ury: Dierenverhalen Koolhaas niek in de wereldliteratuur itbundig Brits onthaal Residentie Orkest 19 Experiment 'Ockhams scheermes'is slechts ten dele geslaagd Verdiend standbeeldje voor Bram Vermeulen Gouoant KUNST/RTV VRIJDAG 22 MEI 1992 ninaties Europese atuur- en vertaalprijzen !RDAM De Landelijke Nominatie- issie van de Raad voor de Kunst heeft irken genomineerd voor de Europese lur- en vertaalprijzen. Voor de Euro- [literaire prijs zijn 'Vervolging vernieti- literatuur' van S. Dresden uit 1991, 'Au van W.F. Hermans uit 1989 en 'De geur verbrande veren' van G. Kouwenaar uit voorgedragen. Voor de Europese Ver rijs 1992 staat het vertaalwerk 'Natuur unst nooit blijvend evenaren' van diver- iteurs, vertaald door P. Verstegen, op de Daarnaast het boek 'De dood van Vergi- van H.Broch, vertaald door A. Brassin- 'Het purper gevecht van de liefde' van vertaald door J. Eijkelboom. Binnen- zullen de nominaties worden voorge en bij de Europese jury's in Brussel en :id, aldus de Raad voor de Kunst. 'Ockhams scheermes', theatercollage van Han Romer en Titus Tiel Groenestege. Regie: Helmert Wouden berg. Gezien als theaterexperiment onder de titel 'Ockhams scheermes snijdt aan twee kanten' op 21 mei in de Leidse Schouwburg. Eindelijk was het zover: de fans van Han Ro mer en Titus Tiel Groenestege schoven in rijen de Leidse Schouwburg binnen om 'Ockhams scheermes', de voorstelling waar van zij eerder in dit seizoen zo hadden geno ten. als theaterexperiment terug te zien. Op initiatief van direkteur Pim Wallis de Vries en onder de wat gezochte titel 'Ockhams scheermes snijdt aan twee kanten' zouden Han en Titus de tekst twee keer spelen, en bij de tweede keer zouden de rollen omge draaid zijn. 'Ockhams scheermes' begint als zo'n ver rukkelijke voorstelling waarbij er alleen maar bewondering is voor de de virtuositeit van de acteurs. Je ziet van meet af aan hoe zeer Römer en Tiel Groenestege plezier heb ben in hun vak en hoe ze keihard werken om de hoogste registers van de acteerkunst te bereiken. De aard van het stuk, of liever: van de tekstcollage, maakt het onmogelijk dat zij zich op de traditionele wijze 'inleven in hun rol', want ze spelen nu eenmaal veel meer dan één rol. Het fascinerende van de opvoering is dan ook, dat er altijd een hand breedte speling blijft tussen speler en perso nage, en dat je de vakman onophoudelijk ziet werken aan de totstandkoming van zijn gefingeerde evenbeeld. De voorstelling is door de kritiek inmiddels wijd en zijd gepre zen, hoewel niemand goed met de inhoud van de teksten uit de voeten leek te kunnen. „Laten we ons daaraan houden: dat iets is wat het is en dat we er verder niks mee be doelen". zegt Römer (of was het Tiel Groe nestege?) ergens, en dat moet dan ook maar gelden voor de inhoud van 'Ockhams scheermes'. Tijdens het dubbelspel gister avond zat in dit inhoudelijke aspect echter misschien reeds iets van de gedeeltelijke mislukking: de tekst biedt uiteindelijk zo weinig houvast, dat het maar goed is dat je er normaal gesproken slechts één keer naar hoeft te luisteren. Een tweede keer biedt als het ware veel te veel mogelijkheden tot reflectie. Natuurlijk is zo'n experiment leuk, daar valt niets op af te dingen. Al tijdens de eerste op voering zie je de spelers worstelen met de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat ze straks niet in eikaars teksten zullen verdwa len. En als dat tijdens de tweede opvoering inderdaad gebeurt, zie je ze opnieuw worste len, maar nu met de vraag hoe ze er deson danks nog iets van kunnen maken. En daar gaat het op een bepaald moment écht mis. Aanvankelijk proberen de twee de tekst op