Graham Swift: „Ik twijfel aan het bestaan van een vrije wil". Getty Kaspers, eens een ster, nu huisvrouw J KUNST/RTV Dirigent en bestuur NNO dreigen met opstappen Ecidae Gotruwit WOENSDAG 20 MEI 1992 1 De chef-dirigent van het Noord Nederlands Orkest, Jacek Kaspszyk. DEN HAAG - Het bestuur en chef-dirigent Jacek Kaspszyk van het Noord Nederlands Orkest (NNO) zullen opstappen, als de be zuinigingen uit de nota Cultuurbeleid door de Tweede Kamer worden aanvaard. Voor het bestuur .is sprake van een ernstige vertrouwenscrisis ten opzichte van minister D'Ancona (cultuur). Door de voorgenomen bezuinigingen zou het orkest volgens het NNO-bestuur een derde van haar subsidie verliezen, 3.5 miljoen gulden. Het bestuur ziet in die situatie geen mogelijkheden de taken naar behoren uit te voeren. Het Noord Nederlands Orkest ontstond in 1989 uit een fusie tussen het Frysk Orkest en het Noordelijk Filharmonisch Orkest. Zestig orkestleden verloren toen volgens het bestuur hun baan. Een orkest met 89 formatie plaatsen bleef over. De voorgenomen bezuiniging betekent vol gens het NNO een amputatie. Het personeelsbestand zou met een derde moeten inkrimpen. „Daarmee kan in de verste verte niet meer worden gesproken van een groot symfonisch orkest in FOTO: PR de noordelijke regio." CNN brengt nieuws Kabelexploitanten gaan in het Russisch samenwerken MOSKOU Nieuwsverslaafden in Mos kou kunnen sinds maandagnacht hun nieuwsgierigheid bevredigen met uitzen dingen van de Amerikaanse televisie nieuwszender CNN in de Russische taal. Cable News Network-oprichter Ted Tur ner gaf in Moskou persoonlijk het start sein voor het begin van de dagelijkse twee uur durende uitzendingen van het inter nationale CNN-nieuws met een simultane Russische vertaling. De uitzendingen - dagelijks vanaf 22.00 uur plaatselijke tijd - vinden voorlopig de komende zes maanden plaats in de regio rondom Mos kou. Het zijn co-produkties van CNN en Ostankino-televisie, de opvolger van het Sovjet-staatsbedrijf Gostelradio, en het Moskouse gemeentebestuur. GRONINGEN Met de introductie en exploitatie van nieuwe telemati cadiensten op het kabelnet werken drie kabelexploitanten in Nederland samen. Gisteren hebben de drie ex ploitanten: het Energiebedrijf voor Groningen en Drenthe (EGDJ de NV GEB Rotterdam en Kabeltelevisie Amsterdam BV (KTA) het samen werkingscontract ondertekend. De drie partners hebben de Algemene Dienstennetwerk Exploitatiemaat schappij (ADEM) opgericht. De ver wachting is dat ook Casema, de ex ploitant van de kabeltelevisie in Den Haag en wijde omgeving gaat mee doen. Hierover wordt momenteel on derhandeld. Literatuurprijs voor Gerrit Komrij MAASTRICHT Gerrit Komrij (48), de Portugal woonachtige Nederlandse seh T ver, heeft van de provincie Limburg de di jaarlijkse Ftans Erensprijs gekregen. Dit jlC gisteren door een woordvoerder van hetp vinciebestuur bekendgemaakt. De lite L tuurprijs is vernoemd naar de Limburgse terator Frans Erens. De jury had Kon-, va voorgedragen omdat volgens het werk i Komrij uitmunt door kwaliteit en veelzijd ,ja heid. Zij waardeert vooral zijn virtuoos ts 1£] gebruik, zijn tegendraadsheid en zijn spj u( vondigheid. De Frans Erensprijs, groot tii duizend gulden, zal op 12 december a Komrij worden uitgereikt in het Limbui provinciehuis in Maastricht. Eerder kreg n! Kees Fens (1986) en Anton Koolhaas (19 de Limburgse prijs. AMSTERDAM - De dik ke wenkbrauwen en de diepligggende ogen zou den zijn gezicht een streng uiterlijk hebben gegeven als de uitdruk king erop niet zo vriende lijk was geweest. De 43-ja- rige Graham Swift is een rustige man die in een licht Londerfs getint En gels graag over zijn werk