Remco Campert nog altijd intelligent amuseur Van Dale woordenboeken Spaans grote aanwinst CcklócSouamit BOEKEN/PLATEN It Hartekreten van Joan Armatrading Haiku's, Vlaamse haat/liefde en Oekhams scheermes VRIJDAG 12 JUNI 1992 Liefst zie ik haar op de fiets nietszeggend rijdt ze weg bepakt gezakt shawl om haar hoofd geknoopt grote bril op tweedekkerpilote mand aan het stuur zadel te laag recht tegen weer en geen weer ik zwaai nog een keer ga maar naar binnen ruim een regel op zit pardoes op een woord blaas stof van papier tik op tafel lege man met volle poes en vaas onrustig stilleven hopeloos onpraktisch is dat schrijven soms AMERSFOORT - Boven staand gedicht is opgeno men in de dertiende poë- zie-bundel van Remco Campert, getiteld 'Rech terschoenen'. Het boek werkje is recent - deze maand - bij de bezige Bij verschenen. Zijn vorige gedichtenbundel dateert uit 1983. Dat is alweer ne gen jaar geleden. Het be tekent niet dat Remco Campert sinds die tijd geen poëzie meer heeft geschreven. 'Rechterschoenen' is daar het bewijs van. Bovendien omvat de bundeling een selectie van gedichten die hij in dat tijdvak maakte. Een thema heeft de bundel niet; de onderwerpen zijn uiteenlopend. In Het Parool lichtte Remco Campert titel en keuze van de gedichten als volgt toe: „Het gebeurt wel eens dat je zomaar ergens een rechterschoen ziet liggen, in een weiland of op het strand. Waar komt die schoen vandaan, denk je dan en waar is de linkerschoen gebleven? Zo'n schoen ligt daar zomaar. Zo is het ook met de gedichten in mijn nieuwe bundel; 'Rech terschoenen' is een toevallige samenkomst van poëzie". Remco Campert, geboren op 28 juli 1929, is ook de schrijver van tot op heden veel gelezen romans als 'Het leven is vur- rukkulluk', 'Liefdes schijnbe Remco Campert: ,,lk durf meer in mijn proza en ik hoop dat het langer blijft bestaan - tot mijn dood in elk geval; daarna zien we wel weer". wegingen' en 'Het gangster meisje'. Tevens publiceerde hij verhalen, waaronder 'Hoe ik mijn verjaardag vierde'. Zijn naam is echter nog steeds onlosmakelijk verbonden met de speelse en ironische novelle uit 1968 'Tjeempie!', met als subtitel 'Of Liesje in Luiletter- land'. De belevenissen van Liesje, het vijftienjarig dochtertje van mevrouw van Zuylen, tijdens haar erotische verkennings tochten zijn onderverdeeld in humoristische hoofdstukken als 'Seks is verru,kkulluk, maar je kunt 't niet in een kano doen' en 'Hoe houd ik hem ver borgen voor de dames van de Zedelijke Pantsering?' Het succesvolle boek verkoopt nog steeds. Campert vertelt dat tijdens literaire evenemen ten jonge meisjes dikwijls 'Tjeempie' meenemen om de uitgave door hem te laten sig neren. Meer dan eens blijkt het boek dan van hun vader te zijn.''Net of zo'n man me zijn dochter aanbiedt. Ik versier niets nee, daar ben ik helaas veel te verlegen voor'. Dat laatste neemt niet weg, dat Remco Campert tal van rela ties heeft gehad; met de dich teres Fritzi Harmsen ten Beek waarschijnlijk als de meest ontstuimige. Dit huwelijk duurde maar twee jaar, van 1957 tot 1959. Zij woonden op het buiten Jagtlust in Blari- cum. Daar was het haast elke avond feest. Vrienden en vrienden van vrienden kwa men naar dit mooie huis van haar en brachten van alles mee om het verblijf daar zo aange naam en vrolijk mogelijk te maken. Uit ander werk is op te maken, dat het leven van Remco Cam pert niet altijd even 'vurruk- kulluk' is. Maar de lichtvoetig heid wint het steeds van de ernst en de somberte. Knuvel- der heeft in zijn 