serieuze wijze en in hun eigen stijl te red den, maar, mede omdat dat toch een klein beetje gaat vervelen, kiest met name Römer na ongeveer een half uur voor plat gesc- hmier en lolbroekerij. Tiel Groenestege doet na enig uitstel mee, en dan gaat vrijwel alles wat spontaan was en de kiem van ontroering in zich droeg teloor in opzettelijkheden en vaak flauwe imitaties-van-elkaar. Wat res teert, is evengoed nog een leuke avond, dat wel, en toneeltheoretisch misschien zelfs ta melijk leerzaam, maar niettemin blijf je toch lelijk zitten met de vraag of het allemaal niet stukken beter had gekund. Britse literatuurprijs voor Chinees boek LONDEN - Een van de be langrijkste Britse literatuur prijzen is dit jaar naar een Chi nees boek gegaan. De NCR-on- derscheiding werd gisteren uit gereikt aan Jung Chang voor haar 'Wilde Zwanen', een auto biografisch verslag over de jongste geschiedenis van Chi na. Het vertelt het verhaal over de schrijfster zelf, haar moeder die als guerrillastrijdster vocht aan de zijde van Mao en haar oma die toen ze 15 jaar was als concubine werd verkocht aan een oorlogsbaron. Chang woont sinds 1978 in Londen en geeft les aan de School van Oosterse en Afrikaanse studies. treiking P.C. Hooft-prijs 1ANSEMS HAAG - De schrij- ENEE^nton Koolhaas kreeg irmiddag tijdens een inkomst in het Letter- dig Museum in Den g de P.C. Hooft-prijs ereikt uit handen van L.J. Pieters, voorzitter de Stichting P.C. Ift-prijs. Het ministe- ran WVC heeft deze verhoogd van 25.000 'i.OOO gulden, plus een van 50.000 gulden m Ljbehoeve van een spe- uitgave van werk van iteur. overleg met zijn uitge- 'an .A. van Oorschot bestemd •J iet vertalen van zijn werk de buitenlandse markt. )orschot zal zijn werk op rste plaats laten vertalen. 1 Frans, Duits en Engels. i?™ 1 juryrapport, dat gister- werd voorgelezen door 'oorzitter Kees Fens Koolhaas vooral doo j om zijn dierenverhalen, ge- e iniek kunnen worden ,n 1 d in de Nederlandse en lSe/- l de wereldliteratuur. Wat i beer, wat denkt een wat beleeft een beer? In °rwachting, die alleen in 'r ïratuur mogelijk is": Ver- ns citeert de jury uit een iaivan Koolhaas: genomen dat alles goed eld is, ben ik de laatste imelijk nijdig, dacht de Burlot, ook al moest hij ven dat hij tegenwoordig edachten misschien min- oed kon uitwerken dan er wel het geval was. dat mee samenhing kon :t uitvissen, maar hij ver stelde dat het er iets mee ken had, dat hij vroeger iarne wat op zijn voorpo- Dnd en dan met zijn ach- en tegen de rots omhoog ot hij praktisch op zijn Anton Koolhaas krijgt uit handen van mr. L.J. Pieters (links) de P.C. Hooft-prijs. kop stond. Zijn pels werd dan een zeer dikke vacht, vooral om zijn schouders; en zijn heu pen werden heel slank. Hij had daar plezier in en dat bracht hem op ideeën". Verderop in het rapport citeert de jury een fragment uit Kool haas' verhaal 'Doodstil eitje', met de mezen Fritzi en Tine: „Toen vlogen ze de lanen weer in van de bomen, alsof het voor het eerst was. Ineens wisten ze hoe Stille dat gedaan had en ze vlogen precies eendere golfbe wegingen, om elkaar dat te la ten blijken". De jury merkt hierover op: „In het einde van de tweede zin licht even iets op I FOTO. ANP van de vaak ongewone en ge waagde zinsconstructies voor Koolhaas' stijl naast het oorspronkelijke en vernieu wend woordgebruik - ken merkend. Zij hebben zijn ver halen en romans een zeer ei gen toon gegeven welke on miskenbaar die van een groot schrijver zijn". Hoogtepunten Een van de hoogtepunten van Koolhaas' werk is in de ogen van de jury zijn verhaal 'Zon der Mia' uit de bundel Gekke Witte. „Het is representatief voor de ongewoon lyrische