vertelt. Het is een uitzonderlijk mooie voorjaarsdag, zodat het personeel van het Am sterdamse parkeerbeheer fluitend de wielklemmen bij de foutgeparkeerde au to's op het Museumplein aanbrengt. Swift hoeft er niet bang voor te zijn. Hij is op uitnodiging van De Bezige Bij één dag komen overvliegen vanuit Londen om de pers te woord te staan in één van de kantoren van de uitge verij. „De eerste keer dat ik hier was, heb ik een bezoek ge bracht aan het plaatsje Water land, even boven Amsterdam. Ik was natuurlijk zeer nieuws gierig naar een dorp dat net zo heette ais mijn roman, maar hoewel ik het er erg mooi vond en het bepaalde overeenkom sten vertoont met het gebied in Zuidoost Engeland waar mijn boek speelt. The Fens, is het toch minder desolaat en ruim". Door het succes van 'Water land' ontstond bij veel lezers en critici het idee dat Swift een verhaal over zijn geboorte grond geschreven had. In wer kelijkheid is hij een geboren en getogen Londenaar. Auto- De Engelse auteur Graham Swift behoort, sinds hij in 1983 met de nominatie van zijn roman 'Waterland' op een haartje na de 'Booker prize' miste, tot de crème van de Britse literatuur. Met zijn werk oogst hij, ook in het buitenland en met name in Ne derland, toenemende waardering. Onlangs verscheen bij De Bezige Bij de vertaling van zijn jongste roman 'Ever After', on der de titel 'Lang en Gelukkig'. Eerder bracht dezelfde uitge ver de vertalingen van 'Waterland' en Out of this World' ('Ver- derbal') op de markt en ook toen kwam de schrijver een dagje over naar Amsterdam om zijn boek te promoten. biografisch is zijn werk vol gens hem allerminst. „De mensen met wie ik omga, willen zichzelf graag herken nen in mijn personages maar ik stel ze keer op keer teleur. Mijn romanfiguren zijn name lijk pure produkten van mijn verbeelding, hoewel ik besef dat er onbewust altijd trekjes van bekenden insluipen. Ik probeer ook doelbewust niet over mijn eigen leven te schrij ven, niet omdat ik een saai le ven zou leiden, maar omdat ik vrees dat ik dan na verloop van enkele jaren onherroepelijk vastloop. Het reservoir van je verbeelding is onuitputtelijk, dat van je ervaring echter Ervaringen „Zo heb ik nooit geschreven over de reizen naar Grieken land die ik in de jaren zeventig maakte. Ik zou eerder iets over een land schrijven waar ik nooit ben geweest, zoals Brazi lië. Aan de andere kant besef ik wel dat die ervaringen onbe wust invloed uitoefenen op mijn pen en vaak na jaren op de één of andere manier toch op papier verschijnen, maar dat is juist zo boeiend aan het schrijven". Ook in zijn nieuwe roman 'Lang en Gelukkig' is iets auto biografisch geslopen. De ik persoon is professor aan de universiteit van Cambridge, waaraan Swift zelf Engels heeft gestudeerd. Feitelijk dankt hij zijn positie enkel aan zijn stiefvader, de plasticmag naat Ellyson, die de universi teit een flink bedrag heeft ge schonken op voorwaarde dat er een 'Ellyson'-leerstoel zou worden ingesteld en dat zijn stiefzoon die zou bekleden. Een belachelijke situatie, vindt iedereen, niet in de laat ste plaats de verteller zelf, die liever toneelspeler was gewor- Het is echter anders gelopen in zijn leven, zoals met alle leden van zijn familie. Zijn moeder had een prachtige opera-car rière in het verschiet liggen, maar nadat ze met de vader van de hoofdfiguur trouwde, zong ze geen noot meer. Diens grootvader en oud-oom bereik ten ook niet veel. De één was een beroemd hersenchirurg en uitvinder van de rjaar hem ge noemde 'Rawlinsontang'. Hij maakte echter eens een fout bij de operatie van een pa tiënt wiens vader belangrijke connecties heeft. Dit werd het einde van de beroemde chi rurg. Hij