'Handboek tot de Moderne Nederlandse Let terkunde' naar aanleiding van 'Vogels vliegen toch' reeds ge wezen op Camperts optimisti sche beschouwingswijze die tot een aanvaarding van het goede in het leven overhelt". Campert zelfheeft zich 'een in telligente amuseur' genoemd. Schrijven maakt gelukkig, dat ervaart hij steeds weer. „Als je lekker bezig bent, zijn dat zul ke intense momenten. Dat is met niets te vergelijken". Ter gelegenheid van de Boe kenweek in 1985 schreef Rem co Campert het Boekenweek geschenk 'Somberman's Ac tie'. Somberman is een van de centrale personages uit zijn prozabundel 'Wie doet de ko ningin'. In 'Somberman's Ac tie' is de titelfiguur op oudere FOTO: CLEO CAMPERT leeftijd werkloos geraakt. Het warenhuis waar hij jarenlang een rustig baantje heeft gehad, is op de fles. Werkloos-zijn is voor Remco Campert een schrikbeeld. „Je enige interesse is je werk kring, en dat vaak al met moei te. Als dat wegvalt heb je net als Somberman niets om op te rug te vallen. Nog afgezien van het minimum-bestaan dat je moet leiden. Werkloosheid is als een aanvaard kankerge zwel: het is er en men denkt er liever niet aan". Hijzelf hoeft daar niet bang voor zijn. Hij zorgt wel dat hij aan het werk blijft. Schrijven vindt hij na al die jaren en zijn vele boeken nog even leuk en het gaat hem nog steeds ge makkelijk af. „Al vroeg was ik me ervan be wust dat ik er talent voor had en omdat ik jong publiceerde had ik, als ik mezelf met ande ren vergeleek, het gevoel: het komt me aanwaaien, ik ben een zondagskind, dus net als die man in mijn boekje 'Gou den dagen' vertelde Remco Campert twee jaar geleden te gen HP/De Tijd. Zijn vader was de schrijver Jan Campert. In de oorlogsjaren werd hij door de Duitse bezet ters opgepakt vanwege zijn aandeel in het verzet. In de do dencel schreef hij het bekende gedicht de 'Achttien Doden'. Remco Campert heeft zijn va der niet goed gekend. Hij was driejaar toen zijn ouders van elkaar gingen scheiden. Ook zijn grootvader, Johan Wouter Broedelet was auteur. Hij schreef ook toneelstukken. Hij was bevriend met Willem Kloos. Ze correspondeerden met elkaar en hij heeft in het literaire tijdschrift de Nieuwe Gids gepubliceerd. Velen vinden dat Remco Cam pert eigenlijk meer dichter dan proza-schrijver is. Hoewel hij op een uiterst intense ma nier gedichten maakt, vindt hij het schrijven van proza inte ressanter. „Ik durf meer in mijn proza en ik hoop dat het langer blijft bestaan - tot mijn dood in elk geval; daarna zien we wel weer". Hij heeft in diverse dagbladen en periodieken columns ge schreven. Met Jan Mulder en Bart Chabot verzorgt hij in theaters overal in het land lite raire avonden. Ook in De Flint in Amersfoort was dat enkele jaren geleden het geval. Jan Mulder heeft hij leren ken nen toen hij redacteur bij de Bezige Bij was. In een inter view in Het Parool vertelt hij deze anekdote: „Ik las een stukjè van hem in de Volks krant en dacht: die moet ik hebben, die kan meer. Ik de stoute schoenen aangetrokken en hem gevraagd of-ie niet...et cetera. Soepel verliep dat ge sprek niet. Ik ben nogal verle gen, hij is een zwijger. We za ten tegenover elkaar en kuch ten maar wat. Toch is er een hechte vriendschap tussen ons ontstaan. En ik heb veel met hem opgetreden. We hebben een jaar overgeslagen, maar volgend jaar gaan we weer sa men voorlezen". Uit de tijd dat Remco Campei op het Amsterdams Lyceu 5 heeft gezeten, dateert zi vriendschap met bijvoorbee Rudy Kousbroek, Berna Haitink en wijlen Johan Pola^O die ook op die school zate SI Met Rudy Kousbroek heeft 1 in het begin van de jaren vi u tig Braak opgericht. Het bij moest een podium zijn voor e1 perimentele poëzie. 