„We konden het moment waarop
communisme viel niet uitkiezen"
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Botsing met gereformeerden brengt GOR tot mildere houding
COMMENTAAR
Geidoe Goutant
zaterdag 6 juni 1992
Voorzitter Duitse Bondsdag „ontrouw aan geloof'
Catharijneconvent showt kleren van de kardinaal
FULDA De Duitse aartsbisschop
Johannes Dyba heeft de voorzitter
van de Bondsdag, Rita Süsmuth,
ervan beschuldigd een afvallige ka
tholiek te zijn. Süsmuth en andere
rooms-katholieke voorstanders van
dé nieuwe abortuswet zijn „ge
woonweg ontrouw aan het geloof'.
„Als er niet alsnog een wonder geschiedt,
zal een meerderheid van de Bondsdag te
gen het leven stemmen", schreef de be
houdende aartsbisschop van Fulda giste
ren in zijn bisdomblad 'de Bonifatiusbo-
de'. Op dezelfde dag bereikten de Duitse
parlementariërs een compromis over
abortus. Dissidenten binnen de CDU heb
ben hun steun gegeven aan de liberale
abortuswet, waardoor het er naar uitziet
dat de wet er bij de stemming op 25 en 26
juni doorheen zal komen. Wie het leven
van ongeboren kinderen aan de beschik
king van de vrouw overlaat, geeft „een al
gemene vergunning om te doden" af, al
dus aartsbisschop Dyba. Eerder had de
CSU, de zusterpartij van de CDU in het
katholieke Beieren, Süsmuth (CDU) al
beledigd.
Dyba haalt ook uit naar het weekblad 'Der
Spiegel', dat zich positief over de wet en
kritisch-over het protest van de kerk heeft
uitgelaten. Het blad verspreidt „natio-
naal-socialistisch gedachtengoed". „De li
quidatie van miljoenen onschuldigen is
gerechtvaardigd; het protest van de kerk
is een provocatie en tien minuten klokge
lui is terreur."
Mensen zijn betere
kameraden vóór hun
succes dan na hun
succes, want dan
hebben ze nog vrije
tijd.
George Robert Gissing
UTRECHT Rijksmuseum
het Catharijneconvent in
Utrecht biedt nieuwsgierigen
van 27 juni tot en met 27 sep
tember een kijkje in de kleren
kast van de kardinaal.
Niet de kledij van kardinaal Simonis
wordt getoond op de expositie 'De
kleren van de kardinaal', maar wel
die van zijn voorgangers De Jong en
Alfrink. Zij droegen aanmerkelijk
rijkere gewaden dan de huidige
aartsbisschop van Utrecht.
Als gevolg van het Tweede Vaticaans
Concilie werd in 1968 het kledingge-
bruik in de Rooms-Katholieke Kerk
sterk vereenvoudigd. Tal van kle
dingvoorschriften raakten in on
bruik. De rijke garderobe van het
aartsbisdom Utrecht verhuisde in
1989 naar het Catharijneconvent. De
tentoonstelling maakt duidelijk
waarom een kardinaal een 'cappa'
van rode zijde droeg met een sleep
van maar liefst zes meter. Ook wordt
uitgelegd wanneer een bisschop over
zijn daagse zwarte sokken de ge
kleurde pontificale kousen trok. De
expositie toont de dagelijkse kleding
van de hoogwaardigheidsbekleders,
maar ook hun zeer kostbare staatsie
gewaden. Daarnaast zijn de liturgi
sche gewaden tentoongesteld: kazui
fels, koorkappen en dalmatieken.
Ook zijn er bisschopsringen, borst
kruisen en mijters te zien.
Zon
door MARINUS V.D BERG
Hebt u ook zo genoten van de zonnige dagen in
mei? Ik heb er zelf intens van genoten en geniet
nog als ik aan dit stukje werk. Als de zon alles zo
anders kleurt, denk je al gauwdat iedereen er wel
van geniet. Dat is een vergissing. Ik denk dan op
de eerste plaats aan mensen met een groot
innerlijk verdriet en aan mensen die in een
depressie leven. Zij kunnen het mooie weer vaak
nauwelijks verdragen: Het heeft een averechtse
uit werking op hen. Met het mooie weer heb ik
bijna de hele dag mijn gordijnen dicht om het zo
koel te houden in mijn huis. Op een dag ontving ik
bezoek van iemand die lijdt aan depressieve
buien. Ze was blij dat de gordijnen gesloten
waren. Niet omdat het daarom koel was in mijn
huis, maar omdat ze het licht van de zon niet kon
verdragen. Wie zeer neerslachtig is, kan soins zelfs
geen muziek verdragen.
