,Het verhaal was op. Hoe moest de film aflopen?"
KUNST/RTV/FILM
19
fijftig jaar 'Casablanca'
u
fermer Schroeter verduistert Ingeborg Bachmann
Kinderleven en suikergoed
'Somrnit
VRIJDAG 12 JUNI 1992
'j )NDEN - Op 8 novem-
r 1942 landden de geal-
erde troepen onder be-
u l van generaal Dwight
ii ;enhower in Noord-
r'rika en bevrijdden Al-
Jus, Oran en Casablan-
Achttien dagen later
icht Warner Brothers
b( Ier bevel van kolonel
ock Warner in allerijl in
s't Hollywood Theatre in
in w York de eerste editie
van wat de populairste
n aller tijden zou wor-
o i.
e fiterend van het tijdstip
nde 'Casablanca', gesi-
erd in de door de nazi's be-
e stad en met in de hoofd
en Humphrey Bogart en
rid Bergman, zeven maan-
eerder dan gepland. De
aj ringen van de recensenten
en verdeeld, maar de bio-
j, >p zat avond aan avond vol.
'he New Yorker schreef cri-
s David Lardner: „Niet he-
aal van hetzelfde niveau
1, Across the Pacific', Bogarts
S( ge spionnenfestijn, maar
icjïlniettemin redelijk aan-
dbaar". Hoe het ook zij,
door de oorlog doorkruiste
lesverhaal van Rick Blaine
Isa Lund trok in de eerste
d kal31.000bezoekers.
,e 1 1943 had de film 3,7 mil-
z dollar opgebracht. Bij de
u aruitreikingen het jaar
3,rop sleepte de film de Os-
(voor Beste Film, Beste Re-
(Michael Curtiz) en Beste
[C lario (Julius en Philip Ep-
n(n en Howard Koch) in de
s ht. En toen begon het alle-
1 pas echt interessant te
den voor Rick en Ilsa.
1 ;n de film uitkwam vroeg
ij ie af waarom iedereen zo
a 'wonden was", vertelt Ho-
V 1 Koch. „Ik had nog geen
d voor de merites van de film
w ag alleen maar de gebre-
;t ervan. Toen de film een
later de Oscars waradu-
lenkreeg, begon ik te wen
wonderen".
>|Uli zal Turner Entertain-
v t (dat in 1986 de Warner-
tetie van MGM aankocht)
ijftigste verjaardag van de
vieren met de release van
tve 35mm kopieën van de
Deze zijn gemaakt van
lieuw negatief van het ori-
Nederlandse Casablanca Society
In Den Haag werd twee jaar geleden de Casablanca-society opge
richt. Een initiatief van Hagenaar Dirk-Jan Vos, die met enkele
anderen ontevreden was over de slechte kopie van de film die in
filmhuizen rouleerde en de manier waarop die vertoond werd
(ontbrekende beeldjes en scènes, verkeerd formaat).
Dirk-Jan Vos had contact met distributeur United International
Pictures die de rechten van de film voor Nederland heeft, en ook
daar voelt men voor een feestelijke her-première van de film.
Dirk-Jan Vos: „Dat zou moeten gebeuren op 26 november 1942
de datum van de oerpremière. We willen voorstellingen in Am
sterdam en Den Haag geven en we hopen daarvoor Julius Ep
stein (een van de schrijvers) over te kunnen krijgen. Ter gelegen
heid van die première gaan we een eenmalige krant uitgeven
'The blue parrot' (de naam van een bar uit 'Casablanca')". De Ne
derlandse Casablanca Society maakt zich overigens sterk voor
het behoud van kopieën van belangrijke films in het algemeen.
B.J.
Nostalgie naar de romantiek van Ingrid Bergman en Humphrey Bo-
gineel. Vijftig jaar na de pre
mière betekent 'Casablanca'
voor iedereen iets anders.
Het succes van de film en my
thevorming eromheen zijn de
nederige oorsprong ervan ont
stegen. Voor academici is de
film vruchtbaar terrein voor
analyse. Voor distributeur Ted
Turner is het een potentieel
commercieel buitenkansje
met een miniem risico.
