nternationale
gemeenschap
eert niets van
trijd Kroatië
Politieke dwergen
OPINIE
brieven van lezers Vredesproces Israël hangt af van stembusuitslag
eidaeGomfl/nt
ZATERDAG 30 MEI 1992 23
r/meut
s ERT VAN WIJLAND
internationale ge-
- enschap heeft niets ge-
van dé burgeroorlog
eind vorig jaar delen
Kroatië in de as heeft
oop rd
janks herhaalde waarschu-
gen voor dreigende escala-
iebben EG en VN niet kun-
voorkomen dat de strijd is
(faai)ai rgeslagen naar Bosnië-Her-
ardighf ovina.
oorzaak en verantwoorde-
elooshiheid van het etnisch ge-
d ligt uiteraard bij de strij
de partijen zelf, maar on
diplomatieke ma-
uvres en vertraging van de
lesoperatie in Kroatië heb-
de spanningen in de mos-
•epubliek zeker doen oplo-
Het Servisch beleg van
yevo had tenminste kun-
worden uitgesteld, zo niet
jen voorkomen, menen
iapier Irnemers van alle etnische
iperingen.
grootste fout die de EG
~;te is het tijdstip van er-
ing van Bosnië-Hercego-
als zelfstandige staat,
[tuurlijk willen we erkend
len, maar alsjeblieft niet
smeekte een toch
dijk extreme moslimlei-
!op maandagmiddag 6 april
irajevo. „Laten ze het nu
maar even uitstellen". Een
later besloten de ministers
-17-OOj buitenlandse zaken in
isel tot erkenning over te
jkbaar hadden zij toen al da-
lang niet meer gekeken
V de rapporten van hun ei-
I waarnemers ter plekke of
r het tv-journaal. Sarajevo
j al dagenlang het toneel
hevige gevechten tussen
lims enerzijds en Serviërs
het federale leger ander-
In afwachting van de
jigende erkenning hadden
iServiërs de spanning zo
g mogelijk opgevoerd, om
J ervan te overtuigen dat
[erkenning als oorlogsver-
ping zagen. Na de erken
ning was er in hun denkwijze
alleen nog plaats voor verdere
escalatie, uitmondend in de
militaire opdeling van de vers
erkende nieuwe staat.
Niemand luistert
De EG-beslissing was de cu
mulatie van al eerdere ver
keerde inschattingen van de
Brusselse politici. „We riske
ren ons leven en rapporteren
wat we zien, maar niemand
luistert naar ons", aldus een
gefrustreerde EG-waarnemer
in Zagreb. De waarnemers
hebben inderdaad nauwelijks
schuld aan het echec, de fou
ten zijn van politieke aard. Het
begon eigenlijk al met de druk
van Duitsland om Kroatië snel
te erkennen. Eind december
vorig jaar ging de verdeelde
EG, die eigenlijk in meerder
heid tegen was, om en kregen
alle republieken van Joegosla
vië die dat wilden de kans zelf
standig te worden. Ze moesten
dat alleen even voor Kerstmis
laten weten.
En daarmee sloeg Brussel de
enige gematigde politicus die
het geweld in Bosnië mis
schien nog had kunnen sus
sen, het laatste wapen uit han
den. Gedwongen kleur te be
kennen, kon de moslimpresi
dent Alia Izetbegovic niet an
ders doen dan een aanvraag in
dienen. Daarmee verloor hij
alle diplomatieke ruihite om
nog tot een vergelijk te komen
met de Servische minderheid
die fel tegen een zelfstandige
staat was en is.
Als de EG toen voet bij stuk
had gehouden en Bosnië in
derdaad zo snel mogelijk er
kend had, was de schade mis
schien nog mee gevallen. Ge
schrokken door de heftige re
actie van de Serviërs, eisten de
ministers echter eerst een refe
rendum onder de bevolking
van Bosnië. Dat de uitslag
daarvan al bij voorbaat vast
stond moslims en Kroaten
voor, Serviërs tégen - was
geen punt van discussie. Op
nieuw reageerden de Serviërs
Deze Kroatische soldaten zijn blij met de nieuwe voedselvoorraden.
furieus, opnieuw werden de
onderhandelingen tussen de
drie partijen onder zware druk
gezet. Op de dag van het refe
rendum richtten de Serven de
eerste barricaden in Sarajevo
op.