kracht van veel zijn proza". Volgens de jury is er geen we zenlijk verschil tussen de die renverhalen en de zogenaam de mensenromans van Kool haas. „Koolhaas' werk heeft maar onderwerp: het leven. En uiteraard die vorm van leven die de dood is". Verwijzend naar Koolhaas' roman 'De ge luiden van de eerste dag' merkt de jury op: „Stilstand van de tijd, eenheid van inner lijk en buitenwereld, een mys tieke eenheid van alles, het is indrukwekkend verbeeld in deze roman. Op die momenten van stilstand en eenheid lijkt het tenslotte in het werk van Koolhaas begonnen: de mo menten van uiterste vitaliteit, die alleen nog door de dood ge volgd kunnen worden. We zien de stilstand langzaam gestalte krijgen in de passage uit 'Vleu gels voor een rat' waarin het sterven van de oude boer wordt beschreven. Van hem is de schitterende gedachte: 'Binnen eender als buiten. Dat was vrede'. Het is het ideaal van alle dieren en mensen in Koolhaas' werk. 'Binnen een der als buiten' zou het motto kunnen zijn bij de verzamelde werken van Anton Koolhaas". Acteur Hoofdredacteur Rinus -Ferdi- nandusse van Vrij Nederland, Koolhaas schreef jarenlang to neel- en balletkritieken voor dit weekblad, hield ter gele genheid van de uitreiking van de P.C. Hooftprijs een feestre de, waarin hij uitvoerig stil stond bij Koolhaas als theater criticus. Hij zei onder meer: „Koolhaas was in de schouw burg op de eerste plaats ver slaggever. Hij kon goed kij ken. In 1969 zag hij voor het eerst Freek de Jonge en hij be schrijft die vroege FVeek in een verrukkelijke zin: 'Freek de Jonge, zo te zien een school boekjesvoorbeeld van een slappe jongen, bestaat het om de avond lang geen moment niet aan het woord te zijn'. De kracht van Koolhaas was: hij keek als recensent niet of ie mand goed een clown uitbeeld de, maar keek wat die clown te weegbracht. Zoals hij ook niet keek of een acteur een bepaald figuur goed speelde, hij keek of hij in die gespeelde figuur kon geloven". Ferdinandusse memoreerde dat Koolhaas er ooit van droomde om acteur te worden. „Kees Fens heeft eens gezegd: 'Als je over Koolhaas positief schrijft, hoor je niks. Maar heb je kritiek, dan rea geert hij meteen'. Dat is inder daad verbazingwekkend voor iemand die bijna beroepsmatig criticus was en wekelijks men sen over de knie legde. Maar die woede van Koolhaas over de 'burgerpreu' Maarten 't Hart, zijn lust om de mensen die zijn boeken niet pruimden eens flink op de bek te slaan, hoort bij de acteur. De acteur, die zijn ziel en zaligheid, zijn vleugels en veren in zijn werk heeft gegooid en dan de rauwe recensie op zijn ontbijtbord vindt". Prijzen Koolhaas heeft in het verleden al vele prijzen gehad: de Van der Hoogtprijs, de Prozaprijs van Amsterdam, de Multatuli- prijs, de Vijverbergprijs, de Cultuurprijs van de Neder landse Filmdagen, de Constan ts n Huygensprijs en de Frans Erensprijs. Toen dan ook des tijds door mr. Pieters werd ge beld met de mededeling dat hij de P.C. Hooft-prijs zou krijgen reageerde Koolhaas met de op merking: „Allemachtig, ik dacht dat ik die al had". Ter gelegenheid van de uitrei king van de P.C. Hooft-prijs verzorgt het Nationale Toneel in samenwerking met het lite rair theater Branoul in Den Haag een speciaal programma op 30 mei. Als eerbetoon bren gen de acteurs Rein Edzard van Branoul en Bart Kiene en Herman Franken van het Na tionale Toneel enkele van zijn verhaal op het toneel in Bra noul. Het evenement begint om half negen's avonds. Aai van de zangeres De Amerikaanse zangeres Bette Midler geeft de gastheer van de televisieshow Tonight Show' Johnny Carson een aai over zijn bol tijdens zijn laatste uitzending. Na