CeidaeSoivumt
SPORT
Rinus Michels
opportunist
of topcoach?
De
leids
mannen
van
Oranje
Dick Advocaci
onomstreden
als strateei
DONDERDAG 4 JUNI 1992
Idoor
FRANK WERKMAN
Het Nederlandse
voetbalelftal is
druk doende zich
voor te bereiden op
het toernooi om de
Europese
landentitel in
Zweden van 10 tot
en met 28 juni in
Zweden. In dat
evenement
verdedigt Oranje
zoals bekend de in
1988 veroverde
titel. Rinus
Michels en Dick
Advocaat hebben
de leiding bij het
Nederlands elftal,
dat voor het laatst
onder aanvoering
van
eerstgenoemde
aantreedt.
Advocaat, de
huidige assistent,
schuift na het EK
door naar de
positie van zijn
tegenwoordige
chef. Aanleiding
halverwege de
veertien durende
aanloop naar
Zweden voor een
dubbel-portret van
het duo. Onder het
motto: de
leidsmannen van
Oranje.
Ook reputaties in de prof
voetballerij zijn er om
op hun merites te wor
den beoordeeld. Rinus Michels is
zo'n standbeeld in het vaderlandse
metier.
Van hem is bekend en wordt ook bij herha
ling bevestigd dat hij allerminst staat te
trappelen om weer eens met een vertegen
woordiger van de media aan tafel te gaan
zitten voor een persoonlijk gesprek. Mi
chels houdt de boot af en laat doorgaans
via via weten geen tijd te hebben. Slechts
hoogst incidenteel heeft de man met de
vele bijnamen zich de laatste jaren laten
strikken en dan nog doorgaans slechts
door figuren aan de andere kant met ook
een zekere reputatie.
Zo reageerde hij ooit in wat meer was dan
een oppervlakkig interviewtje op een
reeks prikkeltjes van Mart Smeets. En gaf
hij opnieuw aan er eigenlijk helemaal
geen trek in te hebben. Zelfs het Alge
meen Nederlands Persbureau slaagde er
de voorbije jaren slechts eenmaal in Mi
chels in de ogen te kijken op een wat na
drukkelijker manier dan gebruikelijk bij
persconferenties en dergelijke. Voor het
overige hield de aan zijn normaal gespro
ken laatste missie beginnende bonds
coach de deur dicht. Onder het motto dat
de geschiedenis maar over hem moest oor
delen en zijn daden als graadmeter moes
ten worden beschouwd.
Meest typerend voor de betrekkelijke on
benaderbaarheid van Michels bleek on
langs een speciale uitgave van de redactie
van Voetbal International. Die bracht de
voorbije periode in het schijnsel van de
naderende strijd om de Europese voetbal-
titel en de veronderstelde aanwakkering
van de belangstelling voor Oranje én zijn
bondscoaches een speciaal nummer uit.
Maar de lezer werd bedrogen waar hij er
van was uitgegaan dat in de bijzondere
uitgave met de glanzende omslag óók wel
een diepte-interview met Michels zelf zou
staan. Geen woord van Michels zelf, maar
wel veel anderen óver de zonder twijfel
meest kleurrijke bondscoach die het Ne
derlands elftal in de moderne geschiede
nis heeft gehad. Het levenspad van de
oud-gymnastiekleraar uit Amsterdam
werd van af zijn geboorte tot aan nu uit de
doeken gedaan. Een document dat wel,
maar slechts een bijdrage aan de biblio
theek die al aan de generaal annex sfinx is
gewijd. En als zodanig niet iets om adem
loos door te neuzen. Wel een nummer dat
een scala aan aardig fotomateriaal bevatte
voor de op nostalgie gerichte voetbalfans.
Op afstand
Die liefhebbers hebben Michels dus bijna
altijd 'op afstand' moeten volgen. Namen
kennis van zijn vaak geïmiteerde maar
nimmer volledig echt, natuurgetrouw na
gedane staccato-dictie. Waardoor ooit eens
een kandidaat-international op het ver
keerde been werd gezet en zelfs Frank
Rijkaard eens werd verrast toen hij werd
gebeld met de vraag of hij zich weer be
schikbaar wilde stellen voor het Neder
lands elftal na het WK-incident met Rudi
Voller.