Slechtste moment
geschrokken door het geweld
in de hoofdstad stelde de EG
de beslissing vervolgens nog
meer dan een maand uit: pas
op 7 april kreeg Bosnië-Herce-
govina de status van zelfstan
dige republiek. „Het slechtst
mogelijke moment", aldus de
moslimleider Ganic.
Een maand later liggen Saraje
vo, Mostar en andere steden in
Bosnië in puin, zijn er meer
dan tweeduizend doden te be
treuren en wordt Europa ge
confronteerd met de grootste
vluchtelingenstroom sinds de
Tweede Wereldoorlog. Maar
behalve Europa, heeft ook de
VN een scheve schaats gere
den in Bosnië.
Willens en wetens hebben
Amerika en Engeland uit bud
gettaire overwegingen de
komst van vredestroepen naar
Kroatië vertraagd tot na de
winter. „Als de blauwhelmen
tegen het vooijaar op hun post
waren geweest en ze hadden
de Servische bendes niet naar
Bosnië laten oversteken, was
er al veel gered geweest", al
dus een diplomaat in Belgra
do. „Iedereen wist dat de ge
vechten na de winterstop weer
zouden oplaaien. Het wachten
was op een aanleiding en mooi
Tweede fout was de komst van
VN-troepen naar Sarajevo,
zonder dat deze een mandaat
meekregen om ook daadwer
kelijk op te treden. Alleen ge
machtigd in Kroatië de vrede
te garanderen, konden de sol
daten in Bosnië slechts in de
kelders kruipen en toezien hoe
sluipschutters op onschuldige
burgers schoten. Het meest
wrange is nog dat deze gang
van zaken vanaf het begin dui
delijk was, maar dat de VN niet
anders kon reageren.
Macedonië
komen alleen als eerst ergens
oorlog is, gevolgd door een
staakt-het-vuren. Dan kunnen
we optreden. In Bosnië was
slechts de dreiging van oorlog.
Nu de gevechten aan de gang
zijn, moeten we wachten op
een bestand. Als dat er is, dan
kunnen we een buffer leggen",
legt een VN-official uit.
Dat er nog meer dreigende
conflicten voor het oprapen
liggen weet ook hij, maar ook
daar moet eerst lijdzaam op ge
wacht worden. Zowel VN als
EG zullen waarschijnlijk ver
rast worden als het geweld
overslaat naar Kosovo of Mace
donië. Het gehannes rond de
•erkenning van deze laatste re
publiek van het voormalige
Joegoslavië stelt de blunders
van de EG in Bosnië nog in de
schaduw. Om Griekenland
niet tegen de haren in te strij
ken hangt Macedonië nu al
maanden aan een touwtje.
„Blijkbaar moeten we eerst
een oorlog starten voordat we
erkend worden", verzuchtte
president Gligorov verleden
week.
Europa is gewaarschuwd.
(Gert van Wijland is onze cor
respondent in Belgrado).
De Amerikanen zijn verbijs
terd over de onverschilligheid
waarmee de EG-landen de 'hu
manitaire nachtmerrie' in Bos-
nië-Hercegovina bekijken.
Volgens een hoge ambtenaar
zou de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken James
Baker het zelfs over 'impoten
te, politieke dwergen' hebben
gehad. Dat is niet heel vriende
lijk ten aanzien van de bondge
noten, maar het is wel de waar-
Van de andere kant hebben de
Amerikanen niet veel recht
van spreken. Hun bezorgdheid
voor het lot van Bosnië-Herce-
govina is maar heel recent. Zij
werd vooral opgewekt door de
machtige vrienden in de isla
mitische wereld die de afslach
ting van de moslims in Joego
slavië met lede ogen aanzagen,
door het feit dat de Serviërs
vredestroepen van de Verenig
de Naties, waarin Washington
toch de eerste viool speelt, niet
ontzien en zelfs geen respect
tonen voor vertegenwoordi
gers van internationaal erken
de humanitaire organisaties
zoals het Internationale Rode
Kruis, en tenslotte door de op
steeds dringender toon gestel
de commentaren in Ameri
kaanse gezaghebbende bla
den.