Neerslachtigheid is ontkracht en machteloos
verlangenschrijft Herman Andriessen in zijn
zojuist verschenen boek: „De weg van het
verlangenDe verdrietige, de terneergeslagen
mens kan niet omhoog komen. Alles wat verwijst
naar opgewekt, optimisme, opvrolijken, wordt
niet verdragen. Daarom is het ook te begrijpen dat
op zonnige dagen, als alles feestelijk is, of in de
nabijheid van een feest, terneergeslagen mensen
zich dodelijk eenzaam kunnen voelen. Ze voelen
nu nog minder begrip voor hun terneergeslagen
zijn. Een jonge weduwe zei me eens: „Ik heb altijd
van de lente gehouden-, maar deze lente haat ik.
Alles komt tot leven en mijn man wordt steeds
doder". Wie in de nabijheid leeft van verdriet of
een bedreigde toekomst, is juist in deze zonnige
dagen heel kwetsbaar. Het verlangen ligt aan een
fretting en kan niet opstijgen. De zon herinnert
niet alleen aan het opbloeiende leven in de
natuur, maar ook aan de onbekommerde
momenten, de blijde dagen, de plaatsen waar je
lamen zo intens van hebt genoten. Die plekken
zijn pijnplekken, ze schrijnen in je ziel. Ze zijn als
het zeer van brandwonden. Toen ikzelf op een van
die mooie avonden terug naar huis fietste, deed
heel de lucht en de avondgeurme herinneren aan
en kele jaren geleden toen ik rond hetzelfde uur en
langs dezelfde weg, ook terugfietste naar huis.
Mijn herinnering ging terug naar iemand die zo
intens om het leven gaf en dit leven moest loslaten.
Het was alsof zij in die avondlucht aanwezig was,
onzichtbaar maar wel voelbaar. Ik ervoer het ook
als een mysterie: het leven van een kostbaar mens
is niet zomaar voorbij. De pijn van het afscheid
verandert in een nieuwe verbondenheid. Je moet
eerst loslaten om weer te weten hoe warm en rijk
leven kan worden. In de dagen datje de zon niet
kunt verdragen en je verlangen machteloos
temeer ligt, is het goed dat er mensen zijn die
weinig zeggen, maar wel verstaan. De trouw van
geduldige en lieve mensen. Zij maken kontakt
met je machteloze verlangen, zodat je verlangen
weer vrij wordt en op kan stijgen In die mensen
werkt de Geest, de Liefdesvogel, die aan je
verlangen nieuwe kracht geeft.
Ze kent de paus persoonlijk uit haar studententijd, was medewer
ker van premier Mazowiecki, deed vergeefs een gooi naar een ze
tel in het Poolse parlement en schrijft in het dagblad van Solidar-
nosc wekelijks een column. Een gesprek met de katholieke filo
sofe en politiek activiste Halina Bortnowska.
oordelen ook aandacht schen
ken aan zijn Italiaanse ervarin
gen, aan zijn reizen. Dat heeft
hem uiteraard ook gevormd".
„Het is allemaal complex,
maar laat ik mij beperken tot
wat ik begrijp. Ik begrijp bij
voorbeeld zijn sociale leer. Dat
hij zich verzet tegen linkse
tendenzen is volstrekt voor
stelbaar. Wij hebben het recht
ons te verzetten tegen het com
munisme, want het is geëin
digd in een ruïne. Natuurlijk is
het veel gemakkelijker om in.
bepaalde delen van de wereld
waar die aantrekkingskracht
voor het marxisme nog bestaat
tegen mensen te zeggen: ga
maar door op die weg. Als' we
dat toch niet doen, komt dat
voort uit een liefdevolle inte
resse jegens hen. Het marxis
me is een weg zonder toe
komst. Het echec van het com
munisme is niet toevallig, het
komt omdat de leer waarop het
zich baseert, fout is".