De 'Oranje-volgers' leerden Michels ken
nen als de onderhoudende, regelmatig
kwinkslaande bijna-entertainer tijdens de
fameuze EK-journaals op de televisie in
'88 met 'aangever' Kees Jansma. Zagen
hem ook eens optreden bij het door me
nigeen gevreesde duo Barend Van Dorp
toen hij twee jaar geleden publiekelijk
moest uitleggen waarom hij de bobo-jas
weer verruilde voor het trainingspak. Een
optreden dat hem overigens aanzienlijk
minder soepel afging dan de 'showtjes'
met Jansma. Maar waarin hij zich dank zij
zijn routine gemakkelijk overeind hield.
Wat ook slechts een betrekkelijk kleine
groep belangstellenden kon aanschouwen
was Michels' optreden voor een select ge
zelschap genodigden bij de Leidse univer
siteit. Die organiseerde kort voor het WK
in 1990 een symposium-achtige bijeen
komst waar de toen nog als bestuurslid ac
tieve Amsterdammer als inleider fungeer
de en hem vervolgens vanuit de zaal een
aantal prikkelende vragen werd gesteld.
Ook daar bleef Michels superieur op de
been en legde zelfs een aantal op 'scoren'
beluste hoogleraren het zwijgen op. Een
paar maanden later, tijdens het trainings
kamp voor het WK in Italië in Zagreb,
doorbraak Michels een keer het stilzwij
gen. De ook daar nog als bobo achter de
door hem zelf gepushte Leo Beenhakker
en Nol de Ruiter aanwezige Michels toon
de zich op een bepaalde dag in het toen als
spelershotel fungerende, geïsoleerd lig
gende Oranje-kasteeltje ontevreden over
zijn eigen rol en inbreng. En liet dat in een
toevals-gesprek met een Nederlandse ver
slaggever uitgebreid weten.
Incidenten
Van dat soort incidenten-interviews moest
je het dus doorgaans als reporter hebben
wilde je Michels een keer iets anders ont
lokken dan de gebruikelijke prietpraat
waaraan hij een broertje dood zei te heb
ben. Waarbij de bondscoach zich overi
gens altijd onverwacht kon presenteren.
Meer afhankelijk van zijn humeur dan
van een eventueel tegenvallende prestatie
van de onder zijn hoede zijnde ploeg
kwam hij de ene keer met een puur zake
lijk commentaar om een andere maal
spontaan en niet zelden verpakt in humor
volle teksten zijn gehoor aangenaam bezig
te houden. Bij al die 'gedaantes' leek Mi
chels zich altoos te manifesteren als de ka
raktervaste en nauwelijks te beïnvloeden
functionaris. Gebaseerd op zijn natuurlij
ke overwicht en zijn in de loop der jaren
afgedwongen en/of opgebouwde autoriteit
dwong hij niet direct nagestreefd respect
en wél gewenste afstand af.
Dat ook Michels wel degelijk bevattelijk
was voor meningen van buiten bleek bij
twee zaken. In 1989 had hij bij zijn enige
bevriende journalistieke relatie. Lex Mul
ler van het Algemeen Dagblad, ruimte be
schikbaar gesteld gekregen voor een we
kelijkse column. Een 'opdracht' waarvoor
hij zich niet alleen ruim liet betalen, maar
die hij tevens gebruikte om politiek te be
drijven. In die serie artikelen, geschreven
in een aanzienlijk minder toegankelijke
taal dan waarin hij zich verbaal doorgaans
pleegt uit te drukken zaagde hij dat het
een lieve lust was aan de poten van Oran
je-coach Beenhakkers (zoals Michels de
huidige coach van Real Madrid eens kon-
sekwent in een televisie-interview noem
de) en bereidde hij zijn eigen rentree voor
als diens opvolger. Op welk moment, eind
zomer 1990, hij wel besloot te stoppen met
zijn column voor het AD. Onder druk van
de publieke opinie, zoals hij desgevraagd
liet weten. Daarmee aangevend dat het
pantser van ongevoeligheid waarover hij
graag voorgaf te beschikken wel degelijk
kwetsbare plekken vertoonde.
