James als een
esje voor Van Inkel
De uitgelezen verzameling
van het Museum van het Boek
Lnimatie-detective in een
wonderlijk cliché-decor
KUNST/RTV
NOS overweegt drastische
inkrimping omroeporkesten
Zenderindeling en NOS-programmering goedgekeurd
Clive James: drama en I
trie. Maar ook de tegenstelling
tussen arm en rijk wordt hel
der in beeld gebracht.
De documetaires, Clive be
zoekt ook steden als Rome,
Shanghai, Londen, Sydney en
Parijs, zijn volgens zijn zeggen
de lastigste die hij voor televi
sie heeft gemaakt. „Dat opne-
in negen wereldsteden.
men duurde telkens twee we
ken en was makkelijk. De pro
blemen begonnen op het mo
ment dat ik de montagekamer
binnenstapte. Ik heb er voor
elke afleveringen dagen lang,
schrijvend en monterend ach
tereen in doorgebracht. Ik leef
de op film en kwam pas weer
FOTO: BBC/VPRO
naar buiten als ik echt tevre
den was", aldus Clive James.
„Misschien is 'Postcards' daar
om mijn beste werk voor tele
visie, hoewel ik ook uiterst
veelzijdig bezig heb kunnen
zijn. Het is drama en humor te
gelijk".
Het wil al aardig Haagse Zomeren
Haagse Zomer. Met onder andere The
well-tempered Maqam en Stefaan De-
bevere met Strings. Op het Plein in
Den Haag tot en met 14 juni.
Idoor
DICK VAN TEYLINGEN
De muziek was het eerst te ho
ren en werd even later zicht
baar, met in haar gevolg een
groep mensen die als zwarte
galeislaven die er wel zin in
hadden fraai beschilderde ka
belspoelen voortduwden. De
muziek was een soort kunstbe-
zuinigingsmars, in mineur
dus. Maar op het podium ont
popte de 14-mans band onder
leiding van Marcel Cuypers
zich als een ritmisch sterk en
bevlogen gezelschap, met flink
wat klezmer, wat ska, wat La-
tin en wat jazz. Ideale festival-
muziek, waarop ook kinderen
begonnen te dansen, en dat is
altijd een teken dat het goed is.
De Haagse Zomer was geo
pend. Het Pleinfestival duurt
dit jaar maar liefst tien dagen
en heeft een interessante pro
grammering.
Op de eerste avond was er veel
bebop te genieten. Dat moet
elke conservatoriumleerling
spelen, en dus is het aanbod
daarin groot. Het meest in het
oog lopende concert was Ste
faan Debevere met Strings,
een remake van de plaat (Char
lie) Parker with Strings uit
1947.
Het combineren van jazz met
strijkers was even in de mode
na de oorlog, maar zette geluk
kig niet door. Het leidde nogal
tot film- en musicalachtig ge
zwijmel. Maar als iemand als
Charlie Parker daarvoor
zwichtte, gebeurde er natuur
lijk toch iets bijzonders.
Zijn rol is nu overgenomen
door Stefaan Debevere. Hij is
een doodserieuze man die be
slist en gelukkig nooit zo be
roerd aan zijn eind zal komen
als Bird. Met zijn mooie toon
kon hij in ballads als Lover
Man en Embraceable You be
hoorlijk uit de voeten. Tijdens
I Remember April barstte er
een donderbui los waardoor de
drummer het direct een stuk
rustiger aan kon doen. De up-
tempostukken werden onver
mijdelijk wat langzamer ge
speeld dan we gewend zijn van
Parker. De vergelijking is ook
niet eerlijk: zoals Parker door
de strijkers heenstuitert is na
tuurlijk niet na te doen. Een
beetje meer agressie zou de so
list zeker helpen.