Halina Bortnowska studeerde
in 1964 in Leuven en maakte
daar kennis met Edward Schil-
lebeeckx, over wiens vroegere
werk zij in het Pools een sa
menvattende studie schreef.
Ze zegt toen ook alle belangrij
ke theologen van het Tweede
Vaticaanse Concilie te hebben
leren kennen. „Ik heb toen ook
Nederlands leren lezen, of lie
ver het Schillebeeckxs".
„Ik had geen tijd om lang in
Leuven te zijn. Ik werkte toen
voor Znak, het blad van de ka
tholieke intellectuelen dat na
de oorlog is opgericht. Nader
hand is het een politieke pres
siegroep geworden".
Paus pleit in Angola voor verzoening
HUAMBO - Paus Johannes
Paulus II heeft de bevolking
van Angola gisteren vanaf het
voormalige slagveld opgeroe
pen tot verzoening. De Angole-
zen moeten de burgeroorlog,
waarbij honderdduizenden
mensen om het leven zijn ge
komen, voorgoed achter zich
laten. „Laat er vrede zijn voor
Angola, vrede voor altijd", al
dus een ontroerde paus tijdens
een openluchtmis in Huambo,
de tweede stad van het land,
waar de gevolgen van 16 jaar
burgeroorlog nog overduide
lijk aanwezig zijn. Een jaar ge-
leöen werd de vrede getekend.
Huambo was het decor van een
van de bloedigste confronta
ties in de oorlog, die begon
toen de MPLA in 1975 van An
gola een marxistische een-par
tij-staat maakte. De MPLA, die
de steun had van de Sovjet-
Unie en Cuba, vond de door
Zuid-Afrika en de Verenigde
Staten gesteunde UNITA te
genover zich. De paus herin
nerde eraan dat vreemde mo
gendheden een grote bijdrage
aan het lijden van Angola heb
ben geleverd. Hij hield een
pleidooi voor godsdienstvrij
heid en eerbiediging van de
mensenrechten.
FATIMA - „Het is ge
vaarlijk en fundamenteel
onjuist als u de paus gaat
beoordelen op grond van
zijn verleden." Op een wat
bestraffende toon legt Ha
lina Bortnowska uit waar
om dat niet kan. „Het is
hetzelfde als u van uw ei
gen zoon verwacht dat hij
een groot zanger moet
worden en dan blijkt dat
hij in de wieg is gelegd
voor tekenen. Kinderen
moeten worden ontvan
gen zoals ze zijn.
Nu kunt u zeggen dat die ver
gelijking niet helemaal opgaat,
maar toch werkt het katholie
ke Romeinse systeem zo dat de
paus voor de katholieken als
het ware wordt geboren. Dat
heb je maar te accepteren. Ver
volgens is het heel gevaarlijk
om over hem in tegenstellin
gen te denken zoals zoveel
mensen doen. Hij is ofwel een
idool ofwel hij is niets waard.
Het resultaat van zo'n houding
is desastreus, want men be
rooft zich op die manier van
een mogelijkheid tot contact,
van een invloed die men kan
hebben. Zij die van hem hou
den maken hem daardoor Ro-
meinser dan hij is. Praat mij
niet van de Hollanders die in
Rome zijn en die Romeinser
zijn dan de paus zelf..."
Maar, werpen we tegen, om
maar iets te noemen, zijn ei
gengereide benoemingen dan.
Daar viel toeh weinig tegen in
te brengen? „Ziet u mij vooral
niet als een advocaat van de
paus! Ik probeer te begrijpen
wat er aan de hand is. In het
doorvoeren van benoemingen
heeft hij geen gelukkige hand.
Ik ben het eens met veel kri
tiek die op hem wordt geuit."
Halina Bortnowska was nog
een studente filosofie toen zij
aan het eind van de jaren vijf
tig Karol Woytila, bisschop van
Krakau en docent aan de ka
tholieke universiteit van Lu
blin, leerde kennen. „Hij was
een soort mentor voor ons. Er
waren groepen studenten die
zich spontaan rond hem verza
melden en met hem er op uit
trokken. Hij is een man die
zich graag terugtrekt in de na
tuur en dat kan hij nu heel
moeilijk."
