zo breed mogelijk pu
bliek, zei de KRO toen.
Wereldraad van Kerken teleurgesteld over Rio
RIO DE JANEIRO - De milieutop
in Rio de Janeiro geeft volgens de
Wereldraad van Kerken ontoerei
kende antwoorden op de grootste
bedreigingen van de aarde. Er zijn
nauwelijks tekenen die wijzen op
een ingrijpende verandering in de
economische en milieu-politiek.
Vooral de Verenigde Staten moeten
het ontgelden in de 'Brief aan de
kerken' die de Wereldraad gisteren
vanuit Rio heeft verstuurd. Maar
ook de andere industrielanden wor
den opgeroepen hun levensstijl
drastisch te veranderen, het ener
gieverbruik terug te dringen en hun
economische politiek te wijzigen.
Ook moeten zij de schulden van de
Derde Wereld kwijtschelden.
De 320 lidkerken worden opgeroe
pen hun regeringen achter de broek
te zitten. „Met het oog op de grote
gevaren van onze planeet moeten
wij, kerken ons ertoe verplichten
geestelijk, moreel en materieel bij te
dragen aan de bouw van een nieuwe
samenleving".
Zestien religieuze vertegenwoordi
gers in Rio de Janeiro hebben in een
brief de leiding van de conferentie
gevraagd om tijdens de afsluiting
van de top, net als aan het begin, een
minuut stilte in acht te nemen „voor
reflectie en gebed". Als tegenpresta
tie zullen zij religieuze gemeen
schappen oproepen zondag 14 juni
12.00 uur (Rio-tijd) enige tijd stil te
zijn.
Plicht is wat men
van anderen
verwacht.
Geschiedenis van
Nederlandse joden
AMSTERDAM - In ruim 600 blad-
zijden verhaalt het deze week gepre
senteerde boek 'Pinkas' de geschie
denis van de joodse gemeenschap in
Nederland. Het boek bevat een be
schrijving van alle 194 gemeenten
waarvan bekend is dat ze binnen het
Nederlands-Israëlietisch Kerkge
nootschap een zelfstandige status
hebben gehad. Het initiatief voor
het boek is genomen door Yad Vas-
hem te Jeruzalem, het centrum ter
herinnering aan de joodse slachtof
fers van de Tweede Wereldoorlog,
dat een serie encyclopedieën over
alle joodse gemeenten in landen die
door de nazi's bezet zijn geweest,
uitgeeft.
Mazda en de
Heilige Geest
door MARINUS V D. BERG
Enkele jaren geleden schreef ik hier eens over een
vrouw die als kind in een Jappenkamp had
gezeten. Zij, inmiddels overleden, heeft de laatste
jaren erg geleden onder dit kampverleden. Ik
schreef toen ook dat zij eens zei 'nooit een auto
van Japanse afkomst te zullen kopen, ook al zou
die goedkoper zijn.
Tot mijn verbazing kreeg ik een boze reactie van
iemand uit de wereld van de Mazda-autoverkoop.
Mijn bijdrage zou een anti-reclame zijn voor zijn
garagebedrijf. Ik had er geen moment bij stil
gestaan en het was ook niet mijn bedoeling. Het
ging mij om aandacht voorde mensen die geleden
hebben en nog lijden onder de Japanse bezetting.
Zij hebben in Nederland lang te weinig aandacht
gehad. Aan dit voorval moest ik terugdenken toen
ik op een zaterdag voor Pinksteren 'De
Standaard' las. 'De Standaard' is een Belgische
krant die ik elke zaterdag ga halen omdat daarin
vaak boeiende bijdragen staan, zoals van de meer
dan tachtig-jarige jezuïet en filosoof Libert
VanderKerken. Zijn bijdragen getuigen van grote
levenswijsheid. Ik noem enkele van de
verzamelbundels voor liefhebbers:Luisteren naar
de stilte, Kijken in de verte. Wachten op de tram,
Wonen aan de zuidkant. 'Allemaal verschenen bij
de Nederlandse Boekhandel, Antwerpen. Je moet
wel een woordje Frans beheersen om ze te lezen.