Debevere liet zich begeleiden
door piano, bas en drums, 21
jeugdige strijkers en een ho
boïste voor de romantische fi
nal touch. De plaat met die mu
ziek zou ik thuis niet snel op
zetten, maar in de mooie ope
ratent op het Plein viel die op
de juiste plaats: het is immers
al traditie dat de combinatie
van kunst en kitsch hoort bij
een zomerfestival anno de ja
ren negentig. U hoort daar de
komende dagen meer over.
ScHVtCWlt
ZATERDAG 6 JUNI 1992
ILVERSUM - De NOS overweegt om tussen de 80 en 100 ar-
idsplaatsen binnen het Muziekcentrum te saneren. Het huidi-
aantal van 230 muzikanten moet worden teruggebracht tot
0 of 150. Dat is de strekking van een concept-notitie die het
[)S-bestuur naar verwachting op 3 juli zal bespreken. Volgens
irtin Kothman, beleidsmedewerker van de Kunstenbond
IV, zou de concept-notitie vrijdag in het NOS-bestuur zijn be
roken, maar is het voorstel niet aan de orde gekomen. In de
ta wordt volgens Kothman voorgesteld om van het totale bud-
t voor het Muziekcentrum van 50 miljoen gulden 10 miljoen
1 te buigen. Dat geld moet worden gebruikt voor meer speel-
ms en drama. De bezuiniging zou eerst moeten worden ge-
ht in het verkleinen van de bezettingen van het Radio Kamer
test, het Radio Symphonie Orkest en het Radio Philharmo-
(ch Orkest. Het Metropool Orkest zou vooralsnog worden ont-
D, maar over eventuele bezuinigingen binnen de sector lichte
piek volgt een nader financieel plan. Het Groot Omroepkoor
et in ongewijzigde samenstelling verder gaan.
Kunstinstellingen 10 miljoen
beter af met lagere btw
DEN HAAG - Verlaging van
het btw-tarief op cultuuruitin
gen van 18 naar 6 procent be
tekent een belangrijke verbe
tering van de financiële posi
tie van bioscopen, schouwbur
gen, concertzalen en musea.
Instellingen voor podiumkun
sten gaan er zo'n 7,5 miljoen
gulden op vooruit, voor de
musea leidt het tot een voor
deel van zo'n drie miljoen gul
den.
Dit concludeert het onder
zoeksbureau Moret in een stu
die naar de effecten van de
btw op de culturele sector, ge
daan in opdracht van het mi
nisterie van WVC. Het onder
zoek houdt verband met een
EG-richtlijn die het toestaat
voor de culturele sector een la
ger btw-tarief te hanteren.
Verwacht wordt dat de meeste
EG-landen de richtlijn over
nemen. Volgens Moret is er
geen enkele reden in Neder
land daarbij achter te blijven.
Minister D'Ancona zal in over
leg met staatssecretaris van fi
nanciën Van Amelsvoort bin
nenkort een beslissing nemen
over het 6-procents btw-tarief.
HILVERSUM - Het
NOS-bestuur heeft giste
ren de zendtijdindeling
op de drie publieke televi
sienetten voor de periode
1 oktober 1992 - 30 sep
tember 1993 goedge
keurd. Het bestuur ging
ook akkoord met de pro
grammatische plannen
van de NOS voor het
nieuwe winterseizoen.
De dagindeling op Neder
land 1 van maandag tot en
met zondag is NCRV (ma),
AVRO (di), AKN (wo), IKON/
KRO (do) NCRV (vr). AVRO
(za) en KRO/RKK (zo). Neder
land 2: EO/TROS (ma), VOO/
Teleac (di), EO/NOS (wo), EO/
Teleac (do), TROS (vr), VOO/
Teleac (za) en TELEAC/
TROS/VOO (zo). Nederland 3:
VPRO (ma en zo), NOS (di en
vr) VARA (wo,do en za) en
RVU (wo).
In de nieuwe programmering
is het streven erop gericht da
gelijks van 22.30-23.00 uur een
actualiteitenprogramma te
brengen, dat in samenwer
king tussen de NOS en de
VARA tot stand komt. Het
programma, de werktitel is
'Laat op Drie', wordt zes da
gen in de week uitgezonden.
