1
1
inal
Ie
Kernwapens met stip
gedaald op agenda van IKV
25 JAAR INTERKERKELIJK VREDESBERAAD
CcidóeGoura/nt'
ZATERDAG 13 JUNI 1992 PAGINA 29
Amsterdam, mei 1984IKV-secretaris Mietit-Jan Faber spreekt een aantal demonstranten toe in het kader van acties tegen de plaatsing van kernraketten.
FOTO: DIJKSTR-1
I)e huidige voorzitter van het IKl'is Frans
Bouke van der Meer, docent bestuurskun
de aan de Erasmus Universiteit in Rotter
dam. m FO TO: JON KUIPER
door
DICK VAN RIETSCHOTEN
DEN HAAG „De buiten
wacht zag ons doorgaans als een
club van uiterst sombere men
sen. Maar dat waren we aller
minst. We waren serieus in het
uitdragen van onze boodschap,
dat uiteraard wel, maar tussen de
bedrijven door hebben we ook
enorm veel plezier gehad. Er is
bij ons heel wat afgelachen, re
ken maar".
Hel Interkerkelijk Vredesberaad, beter
- bekend als het IKV, bestaat vandaag 25
i. jaar, een jubileum dat op bescheiden
- wijze in de Utrechtse Janskerk wordt
s gevierd. Tijdens de receptie zal er on-
r getwijfeld opnieuw vrolijkheid heersen,
- voorspelt Ien van den Heuvel, oud-
voorzitter van het IKV, voormalig par
it tijvoorzitter van de PvdA en oud-lid
n van hel Europees Parlement. „Er is ook
wel reden tot vreugde, want hel IKV
heeft z'n nut de afgelopen jaren beslist
bewezen", zegt zij vol overtuiging,
„Niet dat wij het einde van de Koude
e Oorlog hebben bewerkstelligd, dat zou
een onzinnige gedachte zijn, maar we
e hebben zowel in als buiten Nederland
wel degelijk ons steentje bijgedragen
n aan de ommekeer in het denken over
k nucleaire wapens. We hebben vele dui-
e zenden mensen uit alle lagen van de be-
i volking bewust gemaakt van hel gevaar
i en de absurditeit van die wapens".
„Je kunt het je nu nauwelijks meer
voorstellen, maar tot halverwege de ja-
:j ren zeventig was het kernwapenvraag-
stuk nog iets waar alleen een kleine eli
te zich zorgen over maakte. En kijk
eens wat er in de jaren tachtig gebeur-
.1 de! Toen hebben we samen met andere
3 organisaties weten te bereiken dat er
i tot tweemaal toe honderdduizenden
mensen de straat op gingen om tegen
de plaatsing van kruisraketten te de-
monstreren".
„Ja, natuurlijk hadden we een kater
toen de regering uiteindelijk toch tot
r het opstellen van die raketten besloot,
Maar we hadden op dat moment niet
het gevoel dat alles voor niets was ge
weest. Er was toch mede door toedoen
van alle vredesbewegingen in de wereld
k overduidelijk een ander klimaat ont-
e staan, een klimaat waarin uiteindelijk
:i de onderhandelingen tussen Gorba-
r tsjov en Reagan zeer goed konden ge
it dijen, zodat het eind van het liedje was
is dat er helemaal geen kruisraketten zou-
n den komen".
5 Piet de jong
e Het IKV ontstond in 1%7 als een plat-
a form voor discussies over het kernwa-
penvraagstuk, gedragen door zeven en
korte tijd later negen kerkgenootschap
pen: de rooms-katholieke kerk. de ge
reformeerde kerk, de hervormde kerk;
n de evangelisch-lutherse kerk, de doops-
a gezinde broederschap, de oud-katho
lieke kerk, de remonstrantse broeder
schap, de Quakers en de evangelische
;i broedergemeente. Een van de aanja-
:t gers die de oprichting van het IKV be
lt vverkstelligden was de reeds bestaande
3 katholieke vredesbeweging Pax Christi,
0 die een oecumeniscber aanpak voor-
1 stond.
De protestantse kerken gingen gretig
it op die samenwerkingsgedachte in want
e op die manier hoopten zij de voor die
ik tijd tamelijk radicale vredesbewegingen
'Kerk en Vrede' en 'Sjaloom' beter bui-
u ten de deur te kunnen houden. On-
de totstandkoming van het IKV
ri is Pax Christi daarnaast altijd zelfstan-
dig blijven voortbestaan. De beide or
ganisaties hebben de afgelopen vijfen-
a twintig jaar hartelijke relaties onder-
houden en veel gezamenlijke acties on-
dernomen.