En als dat niet lukt, blijven ze ook nog
lezenswaard. Nu gaat het mij niet om Libert
VanderKerken, maar om een advertentie. Op de
voorpagina staat een interview over de betekenis
van Pinksteren met de bisschop van Namen, maar
op pagina tien staat een bijna halve pagina
beslaande advertentie. Er staat: „Pinksteren.
Zondag daalt de Heilige Geest neder. Ontvang 'm
op waardige wijze.Daaronder staat een foto van
een Mazda 121 met een open dakje. Boven het
open dakje zweeft een cirkeltje, zoals je die boven
afbeeldingen van heiligen ziet. Ik ben verbijsterd.
Juist deze week las ik dat er in Nederland een
uitzendverbod is geweest van een andere
reclamespot waarin religie, godsdienst werd
gebruikt om reclame voor iets te maken. Ze zou
aanstootgevend zijn. Op de stations en bushaltes,
zie ik regelmatig reclame van een broekenmaker
uit Oldenzaal die een jonge non laat zien, die haar
habijt optilt, waaronder ze zo'n broek draagt.
'Loveforbidden'staat erop. De reclameplaten
van deze 'heren' schijnen zo aantrekkelijk te zijn
dat, naar hun eigen zeggen, de ruiten van de
bushaltes er voor worden ingeslagen om ze te
bemachtigen. Zo'n fabrikant zou toch moeten
worden aangeklaagd vanwege aanzetten tot
vernieling van andermans eigendommen. Al
eerder dit jaar was de Italiaanse dure
kledingfirma Benettonin het nieuws vanwege
aanstootgevende reclame. Zij schuwt het niet om
stervende 'aidspatienten' te gebruiken voor haar
commerciële doelen. De reclame van Mazda
verraadt precies wie de moderne God van de
mannelijke snit is. Ik hoop maar dat de
deelnemers aan de milieuconferentie in Rio een
andere geest zullen ontvangen: die van eerbied en
respect voor mens en milieu, eerbied voor de
Schepping. De Heilige Geest, die een vrouwelijke
kracht is, zoals Anny Matti zegt op
Pinksterzaterdag in haar gesprek met het dagblad
Trouw, kenmerkt zich door mildheid en vrijheid.
Zij is een kracht die heelt en geneest van macht en
brutaliteit. Reclamemakers dreigen op een
gevaarlijke wijze onze geest te beïnvloeden. Ik zie
de Heilige Geest als een broodnodige Tegenwind.
DEN HAAG - De Gere
formeerde Kerken in Ne
derland bestaan honderd
jaar, maar zien daarin
geen aanleiding voor een
groot feest. Het jubileum
jaar verstrijkt nagenoeg
onopgemerkt. Alleen een
symposium, een kansel-
boodschap en enkele pu-
blikaties herinneren aan
het jaar 1892.
„Er is geen reden honderd jaar
Gereformeerde Kerken uitge
breid te vieren. Het eigen,
aparte bestaan is immers nooit
doel in zichzelf geweest",
schrijft het synodebestuur in
een boodschap die morgen in
alle 861 plaatselijke kerken
wordt voorgelezen.
Wel is er reden tot dankbaar
heid, vindt het bestuur. Voor
het feit dat een eeuw geleden
twee kerken die hadden gebro
ken met de Nederlandse Her
vormde Kerk, besloten geza
menlijk verder te gaan. En
voor „Gods bewaring, ook van
dit deel van zijn Kerk, dwars
door onderlinge twisten heen".
Het bestuur kijkt liever naar
de toekomst, naar de hereni
ging met de Hervormde Kerk
en de Evangelisch-Lutherse
Kerk. „Wij staan in deze tijd
voor een nieuwe opdracht, een
gezamenlijke opdracht om in
een veranderende cultuur,
waarin het Evangelie minder
vanzelfsprekend lijkt dan .ooit,
Gods blijde boodschap te laten
horen en zien".