raakte in de vergetel heid. De oud-oom maakte als militair achter elkaar promo tie, maar gaf tijdens een veld tocht gedurende de Eerste We reldoorlog een fout bevel, waarna hij werd gedegradeerd. Mislukte carrières, gevolgd door al dan niet mislukte zelf moordpogingen, dat is het beeld dat Swift schetst van de ik-figuur en zijn familie. De plot ontwikkelt zich van heden naar verleden en toont zo een zich dwangmatig herhalend gedragspatroon. Humor Het zou een loodzwaar familie drama zijn geworden, als Swift er niet de nodige spanning en vooral humor in had aange bracht die het boek ondanks zijn flinke omvang van meer dan driehonderd pagina's, bij na licht verteerbaar maken. „Je ziet een bepaald gedrag in elke generatie terugkeren, een thema dat ik in 'Waterland' ook al uitwerkte, wat volgens mij ook in werkelijkheid ge beurt. Ik ben erg determinis tisch in mijn denken, iemand die gelooft dat het verleden het heden bijna geheel bepaalt, al wil ik ook weer niet zover gaan als iemand als Albert Camus die vond dat er dus geen vrij heid mogelijk is. Ik twijfel zeer sterk aan het bestaan van zo iets als een vrije wil. maar ik geloof wel dat we vrij zijn in ons wezen. Misschien zijn al onze handelingen gepredesti neerd, maar in de manier waar op we lichamelijk en geestelijk gevormd zijn, in de vorm van ons zijn, zijn we uniek en dus vrij, anders zouden we alle maal hetzelfde zijn". In 'Waterland', een wat de vorm betreft vrij gecompli ceerde roman, is het vooral het landschap dat de handelingen van generaties bewoners be paalt. Het begint in 1943, met een lijk in de rivier, wat op de dan 16-jarige hoofdpersoon een enorme invloed heeft. La ter wordt hij geschiedenisle raar en tracht hij de relatie tus sen zijn persoonlijke geschie denis en die van het gebied te doorgronden. Het verband tus sen de historie van mensen en die van gebieden wordt in deze roman trouwens op tal van ma nieren onderzocht en staat bo vendien bol van de symboliek. The Fens bijvoorbeeld bestaan vooral uit polders en het win nen van land is een symbool voor het vergaren van kennis. Verfilmd „Ik had nooit gedacht dat het mogelijk was, maar 'Water land' is verfilmd, met Jeremy Irons in de hoofdrol. Aanvan kelijk had ik mijn bedenkin gen tegen een verfilming, maar ik ben uiteindelijk heel tevreden over het resultaat". Swift weigerde wel het scena rio te schrijven. „Een scenario schrijven en een roman zijn twee heel verschillende zaken. Ik vond dat een ander, met die daarvoor de specifieke kwali teiten had, dat moest doen. Hij kon er dan een eigen produkt van maken. Film én literatuur zijn per slot van rekening niet hetzelfde en hoe de eerste ook uitpakt, het boek is en blijft er altijd en staat er volledig los van. De regisseur heeft me wel goed behandeld en me van alle vorderingen op de hoogte ge houden. Hij heeft zelfs een aantal van mijn adviezen opge volgd. We zijn in de loop van het proces dan ook bevriend geraakt". De verfilming van 'Waterland' zal Swift nog wat extra finan ciële armslag geven, geld dat hij goed kan gebruiken, want hij kon pas na het succes van 'Waterland' zijn part-time baan als leraar aan een avondschool opgeven en volledig van het schrijven leven. Ook de royal ties van zijn vertalingen zou hij niet graag missen. Droevig „Veel Nederlanders denken dat je'als Engelstalig auteur door de grootte van het taalge bied al met één boek binnen bent. In werkelijkheid is het bij ons erg droevig met het le zen gesteld. Van 'Waterland' Graham Swift: „Het reservoir van je verbeelding is onuitputtelijk, dat van je ervaringen echter niet." foto: persunie werden 15.000 exemplaren ver kocht, maar van een gemiddel de