Halina Bortnowska's uitspra
ken bevatten in feite steeds ge
nuanceerde redeneringen
waarin het wit en zwart van de
tegenstellingen ontbreken.
Wat zij dan vindt van uitspra
ken van de paus nu, vragen we,
begrijpt ze die in het licht van
zijn verleden?
„Natuurlijk spreekt zijn verle
den daarin mee. Zijn Poolse er
varingen mogen ook niet wor
den vergeten, maar het is te
simpel om alles op Polen terug
te voeren. Dat zou een vorm
van kinderpsychologie zijn.
Men moet om hem goed te be-
Manipulatie
Momenteel is zij columniste
van het dagblad Gazeta Wy-
borcza van Solidariteitsactivist
Adam Michnik, een van de
grootste kranten van Polen.
Daarin houdt ze zich bezig met
samenlevingsvragen.
Problèmen zijn er te over. Het
begint al bij een gebrek aan
goede communicatie en goede
regelgeving. „We hebben daar
geen goed zicht op. De mensen
voelen zich gemanipuleerd, ze
zijn ontmoedigd door de poli
tiek die gedeeltelijk corrupt is.
Ik zie het om me heen: kinde
ren leren al hoe ze moeten ma
nipuleren. Ze horen natuurlijk
wel van regels, maar hun in
stinct zegt dat ze anders
moeten handelen. Dat is de er
fenis van het communistische
verleden."
„Er is een gebrek aan politieke
continuïteit. We hebben wel
beelden van het voorcommu-
nistische verleden, maar geen
politici die deze continuïteit
kunnen verzekeren. Iedere po
liticus gaat in feite gebukt on
der dat gebrek aan een norma
le politieke continuïteit. We
hebben nieuwe instellingen
nodig, maar die zijn niet zo
maar voorhanden. We konden
het moment niet uitkiezen
waarop het communisme viel.
De communisten waren toen
ze in '88 verkiezingen organi
seerden geenszins van plan de
macht uit handen te geven. En
Halina Bortnowska
nu zitten we in een vacuüm,
terwijl alle omstandigheden
ons er toe aanzetten dat we
snel handelen. En dat zitje ook
nog met het probleem dat
mensen in het communisti
sche systeem opgevoed zijn tot
passiviteit. Iedereen heeft de
gewoonte ontwikkeld om bang
te zijn. De actieven zijn de uit
zondering, je nek uitsteken
strijdt met het gevoel voor
overleven bij de Polen."
Dat de situatie in Polen uit de
hand loopt en het land vervalt
in een soort dictatuur a la ge
neraal Pilsudski van voor de
oorlog, gelooft ze niet. „Ik ken
niemand in Polen die die rol
zou kunnen vervullen en dat
geldt ook zeker voor Walesa
niet".
Ook over de dominante rol van
de katholieken in het nacom-
munistische Polen die het on
derwijs en hun moraal aan an-
dersdenken zouden willen op
leggen, komt ze met genuan
ceerde oordelen. „Het is niet
juist om van dé katholieken in
Polen te spreken. Alsof zij een
strategie volgen om Polen aan
zich te onderwerpen, maar in
feite loopt hun optreden heel
sterk uiteen. De bisschoppen
hebben gepleit voor een totaal
verbod op abortus en er zijn
een aantal politici die zo'n wet
in het parlement hebben geïn
troduceerd, maar wie haar niet
accepteert, kan zich met ge
mak aan zo'n wet ontrekken".
De introductie van godsdienst
onderwijs op de scholen is een
ander heet hangijzer. „Het mi
nisterie heeft een pact geslo
ten met de scholen die de mo
gelijkheid voor dit onderwijs
garandeert. Er zijn genoeg ka-
FOTO: VICTOR SCHEFFERS
tholieken die dat betreuren,
want men had dit onderricht
liever in de parochies zelf ge
geven en nu zit men met een
leeg huis. Anderen vinden het
daarentegen prachtig, want ze
zien in dit onderwijs een moge
lijkheid de school die zo lang
door de atheïstische staat is ge
domineerd te humaniseren".