De herdenking heeft komende
woensdag plaats, precies hon
derd jaar nadat de Christelijke
Gereformeerde Kerk (1834) en
de Nederduits Gereformeerde
Kerken (1886) in Amsterdam
de vereniging ondertekenden.
Dat gebeurt tijdens een sym
posium aan de Theologische
Universiteit te Kampen, dus
niet in de wieg van de Gerefor
meerde Kerken, de Amster
damse Keizersgracht.
„Dat is merkwaardig, maar
niet toevallig", aldus synode
bestuurder ds. K. Bisschop.
„Wij hebben geen voorberei
ding getroffen om stil te staan
bij een eeuw Gereformeerde
Kerken, want bijna een derde
van die eeuw zijn we als gere
formeerden met hervormden
samen op weg." Bovendien
was de Keizersgrachtkerk in
1986 al toneel van een herden
king.
„Het is goed dat het gebeurd
is, maar we zijn nu met andere
zaken bezig", vat synodevoor
zitter ds. P. Boomsma de gere
formeerde gevoelens over 1892
samen. Ook hij wijst op het Sa
men op Weg-proces met de
hei-vormden en lutheranen.
„Wat overigens niet wil zeggen
dat we bezig zijn onszelf op te
Roerig jaar
Honderd jaar na hun oprich
ting beleven de Gereformeer
de Kerken een roerig jaar. Dis
sidente theologen als Kuitert
en Wiersinga bepleiten een
grote schoonmaak onder de
gereformeerde beginselen. De
godsdienstsocioloog Dekker
schrijft dat de Gereformeerde
Kerken de afgelopen vijftig
jaar „een stille revolutie" heb
ben ondergaan en inmiddels
zelf „min of meer geseculari
seerd" zijn.
Symbolisch is wat dit betreft
de breuk met de Gereformeer
de Oecumenische Raad, een
internationaal gezelschap van
in het algemeen behoudende
gereformeerde kerken, die
naar alle waarschijnlijkheid
dit najaar wordt bezegeld. In
hetzelfde jubileumjaar verloor
het kerkgenootschap ruim
10.000 leden, meer dan ooit
sinds de Vrijmaking van 1944.
Er bleven er 774.000 over.
„Wij zetten inderdaad een dik
ke streep onder het verleden
en storten ons helemaal op Sa
men op Weg", zegt synode-se
cretaris C.J. de Kruijter. Voor
zitter ds. J. Staat van het Con
fessioneel Gereformeerd Be
raad zegt het anders: „Men
houdt een uitvërkoop van de
gereformeerde leer. Maar dat
za} uiteindelijk leiden tot
niets".
De vergaande pluraliteit bin
nen de Gereformeerde Kerken
betekent volgens hem op den
duur de ondergang van dit
kerkgenootschap.
„Wiersinga en ik in één kerk,
dat kan toch niet. Dat is toch
een lachertje, zowel voor hem
als voor mij", aldus de voor
man van de behoudende gere
formeerden. De Gereformeer
de Kerken missen de saamho
righeid die lange tijd hun han
delsmerk was.
Staat vindt de herdenking van
1892 dan ook te sober. „We
hoeven ons er toch zeker niet
voor te schamen." Schrift en
belijdenis, die het op dit mo
ment zwaar te verduren heb
ben, stonden toen hoog geno
teerd. Ook het feit dat twee
groeperingen elkaar in relatief
korte tijd vonden, verdient een
feestelijker herdenking.
Verdeeldheid
Kerkjurist dr. H.B. Weijland
legt in de symposium-bundel
uit dat 1892 eigenlijk nooit is
herdacht in de Gereformeerde
Kerken. Het 50-jarig bestaan
viel in het jaar 1942,- „toen zo
wel de oorlog als de kerkelijke
verdeeldheid elke lust tot vie
ren danig doofde".