dertig jaar gaat de 'koning van de nacht' Carson met pensioen. FOTO: AP Medewerkers van ZDF gearresteerd in Peking PEKING - Drie leden van een cameraploeg van het Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF) zijn gisteren enkele uren door de Chinese politie vastgehou den nadat zij bij het filmen in een straat in Peking door een menigte waren aangevallen. Een woordvoerder van de Duitse ambassade zei dat de televisiemedewerkers een vrouw filmden die zich in het openbaar uitkleedde, toen de menigte zich tegen hen keer de. De cameraman, geluids technicus en hun Chinese ver taler liepen lichte verwondin gen op en werden vijf uur door de politie vastgehouden. Hun videoband werd in beslag ge nomen, maar een aanklacht bleef uit. Bram Vermeulen speelt met Edward B. Wahr 'Toeters en bellen'. Gezien gisteravond in het Theater aan de Ha ven, Scheveningen. Vanavond herha ling. IAAN HAGER HAAG - Van de jkwoordelijke gere- Éïrdheid van de door- Engelsman hebben en van het Residen- rkest tijdens de veer- laagse tournee weinig :rkt. Integendeel, de oncerten in plaatsen Londen, Leicester, smouth, Newcastle en zit e zijn door het Engelse f P® ek met groot enthou- end<le ontvangen, van vo leen directeur Bert van le\ kker vertelt: Als het En- publiek echt enthousiast i staan zij niet zoals bij lis één man op, maar zij stampen en fluiten. Bij iatste concert dat wij ga lat was in Leicester, heb zitten rondkijken, inuten lang duurde de [Geweldig". •urnee werd ook meege- door mevrouw G. En- ian-Postma, sinds kort urslid van het Residentie >t. Het was de eerste maal het orkest naar het bui- lid vergezelde. „Ik heb bij 'oncerten steeds tussen ïbliek gezeten en het was een wel heel bijzonde- aring dat het Engelse pu- inderdaad zó uitbundig F0 erde. Een aardig voorval at ik bij één van die con- n nl i in de buurt zat van een doende brandweerman. kie' lormale beeld: die man Pr°lar met een gezicht van: Au if het niet met m'n dienst, ik nu bij een con- Het was bij één van de s ringen van Beethovens toe lcje symfonie. Tegen de na 1 at het slotkoor werd inge- V8^.e bij zo enthousiast °°f.li hij het applaus echt uit j urnee werd geleid door firigent Ivan Fischer die drie verschillende program ma's presenteerde. Program ma I: Mozarts 26e symfonie, concert-aria's van Mozart en de vierde symfonie van Mahler met als soliste de sopraan Elly Ameling; programma II: Beet hovens tweede symfonie en de negende symfonie met als vo cale solisten Janice Watson, Tamara Mitchell, Donald Step henson en Stephen Robert; programma III: de combinatie van de Mozart-composities met Beethovens negende sym fonie. Het slotkoor in de ne gende werd in de diverse plaat sen gezongen door respectie velijk: het Leeds Philharmonic Chorus, Northampton Bach Choir, Bristol Choral Society en Leicester Philharmonic So ciety Chorus. Promotie „Een tournee", aldus Bert van den Akker ,„is ontzettend be langrijk. In de eerste plaats omdat je je in het buitenland kan profileren als Nederlands, als Haags orkest. Neem bij voorbeeld het concert in het Londense Barbican Centre. Daar spelen alle wereld-orkes ten en daar hoort ook het Resi dentie Orkest thuis. Wij zijn door heel Engeland gereisd als The Hagtie Philharmonic, dat Den Haag een ongelooflijke promotie. Wij hebben voor Den Haag veel goodwill gekweekt en voor brede publiciteit ge zorgd. Tijdens deze tournee kregen wij veel vragen over Den Haag, over het orkest en over de Dr. Anton Philipszaal. Bijna alle elf concerten waren uitverkocht. Ik denk dat wij gemiddeld ruim tweeduizend bezoekers per concert hebben gehad en je bestrijkt dus een groot terrein. Tijdens dat con cert in Leicester waar het pu bliek het orkest minutenlang een ovatie bracht vroeg ik mij af: Weet Den Haag, weet de overheid wel wat Den I betekent toch ook voor de stad Ihet Residentie Orkest bezit?'