'Casablanca' heeft een heel
filmtijdperk ingekapseld. In
1942 was het een thematische
en populaire romance. Van
daag de dag belichaamt de film
de verloren gouden tijd van
Hollywood. Het is een tijdcap-
sule die tegelijk oud en verras
send fris is en een romantisch
model dat door filmmakers
keer op keer opnieuw wordt
bezocht.
De beelden staan ons niet
meer direct voor.ogen, maar de
film bevat talloze onvergetelij
ke uitspraken („Here's looking
at you, kid"). Het is opmerke
lijk hoeveel er de tand des tijd
doorstaan hebben, gezien de
chaotische omstandigheden
waarin het scenario werd ge
schreven (al wordt het vaak ge
citeerde „Play it again Sam"
nergens in de film echt ge
zegd). De verhalen over de hec
tische produktie van de film
zijn even populair als de film
zelf. Er wordt gezegd dat Ro
nald Reagan en Ann Sheri-
dann aanvankelijk benaderd
zouden worden voor de xollen
van Bogart en Bergman. De
opnamen begonnen toen er
nog maar veertig bladzijden,
van het scenario af waren.
Voor diverse belangrijke rollen
waren nog geen acteurs gevon
den. Het was, VQlgens Koch,
„een race tussen de pen en de
camera". Een gefrustreerde
Bergman wist tot de laatste op
namedag niet of ze uiteindelijk
in de armen van Bogart of Paul
Henreid zou terechtkomen.
Tenminste, zo gaat het ver
haal.
Valse informatie
„Een heleboel dingen die over
de film werden gezegd waren
helemaal niet waar", zegt Alje-
an Harmetz, schrijver van het
boek „Round Up The Sus
pects: The Making of Casa
blanca" dat later dit jaar zal
verschijnen. „Het is pure non
sens dat Sheridan en Reagan
eerst de hoofdrollen zouden
spelen. Het was heel gewoon
dat de studio valse informatie
liet uitlekken om te zorgen dat
het publiek de namen van de
acteurs niet zou vergeten". „Er
doen een heleboel fabels de
ronde", zegt ook Frank Miller,
schrijver van het gedenkboek
'Casablanca' ter ere van de vijf
tigste verjaardag van de film.
„Ik denk niet dat het kwaad
kan om ze door te prikken".
„De meeste boeken over Holly
wood zijn geschreyen door
mensen die er niet waren op
het moment dat het allemaal
gebeurde", aldus Julius Ep
stein. „Het moeilijkste aspect
van het maken van Casablanca
was het feit dat ons verhaal op
was. Hoe moest de film aflopen
en met wie zou Bergman er
vandoor gaan?"
„Ze zaten tot de laatste minuut
te schrijven", bevestigt karak
teracteur Dan Seymour (Abdul
De beroemde slotscène die noggeschreven moest worden: het afscheid van Bogart en Bergman, politie-inspecteur Claude Rains kijkt toe
in de film), een van de weinige
leden van de cast van Casa
blanca die nog leven. „Ik her
inner me dat ze altijd op de dag
zelf dat we aan het filmen wa
ren met het scenario binnen
kwamen.. „Het enige wat ik
probeerde te doen", zegt Koch,
„was ervoor te zorgen dat het
geen mislukking zou worden.
Het-was inderdaad grotendeels
improvisatie. We hadden ei
vol strekt geen idee van dat het
een klassieker zou worden. We
probeerden gewoon een film te
maken die passabel was".
Nostalgie
geliefde film van Hollywood
afkraken. De voormalige New-
yorkse criticus Pauline Kael
noemde 'Casablanca' „een film
die laat zien hoe onderhou
dend een slechte film kan
zijn". „Ik wil gen ketter zijn",
zegt schrijver en scenarist Mi
chael Tolkin ('The Player'),
„maar 'Casablanca' is gewoon
een van de vele goede films die
toen gemaakt wei-den. Het is
een prachtige film, zeer onder
houdend. Maar het is niet een
film die door filmakers of film
studenten als toonbeeld zou
worden genoemd van uitmun
tend regie-, camera of schrijf
werk". Julius Epstein: „Nie
mand weet denk ik precies
waarom Casablanca een klas
sieker is geworden. Misschien
is de voornaamste reden wel
de cast: Bogart Bergman, Hen
reid, Claude Rains, Conrad
Veidt, Sidney Greenstreet, Pe
ter Lorre, Dooley Wilson. Zon
der hen was het misschien wel
de zoveelste B-film geworden.