Die kerkelijke verdeeldheid
leidde in 1944 tot een breuk
binnen de Gereformeerde Ker
ken, na 1926 (toen men twistte
over de vraag of de slang in het
paradijs echt gesproken had)
de tweede en vooralsnog laat
ste in het bestaan van het
kerkgenootschap. De Gerefor
meerde Kerken Vrijgemaakt
waren geboren. Elke officiële
toenadering tot de 'gewone ge
reformeerden' is tot op heden
uitgesloten.
Alleen op persoonlijke titel is
contact mogelijk. Zo zal de
vrijgemaakte hoogleraar M. te
Velde op het symposium een
bijdrage leveren. Ook binnen
de vrijgemaakte kerken is de
herdenking sober: een bundel
historische opstellen en een
bericht aan de kerkeraden met
het verzoek op zondag 21 juni
enige aandacht aan 1892 te be
steden.
Het jaartal is verder van be
lang voor die kerken die een
eeuw geleden niks voor de Ver
eniging voelden, de Christelij
ke Gereformeerde Kerken, die
op 5 september in Barneveld
een speciale toogdag houden.
„1892 is voor ons maar een tus
senstation". zegt prof. W. van't
Spijker, wijzend op 1834 als
het werkelijke geboortejaar
van zijn kerk. „Hoewel, er
stortte toen een hele trein van
de rails en een paar wagonne
tjes zijn er per ongeluk op ge
bleven."
Zevenhonderd plaatselijke ge
meenten deden wel mee met
de Vereniging. In de meeste
plaatsen leidde dat niet tot pro
blemen: daar bestond slechts
een van de twee kerken. Iri
plaatsen waar beide kerken -
vaak aangeduid als A en B - te
vinden waren, kon het tot in de
jaren twintig van de volgende
eeuw duren voordat de samen
smelting een feit was.
De problemen werden veroor
zaakt door verschillen in 'gees
telijke ligging'. Binnen de ge
meenten die tijdens de Af
scheiding (1834) waren ont
staan, lag grote nadruk op per
soonlijke vroomheid. Kerken
die waren voortgekomen uit de
Doleantie (1886) waren meer
op de samenleving gericht.
Maar er waren ook aardse ob
stakels: sluiting van één van
de kerkgebouwen, een grote Fi
nanciële schuld bij een van de
partijen of onenigheid over de
verhuur van zitplaatsen.
Vergelijking met het Samen
op Weg-proces dringt zich op,
maar ds. C. Mak, voorzitter van
de herdenkingscommissie,
wimpelt die weg. De twee ker
ken konden zich in 1892 geza
menlijk afzetten tegen „de
ontaarde moeder, de Hervorm
de Kerk". Honderd jaar later
gaat het „om een hereniging
van kerken die andersoortig
zijn. Daarom vallen ze elkaar
niet in de armen, maar kruipen
ze haar elkaar toe."
FATIMA Teresa Miran
da weet hoe ze met scepti
sche vragenstellers moet
omgaan. Zij is geen non,
maar blijkt een getrouwde
dame die, als het dan
moet, wel de laatste infor
matie wil geven over het
wonder van Fatima. Maar
mondjesmaat.
„U vindt het allemaal in de
herinneringen die zuster Lu
cia heeft opgeschreven. Het
boekje is zeker ook in het Ne
derlands vertaald. Meer heeft
u niet nodig want alles wat er
over Fatima is te vertellen
staat daar in". Daarmee aange
vend dat het gesprek wat haar
betreft niet veel langer hoeft te
ciuren. Ze zetelt in een impo
sant kantoor van staal en glas
dat pal naast de immense es
planade ligt. waarop de bede
vaartgangers traditiegetrouw
op 13 mei bij elkaar komen.