De VS hebben zich met hand
en tand verzet tegen het uit
eenvallen van het Joegoslavië
van Tito. Nadat Slovenië en
Kroatië geheel volgéns de de
mocratische spelregels hun
onafhankelijkheid verwier
ven, was Washington bij de
laatsten om beide landen als
onafhankelijke staten te er
kennen. Indien de VS even
alert waren geweest in de ver
dediging van de territoriale in
tegriteit van Slovenië en Kroa
tië en indien Washington even
bezorgd was geweest over het
'humanitaire drama' in Kroa
tië, was het misschien nooit zo
ver gekomen in Bosnië-Herce-
govina.
Maar afgezien van het feit dat
ook de Amerikanen een flinke
portie boter op hun hoofd heb
ben, is hun taxatie van de Eu
ropese politiek inzake Joego
slavië juist. Joegoslavië legt
het pijnlijke falen van de EG
bloot, maakt een lachertje van
de de zo geroemde Europese
eenheid, en onderstreept nog
eens het omschrijving van de
EG als een 'economische reus,
een politieke dwerg en een mi
litaireworm'.
Ter verontschuldiging van de
Europa zou men kunnen aan
voeren dat het continent door
de Tweede Wereldoorlog werd
ontmand: gedurende vier de
cennia heeft het onder curate
le gestaan, het Westen onder
de voogdij van de Verenigde
Staten, het Oosten onder de
dwingelandij van Moskou. Alle
belangrijke beslissingen wer
den' in Washington of Moskou
genomen, niet in Europa. De
Europeanen ondergingen hun
lot.
Nu worden ze gedwongen hun
eigen lot opnieuw in handen te
nemen. Het blijkt dat ze daar
niet op voorbereid en daarvoor
niet uitgerust zijn. Met voor
bijgaan van alle gesloten ver
dragen, alle mooie manifesten
en alle acten, met ontkenning
bovendien van al hun plechtig
verkondigde principes van
vrijheid, democratie en zelfs-
beschikkingsrecht der volke
ren, werpen de Westeuropese
landen zich in de Joegoslavi
sche krabbemand alsof ze hun
belangen van de vorige eeuw
nog moeten verdedigen.
Frankrijk en Engeland ont
dekken in de Balkan hun oude
vrienden en bondgenoten, Ita
lië en Duitsland eveneens.
Waartoe dienen eigenlijk de
akkoorden van Helsinki, het
Manifest van Parijs, de Univer
sele Verklaring van de Rech
ten van de Mens, de in Maas
tricht tot uitdrukking gebracht
wil om een gezamenlijk EG-
buitenlands beleid op te zet
ten, wanneer men er enkel in
slaagt door de eigen dubbel
zinnigheden, fouten en twis
ten de agressie, de barbaarse
vernielingen en de verdrijving
van honderdduizenden men
sen uit hun woningen en hun
land aan te moedigen?
Europa, maar ook Amerika,
hebben veel goed te maken in
Jeogoslavië, in de eerste plaats
door de agressie te stoppen, ge
steld dat ze dat zouden kun
nen. In Amerikaanse perscom
mentaren wordt uitgetekend
hoe men de Servische agressie
een halt kan toeroepen en hoe
men de Servische nationaal-
bolsjevisten ten val kan bren
gen, namelijk door een minie
me fractie van het geweld dat
in Koeweit werd gebruikt.
Maar kan men dat beetje moed
dat duizenden mensenlevens
zou redden en de menselijke
tragedie zou verzachten, ver
wachten van 'impotente, poli
tieke dwergen'?
(Leo Custers is redacteur bui
tenland van de Gazet van Ant
werpen.)
redactie behoudt zich het
it voor ingezonden brieven
bijdragen (maximaal 250
rden) eventueel in te kor
don wel te weigeren. Ano-
iting ne inzendingen verdwijnen
hen e P^tenbafc. Brieven die-
te worden ondertekend en
rzien van naam, adres en
'oonnummer. Ze dienen ge-
sseerd te worden aan de
dredactie van deze krant,
bus 9,2501 CA Den Haag.