Er is een nostalgisch verlan
gen naaf films zoals ze vroeger
waren. Ik vraag me af hoe de
film ontvangen zou worden als
hij nu voor het eerst uitkwam,
maar hij zou waarschijnlijk
niet kunnen concurreren met
de Terminators en al die ver
schrikkelijke films. Maar dat
zijn onze huidige succesverha
len".
Misschien. Maar toch. Wellicht
komt de lange levensduur van
'Casablanca' neer op een mo
ment, een beeld, een offer op
de startbaan van een vliegveld.
Hollywood blijft naar dit mo
ment terugkeren. Onze affini
teit voor 'Casablanca' is niet al
leen sentimentaliteit. De film
doet eën beroep op onze ge
wonde, maar nog niet verloren
gegane romantiek. De tweede
wereldoorlog is onze geschie
denis; .'Casablanca' is onze er
fenis. De film helpt ons eraan
te herinneren dat de proble
men van drie nietige mensjes
inderdaad iets betekenen in
deze dwaze wereld.
(c) The Times, Londen -
kalina'
afes FILMHUIS: 'Malina' met Isa-
•eiHuppert, Matthieu Carriere en
nfogay. Naar de roman van Inge-
i) Bachmann. Camera: Elfi Mi-
ji. Regie: Werner Schroeter.
2ipr
iRT JANSMA
ter Schi*oeter durfde
dij aan om 'Malina', de
voltooide roman
de Oostenrijkse
fijfster Ingeborg Bach-
]n (1926-1973), te ver
Ik schrijf 'durfde
m', omdat het boek
haar moeilijkste,
st duistere werk
t: Eén hartstochtelij
ke kreet van een vrouw
die een gevecht met zich
zelf, haarachtergrond,
haar verlangens, haar ge
voel en haar intellect, de
wereld en haar verbeel
ding aan het verliezen is.
Een prozarelaas in de 'ik
vorm', gelardeerd met
brokstukken bijna-poëzie,
droom, en dialogen.
Schroeter (maker van films als
'Palermo', 'De Rosenkoning',
'Bijvoorbeeld Argentinië') was
het niet te doen om helderheid
te scheppen in die emotionele
en chaotische doodskreet
(Bachmanns boek had deel
moeten uitmaken van een tri
logie, 'Todesarten'). Hij lijkt er
integendeel mee weg te lopen
als een soort trofee tot meerde
re eigen glorie: een film waarin
hij de kijker nauwelijks ruimte
biedt ook maar ergens emotio
neel naast of tussen de perso
nages te komen. Bachmanns
minieme aanstippen van bizar
re dromen buit hij uit voor gro
teske opera-fantasieën. Wat hij
oogst is verwarring, een dode
lijke afstand en een film die
daardoor moelijk te duiden is.
Isabelle Huppert speelt een
schrijfster, een soort cultuurfi
losofe, die een verscheurd le
ven leidt tussen zelfstandig
heid en afhankelijkheid. Waar
bij drie mannenfiguren een rol
spelen: een vader die haar dro
men teistert, van wie niet dui
delijk wordt wat hij 'misdaan'
heeft, maar die in elk geval
verantwoordelijk wordt ge
steld voor haar gebrek aan in
nerlijke rust en zekerheid.
Dan is er de minnaar Ivan, zon
der wie zij niet kan leven, maar
die zijn eigen huwelijk en kin
deren niet wil opgeven. En er
is Malina, de man die ze het
meest om zich heen heeft, die
een kader voor haar leven
vormt, maar die in zijn tegen
spel niet verder komt dan de
koele cliché's van de werke
lijkheid en die haar laat schie
ten wanneer zij huis, brieven
en geschriften in brand steekt
(in een tergend lange scène) en
de dood zoekt.