6' Remco Campert heeft zi 1 middelbare school-opleidii ;e niet afgerond. Hij luistert rj meer naar jazzmuziek dan d„, hij studeerde en hij 'spijbelt als een gek. „Ik had geen let drift, ik was een jongen die1 tijd buiten wilde spelen. Ik bi d in een kunstenaarsmilieu o;l gegroeid. Je ontmoette kunsl naars. Daar wilde ik bij horen v Toen hij met dichten begt raakte hij helemaal idolaat vt jazzmuziek. Met jazzmusici an Nedley Elstak en Pim JacoO trok hij op. Hij heeft niet de b hoefte gehad een instrume te bespelen. Eens heeft hij ziir adem beproefd op een troie: pet, maar het resultaat was t:e lesbehalve aanmoedigend. H e was vooral de sfeer en de m r ziek die hem zo aansprake' Tegenwoordig is die fascina1n stukken minder geworden. 'e Remco Campert is letterli >1 gesproken ettelijke malen de prijzen gevallen. Het begts al vroeg. Op zijn 24ste kret8 hij in 1953 samen met Ellt Warmond de Reina Prinsje Geerligsprijs voor zijn bunda 'Berchtesgaden'. Twee jaar lr' ter verwierf hij de Jan Catc pertprijs en een poëziepri' van de gemeente Amsterdam In 1976 ontving hij de P.'1" Hooftprijs voor zijn hele oe^ vre. Hij heeft Joop den Uyl z1 ver gekregen dat hij bij de ua reiking een speech afstak. Dtr' Uyl sprak toen over kunst tv politiek. Remco Campert \v op dat moment zo zenuwac" tig, dat hij niet heeft kunnt volgen wat die rede behelste. Remco Campert was de jor d ste van de Vijftigers die een 1? paalde letterkundige stromi in beweging hielden. Beha 2 in het blad Podium van de V d tigers, publiceerde hij ind^ tijd ook in Tirade. Later w< hij redacteur van laatst| noemde literaire periodiek. Zijn heldere schrijfstijl was" die periode al manifest, get ge de uitspraak dat hij 'de j makkelijkst verstaanbare v de Vijftigers' is. 'Van Dale Nederlands-Spaans Spaans-Nederlands'. Onder redactie van drs. Peter-Jan Slagter. Prijs per deel 79,50. Per set 150,-. De laatste jaren werd de uitge ver van de Van Dale woorden boeken herhaaldelijk gecon fronteerd met de vraag waar toch het Spaanse woorden boek bleef. De reputatie van de reeds verschenen woorden boeken in de Van Dale-reeks maakte die vraag begrijpelijk, want, zoals al vaak terecht is opgemerkt, de woordenboe ken van Van Dale laten zich met geen enkel ander woor denboek vergelijken. Ze vor men gewoon een klasse apart. Dat hebben ze te dartken aan de uitgekiende opbouw van de artikelen, de uitgebreide re search, de grote schare van medewerkers onder wie velen voor wie de betreffende taal de moedertaal is, en last but not least, het gebruik van de com puter. Vrijwel alle woordenboeken in Nederland waren voor de ver schijning van de Van Dale woordenboeken het werk van een man, nooit een vrouw, die werkte met een grote kaarten bak. Bovendien richtten die mannen zich, als ze zelf al speurwerk deden om woordbe tekenissen vast te stellen, naar goed gebruik op literaire bron nen. Aanpassingen aan moder ne behoeften realiseerde de sa mensteller vooral door zich te oriënteren op een standaard werk van de betreffende bui tenlandse taal, zeg maar het equivalent van Van Dale, zoals de Robert in Frankrijk en de Duden in Duitsland. Daarin was uiteraard wel werk ge maakt van hedendaags taalge bruik. Het schrijven van een woordenboek is nu eenmaal voor een belangrijk deel over schrijven. Zelfstandig goed werk leveren was door de be-- perkte mogelijkheden maar