Fatima oogt uiterst modern en
clean. Het wonder is er geka
naliseerd. Het kleine kapelle
tje dat de herinnering moet be
waren aan wat drie herderskin
deren beleefden op die der
tiende mei in 1917 staat nu on
der een een groot glazen balda
kijn. Twee jaar geleden toen de
paus het Maria-oord voor de
tweede maal bezocht kwam
het moderne service-centrum
gereed waar Teresa Miranda
informatie geeft. Maar eigen
lijk is ze daar niet voor. Ze is er
voor de mensen die in Fatima
willen trouwen of er hun kin
deren willen laten dopen. Er
valt ook het nodige te regelen
als je beseft dat Fatima jaar
lijks door zo'n vier miljoen
mensen wordt aangedaan. Het
is uitgegroeid tot het belang
rijkste kerkelijk centrum in
Portugal. Dit jaar was de be
langstelling groter dan anders
omdat de .verschijningen vijf
enzeventig jaar geleden door
de drie kinderen werden ge
zien. In de periode tussen mei
en oktober die ook de belang
rijkste data markeren van de
Mariaverschijningen, worden
er dagelijks voortdurend mis
sen opgedragen in de basiliek.
Met pijnlijk nauwgezette effi
ciency wisselen de groepen die
hun devotie voor Maria willen
laten blijken elkaar af.
Fatima wordt door de Portuge
zen het altaar van Portugal ge
noemd maar je ziet dat niet af
aan het aantal kerken dat er nu
staat. De door het Vaticaan tot
basiliek verheven bedevaarts
kerk torent boven het welva
rende stadje uit. In het voet
spoor van het wonder hebben
zich in Fatima een groot aantal
religieuze instituten geves
tigd. Ook de Portugese bis
schoppen vergaderen er regel
matig.
Twee jaar geleden bezocht
paus Johannes Paulus II voor
de tweede maal Fatima en
bracht toen de kogel mee die
Ali Agca op 13 mei 1981 op het
Sint Pietersplein in Rome op
hem afvuurde. De kogel is toen
verwerkt in de kroon van het
Mariabeeld dat op hoogtijda
gen in Fatima wordt rondge
dragen.
Dat de paus uitgerekend op
een dertiende mei die aanslag
overleefde, beschouwt hij als
een bijzondere vorm van bij
stand van de H. Maagd, want
deze verscheen voor de eerste
maal op 13 mei 1917. Sinds de
paus zo bijzonder begaan is
met Fatima is het aantal bede
vaartgangers én nieuwsgieri
gen verder gestegen. Er ko
men nu ook Russen die Maria
komen bedanken omdat zij
menen dat door haar voor
spraak Rusland is bevrijd van
het communisme. Maar aange
zien het aantal katholieke Rus
sen ook weer niet zo groot is,
moet men dit aantal, zo zegt
Miranda, ook weer niet over
schatten.
Dat er gebeden moest worden
voor de bekering van Rusland
heeft men uit de mond moeten
vernemen van Lucia dos San
tos, de enige van de drie her
derskinderen die nog leeft. Zij
is nu 85 jaar en leeft volstrekt
afezonderd in het karmelietes
senklooster in Coimbra. Alleen
om de paus te ontmoeten
kwam zij uit haar klooster.
Sinds de verschijningen op het
eind van de jaren twintig dooi
de plaatselijke bisschop wer
den erkend, hebben de pausen
een bijzondere relatie gehad
met Fatima. Pius XII wilde de
wereld toewijden aan het On
bevlekt Hart van Maria en
vond Fatima op zijn weg. Pau
lus VI bezocht Fatima in 1967
persoonlijk, toen het vijftig
jaar geleden was dat de drie
kinderen het bijzondere licht
boven de steeneik zagen, en
had toen een ontmoeting met
Lucia. Johannes Paulus II be
zocht Fatima een jaar na de
aanslag. Ook zij sprak met
haar. In hetzelfde jaaf dat hij
werd aangevallen op het Sint
Pietersplein werd van hem
door een uitgetreden monnik
die voor die gelegenheid een
vliegtuig had gekaapt geëist
dat hij de derde profetie van
Maria aan Lucia zou onthullen.
