Wetenschappelijke bijval
voor De Raafs smart card
AC bouwt op alle fronten
CctdócSouocmt
BINNENLAND
De stilte onder woorden gebracht
„Wereld heeft twintig jaar om orde op zaken te stellen"
EXAMENS 1992
VRIJDAG 22 MEI 1992
DEN HAAG - Stilte. Sommige
mensen worden er zenuwachtig
van, anderen ervaren het als een
verademing.
Niemand praat eigenlijk over stilte.
Jan Renkema wel. Hij voerde ge
sprekken over dit onderwerp met
een twintigtal Nederlanders, be
kende en onbekende. Het waren
zweverige en praktische gesprek
ken, eerlijke en verrassende ge
sprekken. Hij bundelde de inter
views in het boekje 'Onder
woorden', dat vandaag is versche
nen.
Aanleiding is de opening morgen
van een stiltecentrum op de cam
pus van de Katholieke Universiteit
Brabant (KUB). Renkema doceert
tekstwetenschap aan de letterenfa
culteit van de KUB. Hij heeft diver
se publicaties op zijn naam staan,
onder meer het boek 'Schrijfwijzer'.
„Onze cultuur kan niets met stilte.
Een stilte 'valt' ook alleen maar bij
ons. Meestal is het woord 'stilte' een
bevel. En als er om stilte wordt ge
vraagd is dat om iemand anders
weer geluid te laten voortbrengen".
Henny Vrienten is somber ge
stemd. „Stilte? Dat kennen we toch
niet meer in deze tijd! Wat wij voor
lief nemen aan geluiden is toch im
mens. Wat wij als normaal beschou
wen, dat is toch abnormaal". De
popmuzikant, die zich op het hoog
tepunt van zijn roem in stilte terug
trok, klaagt uitgebreid over de
'transistorterreur'. En dan heeft hij
het niet alleen over de muziek in
winkels en restaurants, over de
transistorradio's van de bouwvak
kers, maar ook over de muziekin-
dustrie. Een industrie
veel mogelijk geproduceerd moet
worden. Te veel, vindt Vrienten.
Zelf produceert hij overigens wel
mee. Hij heeft net een nieuwe cd
uitgebracht. „Omdat ik nu eenmaal
dit vak uitoefen doe ik mee aan
deze vorm van luchtvervuiling".
Juist omdat zij in zijn vak zo
schaars is, trekt de stilte hem
enorm. Die ontstaat door lezen en
door nadenken. „Ik heb een prach
tig vak, maar de grote dichters en
de grote denkers heb ik nodig voor
de stilte".
Leontien van Moorsel, wereldkam
pioene wielrennen op de baan en op
de weg, haat de stilte. Ze heeft er
een bloedhekel aan. Hoe meer er
gekeet wordt, hoe beter. De stilte
voor de start van een proloog kletst
ze gewoon vol. Ze praat, even voor
de duidelijkheid, dan in zichzelf.
En vooral tegen zichzelf. „Een één
persoonskamer een dag voor de
wedstrijd, dat vind ik echt erg. Dan
moeten ze me niet alleen laten. Het
moet eigenlijk niet stil zijn om me
heen". En later, als ze mogelijk niet
meer zo in de belangstelling staat?
„Dan ga ik gewoon gezellig mensen
opzoeken en samen iets doen".
De verschijningsvormen van stilte
zijn legio. Een kleine, onvolledige
opsomming: de stilte van de medi
tatie, de stilte voor de storm en de
stilte van de boycot. Dat laatste
overkwam de schrijver Theun de
Vries, toen hij in een ver verleden
als overtuigd communist het neer
slaan van de Hongaarse opstand
goedkeurde. „Een kunstenaar
werkt en wil contact met zijn pu
bliek. De eerste jaren na de oorlog
lag de glans van het verzet nog over
mijn werk. Daarna werd ik be
schouwd als een vertegenwoordi
ger van een vijandelijke mogend
heid. Toch voel ik mij drager van de
Nederlandse cultuur. Ik heb de le
zers mijn gedachten, meningen en
fantasieën aangeboden. Maar ze
zijn slecht geaccepteerd. Je presen
teert iets en je hoort alleen maar
stilte". Die stilte is nog niet hele
maal voorbij. De Vries komt nog
overal 'restantjes Koude Oorlog' te
gen.