in beperkte mate mogelijk. Discrepantie Geen wonder dat er gaande weg een zeer grote discrepan tie was ontstaan tussen wat de makers-oude-stijl van deze woordenboeken boden en de steeds veelvuldigere en ver fijndere behoeften van de ge bruikers van deze woorden boeken. Met de vreemde woor denboeken zoals ze tot ver in de jaren zeventig in Nederland verschenen kon men vroeger wel een wat oudere roman le zen, maar zeker geen krant, om maar wat te noemen. Met het Spaans was het niet anders. De belangrijkste lexi cograaf voor het Spaans was de in 1968 overleden Utrechtse professor C. -F. van Dam. Na zijn dood werd zijn woorden boek niet meer bijgewerkt.Een bescheiden, wat moderner ogende, concurrent van Van Dam was het woordenboek van prof. S.A. Vosters in de Aula reeks dat meer dan tien druk ken beleefde. Van hetzelfde kaliber is het Ster-woorden boek van Wolters-Noordhoff, ook al is het aanzienlijk recen ter en dus actueler van opzet dan de twee eerst genoemde. Het nieuwe handwoordenboek Spaans-Nederlands en Neder lands-Spaans onder leiding van Peter-Jan Slagter laat al die andere Spaanse woorden boeken ver achter zich. Het is opgenomen in de reeks hand woordenboeken van Van Dale, de kleinere broertjes van de grote woordenboeken, maar qua informatie doet het eigen lijk niet onder die van de laat ste. Bescheiden De makers doen er niettemin heel bescheiden over. Daar zijn misschien ook wel rede nen voor. Waarschijnlijk nog meer dan bij het Engels het ge val is, kan hetzelfde woord in het Spaans doordat het geogra fisch zo enorm wijd verbreid is, heel verschillende, zelfs volko men tegenstrijdige betekenis sen hebben. Spaans is uiter aard niet alleen moedertaal van de Spanjaarden maar ook nog eens van het grootste deel van het Latijnsamerikaanse subcontinent. Dat maakt dui delijk hoe moeilijk het is die taal in al zijn zich verder ont wikkelende variaties te be schrijven. Slagter geeft als voorbeeld het woord 'pajarear'. Dat kan 'rondhangen', 'rond- lummelen' betekenen. Maar in Amerika betekent het 'schich tig reageren' en in Argentinië 'afwezig zijn'. In Mexico bete kent het zelfs 'luisteren'. Ga daar dus maar eens aan staan. Om zoveel mogelijk betekenis sen te registreren heeft de re dactie van het woordenboek gewerkt met zoveel mogelijk oorspronkelijke sprekers. Maar dan nog weetje zeker dat je nooit alles hebt. Dat besef is heel sterk bij de makers aan wezig. Voor de meeste gebruikers hier te lande zal het echter ge noeg zijn. Om het woorden boek ook bruikbaar te maken voor Spanjaarden die het Ne derlands beheersen - inder daad, niet zo'n grote groep - zijn in het Spaans-Nederland- se deel de belangrijkste bete kenissen van een Spaans lem ma aangeduid. Pas dan kun je voor de juiste vertaling kiezen. Uiteraard wordt die service ook de Nederlandstalige ge bruiker geboden als hij het Ne derlands-Spaanse woorden boek hanteert. Een woord kan vele betekenissen herbergen en dan is het nodig vooraf aan te duiden op welke betekenis wordt gemikt. Het is ook duidelijk dat wie dit nieuwe woordenboek wil raad plegen ook al over de nodige kennis van Ijet Spaans dient te beschikken, al was het maar van het Spaanse alfabet dat in sommige opzichten afwijkt van het Nederlandse. Het is dan ook op de eerste plaats ge maakt voor mensen die op pro fessionele wijze met het Spaans omgaan: tolken, verta lers. Daarnaast voor mensen die het Spaans op een serieuze wiize ibestuderen. Ze zullen niet gauw teleurgesteld wor den. Natuurlijk is het nu gepresen teerde werk