Het IKV, dat een eigen secretariaat
met een aantal medewerkers kreeg,
e ontving van de deelnemende kerken de
e opdracht om „binnen de kerken aan-
>e dacht te vragen voor de vraagstukken
van oorlog en vrede en zonodig passen-
ttrde acties te ondernemen". Die acties
ie kwamen er dan ook. „Een van de eerste
:u was een fel protest tegen de verhoging
it van de defensiebegroting in 1968, kort
'i na de inval in Tsjechoslowakije", herin-
jt nert Ien van den Heuvel zich. „De
a toenmalige premier Piet de Jong kwam
r toen hoogstpersoonlijk via de televisie
e aan het volk uitleggen dat hij de stem
van de kerken zeer waardeerde maar
dat de wereld helaas nog niet rijp was
voor de ideeën van het IKV. Andere ac
ties uit die beginperiode waren het or
ganiseren van een jaarlijkse Vredes-
week voor de kerken en het publiceren
van een Vredeskrant, waarin de stand
punten van de kerken over kernwapens,
de Vietnam-oorlog, mensenrechten en
andere problemen helder uit de doeken
werden gedaan".
Verscheurde
kerken
Het pad van het IKV ging niet over ro
zen. Heel veel kerkleden moesten niets
van het IKV hebben, in een groot aan
tal kerken mochten de Vredeskranten
niet worden uitgedeeld en er waren ook
grote groepen kerkgangers die zich
groen en geel ergerden als de dominee
of de pastoor een politieke boodschap
in z'n preek verwerkte, wat voor die pe
riode nog vrij ongewoon was. De pola
risatie die het IKV binnen de kerken
opriep leidde van tijd tot tijd zelfs tot
een ruzie-achtige verstandhouding tus
sen het IKV en de leidslieden van de
aangesloten kerken.
Vanuit de kerken werd soms ook met
een scheef oog gekeken naar de contac
ten die het IKV onderhield in de lan
den achter het inmiddels afgebroken ij
zeren gordijn. In de kruisraketten-pe
riode suggereerden boze tongen zelfs
dat de Nederlandse vredesbewegingen,
het IKV incluis, betaald zouden worden
door de Russische geheime dienst
KGB. Niets was minder waar. Onlangs
kwam er een oude KGB-lijst boven wa
ter met westerse organisaties die in de
gaten gehouden en zo mogelijk bestre
den moesten worden. Het IKV stond
daar nota bene bijna bovenaan, omdat
die Nederlandse activisten tot ergernis
van de KGB talloze contacten onder
hielden met oppositionele groepen in
Oost-Europa. IKV-secretaris Mient
Jan Faber is zelfs om die reden een
keer in de DDR tot ongewenst persoon
verklaard. Hij mocht een tijd lang het
land niet meer in.
„Ik kon me altijd heel goed voorstellen
dat het IKV op bepaalde mensen irri
tant of drammerig overkwam", zegt Ien
van den Heuvel nu. „Zo was het ook
wel eens. Ik vond dat niet leuk. En ik
juichte het ook niet toe dat heel wal
kerkelijke gemeenten totaal verscheurd
raakten doordat voor- en tegenstanders
van kernwapens zich verdeelden in el
kaar bestrijdende kampen. Toch heeft
die polarisatie ook z'n goede kanten ge
had, want daardoor werd er steeds
meer over vredesvraagstukken gepraat.
Bovendien namen sympathisanten van
het IKV. die overal in het land plaatse
lijke IKV-kernen hadden gevormd, re
gelmatig de gelegenheid te baat om in
alle rust met andersdenkenden te dis
cussiëren. Dat hielp vaak. Je kunt im
mers beter discussiëren en respect voor
andere standpunten tonen dan elkaar
kwaad voorbij lopen of elkaar op alle
mogelijke manieren verketteren. Zo
vijandig horen christenen niet met el
kaar om te .gaan".
„Ik ben tijdens mijn voorzitterschap
van het IKV in de jaren tachtig ook
vaak het land rondgereisd om her en
der met kerkmensen te praten." Dat
soort bijeenkomsten gaf me een heel
bevredigend gevoel, ondanks het feit
dat we het lang niet altijd eens werden.
Overigens wordt het IKV de laatste ja-
Ien van den Heuvel is oud-voorzitter van
het /AT', voormalig partijvoorzitter van de
PvdA en oud-lid van het Europees Parle
ment. U FOTO: ANP
ren in veruit de meeste kerken niet
meer als een omstreden organisatie be
schouwd. Uiteraard heeft het aflopen
van die diep ingrijpende kruisraketten-
discussie daar alles mee te maken ge
had. Het IKV is eindelijk in rustig vaar
water terechtgekomen en daar ben ik
blij om. De tijd is rijp voor nieuwe acti
viteiten".