De eindredactie berust bij de
NOS. De onderdelen 'Den
Haag Vandaag' (van maandag
t/m donderdag) en het weke
lijkse interview met de minis
ter-president (vrijdag), die
aansluitend in de programme
ring zijn opgenomen, zijn uit
gesloten van de samenwer
king tussen NOS en VARA.
Het nieuwe programma wordt
gepresenteerd door Maartje
van Weegen, Charles Groen-
huijsen en Paul Witteman. In
de nieuwe programmering
wordt op de dinsdag in de
vooravond minderheden-pro
gramma's uitgezonden. Ver
der wordt de avond gevuld
met "Van gewest tot gewest',
de kennisquiz 'De Connais-
seur' tv-films, documentaires
of Nederlandstalig drama als
'Suite 215'. De vrijdagavond is
gereserveerd voor een nieuw
muziekprogramma en lange
re culturele produkties. De
jeugdprogrammering van de
NOS zal op Nederland 1 wor
den uitgezonden. De gereser
veerde tijd op Nederland 2 is
voor sportuitzendingen. Dooi
de statuswijziging van EO en
VPRO moeten A-omroepen
zoals de NOS niet alleen zes
tig uur zendtijd inleveren,
maar wordt ook op het budget
gekort met bijna 10 miljoen
gulden. Het betekent dat een
aantal arbeidsplaatsen moet
verdwijnen.
Zowel Clive James als Jeroen
van Inkel hanteren de com
mentaarstem met ter plekke
opgenomen indrukken. Hoe
wel beiden over genoeg humor
beschikken om beelden en ge
sprekjes te kunnen relative
ren, was Van Inkel stomverve
lend en Clive James lachwek
kend leuk.
Bonnefooi
Het grote verschil tussen het
tweetal is natuurlijk dat James
weet wat hij in de gekozen ste
den gaat uitvoeren, terwijl Van
Inkel op de bonnefooi naar
Egypte vertrok: we zien wel.
Het vluchtige dat Veronica
(soms) uitstraalt, heeft ze in dit
geval flink de das omgedaan.
Nog een geluk dat er voor de
kijker een VPRO bestaat, die
het bovendien presteert om
deze stedentournee aan te ko
pen. 'Postcards' toont alle goe
de kanten van dit televisie-fe
nomeen. Clive James is name
lijk een veelvraat, die niet al
leen televisiemaker, maar ook
tekstdichter (o.a. voor Pete At-
kin) en schrijver is. Zo schreef
hij poëzie-bundels, een boek
reisverhalen 'Flying Visits' en
een triologie memoires onder
de titel 'Unreliable Memoirs'.
Zijn literaire kracht laat hij, in
elk geval in het eerste pro
gramma over Chicago' niet
verloren gaan. Het is al gelijk
om te smullen wanneer hij, in
een paar zinnen, de stad be
schrijft waarin Al Capone in de
jaren dertig heer en meester
was. 'Postcards' is misschien
het best te omschrijven als een
serie amusements-documen-
taires met een heel persoonlijk
karakter. Clive James is niet
alleen in commentaar, maar
ook in beeld prominent aanwe
zig. Met zijn humor, wanneer
hij bij voorbeeld in een restau
rant min of meer wordt lastig
gevallen door obers/acteurs
plaatst hij haarscherpe opmer
kingen. „Dit zijn mensen die
overdag spelen voor een pu
bliek waarmee je een taxi kunt
vullen en 's avonds bedienen
ze in een fastfood-restaurant".
Glimlach
Clive James spaart niets en
niemand als het hem zo uit
komt, maar hij zegt het altijd
met een gümlach. Aan het ein
de van het vijftig minuten du
rende programma ben je heel
veel wijzer geworden, heeft hij
de clichés gerelativeerd met
opmerkelijke niemandalletjes.