een culturele pres tatie van de eerste orde. Niet alleen beschikken we nu in het Nederlands over een woorden boek dat het met gemak zal kunnen opnemen tegen zijn equivalenten in het Engels Duits en Frans, het vergroot en verbetert onze communicatie mogelijkheden. Kan men meer verlangen? Joan Armatrading zingt op indrukwekkende wijze over liefde en het bijbehorende verdriet. FOTO: SP Ze heeft in feite het pad geëf fend voor een hele rits aan vrouwelijke singer/songwri ters, maar weet tussen al die nieuwe exponenten van emancipatoir zelfbewustzijn zelf ook het hoofd boven wa ter te houden: Joan Armatra ding. Een hartverwarmende vrouw, die met haar lijf spreuk 'Show Some Emotion' al menige (biseksuele) lief desrelatie en andere intieme kwesties uit de doeken heeft gedaan, op een wijze die een rijk gevoelsleven verraadt. Tweeënveertig is ze inmid dels, maar nog niet te beroerd om ons om de twee jaar ver slag te doen van de zaken die haar bezighouden. Gelukkig maar. Want met haar veer tiende album 'Square The Circle' heeft Joan een van haar beste produkten sinds jaren afgeleverd. Met dezelf de ambities, waarmee ze eind jaren zeventig haar sterkste platen maakte en met dezelf de eenvoudige middelen, weet ze ook nu weer de luiste raar in het hart te treffen met vele al dan niet in gif gedoop te pijltjes. Ze zingt op indruk wekkende wijze over liefde en het bijbehorende verdriet en dat levert op 'Square The Circle' minstens vier regel rechte Armatrading-klassie- keTs op: de eerste single 'Wrapped Around Her', het ti telnummer, het gospel-ach- tige 'Weak Woman' en 'Can't Get Over'. En over de kwali teit van de andere zes num mer hoef je je ook geen zor gen te maken. Are Angels De ritmesectie van Double Trouble, de begeleidings band van de overleden blues gitarist Stevje Ray Vaughan, en twee Texaanse gitaristen, waarvan de ene (Doyle Bram hall II) met de Fabulou: Thunderbirds toerde en di, ander (Charlie Sexton) al eer korte solo-carrière achter dt rug heeft, vormen samen Art Angels. De vier liepen elkaa tegen het lijf in de Austin Re hearsal Complex (ARC, van daar de naam van de band) waar de kiem werd gelegt voor een band, die getuige d< debuut-cd 'Ac Aigels' eei nuttige aanvulling vormt bin nen de r&b-scene. Het banc wisselt stevig en melodieu materiaal af met meeslepen de ballads, waarbij vooral dt zang van Bramhall een open baring is. De vloeiende gita ren en de strakke begeleidin; zijn een lust voor het oor. Pro ducer was Little Steven var Zandt, de juiste man op dt juiste plaats. Hij maakte vai de vier Texanen een hechj gezelschap, dat met vaal meesterlijke composities eer hoge amusementsfactor be reikte. Roel Houwink: 'Door het operi raam', een keuze uit nagelaten haiku en tan- ka. Uitgave De Beuk, Amsterdam. Frank Denissen: 'De schuld van New ton', gedichten. Uitgave Poëziecen- trum Gent. Harmen Wind: 'Het scheermes van Ockham', gedichten. Uitgave De Ar beiderspers. Enkele jaren geleden overleed Roel Houwink, een van de protestantse dichters uit de ja ren voor de oorlog. Onlangs verscheen een postume buji- del van zijn laatste poëzie, ver zorgd door Anton Gerits, die de aandacht van de 'oude dichter' - geboren in 1899 voor" de oosterse denkwereld en litera- tuur volgt in deze uitgave. Hai ku's en andere wijze, maar naar taal simpele dichtvormen uit deze cultuur. Het is poëzie voor liefhebbers van het ver stilde. Lees maar: Een pad door de wei: struikelend over bloemen ga ik verloren Anton Gerits bracht de laatste verzen van de oude