Stilte is veelzeggend, vindt de Ame
rikaanse onderzoeker Ronald Co-
hen. Hij wil door middel van onder
zoek aantonen dat stilte belangrij
ker is dan spreken. Stilte is het re
sultaat van spreken, betoogt hij. En
geeft een paar voorbeelden. Wie
een racistische grap vertelt, kan op
een afkeurend zwijgen rekenen. Ie
mand kan uit vrije keus of onder
dwang afzien van taal, of zo ont
roerd zijn dat woorden tekortschie
ten. Iemand kan onterecht worden
beschuldigd en daar als reactie al
leen maar verontwaardigd op zwij
gen. Als een student niets van een
college snapt, zegt hij liever niets
dan iets waaruit zijn onwetendheid
blijkt. „Wanneer we stilte ervaren
als resultaat van spreken of als ant-
a
woord op onrechtvaardige situal
zegt stilte juist veel meer
woorden".
Het wordt verwoord door zon
een student, maar het zal veel n
sen aanspreken. Velen zoeken e I
stilte in de natuur. Isabel Baking
gaat wekelijks op pad. „Still
voor mij op zondagochtend,
vroeg, met mijn vader in de di
en de bossen lopen. Niet lanj^
paden, gewoon door de stnil
over het zand. We kennen heti gd
heel goed, weten altijd precies
we zijn. Heel vroeg, dan is er v<
niemand. We vinden het altijd
mer als we afdrukken van vo<
zien".
'Onder woorden. Gesprekken c1
stilte' (120 blz.). Onder reda ap
van Jan Renkema. Sdu Uitge\[
Koninginnegracht, Den
Prijs: 24,90.
ii
DELFT De Haagse in
genieur G. de Raaf heeft
zich met zijn idee voor de
invoering van een smart
card bij auto's misschien
bezondigd aan technology
push, in wetenschappelij
ke kring wordt hem dit al
lerminst verweten. Dr.
P.W.G. Bots van de vak
groep Technische Be
stuurskunde aan de TU in
Delft: „Mensen als De
Raaf zijn nodig, juist om
de mogelijkheden van de
techniek beter te benut
ten. Bovendien, de smart
card is geen toekomstmu
ziek. Die bestaat allang".
De Raafs verkenning handel
de over betere handhaving van
de verkeersregels. Alle auto's
zouden worden uitgerust met
een smart card die gegevens
bevat die door in het wegdek
verzonken lussen kunnen wor
den afgelezen. Parkeerovertre-
dingen, snelheidsovertredin
gen, apk niet uitgevoerd, be
lasting niet betaald, onverze
kerd rijden.alles zou elec-
tronisch gecontroleerd en
waargenomen kunnen wor
den.
De geschrokken technologisch
adviseur De Raaf heeft wel
licht enkele dagen onder zijn
bureau op het ministerie van
justitie doorgebracht, nadat
zijn publicatie in het blad 'Jus
titiële Verkenningen' een golf
van reacties veroorzaakte. De
term 'big brother is watching
you' viel veel, de ANWB waar
schuwde tegen ontmenselij
king van de regelhandhaving
en een woordvoerder van Jus
titie meldde direct dat De Raaf
op persoonlijke titel had ge
schreven. „Bovendien onder
zoekt Justitie van alles, maar
dat wil niet zeggen dat het ook
allemaal wordt uitgevoerd", al
dus de woordvoerder.
Hobbels
De Raaf schreef ook dat welis
waar juridisch (bewijslast,
fraudemogelijkheid) en maat
schappelijk (privacy) menige
hobbel moet worden genomen
en technisch onderzoek nodig
is, maar de mogelijkheid be
staat op zijn minst. Dat laatste
beaamt de Delftse docent Bots
die zeer is geïnteresseerd in
het door De Raaf aangekaarte
megaproject. De studierich
ting Technische Bestuurskun
de gaat pas volgend jaar van
start, het project van De Raaf
ziet Bots als een schoolvoor
beeld van een technisch-be-
stuurskundig probleem. „Het
is een complex vraagstuk waar
precies die kanten aan zitten
waar we ons hier mee bezig
houden: systeemkunde. be-
leidskunde en beleidsana
lyse".