Eigenlijk ken je gewoon de
stad met haar Ieren en acteurs,
de achterbuurten met muziek
en wapens en de vlees-indus-
ktcards. Negendelige (toeristi-
jïe) serie. VPRO-televisie. Neder-
n 19.09 uur. Zondag.
LVERSUM Voor wie
jelmatig naar de BBC
|kt, is de Australiër Cli-
ro j James geen vreemde,
•aakmakend was zijn
iashow 'Saturday
Clive' en tegelijker
heerlijk om naar te
jken... hoewel (soms)
l Brits ook. Met 'Post-
•ds' introduceert hij
;h bij de Nederlandse
jker. Hij had zelf geen
keuze kunnen
lirfen.
Istcards' is een reeks waarin
James een negental we-
bezoekt. Wie vooral
programma zou
iten kijken, is Jeroen van
tel. Dan weet de Veronica
-jockey een volgend keer
ies waarom hij afgelopen
indag met 'Inkel in Egypte'
bagger-programma afle-
le. Het aardige is dat de do-
lentaires in opzet niet eens
elkaar verschillen.
FOTO:VPRO
pSpanner, cliché-detective vol woord- en beeldgrappen.
moeten echte Lefhebbers van
het genre zijn, anders kom je
nooit met zo'n reeks voor de
dag. Er moet uren detective-se
ries kijken aan vooraf zijn ge
gaan. Het verhaal bevat name
lijk alle. denkbare clichés. Ze
worden echter zo briljant in
beeld gebracht, dat de zeven
minuten durende afleveringen
voorbij zijn voor je het weet.
'Dick Spanner', die tot 27 sep
tember wekelijks wordt uitge
zonden, is een reeks boordevol
humor, waarvan vooral En
gelstalige mensen zullen
smullen. Er wordt namelijk op
een heerlijke manier met de
taal gespeeld. De vraag is hoe
veel er in de ondertiteling ver
loren zal gaan, want echt ge
makkelijk laat Spanner zich
niet vertalen. Lukt het wel,
dan heeft de kijker met kracht
patsers te maken. Voorbeeldje:
Dick is na een wilde nacht,
waarin een dode is gevallen, op
het politiebureau bij agent
O'Grady en roept op een gege
ven moment in het commen
taar „I got the picture" („het is
mij duidelijk") terwijl een
schilderij op zijn hoofd valt en
als het glas dan breekt, laat hij
weten „I got framed" („Ik ben
erbij"). Ga daar maar eens aan
staan als vertaler, dan moet je
toch over een rijke fantasie be
schikken, een eigen taaltje
ontwikkelen.
Soms is de humor gortdroog,
andere keren moet de kijker
het zoeken in subtiliteiten. Zo
komt Spanner tijdens zijn
zoektocht naar Harry the Hu-
man Cannon Ball twee 'kracht
patsers' tegen. Zijn commen
taar: „together they spelled
trouble", de dubbelzinnigheid
van die 'moeilijkheden' is van
hun t-shirt af te lezen. Op de
een staat 'trou' en de ander
'ble'.
Stokjes
Voordeel van animatie is datje
dingen kunt laten gebeuren,
die in het echt onmogelijk zijn.
Zo zwaait de beroemde aap
King Kong aan een mast door
het beeld en zetten de makers
de ogen van Mae East (een ko
pie van Mae West) op stokjes
zodat de zinsnede „she got
eyes that followed you around
the room" heel letterlijk wordt
uitgevoerd. De gebruikte cli
chés zijn ontelbaar, maar altijd
leuk genoeg om de lachspieren
in beweging te brengen. Bo
vendien is het heel knap ver
filmd, waardoor je al snel ver
geet dat het om animatie gaat.
De enige herinnering is het
Play Mobile-hoofd en die
vreemde kin van Dick Span
ner, zo'n centenbak heeft zelfs
Raymond van 't Groenewoud
niet. Met deze produktie van
het Engelse Channel 4 levert
de VPRO een sterke opening
van zijn vaste tv-avond, het is
alleen te hopen dat het ook uit
de ondertiteling blijkt.