Zij vertrouwde dat derde ge
heim toe aan paus Johannes
XXIII, maar die gaf er de voor
keur aan het niet wereldkun
dig te maken. Het zou niet
stroken met zijn optimistische
levensvisie en het paste zeker
niet in het hoopvolle klimaat
van het Tweede Vaticaanse
Concilie. Volgens Portugese
kranten bevatte het de aan
kondiging van een ramp zo
groot dat de levenden, een
maal met de verschrikkingen
geconfronteerd, de doden zou
benijden. Ook paus Johannes
Paulus heeft het geheim niet
aan de openbaarheid prijs ge
geven. Maar wel heeft hij zijn
toewijding aan de Maagd ver
groot. Is Maria een doemden-
keres die alleen met dagelijkse
rozenkransgebed tevreden
kan worden gesteld? Teresa
Miranda vindt het in ieder ge
val zaak de journalist er op te
wijzen dat Maria geen brenger
is van het slechte nieuws zoals
sómmigen willen doen gelo
ven, maar dat zij alleen in de
vrede geïnteressseerd is.
Van zuster Lucia wordt men op
dit punt in ieder geval niets
wijzer. Weliswaar heeft zij in
De flop van Rio
In Rio de Janeiro bouwen 25.000 ambtenaren en politii a1,
meer dan een week aan een afzichtelijk 'zandkasteel' w
van het bouwproces en de architectuur vooraf grotend
vastlagen. De Verenigde Staten willen geen milieumaatri )C'
len die hun grondstoffen-vretend kapitalisme in de jij
staan. De Amerikanen sluiten, zoals zij dat ook in eigen I n
doen, de ogen voor de echte problemen en denken alleen t
het gewin op de korte termijn. Het is een moedeloos mal
de vertoning, die de frustraties van de arme landen moge
nog doet toenemen
ANDERE westerse landen, waaronder Nederland en Di n
land, hangen de brave milieujongen uit met zinloze pogin il
om het klimaatverdrag aan te scherpen. Het tekent de b
carnavaleske sfeer in Rio dat in het trots gepresenteerde
maat-aanhangsel niets meer staat dan hetgeen de E(
maanden geleden vastlegde: de uitstoot van kooldioj
moet zich stabiliseren. Blijkbaar vinden de EG-landen,
het overige onderling zeer verdeeld, het een hele prest
dat zij dit standpunt niet hebben afgezwakt.
EEN andere reprise betreft het geld dat de rijke landen
hebben voor de ontwikkelingshulp. Twintig jaar geleder i
loofde het Westen om 0,7 procent van het nationaal inkoi
aan ontwikkelingshulp te besteden. De top van Rio gingi
een groot deel over de vraag wanneer die belofte eindilc
eens wordt ingelost. Dat is op zijn minst ergerniswekk
maar eigenlijk is hier de kwalificatie 'schande' op zijn pla;
'1
Al die verdragen, aanhangsels, protocollen en verklarin
lijken heel wat voor te stellen, maar nergens worden de
landen verplicht tot een duurzamer gebruik van grond:
fen en tot minder vervuiling van het milieu. Over de bek
king van de bevolkingsgroei, toch dé manier om de
leefbaar te houden, wordt met geen woord gerept.
De regeringsleiders mogen tenslotte de vlag op dit bh
zandkasteel plaatsen. Daarna wordt Rio '92 weggespj
door de terugkerende vloed van macht, geld, gemakzuclili
onverschilligheid. Dan blijkt hoe machteloos 25.000 conj i
gangers kunnen zijn.
Kloosterleven in de Middeleeuwen)
TER APEL - In Museum
Klooster in Ter Apel wordt
vandaag de tentoonstelling
'De akker is de wereld' geo
pend. De expositie, die een
beeld geeft van de economie
van een plattelandsklooster in
de Middeleeuwen, is tot en met
31 oktober te bezichtigen.