roman gaan er hoogstens drie a vierduizend over de toonbank, nauwelijks meer dan hier, en daarvan kun je niet leven. De verkoop in lan den als Nieuw-Zeeland, Au stralië en Canada stelt ook veel minder voor dan de omvang van die landen-zou doen ver moeden. In feite telt Neder land in absolute zin bijna even veel lezers als Engeland". Swift schrijft bovendien lang zaam. „Ik begon met het schrijven van korte verhalen, die in tijdschriften en bloemle zingen werden opgenomen en schreef daarna mijn eerste ro man, 'The Sweetshop owner'. Het heeft echter vier jaar ge duurd eer ik in 1979 daarvoor een uitgever vond. In de tus sentijd schreef ik natuurlijk door, zodat ik aanvankelijk de indruk wekte een zeer produc tief schrijver te zijn". „In wer kelijkheid werk ik zeer lang zaam en heb ik gemiddeld drie jaar tfoor een roman nodig. Ik schrap en herschrijf erg veel. Bovendien dwing ik mezelf niet sneller te werken dan nor maal. Ik heb onderhand zoveel vertrouwen in mezelf dat ik weet dat ik niets hoef te force ren. Er bouwt zich in mij een spanning op die vanzelf tot uit barsting komt". DEN HAAG Is het lang geleden, is het lang gelé den? Het is zeventien jaar geleden. Ze moesten het spits afbijten en daar was ze wel blij mee, want zoals Humphrey Campbell tot het eind moeten wachten, daar was ze niet goed on der gebleven. En toen Was ze ineens een ster. Het was even wennen. Maar het wende eigenlijk niet. Gertrude, vierenveertig inmid- dels, komt uit Oostenrijk. Stei- ermark. Stiermarken. Ze is er nog vaak te vinden. Zo mooi. Die natuur. Zoveel wild. Dat mist ze hier, wel een beetje. De alm op en zo. „Je kunt hier niks zien, je loopt steeds er gens tegenop". Waarom dan in Nederland gebleven? Gewoon blijven hangen. Nederlandse moeder, vandaar. Zeventien was ze, toen ze naar hier kwam. Dat is: naar En schede, waar ze het Neder lands en het Tukkers knap on der de knie kreeg. „Ongelofe lijk plat heb ik gepraat". Ze doet het trouwens nog, als ze daar weer is, zoals ook wel wil voorkomen. „Daar kan ik me heerlijk in uitleven". Ze woont nu in Den Haag. Ze leerde voor kleuterleidster. Maar, zangeres worden, dat was altijd een jeugddroom ge weest. Het Telstar Combo bleek de mogelijkheid te bie den. Optredens op evenemen ten als bruiloften en partijen, in de Achterhoek veel. „Ik heb het vak op de Bühne geleerd. Niks studiootje en playbac ken". En toen was er 'Teach in' en 'Dinge Dong'. Het was wat Ne derland betreft niet eens het grootste succes. Dat was 'In the summehughfMaar over heel Europa werd de festival song wel het best verkocht. In Frankrijk belandde 'Dinge Dong' zelfs op de eerste plaats van de hitparade. Ze stond in Misschien hadden ze maar één hit, misschien meer. Maar ooit stonden ze in het volle licht van de schijnwerpers, waren ze niet weg te branden uit de Arbeidsvitaminen, werden ze grijsge- draaid. Daar is verandering in gekomen. Hoe is het eigenlijk met hen? Hoe was het? Doen ze nog wat en zo nee, wat doen ze dan wél? Dit een keerde kijker op: Getty Kaspers, zangeres van Teach in. 'Dinge Dong', eerste plaats op het Eurovisie Songfestival. 'Ding A-Dong', in de buitenlandse versie. In Zweden was het, net als dit jaar. Daar had Abba voor gezorgd, met Waterloo. een Parijse lift toen iemand van de platenmaatschappij haar dat vertelde. „Ik dacht, die neemt me in de maling". Te snel Ze heeft wel meer „als gek" er varen. Het kwam te snel, alle maal, denkt ze achteraf. „We waren er niet rijp voor. Er kwam opeens te veel op je af'. Dolle toestanden. Optredens door heel Europa, een tournee door Turkije ook. Oostenrijk niet, trouwens, „dat kan ik nog steeds niet uitstaan". En on dertussen liepen de oude