^'ik Spanner. Animatie-serie. VPRO
Nederland 2 om 19.00 uur
idag.
XVERSUM Detecti-
Jseries op televisie heb-
sinds Humphrey Bo-
de private eye Sam
(»de in de speelfilm 'The
lltese Falcon' op in-
tikwekkende wijze ge-
fte gaf, een eigen uiter-
gekregen. Een reeks
'Mike Hammer' bij
prbeeld werd gestyleerd
die rolprent. De kij-
werd geconfronteerd
t eenzelfde (donkere)
er en een hoofdpersoon
buiten beeld hardop
J gedachten ordende en
fle verschillende scènes
p elkaar lijmde.
khtige televisie, hoewel de
lelijkheden beperkt ble-
al was het alleen maar om-
1de regisseur met echte
psenhad te maken. Bij ani-
pie ligt dat anders en welke
Pderschone gevolgen dat
hebben, toont de VPRO
It de leukste detective-serie
jijden: 'Dick Spanner'. Sce-
|ist Harry Bolt en regisseurs
jven Begg en Terry Adlam
Lelieblanke
kerkzang
De Cappella Pratensis onder Rebec
ca Stewart zingt gezangen uit de co
dices van de Illustere Lieve Vrouwe
Broederschap te 's-Hertogenbosch.
Vrijdagavond, Oud-Katholieke kerk.
Idoor
ERIK BESIER
'Sicut lilium inter spinas'. Dat
is de wapenspreuk van de Il
lustere Lieve Vrouwe Broeder
schap, een in 1318 in Den
Bosch opgerichte geestelijke
instelling die nog steeds be
staat en die zich in de 15e eeuw
ontwikkelde tot het belang
rijkste kerkmuzikale centrum
van de Lage Landen. Uit drie
koorboeken van de biblio
theek van de broederschap en
drie andere boeken met grego
riaanse gezangen uit de 15e
eeuw, reconstrueerde Rebecca
Stewart de muziek zoals die
geklonken kon hebben op de
dag van het feest van Maria-
Boodschap, de vroege metten,
de mis en de tweede vespers.
Het koor van de broederschap
bestond uit 6 a 8 beroepszan
gers en koorkpapen.
Met haar eigen koor, de Cap
pella Pratensis, 7 mannen on
der wie 2 countertenors en
twee vrouwen in de rol van de
koorknapen, bracht Rebecca
Stewart gisteren deze muziek
in de Oud-Katholieke kerk.
Er was niet veel fantasie voor
nodig om Rebecca als de 'lelie'
tussen de 'doorns' van de wa
penspreuk voor te stellen. De
zangers dicht opeen met een
hand op eikaars schouder en
Rebecca daar los van, allen ge
richt op de hoge lessenaar met
het enorme koorbbek waarvan
Rebecca de bladzijden om
sloeg vormden de aanzet tot
dit beeld. De vloeiende lijn van
de muziek zoals die door Re
becca met heel haar lichaam,
haar arm- en handbewegingen
- inzet, puls, frasering, woord
beeld-werd aangegeven, com
pleteerde dit beeld.
Bij het zingen van het gregori
aans en de polyfone gezangen
stonden de tekst en het contra
punt voorop. Byzonder was de
Vlaams-Latijnse uitspraak
waarbij de u, geen oe maar een
uu wordt. Opvallend was ver
der het timbre van het zeer ho
mogene koor waarin zich ove
rigens ook de dirigente meng
de en waarin de lage tonen een
ondergeschikte rol speelden.
Een zekere gelijkvormigheid
kan aan deze pure gezangen
niet worden ontzegd, vooral
omdat de emoties ondershuids
blijven. Rebecca heeft echter
een hoge graad Van perfectie
bereikt met haar zangers en
bovendien historisch materi
aal op verantwoorde wijze toe
gankelijk voor het publiek ge
maakt. Overigens zal het Ge
meentemuseum deze kostbare
koorboeken binnenkort op mi
crofilm zetten.