De tentoonstelling valt in vier
blokken uiteen: het klooster
als agrarisch bedrijf, de ziel
zorg, de boekerij en de genees
kunde. De kruisheren, die in
de Middeleeuwen het klooster
in het Groningse dorp bewoon
den, hielden zich bezig met zo
wel akkerbouw als veeteelt,
maar hadden ook een bijen-
houderij, brouwerij en schoen
makerij. Daarnaast hadden zij
hun inkomsten uit giften van
welgestelde burgers die uit
zorg om hun zieleheil de paters
en broeders royaal van geld
voorzagen. De boekerij was bij
uitstek karateristiek voor een
Middeleeuws klooster. In de
meeste gevallen werden boe
ken af- of overgeschreven.
Daarbij waren liturgische 1
ken favoriet. Maar zelden
schrijven iets creatiefs.
Ook de geneeskunde komt
bod. Er zijn onder meer
beelden te zien van de pr1
sche geneeskunde die.
seerd was op kennis van'
neeskrachtige kruiden,
naast wordt op de tentoon1
ling de religieuze heelki1
belicht, enerzijds de gast
heid van de kruisheren
reizigers en zieken, ander1
de wonderdoende 'ChriE
Medicus'. Het muse
enige nog bestaande mii1
eeuwse plattelandsklo
van Nederland, huisvestti
1464 tot 1619 kruisheren.
na had het gebouw ver:
lende functies, zoals wo
van de dominee en de scl
meester, school en tim
werkplaats. Sinds 1990
het gebouw, dat in de
dertig grondig werd gere
reerd, een museum voorE
gieuze geschiedenis en k
lijke kunst gevestigd.
1989 met kerkelijke goedkeu
ring haar herinneringen aan
de Verschijningen voor de vijf
de maal bijgewerkt, maar het
laatste tipje van de sluier zal zij
niet oplichten en, zoals het er
nu naar uitziet, meenemen in
haar graf. Haar herinneringen
zijn gedrenkt in een geest van
versterving die de meeste
mensen waarschijnlijk niet
meer kunnen pruimen. Zij
schrijft en leeft alsof zij al ge
storven is. Teresa Miranda is
daarmee vergeleken een won
der van vitaliteit en efficiency.
Haar onderneming loopt voor
treffelijk. Richt U maar op Ma
ria, lijkt ze te willen zeggen,
dan komt alles goed.
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit
Kantoor redactie: Apothekersdijk 34, Leiden.
Kantoor advertentie- en
abonnementenafdeling: Stationsweg 37, Leiden
Telefoon: 071 -122 244.
Telefax. 071 -134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
070-3190 933.
070-3906 717.
Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Hoofdkantoor:
Telefoon:
Postadres:
Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08.30 tot 17 00 uur
Directeur/hoofdredacteur: J Leune
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel 070 - 3190815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. R. Edens, drs. Chr. van der Hoff, A.
Holstein, E. Huisman, H Jansen, drs J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo.
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piët.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838) M. Konvalinka (chef) en S. Evenhuis
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, ei
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederlai
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H. Leber, drs K. Swi
M van de Ven en P Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hi
(chef), H. Bijleveld, D Hofland, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. vanV
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland Örs. D. J. van den Bergh
(Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R. Hasselerharm
(Johannesburg), drs. A. Heering (Rome), B van Huët (Londen), M. de Konii
(Washington), F. Lindenkamp (Sao Paulö), B. Schampers (Brussel), W. Voor
(Londen), drs. R. Vunderink (Moskou), W. Werkman (Jeruzalem), G. van Wi
(Belgrado), F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve verta
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalste
M de Cocq
n 08.30 tot 17.00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma t/m vr var
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand
per kwartaal
per jaar
18 00 tot 19.00 u
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 141 905. Voor uitsluitend h
geven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 140 680
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