. Bert van den Akker: „Wij zijn door heel Engeland gereisd als The Hague Philharmonic". FOTO: MILAN KONVALINKA Iedere keer vraag ik dat op nieuw: ,Weet Den Haag dat wel?'. Ik wil daar onmiddellijk aan toevoegen dat het begrip lijkt te groeien. Zie het wijze besluit van het College van B en W om op het Residentie Or kest financieel niet te korten. Dat beschouw ik als een erken ning". Eén familie „Het neven-effect van een tournee is natuurlijk", zo ver volgt Bert van den Akker zijn verhaal „dat je veertien dagen lang met elkaar op stap bent als één grote familie, met de plussen en de minnen die daar bij horen. Je krijgt een band met elkaar, je gaat elkaar nog meer waarderen en respecte ren. Een tournee met elf con certen in veertien dagen en heel veel reis-kilometers kan bepaald geen snoepreisje wor den genoemd, er moest kei hard worden gewerkt. Maar de sfeer was uitstekend en het succes was groot". Concertmeester Jaring Walta heeft de Engelse tournee als bijzonder positief ervaren. „Bij thuiskomst had ik de idee dat ik een halve vakantie achter de rug had. De reis was goed geor ganiseerd, het was ontspan nend omdat wij de oversteek met de boot hebben gemaakt, de concertzalen zijn in Enge land over het algemeen goed, het publiek luistert intens, het enthousiasme was groot, de hotels waren uitstekend en het Engelse eten is stukken beter dan een aantal jaren geleden". Svetlanov Het Residentie Orkest wacht met smart op de komst van de nieuwe chefdirigent Svetla nov. Hij is, zo blijkt ook uit de verkoop van de abonnementen van het komende seizoen, een grote publiekstrekker. „Het gaat goed met de verkoop van die abonnementen", aldus Van den Akker. „Er is in verge lijking met dit seizoen sprake van een lichte groei en wij zit ten nu al op de helft van ons streefgetal. Ik ben bijzonder tevreden". Dat ontlokt aan de algemeen directeur de vraag waar het Residentie Orkest, nationaal en internationaal ge zien, over vijfjaar zit. Van den Akker: „Eens kijken. Over vijf jaar hebben wij een periode van vier jaar Svetlanov achter de rug. Ik denk dat wij dan in ieder geval tot de top van Ne derland behoren en misschien nog wel iets meer. Ik heb abso luut vertrouwen in de toe komst. De kwaliteit van onze spelers en de kwaliteit van onze chefdirigent rechtvaardi gen dat vertrouwen". prille Neerlands-Hooptijd. komt dat over als een soort ver dwaalde concessie. Een van zijn sterke punten is dat hij nooit abstracte pamfletten en credo's schrijft, maar steeds en persoonlijke benadering vindt. Dus niet: Ouders, laatje kinde ren niet aan hun lot over!, maar: Kwart over vier, Pauline komt uit school, er is niemand thuis, het is stil in huis. Hij speelt zijn programma met zijn muziektheatermaatje Ed ward B. Wahr. Die draagt voor al op slagwerk veel bij aan een verfrissende nieuwe benade ring van die oude nummers, die mede dankzij hem vaak nog zeker de moeite waard zijn. Vooral hij droeg de toeters en bellen bij. Vermeulen zelf zit meestal achter de piano. Zijn nummers wortelen in de blues en haar jongere zusje de rock and roll. Dat past bij zijn stem. Wat ik geleerd heb in dit leven (Neer- lands Hoop Expres, 1975) krijgt zelfs een Jerry Lee Le- wis-behandeling, staande, en met een voet en een bil op de piano. Bram hakte er lekker en effectief op los. Dat hij ook een goed ontwikkeld ritmegevoel heeft, bleek uit de tweeman suitvoering van Verveling (Doe het niet alleen. 1981), met alleen gevarieerd lichamelijk slagwerk. 