Rijksmuseum Meermanno-Westree-
nianum/Museum van het Boek, Prin-
sessegracht 30, Den Haag. Tentoon
stelling: Een boekmuseum verzamelt
(aanwinsten 1987-1991). Geopend
van maandag tot en met zaterdag van
13.00 uur tot 17.00 uur. Tot en met 25
juli.
Idoor
HANS OERLEMANS
Al ruim een jaar geleden
besloot het Rijksmuseum
Meermanno-Westreenia-
num deze zomer een ten
toonstelling in te richten
met nieuwe aanwinsten
uit de periode 1987-1991.
Dit zou dan tevens een
overzicht worden van de
eerste vijfjaar van het di
recteurschap van dr. J. Of
ferhaus. Voor hem een uit
gelezen mogelijkheid om
te laten zien welke rich
ting hij uit wilde gaan met
de collectie.
Augustus vorig jaar echter
overleed dr. Offerhaus plotse
ling. De expositie met aanwin
sten is er volgens plan geko
men, maar het is een andere
expositie geworden dan aan
vankelijk bedoeld. Wat een
tussenstand had moeten wor
den, werd een afscheid. Toen
dr. Offerhaus in 1987 op 57-ja-
rige leeftijd in Den Haag werd
benoemd, had hij een lange
loopbaan in de museumwereld
op zijn naam staan. Hij werkte
onder meer als conservator bij
het Rijksmuseum in Amster
dam en was directeur van het
Nederlands Instituut in Rome.
De bibliofilie was zijn grote
voorliefde, vandaar de komst
naar het Museum van het
Boek. Hier mocht hij van zijn
hobby een dagtaak van ma
ken. In een korte periode heeft
hij belangrijke zaken tot stand
gebracht zoals de verbouwing
van het koetshuis tot een depo
truimte en de ontwikkeling
van een nieuw documentatie
systeem. Waar de tentoonstel
ling echter alle aandacht op
richt, zijn de aanwinsten voor
de collectie die onder verant
woordelijkheid van Offerhaus
werden verworven. Hij heeft
enkele duizenden kunstboe
ken aan de ^erzameling toege
voegd: uit binnen- en buiten
land en uit heden en verleden.
Verder wist hij beslag te leg
gen op ex-libris, bijzondere cal-
ligrafie en voorwerpen uit het
drukkersbedrijf.
Een plakboek met ontwerpteke
ningen en proefdrukken van uit
geversbanden door Menno van
Meeteren Brouwer
het museum getoond. Ze zijn
gerubriceerd: boeken van voor
1960 uit Nederland, Engeland
en Duitsland, kinderboeken,
de door de CPNB jaarlijks uit
verkoren Best Verzorgde Boe
ken, boeken gemaakt door
kunstenaars, boekillustraties,
Drukwerk in de Marge en Ex
Libris. In het Museum van het
Boek gaat het niet om de in
houd van de boeken, maar om
het uiterlijk. De kwaliteit van
het drukken, de vormgeving,
illustraties en letterkwaliteit
zijn enkele van de kenmerken
die een boek tot een 'kunst
boek' maken. De activiteiten
van het museum hebben dan
ook veel meer met de beelden
de kunst te maken dan met let
terkunde. Maar net zo goed als
de inhoud van een boek een
cultuur-historisch beeld kan
oproepen, geldt dat ook voor
het uiterlijk. Het ministerie
van WVC subsidieert het mu
seum en stelt per jaar 50.000
gulden beschikbaar voor nieu
we museale aankopen. WVC
heeft dit bedrag in twaalf jaar
niet verhoogd, terwijl de prij
zen van antiquarische boeken
fors zijn gestegen. Het is nu
onmogelijk met dit budget
middeleeuwse handgeschre
ven manuscripten of zeldzame
oude drukken aan te kopen.