De nieuwe studierichting gaat
zich juist bezighouden met
grote problemen die van pas
sende antwoorden moeten
worden voorzien, zoals de
handhaving van de verkeers
regels die mogelijk door elec-
tronica van mensen kan wor
den overgenomen. Zonder in
detail te treden, want dat kun
nen volgens Bots de verkeers-
en electrotechnische, juridi
sche en politieke specialisten
beter, wil hij zijn licht wel laten
schijnen over De Raafs ver
kenning.
Bots gaat verder dan De Raaf
als hij het heeft over mogelijke
toepassingen van de smart
card. „Je zou zelfs kunnen
denken aan een systeem waar
mee auto's die te snel rijden,
worden beïnvloed zodat de mo
tor na een waarschuwing auto
matisch afslaat of snelheid
mindert, een soort snelheids
begrenzer dus. Er zijn moge
lijkheden te over en om het
technisch uit te voeren zijn
geen revolutionaire uitvindin
gen nodig". De wetenschapper
zegt echter de eerste te zijn die
erkent dat juist de maatschap
pelijke reacties (en de politie
ke dus) van belang zijn. „Er
ligt echter een probleem: de
handhaving van verkeersre
gels plus de toename van het
aantal auto's. Dus moetje voor
de toekomst nadenken, want
we zijn het er over eens dat
meer wegen aanleggen niet
helpt, al was het uit milieu
overwegingen".
„Wat wil men?"
Bots vervolgt: „De belangrijk-
Dr P.W.G. Bots van de vakgroep Technische Bestuurskunde aan de
TU in Delft. foto: naut steenkamp
ste vraag moet eerst worden
beantwoord, namelijk: wat wil
men bereiken? Welke doelen
stelt men zich met zo'n pro
ject? Moet overal iedereen die
150 kilometer per uur rijdt
worden gepakt en slechts een
gedeelte van de mensen die
130 kilometer per uur rijdt?
Zoiets zou toch rechtvaardiger
zijn? Met andere woorden:
waarvoor wil men de smart
card gebruiken? Technisch
zou het allemaal over een paar
jaar operationeel zijn, maar zo
snel zal eventuele politieke be
sluitvorming niet gaan. Eerst
moet daar worden uitgemaakt
wat precies van het systeem
wordt verlangd. En bovendien,
misschien komt men er na stu
die wel achter dat ook in de
toekomst beter met Porsches
gewerkt kan worden. Waar De
Raaf over praat is echter een
mogelijke oplossing".
De smart card waarop gege
vens kunnen worden opgesla
gen, heeft volgens Bots het
voordeel dat-ie tamelijk ro
buust is. „Er kan niet veel aan
beschadigd worden, terwijl
zo'n trillende auto toch een vij
andige omgeving is voor elec-
tronica".
Bots heeft een lichte neiging
De Raaf te bellen tot nu toe on
derdrukt. „Toch zou ik binnen
kort graag zijn rapport eens
willen zien. Waar De Raaf het
over heeft illustreert prachtig
waar we hier mee bezig zijn,
zoals trouwens ook het geval is
met de problemen rond de Be
tuwelijn en een mogelijke
energiecentrale op de Maas
vlakte", aldus de Delftenaar.
Over de commotie rond De
Raafs uitlatingen zegt Bots:
„Mensen als De Raaf zijn no
dig. De techniek dringt zich
aan ons op. Volgende week ga
ik naar een conferentie in Ot
tawa over dit soort zaken. De
mogelijkheden van een smart
card of een IC card (Integrated
Circuit) zoals wij hem noemen,
leeft nog niet echt. Je kunt om
die reden De Raaf zeker geen
open geest ontzeggen. En dat
heb je nodig. Daarbij moet je je
wel realiseren dat de techniek
een instrument kan aandra
gen, maar dat een instrument
alleen.nooit een oplossing is".