dichter bij een. Hij voegt daar een simpel nawoord aan toe. Dat was het dan, konstateert de poëziele zer. Verder niets meer. Toch hoorde Houwink thuis bij de groep van expressionistische dichters rond het tijdschrift 'De Vrije Bladen'. Zijn laatste gedichten heeft hij gedicteerd' ze zijn kort, zoals dat moet bij haiku's en dergelijke dichtvor men en ze zijn wijs, zoals dat hoort bij een oud, wijs dichter. Daarmee is dit boekje, onder de titel 'Door het open raam' een kleine, aardige aanvulling op wat we weten van deze dich ter, die eigenlijk al was „afge schreven", op een positieve manier, zoals het leven aan geeft. Vlaams verdriet Frank Denissen verschaft me erg veel plezier met zijn ge dichten, een stuk of dertig, in 'De schuld van Newton'. Het gaat hier om een Vlaams dich ter en opnieuw kunnen we le zen over de haat-liefdeverhou ding van zo iemand met zijn land, zijn cultuur. Lees maar mee in het gedicht 'Vlaande ren': Niets is jou vreemder dan je eigen kinderen of ze nu Tijl heten of Brei Schaamte, walging, hoon, dat zijn de woorden die erop vol gen in dit gedicht. Op de vol gende bladzij, in het gedicht maar het is de naam die je on danks deze expliciete verwij zing toch te binnen schiet, als je zo'n gedicht leest als 'Kalm- thout revisited', dat eindigt met deze strofen: En zo gaat hij door, met woorden als „braakland, nie mandsland, zons- en zinsver duistering"" en: „een seniele god die in zijn broek pist van benepenheid en schaamte". In het korte gedicht 'Madri gaal' spreekt deze dichter uit wat zijn houding en gevoel is: Ik weet dat ik bemin omdat ik haat Weet dat ik haat omdat ik zo be- Deze verwarrende emotie drukt hij in de slotregel van dit korte, maar sprekende gedicht uit in de woorden: „Het lijkt of ik voor 't eerst bemin". Prach tige poëzie van een hardhan dig soort. Nog deze regels over het land van deze dichter: Ik ben je zoon. Te laf om weg te lopen of te traag om te ontsnappen De poëzie van Frank Denissen houdt veel in. De naam van Brei is al gevallen, hierboven, En in het bed rond middernacht hoorde het ver, gedragen door een jammerende wind, één schot: ónder een eeuwenoude eik- viel een verrader. „Vader!" Het is heftig en gebonden aan een werkelijkheid en een cul tuur, vol gemengde en breken de emoties. In alle gedichten uit.deze mooie bundel spreekt deze verwarring en de emotie daarover. Ockham 'Het scheermes van Ockham' is een bundeltje verzen van Harmen Wind, die drie jaar ge leden debuteerde met 'Het ge sticht'. In deze nieuwe bundel van rond de 35 gedichten spreekt hij filosofisch over ver gankelijkheid en tijd. De din gen van het leven zijn vol vra gen en vol eindigheid. Hij laat zichzelf als een 'Ooggetuige' aan het woord in een gedicht met die titel: Hoe langer ik hier loop op dit hoe beter ik ga inzien hoe <j vork in de steel zit. 1 Maar het eindigt dan toch r Ik weet genoeg, ik kan wel gi De verwijzing naar de mii leeuwer Willem van Ockha natuurlijk niet zonder re Het gaat hier om de denke; toen „met een scheermes scheiding aanbracht tui geloof en wetenschap. Ope in recente publikaties en t tergebeurtenissen, is Ockham in de aandacht verwijzing naar zijn gedu ontkoppeling van belang: ervaringen en leren is na1 lijk nog steeds aktueel, Harmen Wind in deze get ten thematisch onderzi Maar er is, ook hier, al maar een reeks van vrager Achter de duinen ruist een van tijd die niets valt te vei ten. Met alle winden waaien wot mee, ontroerend mooi en lachenc

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 18