Europa
Het is niet verwonderlijk dat
we Halina Bortnowska treffen
op de internationale Pax Chris-
ti-bijeenkomst in Fatima, waar
ze als moderator optreedt bij
de opstelling van de slotver
klaring. Dat leidt tot een hoog
oplopend dispuut tussen een
Amerikaanse en een Italiaanse
deelnemer die elkaar alleen
via tolken kunnen verstaan.
Zelf vlot in Frans en Engels,
zegt Halina dat de details van
de verklaringen er niet toe
doen. „Wat werkelijk belang
rijk is, is dat u en ik hier elkaar
kunnen ontmoeten." Dit be
zielt haar ook bij het werk dat
ze nu verricht voor de stichting
Polen in Europa. „We zijn daar
mee nog in de clandestiniteit
mee begonnen. We hebben al
tijd de opvatting gehad dat we
deel uitmaken van Europa en
daar willen we de consequen
ties van aanvaarden. We willen
werk maken van de integratie
en daarom de uitwisseling tus
sen onderzoekers bevorderen
en we nodigen mensen uit om
naar ons toe te komen, want al
leen op die manier kan de inte
gratie slagen".
Adres Stichting Polen in Euro
pa: Zgody 9/3 Warszawa. Tel./
/ar 272101.
Idoor
STEVEN EMMENS
ATHENE - Een knette
rende onweersbui gevolgd
door een opmerkelijke
windstilte. Zo kan de as
semblee van de Gerefor
meerde Oecumenische
Raad (GOR) in Athene,
die gisteren is afgesloten,
worden gekenschetst. De
GOR raakte in Athene
vrijwel zekér een belang
rijke lidkerk kwijt.
Een winstpunt heeft dat vol
gens ds. P. Boomsma nog wel
opgeleverd: „Het heeft bij ve
len de ogen geopend dat het zo
niet langer kan."
De Nederlandse delegatielei
der oordeelde van alle gerefor
meerde afgevaardigden nog
-wel het mildst over de GOR.
„Er is na maandag meer ruim
te ontstaan op de GOR. Zelfs
de meest verklaarde tegen
stander van de Gereformeerde
Kerken (GKN) heeft tegen mij
gezegd dat de GOR veel breder
moet worden dan hij ooit ge
dacht had. Of dat gevoel echt
blijft moet de komende maan
den blijken."
Gedurende die tijd zullen alle
ogen gericht zijn op de gerefor
meerde synode. In november
mag die het oordeel vellen
over het lidmaatschap van de
gereformeerde internationale.
Maandag nam de Nederlandse
delegatie daar al een voorschot-
op, door de bijeenkomst die in
werkelijkheid in het plaatsje
Anavissos op dertig kilometer
van Athene plaatsvond - alleen
nog passief bij te wonen.
De Nederlandse gereformeer
den gooiden de handdoek in
de ring na tegen vier moties
van wantrouwen opgebokst te
hebben. Het oordeel van toen -
het is nauwelijks voorstelbaar
dat de synode lid wil blijven
van de GOR - is na twee volle
weken vergaderen niet veran
derd.
Het wonder waarop gehoopt
werd, leek even werkelijkheid
te worden door het aannemen
van het rapport 'hermeneutiek
en ethiek', waarin een grote
gereformeerde inbreng lag. In
opmerkelijke harmonie werd
het geaccepteerd, terwijl het
toch veel van het - voor ortho
doxe gereformeerden ferfoei-
lijkte - gedachtengoed van de
Nederlandse gereformeerden
Ds. P.
Boomsma
FOTO: PERS
UNIE
bevatte. De bijbel kan niet zo
maar letterlijk worden opgevat
en toegepast, maar er dient re
kening gehouden te worden
met de cultuur en tijd waarin
bijbelboeken werden geschre
ven, zo zegt het rapport.
Mochten de gereformeerden
daadwerkelijk opstappen, dan
is het rapport in zekere zin de
theologische erfenis die de
moederkerk aan haar dochters
nalaat. Van 'theologisch impe
rialisme' wilde de delegatie
echter niets weten. Ds. E.