BILTHOVEN - De wereld
heeft nog twintig jaar de tijd
om orde op zaken te stellen.
Dat wil zeggen: echt beginnen
met het schoonmaken van het
milieu en overschakelen op
duurzame ontwikkeling. Ge
beurt dat niet dan stort de we
reld in elkaar.
Met die boodschap heeft prof.
Dennis Meadows van de Uni
versiteit van New Hampshire
gisteren de Nederlandse versie
van het boek „Beyond de Li-
mits" („De grenzen voorbij")
gepresenteerd. Het boek is een
vervolg op „Grenzen aan de
groei", het in 1972 voor de Club
van Rome geschreven rapport
over onze toekomst.
Dennis Meadows en zijn mede
auteurs Donella Meadows en
Jorgen Randers hebben met
behulp van computermodelen
bekeken hoe het sinds 1972
met de wereld is vergaan en
wat de verwachtingen zijn.
Volgens Meadows is de voor
spelde groei doorgegaan en
zijn daardoor wereldwijd al
grenzen overschreden (de mi
lieuvervuiling is doorgegaan,
toenemende armoede in niet-
geïndustrialiseerde landen).
Als die lijn niet wordt omgebo
gen en de wereldbevolking in
het huidige tempo blijft groei
en, lijdt dat voor het midden
van de volgende eeuw tot een
ineenstorting van de wereldor
de. Meadows: „We zeggen niet
dat het gebeurt. We geven al
leen aan wat er kan gebeuren
als we niets doen." Die 'we' zijn
volgens hem de politici, die al
leen in korte termijnen den
ken.
Beseffen de politici tijdig dat
de bakens moeten worden ver
zet dan zijn er volgens Mea
dows nog kansen op duurzame
ontwikkeling voor acht tot ne
gen miljard mensen. Donella
Meadows toonde zich daarover
optimistisch. Daarentegen
meent de gisteren niet aanwe
zige Randers dat het niet lukt.
Hij rekent op verzet van politi
ci, van mensen die het goed
hebben en de noodzakelijke
solidariteit met anderen niet
willen opbrengen.
Dennis Meadows meent dat de
afgelopen twintig jaar in ieder
geval duidelijk hebben ge
maakt dat „je de rommel kunt
opruimen met economische
groei". „Dat is zoiets als je ka
ter wegdrinken met alcohol.
Dat is misschien wel goed voor
de korte termijn, maar niet
voor de langere termijn."
Over de uitkomst van de con
ferentie van de Verenigde Na
ties over milieu en ontwikke
ling, van 3 tot en met 14 juni in
Rio de Janeiro, is hij niet opti
mistisch.
Van de meeste zaken die al zijn
afgesproken in de voorberei
dende vergaderingen heeft hij
geen hoge pet op, zoals bijvoor
beeld de tekst van het Wereld
Klimaatverdrag. Hij wijt dat
vooral aan de rol die de Vere
nigde Staten hebben gespeeld.
Die hebben de zaak geblok
keerd. Volgens Dennis Mea
dows is „het milieu van geen
enkel belang voor de regering-
Bush".
SUSKE EN WISKE - DE SCHERPE SCORPIOEN
fr heerst een eeuwenlange vete en
vüandsihap tussen de /xen-Uhaai
en een andere stam in hel Atlasge
bergte, de hevber- [hrs 2u proberen
de gouden schorpioen te Sleten want
son der deie women de Tien l/haal
in hun
Bouwen aan de toekomst, binnen en buiten.
I FOTO: MILAN KONVAL Bn
Standaard Uitgeverij/Wavery Productions
Kwart studenten
stort studielening
terug
GRONINGEN - Een kwart
van de studenten die naast
hun basisbeurs een rentedra
gende lening krijgen, stort die
lening meteen weer terug. De
Informatiseringsbank biedt
die mogelijkheid sinds 1 janu
ari en sindsdien maken er elke
maand zo'n 75.000 studenten
gebruik van. Dat blijkt uit de
Informatiekrant voor Stude
rend Nederland, een uitgave
van de Informatiseringsbank.