con tracten ook nog, met oude be loningen. „De ene dag was je in Berlijn de ster van de avond en de volgende avond stond je voor een paar centen in Stam persgat. Maar die vent daar was natuurlijk niet gek. Die had wel mooi zijn entreeprijs verdubbeld". Hard werken en niet vallen: dat was het motto. Ze hield het een jaar vol. Een jaar, waarin veel aan haar voorbijging., „Je werd overladen met van alles en nog wat. En ik kon er op dat moment niet echt van genie ten". Onder de voet gelopen voelde ze zich. Tijd voor niks meer, ,je werd geleefd". Gek waren ze, stelt ze nu vast. Eventjes naar Hilversum voor een interviewtje, eventjes naar Amsterdam voor een paar fo to's. Alles met de auto. ook tournees door Noorwegen en Zweden. „Een treurige ge schiedenis, eigenlijk. Na een jaar was ik gewoon op, geeste lijk en lichamelijk. Ik heb ge zegd: dadelijk ben ik dertig en een uitgeperste citroen. En je gaat elkaar ook irriteren, op den duur. Dan kun je de ande ren niet meer luchten of zien". Altijd aardig Het hypocriete van haar ster- rebestaan begon haar ook ste vig tegen te staan. „Altijd aar- Getty Kaspers wordt nog regelmatig op straat herkend. i foto: milan konvalinka dig te moeten zijn tegen men sen die ik eigenlijk geen goeie- dag zou willen wensen". Steeds maar blij moeten doen, terwijl ze dacht van: ik voel me helemaal niet zo. Dat opgefok te wereldje. Twee maanden eruit. Dat was wat ze wilde. Maar dat kon niet. Daar was de platenmaat schappij niet van gediend. „Dan stap ik op, heb ik g En dat heb ik ook Maar ik heb het wel gevoeld als een soort echtscheiding. Ik heb een hele tijd nodig gehad om het te verwerken. Je leeft dag en nacht samen, hè?" 'Teach in' bestond daarna nog een jaar of twee. Getty bleef zo als ze van plan was geweest een tijdje thuis en probeerde daarna nog wat solo. „Maar het wilde gewoon niet meer. De fut was eruit. Ik kon niet meer en thousiast werken". Privé Privé gezien was er een lange re band. Veertien jaar deelde ze haar leven met John Gaas beek, ook lid van de groep. En daarna beging ze een „vreselij ke misstap", zoals ze het nu ziet. Ze trouwde met een Por tugees en woonde een haar in Portugal. Hij was tien jaar jon ger dan zij. „Dat werkt gewoon niet". En nu is er Hans de Frel, „tot de 'dood ons scheidt". Hij is tien jaar ouder. Een gewezen vrachtwagenchauffeur, nu be veiligingsbeambte. Ze zijn in tussen acht jaar getrouwd. Hij heeft twee zoons, een tweeling van 22. „Ik hoop spoedig oma te worden"., zegt Getty. Ze is dus nu huisvrouw. Ze heeft er bewust voor gekozen. „Ik was toe aan een rustige periode. Wilde een eigen stekkie heb ben. Ik had voor mezelf vastge steld: ik wil mijn leven veran deren". Van Hans mag ze trou wens morgen weer beginnen, maar daar denkt ze niet aan. Hij in wisseldienst en zij door lopend op pad, dat is geen doen. En huisvrouw is toch geen minderwaardig iets? „Ik vind het heel leuk, heel uitda gend om het gezellig te ma ken". Activiteiten verder? Ze doet aan callanetics. „Een beetje bewust bezig zijn met je lichaam. Anders wordt alles slap". Niets overgehouden Ze heeft aan haar roemperiode geen geld overgehouden. Alles is uitgegeven, maar „in ieder geval voor mezelf'. Ze heeft wel eens gedacht van: ik had een boerderij kunnen hebben. Misschien fout gedaan, maar ach. Dat geval van die woning inrichtingszaak in Denekamp zit haar trouwens nog wel een beetje dwars. Die bood tapijt aan voor haar hele huis. „We zijn niet geweest. Te druk". Het zal wel zo moeten wezen: „Heb je niks, dan krijg je ook niks". De gouden platen die aan de wand hangen, die heeft ze in ieder geval. En het Gou den Hart van Story. „Daar zijn er maar twee van. John