Dat deel van de rijke collectie
is dan ook min of meer een af
gesloten geheel. Alleen door
schenkingen komen er soms
nog zeldzame stukken binnen.
Het aankoopbeleid richt zich
voornamelijk op uitbreiding
van de verzameling boeken uit
de late 19e en 20e eeuw. Uit de
periode tussen de wereldoorlo
gen kon het museum onder
meer boeken aanschaffen van
ontwerper/illustrator Pieter A.
H. Hofman (1885-1965) met
zijn sober uitgevoerde art-nou-
veau stijl. Ook werden opmer
kelijke uitgaven met 'batik
banden' aangeschaft, een puur
Nederlandse bijdrage aan de
historie van het boek. Heel
aansprekend zijn de ontwerp
tekeningen en proefdrukken
uit het 'plakboek' van de kun
stenaar Menno van Meeteren
Brouwer (1882-1974). Hij illus
treerde voor diverse uitgeverij
en jongensboeken, schoolboe
ken, romans en reisverhalen.
Directeur Offerhaus verwierf
ook enkele boeken die door de
Belgische art-nouveau kunste
naar Henry van de Velde (1863-
1957) zijn vormgegeven. Hij
werd indertijd wel de 'apostel
van de nieuwe stijl' genoemd
en was actief op het terrein van
de architectuur, kunstnijver
heid en ook de boekkunst. In
1908 verzorgde hij twee klas
sieken van Nietzsche: Ecco
Homo en Also sprach Zarathu-
stra. Het zijn beide hoogtepun
ten uit de Art Nouveau. „Wat
een boeken," schrijft dr. Offer
haus over deze aanwinsten.
„Modern, heroïsch en monu
mentaal". Hij voegde er echter
wel aan toe dat het een worste
ling was om greep te krijgen op
de inhoud.
Fiep Westerdorp
De verzameling eigentijdse
kinderboeken geeft een over
zicht van het oeuvre van Ne
derlands meest bekende illu
stratoren, waaronder uiteraard
de winnaars van de Gouden
Penseel. Het museum toont
kinderenboeken met illustra
ties van onder meer Jet Boeke,
The Tjong Khing, Harrie Geel-
en, Fiep Westerdorp en Wim
Hofman. Voor de ware liefheb
ber zijn de mooiste uitgaven
natuurlijk de boeken van de
vele marginale drukkerijen
die Nederland inmiddels kent.
Daar wordt het ambacht dat
door de techniek geheel is ver
dwenen, in ere gehouden. Men
zet de tekst nog altijd met lo
den letters en er wordt op me
chanische machines gedrukt
die van de schroothoop werden
gered. De kwaliteit van de ty
pografie is hoog en bovendien
valt aan de boekjes zo goed te
zien en te voelen dat het hand
werk is. Een van de beste 'mar
ginale drukkers' is.
De Uitvreter uit Leiden
De tentoonstelling met nieuwe
aanwinsten in het Museum
van het Boek geeft een goed
overzicht van de grote diversi
teit die er bestaat binnen de
discipline van de boekkunst.
Het geëxposeerde werk loopt
uiteen van een helder en
dienstbaar vormgegeven cata
logus tot een spectaculair kun
stenaarsboek waar letters en il
lustraties door elkaar heen
dansen zodat de leesbaarheid
volledig verloren gaat. Jam
mer alleen dat de bezoeker de
boeken niet mag vastpakken
en inkijken. Ze liggen keurig
achter vitrines. Boeken zijn
gebruiksvoorwerpen en krij
gen pas hun volle waarde in de
handen van de lezer. Maar
daar heeft een museum na
tuurlijk geen boodschap aan;
de inzet is verzamelen en be
waren voor het nageslacht. En
misschien is over een eeuw het
museum nog de enige plaats
waar überhaupt boeken te zien
zijn en leest men alleen nog
teksten van beeldschermen
Of zouden er over een eeuw
nog altijd marginale drukkers
zijn?