Mede op verzoek van de stu
dentenorganisaties heeft mi
nister Ritzen vorig jaar beslo
ten, dat een student zijn lening
niet hoeft te accepteren. De
studenten konden vanaf 1 ja
nuari de lening meteen terug
storten en dan werd er ook
geen rente over berekend.
DEN HAAG Bouwen,
bouwen en nog eens bou
wen. In meerdere opzich
ten is het in en rond het
Haagse Aloysius College
een bouwput. Zonder al te
veel nostalgische gevoe
lens bouwen de 250 eind-
examinandi in de kapel en
aula aan hun cijferlijst.
Gisteren was de vuurproef
'voor aardrijkskunde en wis
kunde (mavo) en Frans plus
biologie (havo en vwo). Buiten
ligt een bouwput - compleet
met hekken, graafmachine en
bouwkeet waar eerst de
leerlingen-entree was. De reü
nisten die in oktober het 75-ja-
rig bestaan van de voormalige
jezuïtenschool vieren, zullen
een pijnlijke steek in het hart
voelen bij het betreden van de
cour. De gesloopte leerlingen
entree was immers een beeld-
bepaler. Het nostalgisch leed
is echter te overzien, want er
komt een nieuwe entree. Op de
plaats van de gesneuvelde in
gang verrijst een rij lokalen
waar de nieuwe toegang tegen
aan wordt gebouwd. De bouw
activiteiten houden verband
met het „aanpassen van het
gebouw, dat uit de jaren twin
tig dateert, aan de eisen van
deze tijd", licht conrector M.
Klaverkamp de vijf miljoen
kostende bouw-exercitie toe.
Hij bëgeleidt de bouw die „tot
ver in het komende schooljaar
duurt" en waarbij een aantal
lokalen wordt vergroot, terwijl
de in de vroege jaren zeventig
op de cour neergezette noodlo-
kalen (eindelijk) verdwijnen.
De operatie is op 11 mei begon
nen, maar tijdens de examen
periode zwijgen de radio's,
stoppen de machines en wor
den de gereedschappen terzij
de gelegd vanaf half negen
's morgens. Bovenop de acti
viteiten dicht bij huis is er ook
sprake van opbouw in den
vreemde. In het kader van het
75-jarig bestaan worden in Ma
dagaskar scholen gebouwd on
der het motto 'het AC bouwt
mee'.
Voor de examinandi zijn de op
waardering van het imposante
gebouw aan de Oostduinlaan
een knoert van een school
waar ruim duizend kinderen
school 'mogen' gaan en het
project in Madagaskar duide
lijk van secundair belang. Zij
bouwen aan een geslaagd exa
menresultaat. In de kamer van
de rector vertellen Marieke
Beeuwkes, Merikke van Ruij-
ven en Robert Krens over het
aardrijkskunde-D examen.
„Moeilijk", zegt Marieke, ook
al was ze ruim voor tijd klaar.
„Er werden helemaal geen be
grippen gevraagd, maar er wa
ren wel veel plaatjes, grafieken
en tabellen". Het onderwerp
Duitsland („Het ging vooral
over in- en uitvoer van het
Ruhrgebied") vond ze het
moeilijkst, Indonesië het mak
kelijkst. „En over stedelijke
gebieden in Nederland gingen
veel vragen". Merikke vond
het allemaal wel meevallen.
„Zelfs als je, net als ik, het hele
jaar topografie niet heb ge
leerd". Robert had geen pro
blemen met het aanbod aan ta
bellen en grafieken. „Als je de
begrippen had geleerd kon je
ze zo uit de vragen halen.
Soms waren de vragen zo mak
kelijk je kon het antwoord
gewoon aflezen dat je ging
twijfelen". Docente O. Heet-
man vond het „een redelijk
examen, al heb ik de indruk
dat ze voor het onderwerp In
donesië, dat voor de laatste
keer op het programma staat,
hebben moeten zoeken naar
vragen. Ik vond ze niet makke
lijk".
Taarten
Het Frans van de ochtend valt
bij zowel havo als vwo goed.