'Toeters en bellen' is een ener giek concert, zowel voor de meer dan halverwege dertigers van af, maar ook daarin neemt die Neerlands Hoop nog ken- Bram Vermeulen, ooit de helft van Neerlands Hoop, ooit lid van De Toekomst, steeds lied jesmaker, zit vijfentwintig jaar in het vak en blikt terug. Uit 351 liedjes koos hij er een stuk of vijfentwintig, vanaf 'Elsje in Hopsie Topsie' 'Land en Fa zant' met zuurkool van Neer lands Hoop in Panama tot en met 'De wedstrijd' uit zijn laat ste soloprogramma 'Vriend en vijand'. Op het programma blaadje vraagt hij zich af wat blijft? Wat houdt stand? Zat er lijn in? Er zit zeker lijn in. Bram Ver meulen is tegen: bange bur gers, onverantwoordelijke ou ders, drukke zakenmannen, eventueel niet een minnares, afstompend werk, onverschil ligheid, mannen die hun vrouw slaan, verveling, ouders met te weinig aandacht voor hun kinderen, een te vol Ne derland, afval. Wat daarvoor het alternatief is, lijkt vanzelf sprekend, maar is niet altijd zo simpel. In ieder geval is hij voor kinderen, vooral van de rekening, pubers, mensen bo ven de zestig die hard gewerkt hebben. De leeftijdsklasse daartussenin komt er slechter Vermeulen het op voor de ver drukten. Dat klinkt allemaal nobel en serieus, maar Vermeulen weet drammerigheid over het alge meen te vermijden, en dat on danks zijn afschuw van relati veren en melige grappigheid. Als hij dan als toegift toch een lollig liedje speelt, 'Er zit een toepetje in de vlaflip', uit de nen en in de zaal flink waren vertegenwoordigd, als voor de jonkies die er ook zaten. Er blijkt vooral uit dat de bijdrage van Vermeulen aan het Neder landse lied makkelijk onder schat kan worden. Daarom is het goed, en verdiend, dat hij met dit programma een stand beeldje voor zichzelf heeft op gericht. Voortbestaan prijs KunstRAI zeker gesteld AMSTERDAM - De KunstRAI in Amsterdam heeft een sponso rovereenkomst gesloten met het automatiseringsbedrijf Triple P. Behalve de sponsorbijdrage van 50.000 gulden stelt het bedrijf een bedrag van 25.000 gulden ter beschikking voor een aanmoe digingsprijs. Tot voor kort was het onzeker of er dit jaar een prijs zou zijn, omdat de vorige sponsor zich had teruggetrokken. Voor deze Triple P Prize worden tijdens de officiële opening van de kunstbeurs op 2 juni, vijf beeldend kunstenaars genomineerd. De winnaar wordt op 5 juni bekendgemaakt. De bekroonde kun stenaar zal naast het geldbedrag, een opdracht in de wacht sle pen van Triple P. Voor het bedrijf mag hij een beeld maken dat past bij de filosofie van de onderneming; de drie P's van „part nership, people en performance". Het beeld wordt in het nieuwe hoofdkantoor van het bedrijf in Driebergen geplaatst. Aan de KunstRAI, die voor het publiek is geopend van 3 tot en met 8 juni, doen dit jaar ongeveer zestig Nederlandse en 9 buitenland se galeries mee. Historische brieven brengen ruim miljoen op DEN HAAG Een veiling van historische brieven bij Van Die ten Postzegelveilingen in Den Haag heeft tot gisteren 1.3 miljoen gulden opgebracht. Men verwacht een totale opbrengst van ruim 1,5 miljoen, aldus een woordvoerster. De hele veiling beslaat een kleine 4000 kavels, waarvan er 150 stammen uit de verzameling van kunstenaar Frits Vogel. Deze zijn inmiddels geveild. Voor beeld van een bijzondere exemplaar is de oudste brief uit 1512 van Margaretha van Oostenrijk, regentes der Nederlanden van 1507-1530, die 2200 gulden opbracht. Een epistel van stadhouder Willem III uit 1677, over de oorlog met Frankrijk, kwam op 1600 gulden. De veiling duurde nog tot en met vandaag.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 19