Strategisch
Anders, maar dan meer om strategische
redenen, liet Michels het masker van on-
raakbaarheid en onkwetsbaarheid vallen
in situaties met dreigende spelersconflic
ten. Vermaard in dat opzicht is de botsing
die in de aanloop naar het komende EK
ontstond tussen een veelvoud aan Ajacie-
den en de PSV'er Wim Kieft. Michels
speelde het 'spel' toen zo handig dat niet
hij de zwarte piet kreeg toegespeeld in wat
een heuse rel werd met een boos uit het
spelershotel in Wassenaar vertrekkende
Kieft, maar de spelers. Die onder aanvoe
ring van overigens Marco van Basten
toentertijd kozen voor Dennis Bergkamp
in Oranje en niet Kieft. In feite trad Mi
chels als overwinnaar uit het strijdperk na
een conflict waarin hij officieel geen deel
had gehad en dus ook geen prestigeverlies
had opgelopen.
Zoals Michels ook in een eigen confronta
tie met Van Basten zonder noemenswaar
dige schade als triomfator tevoorschijn
kwam. Coach en speler, die al eens eerder
een licht meningsverschil hadden gehad,
kwamen vlak voor het EK van 1988 lijn
recht tegenover elkaar te staan. Michels
koos Bosman in de ploeg, die vervolgens
een povere toernooistart kende. Michels
keerde ijlings op zijn schreden terug, invi
teerde Van Basten weer in zijn formatie en
zag die vervolgens op de met een onge
kende euforie begroete Europese titel af
gaan. Michels als opportunist of als top
coach? De meningen zullen verdeeld zijn.
Visitekaartje
Over één ding zullen voor- en tegenstan
ders van Michels het eens zijn. De inmid
dels ook wereldbekende oud-gymnastiek
leraar heeft in zijn carrière wel degelijk re
sultaten geboekt. Maar altijd zal aan zijn
visitekaartje een velletje zitten vastgeniet,
waarop staat dat zilver bij het WK in 1974
met Cru ij ff en goud bij het EK 1988 met
Van Basten is behaald. Twee talenten zon
der weerga, die de reputatie van Michels
van een glanzend uithangbord voorzagen.
Daar tussen door liep het imago van de
coach stevige deuken op in Duitsland,
waar hij het bij FC Köln en Leverkusen
niet redde. Om echter de kwalifikatie-
reeks naar het EK van Zweden weer glans
rijk te besluiten. Hetgeen overigens
eerder cijfermatig overtuigend geschied
de dan met imponerend spel van zijn
ploeg.
In drie Scandinavische weken zal Michels
moeten aantonen ook met een spelers
groep-op-zijn-retour tot succes te kunnen
geraken. Het is zijn laatste missie en graag
ziet hij die opnieuw met goud bekroond.
De uitstraling van een dergelijk resultaat
zal de aan zijn derde termijn bezig zijnde
bondscoach graag benutten om weer er
gens, liefst op lucratieve wijze aan de slag
te komen. Want dat de voetbalwereld na
het EK van Rinus Michels af is, gelooft
slechts een enkeling. Je hebt een reputatie
of je hebt hem niet.
Het zal straks even wen
nen zijn bij Oranje. Nu
nog als de assistent in
touw, straks als de bondscoach van
het Nederlandse voetbalelftal.
Hoe het ook zij, het Oranje-team kan zich
na het EK en een ongetwijfeld door de
voetballers begeerde en hoe dan ook ver
diende vakantie onder leiding van Dick
Advocaat gaan opmaken voor de volgende
fase: de reeks kwalifikatie-wedstrijden
voor het WK van 1994 in de Verenigde Sta
ten. Met een nieuwe coach, die nota bene
in zijn contract heeft staan dat een succes
volle aanloop tevens zijn afscheid inleidt.
Met andere woorden als Oranje '1994'
haalt zal Dick Advocaat er niet bij zijn. Al
thans volgens de overeenkomst die hij
enige maanden geleden van een handte
kening voorzag, maar waar boven de geest
van Johan Cruijff cirkelde. Maar daarover
straks meer.
Wenkbrauwen
Eerst Dick Advocaat, de man die enerzijds
waardering oogst voor de manier waarop
hij zich als assistent-bondscoach sinds
eind zomer 1990 (en eerder in 1988) mani
festeerde. Maar aan de andere kant zo hier
en daar wat wenkbrauwen deed fronsen
toen het bestuur betaald voetbal, gesouff
leerd door Rinus Michels hem de aanbie
ding deed straks de hoofd-verantwoorde-
lijke bij Oranje te zijn. En dan ook nog
eens slechts tot het WK en formeel niet tij
dens dat evenement. Een teken aan de
wand? De toekomst zal het leren.