Tara van Gaal had moeite met
tekst vier over taarten. „Die
leek makkelijk, maar ik kwam
er niet uit". Joost van Wissen
vond de teksten steeds moeilij
ker worden. „Maar je kwam er
wel uit hoor". „Die met al dat
eten vond ik moeilijk, veel
moeilijke woorden", ant
woordt Ester Goergen als le
raar Fons van der Veldt na af
loop nieuwsgierig vist naar on
derdelen waar zijn leerlingen
moeilijkheden hadden. Ver
warring ontstaat er bij de vijf
napraters over wie er in tekst
drie bij de koning aan tafel
mochten en wat voor functie
de valk had in een tekst over
vliegtuigen en vogels. „Al met
al vond ik het niveau goed",
oordeelt Van der Veldt. „De
teksten waren luchtig en pret
tig en gingen over duidelijke
onderwerpen". Het vwo sloot
volgens leraar Ino Mulders aan
bij „de havo-traditie". Havo
traditie? „Ik bedoel afwisse
ling in onderwerpen die ook
nog dicht bij de leerlingen
staan". Wie het examen be
kijkt - registratie persoons
gegevens, recensie over 'De
Zwaardvis' van Hugo Claus,
astrologie, dure brilmonturen,
de abdij Clairvaux en vis
sen - moet hem gelijk geven.
„Het vwo had de traditie dat de
teksten serieus, moeilijk en
abstract waren. Dat is de laat
ste jaren doorbroken". Jurjen
Mos: „Het is makkelijker je
concentratie vast te houden bij
leuke onderwerpen". Met Ma-
rike op den Akker zijn de
meesten het wel eens dat
Frans een niet te hoge hinder
nis was.Al heb ik nu wel veel
getwijfeld en verbeterd, terwijl
ik thuis ontspannen zo'n tekst
zat te maken". Joost van der
Spek had weinig twijfel: „De
vraagstelling was duidelijk en
de antwoorden waren duide
lijk goed of fout".
Het biologie-examen voor het
vwo was een typisch vwo-exa-
men. Veel inzichtvragen met
veel vragen over erfelijkheid.
Goede antwoorden examenvragen
Hieronder volgen de goede antwoorden van de meerkeuze-
opgaven van de centrale schriftelijke eindexamens lbo/ma
vo, havo en vwo gehouden op woensdag 20 mei. De gegevens
zijn verstrekt door het Centraal Instituut voor Toetsontwik
keling (CITO), verantwoordelijk voor de produktie
van de
examens.
HAVO VHBO Engels
1B 2 C 3 A 4 C 5
B
6
C 7
C
8
C
9
E 10 A
11 C 12 B 13 A 14 D 15
C
16
B 17
A
18
A
19
A 20 A
21 C 22 B 23 B 24 B 25
D
26
A 27
A
28
C
29
B 30 C
31 B 32 C 33 B 34 B 35
A
36
C 37
A
38
C
39
B 40 C
41 A 42 A 43 B 44 D 45
C
46
B 47
B
48
A
49
B 50 C
LBO (C) MAVO (C) Frans
IA 2 B 3 A 4 A 5
B
6
D 7
D
8
D
9
A 10 A
11 C 12 D 13 C 14 A 15
D
16
D 17
B
18
A
19
B 20 A
21 B 22 A 23 C 24 A 25
B
26
D 27
B
28
C
29
D 30 A
31 C 32 C 33 B 34 B 35
C
36
C 37
C
38
c
39
B 40 A
41 A 42 B 43 B 44 C 45
A
46
C 47
C
48
B
49
A 50 C
LBO (D) MAVO (D) Frans
IC 2 B 3 A 4 D 5
B
6
B 7
A
8
B
9
A 10 A
11 C 12 A 13 B 14 D 15
B
16
C 17
D
18
A
19
C 20 B
21 D 22 C 23 C 24 A 25
C
26
D 27
A
28
A
29
A 30 C
31 D 32 B 33 D 34 B 35
A
36
B- 37
D
38
B
39
C 40 B
41 D 42 C 43 D 44 C 45
C
46
C 47
D
48
A
49
A 50 B
MAVO (C) Handelskennis/Economie
1B 2 A 3 B 4 D 5
A
6
D 7
C
8
D
9
B 10 B