Wood- house heeft het andere hart ge kregen". En dan nog een Zil veren Harp van Conamus. Hoewel haar herinneringen niet direct tot jubel bewegen: meeleven doet ze. nog wel. Meedoen niet. Niet denken dat zij voor de jurering bij voorron den gevraagd wordt. Geen van de vier Nederlandse winnaars. Die krijgen niet eens een uit nodiging om erbij te zijn. Na tuurlijk heeft ze naar het Euro visie Songfestival gekeken. „Maar ik krijg wel weer een vieze smaak in de mond als ik aan die puntentelling denk. Dan denk ik: is dit nou verkap te politiek of een songfestival? Het beste liedje heeft gewon nen, dat toch wel". Herkend Zeventien jaar na dato wordt Getty nog regelmatig herkend op straat. Wel leuk, toch. Laatst was er nog een verkoop ster in de Hema die haar aan klampte. Of ze iets mocht vra gen. Was zij niet die zangeres van Teach in? „Ze had een weddenschap afgesloten, zei ze. Om wat dan, vroeg ik. Een flesje wijn was het. Ik heb ge zegd van: je had een hele krat moeten vragen". Privatisering^ 'Hollywood van Honecker. BERLIJN - De De f filmstudio's in het voi malige Oost-Berlijn, Hollywood van Honecki zijn geprivatiseerd. Kof is de Franse Compagt L. Générale des Eaux (CG van oorsprong een wati H leidingbedrijf, zo heeft er Treuhandanstalt gister ro bekendgemaakt. C( he heeft beloofd een milja at mark te investeren in studio's, waar in het ver den onder meer films o\ n; het socialistische parad ili van de DDR vandaan k\\ i men. CGE zal op het enorme tern een „mediacentrum ontwik len, waarvan de kern een fil K produktiestudio van Europ gehalte zal vormen". De Fn sen willen samen met dochteronderneming van Duitse mediaconcern Bert< Ie mann een joint venture opri ten voor de produktie van speelfilms. Ook het ZDF, e Duitse tv-zender, en de fil en opleiding zullen zich op terrein vestigen. De 780 medewerkers van D gaan mee naar de nieuwe ba De overeenkomst tussen Treuhand en CGE voorz erin dat het aantal arbei plaatsen over 10 jaar zal uitgebreid tot 3500. Ten t van de omwenteling in voormalige DDR werkten 2300 mensen bij Defa. De geschiedenis van de dio's in Potsdam-Babelsbiv gaat terug tot 1911. Vanaf IS werden films geproducei 1 onder de vlag van Ufa. In de ren tussen de Eerste Were oorlog en de crisis in 1929 de artistieke bloeiperiode Ufa. Legendarische prodi ties als 'Metropolis' van Fi Lang en 'Der blaue Engel' Josef von Sternberg met in hoofdrol Mariene Dietrich w 's den er gedraaid. Ufa beschikte over het gro e| ste rekwisietenmagazijn kostuumatelier van Europa er was een dierentuin waar 1 kon worden geput voor ex< sche figuranten. Tevens be{_ Ufa bioscopen, onder meer Ufa-theater aan het Re brandtsplein in Amsterdam. Hitier gebruikte de studi voor het maken van dafilms en voor de vrolijke p dukties die werden gemai P om de oorlogszorgen te do vergeten. Na de totstandl ming van de DDR verander Ufa in Defa (Deutsche Fi AG), het Hollywood van necker. CGE beschikt al een filmstudio in Bouloi Billancourt, in de buurt Parijs. i Bruce Springsteen komt naar Nederland NEW YORK - B: Springsteen komt d( zomer naar Europa en zfce waarschijnlijk eind ji Nederland aandoen. Vai staat inmiddels dat hij 6, 9,10,12 en 13 juli zal o treden in de Wemblf^ Arena in Londen. Het zijn eerste tournee sim 'The Tunnel Love'-v reldserie uit 1988 Het Springsteen-circus gP vorige week (onofficieel) v start met een onaangekondi e optreden in de Newyorkse B ]r torn Line. The Boss begon d« V] zo'n twintig jaar geleden z carrière. Het concert was zo| heim. gehouden, dat zelf werknemers van zijn Ame 'J kaanse platenmaatschap Columbia niet op de hoof 8 waren van het gebeuren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 12