i riade
legd.L
de buji
fl. 7
fl. 7
fl. 7
fl. 7
fl- 7 1 april kon je een toegangs-
fl. 7 "t tot de Floriade (een
fl, 7 artout voor 185 dagen) ko-
voor 85 gulden. Maar er i
bijgezegd datje 10 gulden
teergeld moet betalen. Als
,-p.jenmaal in de week gaat,
it er nog eens 260 gulden
_u| De gehandicapten.met een
Uidenparkeerkaart, die
(lelijke vrijstelling geeft
j parkeergelden, moeten
jdie 10 gulden betalen. Be
den met een klein pen-
wao'ers kunnen dat
J opbrengen, want in een
IJlkun je niet alles bekijken,
llelijk wordt er iets gedaan
f de groep mensen die een
u»e-partout hebben gekocht.
)uur!|e Jager,
pRBURG.
\railleurs
uw blad van 21 mei jl bij
rtikel over luchtdoelartil-
geplaatste foto trok mijn
icht, omdat ik ^r zelf op
Jammer genoeg
de foto geen betrekking
tt onderwerp van het arti-
|De drie militairen op de
|behoren tot de MC III, 4
bevinden zich met hun
jen op de vuurtoren van
rijk aan Zee. MC staat voor
"ailleur Compagnie. Het
naai beelde wapen is de zware
ailleur, welke is geplaatst
Idor e voor luchtdoelen aange-
e affuit. Het personeel be-
t derhalve tot het 3e Batal-
'an het 4e Regiment Infan-
en niet tot een afdeling
tdoelartillerie.
de Graaf,
IRBURG.
gezond?
e goed leeft, gemotiveerd
■hristus naar de kerk gaat,
s je goed vindt dat je kin-
n kiezen voor hét priester-
p, het kloosterleven of
een in de kerk gesloten
'elijk, dan word je ouder
genoemd. Getuige de
prachtige reportage over me
vrouw Jo Dijkstra (in de krant
van 23-5). Als men daarnaast in
dezelfde krant leest hoe een
hooggeplaatst prelaat de kerk
ongezond noemt, dan ontdek
ken wij uit dit verhaal hoe een
voudige mensen zelfs voor
sommige prelaten een voor
beeld kunnen zijn van hoe ge
zond geloven is zoals de Kerk
wil. En hoe zij allang doorheb
ben dat de huidige verande
ring van de ethische regels het
gedrag van velen ten nadele
beïnvloed heeft en geleid heeft
tot de ontkenning van vele ge
boden en van het zich niet
meer zondaar weten voor God.
Maar mevrouw Dijkstra liet
zich niet in de kreukels ma
noeuvreren toen zij eenmaal
wist dat het leven altijd een
morele opdracht is; en toen zij
geloofde in het woord van
Christus 'dat nooit .niet een
jota van Gods wetten zou wor
den afgeschaft', en tenslotte
met de Kerk de profeet Jesaia
nazong: 'met blijdschap door
de boodschap van Christus te
beleven, gered te zijn van de
ondergang'. En zij het moder
nisme liet voor wat het was: on
gezond. En niet de Kerk.
H. Rutges,
DEN HAAG.
Woonlasten
Tot mijn genoegen mocht ik
constateren dat met name de
fracties van WD en CDA in de
Haagse gemeenteraad op het
standpunt staan dat de woon
lasten voor veel Hagenaars ex
treem hoog zijn geworden. Ze
willen daarom iets doen aan de
onroerend-goedbelasting of
aan de stijging van de afval
stoffenheffing. In beide geval
len gaat het daarbij waar
schijnlijk om een honderd gul
den of hooguit een paar hon
derd gulden per jaar, een maat
regel die dan voor alle burgers
geldt. Maar waar bleef deze
hooggewaardeerde zorg voor
de woonlasten bij genoemde
partijen, toen in februari van
dit jaar de verhoging van de
erfpachtcanons nog eens ter
sprake kwam? Daarbij gaat het
vaak om een woonlasten ver
zwaring van duizenden gul
dens per jaar, een verzwaring
die bovendien alleen een be
paalde groep burgers, en zeker
niet alleen de meer welgestel
de, treft. Toen oordeelden de
nu zo bezorgde raadsleden
zo'n vele malen grotere lasten
verhoging als redelijk. Wie het
vatten kan, vatte het.
M. Schox,
DEN HAAG.