Overeem: „We hopen dat het
de lidkerken uitlokt een eigen
theologische traditie te ont
wikkelen. Die ontbreekt in
veel lidkerken". Ds. Booms
ma: „Het is een basis waarop
de kerken zich in hun eigen
tijd zouden kunnen ontwikke
len. Als ze dat doen, betekent
dat dat er meer ruimte zal zijn
voor anderen, en misschien de
erkenning dat wij er ook mo
gen zijn".
In feite is dat tevens de tragiek
van de gebeurtenissen in Athe
ne. Het constante hameren op
het Nederlandse homo-vrien
delijke standpunt en de harde
opstelling van de Nederlan
ders zelf daarover, leidde tot
een botsing met 'dodelijke' af
loop. Zoals dr. H. Vroom op
merkte, is homofilie in veel lid
kerken en de landen waarin ze
leven "een vies woord". Dat
verhinderde een werkelijk
diepgaande dialoog over de
Milieu en ontwikkeling S
SEDERT woensdag wordt in Rio de Janeiro een mammoe^c
conferentie gehouden: veertigduizend deelnemers in totaa iét 1
afvaardigingen van 160 regeringen, ongeveer honderd staat* ige
en regeringsleiders. Met enige bombast wordt de ECO-top 'd^èri
belangrijkste conferentie in heel de geschiedenis van d
mensheid' genoemd. Het gaat om het overleven van Moede'er
Aarde.
SOMMIGEN leggen het erop aan de tweede component va i
het conferentiemotto te verdringen. Alleen het schone milie
telt. Om de mensen ervan te overtuigen dat hun boodscha
een hoogdringende is, wordt de wereld een rampzalige perio ^a)
de van onheilspellende opwarming voorspeld, de voorbod ên
van ongekende catastrofes. Men zou de zaak een beetje kuiulaa
nen relativeren en er bijvoorbeeld aan herinneren dat twintipjet
jaar geleden juist een nieuwe ijstijd werd voorspeld.
MAAR hoe dan ook, het 'rijke' Noorden wordt een schuldbc r»
wustzijn aangepraat, waarbij dient te worden aangestipt da-
het rijke Noorden versmald wordt tot de westelijke geïndu: Qi
trialiseerde landen. De voormalige socialistische Tweede W<
reld wordt dit verwijt bespaard, hoewel blijkt dat de milieu&l
vervuiling en de grondstoffenverspilling precies in dez
Tweede Wereld catastrofale afmetingen heeft aangenomeijD.E
Dit rijke Noorden wordt verantwoordelijk gesteld voor de m
lieuvervuiling, voor het gat in de ozonlaag en voor het broe
kaseffect. Het rijke Noorden moet dus gestraft worden. He
rijke Noorden wordt dus gesommeerd een groot stuk van zij®0t
rij kdom af te staan aan het 'arme' Zuidenno
De roep naar 'rechtvaardige verdeling' komt vooral uit d
oude socialistische hoek en uit de Derde-Wereldlanden ii0In
de meerderheid in Rio die veel liever een zondebok meof
alle zonden Israëls overladen dan zelf op zoek te gaan naahei
het eigen falen. Die zelfgemaakte fouten zijn militaire diet; f
turen zonder enige consideratie voor het welzijn van het vol)
falikant afgelopen socialistische experimenten, huizenhog
corruptie leidend tot een nieuwsoortig sociaal systeem, klei
tocratie genaamd, en het niets ontziende egoïsme van de le tot
dende kringen, waarvan men juist in de Latijnsamerikaans ter
landen frappante voorbeelden kan vinden, onder meer in he >ai
feit dat Latijnsamerikaanse geldbezitters liever hun geld i
het buitenland investeren dan in eigen land.
BiJNA geen enkel Derde-Wereldland heeft het de moeit ve
waard gevonden om de landbouw tot volle ontplooiing t li'
brengen waardoor bijvoorbeeld de massale landenvlucht zo
zijn vermeden en het ontstaan van monstersteden, zoals Ri
de Janeiro met zijn ruim tien miljoen inwoners, zou zijn vooi
komen. Landbouwrijke landen als Zaïre of Mexico moete^i
nu zelfs voedsel invoeren.