Een feit is dat Advocaat nu al bijna twee
jaar een belangrijke rol speelt bij en rond
het Nederlands elftal. Niet alleen is hij de
gene die vlak voor interland-wedstrijden
feitelijke de veldtraining verzorgt, maar
misschien wel vooral door de manier waar
op hij het verlengstuk van Michels is. Im
mers, als er ergens in Europa een (kandi-
daat-)international moest worden gescout,
dan reisde de assistent spoorslags af. Om
in Milaan het bekende trio te bekijken, in
Barcelona Koeman en Witschge en in
Schotland nog een verdwaalde Nederlan
der als Huistra. Tussen de bedrijven door
gaf Advocaat zijn ogen ook goed de kost in
België, waar Michels' voorganger Libregts
nuttige krachten als Rutjes en Hofkens
ontdekte en 'Zeist' ditmaal op het spoor
kwam van figuren als Viscaal en Van Vos
sen.
Kostje gekocht
Dick Advocaat heeft 'iets' met Michels.
Vlak voor en tijdens het EK van 1988 haal
de Michels de kleine Voorburger al bij
Oranje, waarna diens kostje gekocht leek
als trainer. Net bij het Pijnackerse DSVP
als oefenmeester aan de slag gegaan, bete
kende een KNVB-rol voor Advocaat de op
stap naar een post in het betaalde voetbal.
Hetgeen eerste-divisieclub Haarlem en
vervolgens eredivisieclub SW haarfijn
aanvoelden. Het verging de Voorburger in
Schiedam voortvarend, maar het noodge
dwongen samengaan van z'n club met
Dordrecht '90 bood de opening naar een
nieuw deel van z'n carrière. Advocaat ver
brak de band met de Krommedijk en zette
zijn part-time werk voor de voetbalbond
om in een bijna vast verband. Waarop ver
volgens één van de meest ideale maar te
vens verwarrende periodes in zijn bestaan
aanbrak.
De in zijn actieve loopbaan nogal aan rei
zen en trekken gewoon geraakte Advo
caat, die in Chicago even gemakkelijk
aardde als in Kerkrade, verkeerde op een
bepaald moment in de luxe omstandig
heid te kunnen kiezen uit op zijn minst
maar liefst drie opties: FC Den Haag, Fey-
enoord en de KNVB. Als een waar even
wichtskunstenaar bleef Advocaat tot het
juiste moment in balans en liet achtereen
volgens Hof- en Maasstad weten ook el
ders dan bijvoorbeeld Dortmund emplooi
na te streven en kon vervolgens een bu
reau laten inrichten in Zeist. Van waaruit
hij zijn grote leidsman en peetvader Mi
chels met raad en daad terzijde kon staan
en zich voorbereiden op de klus die hem
straks wacht.
Niet durven
Een ontwikkeling in het leven van Dick
Advocaat, die hij zelf een paar jaar geleden
ook niet had durven voorspellen. Maar
waarbij hij, nu die eenmaal gestalte heeft
gekregen, met graagte verwijst naar situa
ties elders. Een Berti Vogts die na het tijd-
perk-Beckenbauer de touwtjes in handen
kreeg bij de Duitsers. Of een Platini die in
Frankrijk bezig lijkt een het bouwen van
een gouden ploeg. Of Pol van Himst die in
België de nieuwe keuzeheer is van de
Rode Duivels, zonder zich te kunnen laten
voorstaan op een glanzende carrière als
cluboefenmeester. Maar daar wringt nu
juist de schoen bij zijn, nog weinig talrijke
critici. Want Vogts, Platini en Van Himst
kunnen in tegenstelling tot Advocaat wél
bogen op een rijke internationale loop
baan. Een actieve periode, waarin ze niet
alleen de voetbalwereld van binnen en van
buiten leerden kennen. Maar tevens zelf
allerwege respect afdwongen met hun ei
gen prestaties. Advocaat brengt niet één
cap mee en daarmee weinig internationale
uitstraling. Slechts de reputatie, opge
bouwd in de eigen lange loopbaan, van
nuttige waterdrager en karakterjongen.