Als alle politieke partijen
die zich de afgelopen da
gen hebben laten inschrij
ven voor de algemene ver
kiezingen van 23 juni in
Israël hun zin zouden krij
gen, zou het nieuwe parle
ment in Jeruzalem op een
veelkleurig circus lijken.
Niet alleen de tot nu toe be
staande partijen deponeerden
hun voor de verkiezingsstrijd
vereiste cheque van zo'n
15.000 gulden. Ook tientallen
nieuwe partijen, zoals die van
de gepensioneerden, van de
taxichauffeurs, van de ge
scheiden mannen, van de na
tuurliefhebbers en niet te
vergeten - van de 'blauwen',
waren van de partij.
Een kleine maand voor D-Day
komt de verkiezingsstrijd in
een hogere versnelling. Met
alle aan agressie grenzende op
winding die nu eenmaal bij
verkiezingscampagnes in Is
raël "hoort. Zelfs premier Yits-
hak Shamir zelf, leider van de
regerende Likoudpartij, kreeg
onlangs tijdens een verkie
zingsbijeenkomst in het zui
den van het land zoveel boe
geroep naar zijn hoofd geslin
gerd, dat de voorzitter van het
centrale verkiezingscomité,
rechter Avraham Halima, er
weef aan te pas moest komen
om de gemoederen te sussen.
Gedrag
Halima, bevreesd voor echt ge
weld, heeft trouwens de strij
dende partijen inmiddels een
schriftelijke belofte laten teke
nen zich de komende weken
netjes te gedragen.
Van alle verkiezingskandida
ten zal Shamir zelf trouwens
wel de meest slapeloze nach
ten hebben. Want zijn partij,
de Likoud, dreigt heel wat
stemmen van de teleurgestel
de en zelfs woedende burgers
te verliezen. De kiezers zouden
dit jaar wel eens een einde
kunnen maken aan het regime
van de zeventien jaar geleden
aan de macht gekomen natio
nalisten. Ze hebben redenen te
over: de zorgwekkende econo
mische situatie, het vredespro
ces, de slechte betrekkingen
met de Verenigde Staten en de
problemen rondom de integra
tie van de Russische immi
granten. Zaken, die in Israël
niet alleen de gevoelens van
nationale trots raken, maar
Voorlopig vangt de Arbeiderspartij onder leiding van de nieuwe leider Yitshak Rabin dankbaar de teleurgestelden op.
I FOTO: AP
ook gewoon de huishoudpot.
„We zijn het zat", is een veelge
hoorde opmerking, „de Likoud
moet gestraft worden".
En of het nu het slechte onder
wijs aangaat, het drugsgebruik
in de ontwikkelingssteden, de
werkloosheid of de vredeson
derhandelingen met de Ara
bieren, het protest richt zich
tegen de machtsdragers.
Verschuiving
Voorlopig vangt de Arbeiders
partij onder leiding van de
nieuwe leider Yitshak Rabin
dankbaar de teleurgestelden
op. Volgens opiniepeilingen
zouden de socialisten kunnen
rekenen op 46 van de 120 zetels
in het parlement, terwijl de Li
koud er niet meer dan 31 zou
krijgen. Een indrukwekkende
stemverschuiving, die zou
kunnen leiden tot een snelle
doorbraak in de vredesonder
handelingen met de Palestij-
nen, een stop op de bouw van
joodse nederzettingen in de
bezette gebieden en een verbe
tering in de economische situ
atie.
Niet in het minst Rabin zelf,
die kortgeleden Simon Peres
versloeg als leider van de par
tij, heeft tot het voorlopige suc
ces van zijn partij bijgedragen.
De 70-jarige Rabin, die opper
bevelhebber van het Israëli
sche leger was tijdens de Zes
daagse Oorlog van 1967, geniet
als politiek leider veel meer
populariteit dan de bepaald
niet tot het hart van zijn volk
sprekende Shamir. Bijna 56
procent van mensen die kort
geleden werden ondervraagd
zou Rabin wel als premier wil
len, terwijl ruim 44 procent
Shamir verkiest.