MEN mag dus niet uit het oog verliezen dat het motto var
Rio luidt 'Milieu en ontwikkeling'. Een schoon milieu zonder1
ontwikkeling kan niet, tenzij men een milieu zonder mense
wil. Arme mensen hebben helemaal geen zin of tijd om zie
druk te maken over de gevolgen voor het milieu van hu^(
zoektocht naar voedsel en een beetje welvaart. Slechts dréi
mensen die een zekere graad van welstand hebben bereik ra
kunnen zich de luxe permitteren zich zorgen te maken ove 'V
het milieu.
Wil dat zeggen dat het 'arme Zuiden' hetzelfde patroon vage
/industriële ontwikkeling moet volgen als het rijke Noordei he
Afgezien van het feit dat dit in vele landen in het Zuiden o ni
allerlei redenen klimatologische, sociale, economische
totaal onmogelijk is, kan niemand hen het recht ontzeggq j1;
dezelfde graad van welvaart en welzijn te bereiken als c 1
mensen in het Noorden. Vanuit het rijke Noorden is het mal^
kelijk de mensen uit de Derde Wereld de les te lezen. De grt
te kloof tussen Noord en Zuid is niet ideologisch zoals df"
Oost en West verdeelde. De Noord-Zuidtegenstelling wor<
veroorzaakt door het steeds groter wordende verschil tusse
armoede eri rijkdom. We mogen niet eisen dat het zuiden an
blijft omwille van het schone milieu.
achtergronden van de theolo
gische stellingname van Ne
derland, een debat waarop de
Nederlandse gereformeerden
zelf altijd hadden aangedron
gen. Ze moeten straks mis
schien op afstand toekijken
hoe dat debat zich via 'herme
neutiek èn ethiek' in de lidker
ken gaat ontwikkelen. Dat de
homo-passage uit het rapport
geschrapt werd, is volgens de
Nederlanders een goede zaak
geweest. Het zal verhinderen
dat die kwestie niet opnieuw
alle aandacht opeist.
Daarbij bestaat echter ook de
kans dat het rapport tot een re
peterende breuk in de GOR
leidt. Een vaste kern van zèer
behoudende kleine kerken
stemde tijdens de hele assem-
blée tegen de GKN. Het is de
vraag wat zij van kerken den
ken die zich volgens het 'Ne
derlandse theologische' pa
troon gaan ontwikkelen. Het is
daarbij niet ondenkbaar dat
het rapport behoudende aspi
rant-lidkerken zal afschrikken
zich aan te sluiten bij de GOR.
£eidóc6oii4a/nt
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv).
Kantoor redactie: Apothekersdijk 34, Leiden.
Kantoor advertentie- en
abonnementenafdeling: Stationsweg 37, Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244.
Telefax 071 - 134 941
Postadres Postbus 112300 AA Leiden.
Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk.
070-3190 933.
070-3906 717
Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Hoofdkantoor:
Telefoon:
Telefax:
Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08.30 tot 17 00 uur.
Directeur/hoofdredacteur J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L van Koot.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel. 070 - 3190815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs R Edens, drs. Chr van der Hoff, A. v
Holstein, E. Huisman, H Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo.
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834) G Ansems (coördinator), B. Jansma. H Piët.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835)- L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef) en S. Evenhuis.
Opmaak (tel 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A.
J. Hofmeester, C. de Kier, H Nieuwmans, H. Sch
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten v
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn vi
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, e
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland en
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs. K. Swiers,
M. van de Ven en P. Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout
(chef), H Bijleveld, D Hofland, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs. D J van den Bergh
(Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene), R Hasselerharm
(Johannesburg), drs. A Heering (Rome), B. van Huët (Londen), M de Koninck
(Washington), F. Lindenkamp (Sao Paulo), B. Schampers (Brussel), W. Voordouw'
(Londen), drs R. Vunderink (Moskou). W Werkman (Jeruzalem), G. van Wijland j
(Belgrado), F. Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- en
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster: drs
M de Cocq.
n 08.30 tot 17 00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand j
per kwartaal j
per jaar j
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand j
per kwartaal j
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -1,41 905. Voor uitsluitend het door
geven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -140 680
Bankiers
ABN/AM RO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