Maar wel één die de gave had om zich vrij
wel overal waar hij verscheen te ontpop
pen als een oncontroversieel figuur. Ie
mand die weliswaar vanwege zijn wat in
troverte karakter niet direct een heel grote
vriendenkring opbouwde, maar er in elk
geval nooit aanleiding toe gaf dat er zich
vijanden vormden. Een eerder onbewust
toegepaste 'aanpak' dan als onderdeel van
een op de toekomst gerichte strategie.
Geen windeieren
Het legde Dick Advocaat geen windeieren.
Zijn plooibare opstelling bezorgde hem
veel speelruimte en krediet bij degenen
die - zoals bijvoorbeeld een aantal maan
den geleden bij de aanstelling van een
nieuwe bondscoach - over zijn kandida
tuur moesten oordelen. Niet wars van een
overdadig werkschema 'deed' hij 'Oranje'
geruime tijd naast zijn clubverplichtingen
bij SW. Het bleek een rendabele investe
ring. Net zoals zijn coöperatieve houding
ten opzichte van de spelers nuttig bleek.
In al die maanden dat hij als Michels'
rechterhand opereerde slaagde hij er in
conflicten te vermijden of althans die in
druk te wekken. Daardoor werd hij voori
gezichtsbepalende figuren bij de selec
van het Nederlands elftal een onomsl
den kandidaat voor het post-EK tijdpei
Waaraan overigens ook wel een zek
'verzadiging' bij de internationals een
lijkt te hebben gespeeld. Immers, Gu
c.s. hadden hun buik geruime tijd m
dan vol van de gang van zaken rond
ontslag van Thijs Libregts. Waarbij ji
de Milanezen een doorslaggevende
speelden. Voetballers die de voor!
maanden meer sores hadden omtrent h
eigen prestatiecurve en fitheidspatroon
Andere rol
Nu het EK naakt kan Dick Advocaat z
opmaken voor een andere rol dan die
vier jaar geleden speelde in Duitsla
Meer dan toen zal hij bij zijn daden uj
den beoordeeld op bijdrage aan en aand|
in het hele Oranje-circus. Zal hij word
getoetst aan de criteria die gelden v(
een bondscoach in spé. De man, die a
nu nog in een betrekkelijke luwte kan y
oorloven achterover te leunen als er M
antwoording moet worden afgelegd. Mi
straks de wind vol van voren kan krijg
als een eventueel onverhoopt matig EK
Zweden van een vervolg moet word
voorzien. Die dan wel kan komen bloot
staan aan kritiek van buiten en opposi
van binnen. En er nu al op kan reker
dat hij als onomstreden figuur tot bon
coach werd benoemd, maar dat zijn k
diet waarschijnlijk beperkt zal zijn.
Advocaat is het type bondscoach dat de
kenning zal moeten bevechten. Een fu
tionaris die echter als weinig anderen ju
op die facetten zal zijn voorbereid. Wi
de Voorburger mag er dan van overtui
zijn kwaliteiten te hebben, hij is niet
mand die daarmee te koop gaat lop
Voorzichtigheid is weliswaar de moei
van de porseleinkast, maar indachtig
gezegde zal Advocaat zeker in de eei
periode van zijn bondscoachschap g<
opereren. Om op die manier sceptici ga
deweg de mond te snoeren.
Afhankelijk
Waarbij hij natuurlijk altijd wel afhan
lijk zal blijven van de prestaties die i
ploeg zal behalen. Maar waar Michels z
in de aanloop naar het komende EK
enigszins liet kennen als 'resultaat-t
ner' heeft zijn opvolger inmiddels al gei
me tijd het etiket daar niets voor onde
doen en zijn strijdplan daarop volgaa
af te stemmen. Maar ook daarbij zal
Advocaat kennende wel weer wat zeker
den inbouwen. Zoals bijvoorbeeld wa1
dicht vooroverleg met de gezichtsbepal
van zijn team. En meer dan Michels pla
te doen zal hij zich de opinie van Mila
zen en Barcelonezen laten aanleunen. 1
dat betreft heeft Advocaat inmiddels
blijk gegeven van meer dan voldoei
strategische gaven. In welk licht zijn
slissing akkoord te gaan met de consti
tie-Cruijff als coach bij het eventuele
ook moet worden bezien. Want Dick Ad
caat beseft als de beste dat niet één vi
balbond het kan maken de coach thui
laten bij het evenement waarvoor hij 2
eerder met zijn ploeg heeft gekwa
ceerd.