Trouw
En toch, zo zei Israëls leidende
opiniepeiler Chanoch Smith,
zou het best eens kunnen zijn
dat er geen politieke omwente
ling in Israël komt. Volgens
Smith hoeft er alleen maar
naar de voorgaande verkie
zingscampagnes gekeken te
worden om erop voorbereid te
zijn dat de flinke voorsprong
die de Arbeiderspartij nu
heeft, tegen de 23e juni vrijwel
verdwenen is. „Er zijn welis
waar nu heel veel stemmen
van protest, maar op het mo
ment van de waarheid zullen
veel traditionele Likoud-aan-
hangers hun partij toch trouw
blijven", aldus de Israëlische
Maurice de Hondt. Volgens
Smith, die zijn voorspellingen
op zowel gepubliceerde als on
gepubliceerde opiniepeilingen
baseert, zou de Arbeiderspartij
samen met de linkse partijen
en de Arabische lijst net een
regeringscoalitie van zestig
parlementsstemmen kunnen
vormen en zou het dus wel
eens allemaal op een regering
van nationale eenheid kunnen
uitdraaien.
Zo'n regering, zoals Israël ook
in de jaren tachtig heeft ge
kend, staat in de Israëlische
volksmond bekend als 'rege
ring van nationale verlam
ming'. Niet voor niets natuur
lijk, want met het combineren
van de twee grote politieke
partijen, die vooral qua buiten
landse politiek ver uiteen lo
pen, is er in de onderhandelin
gen met de Palestijnen bij
voorbeeld niets anders dan
complete stilstand te verwach-
Niet dat het kiezersvolk dat op
zich zo erg vindt. Maar samen
met een impasse in het vredes
proces zou er van de enorme
leninggaranties die Israël van
de VS heeft gevraagd, ook
weer niets terecht komen.
Immigranten
De grote onbekende in de Is
raëlische verkiezingsstrijd is
de zogenaamde 'nieuwe stem',
dat uil zeggen die van de hon
derdduizenden jongeren en de
nieuwe immigranten. De sol
daten die net 18 of 19 jaar zijn
hebben onder invloed van hun
legerervaring meestal een
rechtse politieke neiging.
Maar het zijn juist ook de jon
geren die, als ze net uit het le
ger zijn, het meest te lijden
hebben van de belabberde eco
nomische situatie.
En wat de nieuwe Russische
immigranten betreft - zo'n
acht procent van het kiezers
volk - die neigen volgens
Smith nu duidelijk naar de Ar
beiderspartij. Maar nu^de Li1
koud op het punt staat'als ge^
weldige verkiezingsstunt tien
duizenden pas gebouwde wo
ningen tegen een symbolische
huurprijs aan de nieuwe immi
granten cadeau te doen, zou
ook de 'Russische stem' uitein
delijk wel weer kunnen om-
Wanhoop
Voorlopig is de Likoud trou
wens zo wanhopig over de
slechte stembus-voorspellin
gen, dat bij de eerste verkie
zingsbijeenkomst een video
film werd vertoond van de on
langs overleden ex-partijleider
Menachem Begin. Er is zelfs
een idee geopperd om de ge
liefde overledene een symboli
sche plaats te geven op de kan
didatenlijst.
Begin slaagde er indertijd in
honderdduizenden Israëli's
van Sephardische (oriëntaalse)
afkomst voor zich te winnen,
maar Shamir heeft zich on
langs weer de woede van de
Sephardi's op de hals gehaald,
toen Likoud-minister van bui
tenlandse zken David Levy
zijn eigen partijleider hardop
van anti-Sephardisch racisme
beschuldigde.
En intussen worden de verkie
zingsvideoclips, die binnen
kort door de verschillende par
tijen op het televisiescherm
mogen worden vertoond, te
gen hemelhoge prijzen klaar
gemaakt. Videoclips, omgeven
met de grootst mogelijke ge
heimzinnigheid, maar die het
volk met de 'hard sale'-metho-
den duidelijk zullen maken
waar het op neerkomt. Want
ook al heeft premier Shamir
een paar maanden geleden
aangestuurd op deze vervroeg
de verkiezingen in de hoop het
vredesproces op de lange baan
te kunnen schuiven, de stem
busuitslag van de 23e juni zal
in grote mate moeten bepalen
of dat vredesproces een farce
zal blijven, of niet.
(Willy Werkman is correspon
dente voor onze krant in Tel
Aviv).