Oost-europa
De huidige voorzitter van het IKV is
Frans Bouke van der Meer, docent be
stuurskunde aan de Erasmus Universi
teit in Rotterdam. Met het oog op het
zilveren IKV-jubileum hebben tal van
buitenstaanders hem de afgelopen we
ken de vraag gesteld of het IKV nog wel
nut en bestaansrecht heeft. „Het zal u
niet verbazen als ik hierop steeds een
volmondig ja laat horen", zegt Van der
Meer. „Er is immers nog zoveel meer te
doen dan verzet plegen tegen kernwa
pens. Het IKV is immers een vredesbe
weging en wie om zich heen kijkt zal
moeten constateren dat de wereld on
danks de beëindiging van de Koude
Oorlog nog allesbehalve een vreedza
me indruk maakt".
„De kernwapens staan nu wat lager op
onze agenda", verduidelijkt Van der
Meer. „Ze zijn een paar plaatsen ge
zakt ten gunste van activiteiten in en
voor Oost-Europa. Het bevorderen van
een vreedzame en democratische ont
wikkeling in Oost-Europa zal de ko
mende lijd actiepunt nummer één
zijn".
„Er zijn mensen die zeggen: de Koude
Oorlog is over, ons probleem is opge
lost en Iaat Oost-Europa nu z'n eigen
problemen maar oplossen. Maar dat is
niet fair. Je mag niet achterover leunen
als je ziet wat er gebeurt in het voorma
lige Joegoslavië, de oude Sovjetunie en
Roemenië. Je kunt wel roepen 'wat
stom om elkaar zo af te slachten' of 'het
moet z'n tijd hebben om uit te zieken',
maar dat is te gemakkelijk. Die landen
hebben hulp nodig om tot een vredige
en democratische samenleving te ko
men. Dat kan alleen als er een sociaal
netwerk van verenigingen, vakbonden,
partijen en andere maatschappelijke
groepen komt. Een maatschappelijk
middenveld, zou het CDA zeggen. Dat
hebben ze in Oost-Europa tientallen ja
ren gemist, maar het is toevajlig wel i,ets
dat voor een goed functionerende sa
menleving van essentieel belang is. Het
ontstaan van zo'n netwerk, zo'n mid
denveld willen we op gang helpen bren
gen".
„Nee, dat valt inderdaad niet mee.
Maar je moet klein beginnen. We heb
ben al tal van contacten met groepen
democratische activisten in de GOS-
landen, in Kroatië, Servië, Bosnië, Slo
venië, Roemenië, noem maar op. Veel
van die contacten lopen via de interna
tionale organisatie HCA, de Helsinki
Citizens Assembly, die is opgericht na
dat in 1975 in Helsinki het Europees
verdrag voor veiligheid en rechten van
de mens tot stand was gekomen. Ver
der willen we gemeenten stimuleren
om steden en dorpen in Oost-Europa te
adopteren en ze door middel van uit
wisselingsprogramma's en andere vor
men van hulp op weg te helpen naar
een democratisch functioneren. We
vangen hier in Nederland trouwens ook
vluchtelingen uit het voormalige Joego
slavië op om samen met hen Te probe
ren van hier uit de situatie in hun vader
land te veranderen".
Hoog op#de IKV-agenda anno 1992
staat volgens Frans Bouke van der
Meer ook het stimuleren van het vre
desproces in het Midden-Oosten, on
der meer door de dialoog tussen joden,
moslims en christenen op gang te hel
pen. „Maar de kernwapens vergeten we
absoluut niet hoor. De leuze 'alle kern
wapens de wereld uit' geldt voor ons
nog steeds. Daar zullen we, als de gele
genheid zich voordoet, op blijven ha
meren. Daarbij willen we vooral waar
schuwen voor de gevaren van uitbrei
ding van de kernwapen-arsenalen door
moeilijk te controleren landen als Irak
en Libië. Er gaan nogal wat stemmen
op die zeggen dat het Westen juist voor
de verdediging tegen dit soort onbere
kenbare landen een aantal kernwapens
achter de hand moet houden, maar ik
bewtijfel of dat zin heeft. Als een man
als Saddam Husayn een wanhoopsof
fensief met kernwapens wil uitvoeren,
houd je hem door dreiging met andere
kernwapens toch niet tegen. Volgens
mij is er geen enkele ratio meer om nog
kernwapens in de wereld te hebben".
Den Haag, september 1982: voor het Vredespaleis brengen activisten even licht in de duisternis van de Koude Oorlog. FOTO: SP