Die Malina zou je als de 'ande
re'" kant van de met zichzelf
worstelende hoofdpersoon
kunnen zien. Regisseur
Schroeter maakt dat niet dui
delijk en ook Bachmann deed
dat niet. Er blijft bij Schroeter
nog veel méér duister in zijn
mengsel van symboliek en rea
liteit. Je voelt dat hij met inter
essant materiaal werkt, je ziet
dat Isabelle Huppert zch suf
speelt on de tragiek van die
vrouw, die vecht met haar dub
bele drang naar ultieme vrij
heid én lichamelijke gebor
genheid, waar te maken. Maar
het is zo overdadig, zo preten
tieus ook (zij het fraai gefoto
grafeerd) in beeld gebracht,
dat het je koud laat. Wat dat be
treft doet Schroeter de kwets
bare stof van Bachmann alleen
maar kwaad.
Isabelle
Huppert,
ongelukkig
tegen de
spiegels van
een Weens
Kaffeehaus.
Macaulay Culkin en Anna Chlumsky proberen een eerste kusje uit.
'My girl'
CINEAC 1: 'My girl' met Macaulay
Culkin, Anna Chlumsky, Dan Aykroyd
em Jamie Lee Curtis. Regie: Howard
Zieff.
Met Hollywood en kinde
ren is het oppassen gebla
zen. Sinds Shirley Temple
al zo geweest trouwens.
Zodra er sprake is van
jeugdige acteurtjes neigt
de filmindustrie tot een
gul hanteren van de gla-
zuurkwast. Met als resul
taat tandpijn bij het con
sumeren van het suiker
goed. Howard Zieffs 'My
girl' is er een voorbeeld
Niet dat de uitgangspunten
van de film commercieel ver
dacht zijn. 'My girl' is een on
opvallend, niet onaardig ver
haal over een opgroeiend
meisje, dat een jeugdvriendje
verliest en haar vader terug
wint. Het eerste scenario van
Laurice Elehwany dat autobio
grafische elementen schijnt te
bevatten. De keus voor Macau
lay Culkin, Hollywoods jong
ste miljonair, voor de rol van
het jongetje doet het ergste
vrezen. De kleine Culkin - bril
letje, slordig blond koppie met
haar, open blik - werd de ster
van de komedie 'Home alone'
Hier speelt hij op het tweede
plan eenzelfde soort jongetje
als in die hit. Wat kan je anders
verwachten? Regisseur Zieff
heeft opgepast hem niet echt
uit te buiten, dat moet in z'n
voordeel gezegd worden. De
echte hoofdrol gaat naar.een
ander kindacteurtje, het meis
je Anna Chlumsky. Zij speelt
het dochtertje van een sukkeli
ge begrafenisondernemer Sul-
tenfuss (Aykroyd). Hij neemt
eigenlijk nauwelijks meer deel
aan het leven sinds zijn vrouw
gestorven is. Het meisje groeit
op zonder moeder en heeft een
sterke binding met buurjonge
tje Macaulay. Dan komt Jamie
Lee Curtis in hun leven. Een
moderne make-up-dame die
het in Hollywood niet gered
heeft en nu Aykroyds doden
kosmetisch komt oppoetsen
voor het afscheid in de rouw
kamer.
Zij poetst tegelijkertijd het le
ven van hef meisje op dat veel
aan haar kwijt kan, terwijl ze
bovendien de levensgeesten
terugmasseert in doodgraver
Aykroyd. En zelfs met hem zal
trouwen. Met als gevolg dat
diens dochtertje haar nieuwe
vrouwelijke kameraad die ze
voor zichzelf wilde houden
verliest. Hetzelfde gebeurt met
het buurjongetje dat met een
wespennest speelt en aan de
wespensteken overlijdt omdat
hij er allergisch voor blijkt.
Een film over opgroeien en de
wat melancholiek makende
verlies- en winstrekening van
een kinderleven. Niets mee
mis. Alleen vefilmt Zieff het op
zo'n onpersoonlijke, oninspire
rende en gemakkelijk-zoete
manier dat 't moeilijk te ver
dragen wordt.
Dat er goede bedoelingen aan
het scenario ten grondslag la
gen, mag je afleiden uit het feit
dat de dood van het jongetje
Macaulay niet in beeld wordt
gebracht. Anders was 't waar
schijnlijk helemaal niet te ver
teren geweest. Dan Aykroyd
krijgt voor zijn doodgraversrol
van mij de prijs voor de slecht
ste acteur.