11 C 12 D 13 C 14 C 15
C
16
C 17
A
18
D
19
A 20 A
21 A 22 F 23 C 24 C 25
A 26
C 27
B
28
B
29
A 30 B
31 B 32 B 33 B 34 A 35
B 36
- 37
38
39
- 40 -
41 - 42 - 43 - 44 - 45
-
46
- 47
48
49
- 50 -
MAVO (D) Handelskennis/Economie
IA 2 A 3 B 4 C 5
B
6
A 7
B
8
D
9
B 10 D
11 C 12 C 13 D 14 C 15 C
16 A 17
C
18
C
19
A 20 B
21 A 22 F 23 D 24 C 25
B
26
C 27
A
28
B
29
A 30 A
31 B 32 C 33 B 34 C 35
C 36
- 37
-
38
-
39
- 40 -
41 - 42 - 43 - 44 - 45
46
- 47
48
49
- 50 -
„Dat was wel wat veel van^
goede, vinden zowel M;er
Henneman en Fleur Bal^g
als docent Hans de Bruin.0j
cel: „Het examen was raa:n
eigenlijk niet zoals we £nc
fend hadden". Beiden zijr ;n
dat „ingewikkelde onder \-
pen" als de citroenzuurcjl
en licht/donkerreacties
planten achterwege blevei
Bruin en collega Peter IV
naar zijn ontstemd over de \j
out van vraag 10. „Geen n
lijke vraag, maar door de,f
maak toch een hoop gepuz
Experimenteel
Voor Molenaar en zijn h
leerlingen was het een s
nende dag. Het AC nam
vier andere scholen deel d
het experimentele biol< d
examen voor de havo.
moet met de biologie ani
De programma's sluiten v
meer aan bij de maatscha
lijke en culturele ontwikk ei
gen: zo blijven milieu en!-
zondheidsproblemen onde
licht in het verouderde
menprogramma. Ook blijk d
dagelijkse praktijk in de b d'
gieles niet parallel te lopen
de ontwikkelingen in de b oj
gie, zoals celbiologie (DNi rp
immunologie), terwijl ooi d
praktische kant van het i>
de leerling als bioloog/bio al
sche onderzoeker van vi
stukken, niet uit de verf k< w
Biologie is te veel het over ev
gen van een 'bak vol terme n<
begrippen'. De eerste ini l£
na het experimentele exa s
- dat voor de helft gelijk
aan het (nog) gewone exaist
van meerkeuze-vragen - D)
dat de opzet geslaagd is. „1 i
mij was het afwachten of i
voorbereiding in de afgelc
twee jaar goed had geda ei
legt Molenaar uit. Hij is gei I
gesteld na het zien van de zi
gaven en door de reacties ei
zijn leerlingen Ester Gei ei
en Carolien van Geest. Ii K
docentenkamer kijkt hij éi
hen de antwoorden na. „H M
inderdaad meer praktij ei
richt, zoals de vraag
smeermiddelen uit plant zi
constateert Molenaar. E rd
„Toch is het nu wel moeilij >a
met de lange inleidingen e i
vragen waarin je kennis i 1'
toepassen. Je moet precies >ti
ken wat ze willen weten. V
denken. Maar het sloot f 1
aan op de lessen, al is het n
nadeel dat er nog geen bu i
is met voorgaande examt d
Carolien is het grotenc
met Ester eens. „Maar de >c
ste vraag was wel een mo
ke, geen lekkere binnenkc g
en ik vond de vraag ove
biomassa (massa van de le 1
de organismen, red.) die al e
lastig". Het aantal vragen a
ecologie vond ze opval' 's
Molenaar is het met haare m
„Er zat weinig erfelijkhi k
leer in, maar dat vind ik di
erg; er had wel meer aand 51
aan het menselijk lichaam ei
gen zijn gewijd. Maar hf'a
duidelijk beter dan de <ar
examens en een prima p
beeld van wat het nieuwe al
men moet worden".
